Δημόσια υγεία

H κύρια ευθύνη για την οργάνωση και την παροχή υπηρεσιών υγείας και ιατρικής περίθαλψης ανήκει στις χώρες της ΕΕ. Η πολιτική της ΕΕ για τη δημόσια υγεία συμπληρώνει τις εθνικές πολιτικές για να διασφαλίσει ότι η ΕΕ εργάζεται για μια ισχυρότερη Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας, η οποία ωφελεί όλους τους Ευρωπαίους.  

Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη υιοθέτησαν κοινή ενωσιακή προσέγγιση για την εξασφάλιση του εφοδιασμού με εμβόλια κατά της νόσου COVID-19 και τη διευκόλυνση της διανομής τους, συμβάλλοντας στη διασφάλιση έγκαιρης πρόσβασης και διαθεσιμότητας σε ολόκληρη την ΕΕ. Τα ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια άρχισαν να διανέμονται στην ΕΕ στο τέλος του 2020, έπειτα από αυστηρές διαδικασίες έγκρισης και με τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας. Έκτοτε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εξασφαλίσει έως και 4,2 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίων κατά της νόσου COVID-19. Μέχρι τον Αύγουστο του 2023 το 84,8 % του ενήλικου πληθυσμού έχει εμβολιαστεί κατά του ιού. Η «ομάδα Ευρώπη» έχει επίσης μοιράσει πάνω από 530 εκατομμύρια δόσεις ως δωρεά σε χώρες ανά τον κόσμο. 

Ενώ ο εμβολιασμός ήταν ο καλύτερος τρόπος για τον τερματισμό της πανδημίας και την επιστροφή στην κανονική ζωή, η Επιτροπή επικεντρώνεται πλέον στη διασφάλιση της διαθεσιμότητας φαρμακοθεραπευτικών μέσων κατά της COVID-19 για τη θεραπεία όσων έχουν μολυνθεί. Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα φαρμακοθεραπευτικά μέσα κατά της COVID-19 στηρίζει την ανάπτυξη και τη διαθεσιμότητα φαρμάκων, μεταξύ άλλων και για τη θεραπεία της «μακράς COVID», συμπληρώνοντας έτσι τη στρατηγική της ΕΕ για τα εμβόλια, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας. Εννέα από τα δεκαπέντε φαρμακοθεραπευτικά μέσα που περιλαμβάνονται στους καταλόγους του 2021 για τις πιθανές θεραπείες κατά της νόσου COVID-19 έχουν επιβεβαιωθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων ως ασφαλή και αποτελεσματικά και τέθηκαν στη διάθεση των ασθενών σε ολόκληρη την ΕΕ. Η Επιτροπή συνήψε συμβάσεις προμηθειών για δύο θεραπευτικές αγωγές.  

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε συστάσεις σχετικά με την κοινή προσέγγιση όσον αφορά τη διεξαγωγή διαγνωστικών εξετάσεων και την παρακολούθηση της εξάπλωσης του ιού και υποστήριξε την ανάπτυξη ικανότητας παρακολούθησης. 

Η Επιτροπή πρότεινε πρωτοβουλίες για την προστασία της υγείας των Ευρωπαίων μέσω της βελτίωσης της ετοιμότητας και της αντιμετώπισης κρίσεων, καθώς και της μακροπρόθεσμης ανθεκτικότητας των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης στην ΕΕ.

Με βάση τα πρώτα διδάγματα που αντλήθηκαν από την κρίση της νόσου COVID-19, η Επιτροπή πρότεινε τον Νοέμβριο του 2020 την οικοδόμηση μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας, η οποία θα εφοδιάσει την Ευρώπη με όλα τα κοινωνικά και οικονομικά οφέλη για την πρόληψη, την προετοιμασία και τη διαχείριση υγειονομικών κρίσεων τόσο σε ενωσιακό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας θα προστατεύσει τον τρόπο ζωής μας, τις οικονομίες και τις κοινωνίες μας.

Στο πλαίσιο αυτό, ενισχύθηκε η συντονισμένη αντίδραση σε επίπεδο ΕΕ. Στις 23 Νοεμβρίου 2022 εκδόθηκε ο κανονισμός σχετικά με σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας. Αποτελεί βασική νομική πράξη στο πλαίσιο της υγειονομικής ασφάλειας της ΕΕ, που επεκτείνει τους ήδη υφιστάμενους μηχανισμούς σε επίπεδο ΕΕ για την ετοιμότητα, την έγκαιρη προειδοποίηση και αντίδραση στον τομέα της υγείας, σε συνδυασμό με τις ενισχυμένες εντολές δύο βασικών οργανισμών υγείας της ΕΕ, του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων.

Το πρόγραμμα της ΕΕ για την υγεία για την περίοδο 2021-2027, EU4Health, που εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2021 με πρωτοβουλία της Επιτροπής και υποστηρίζεται από χρηματοδότηση ύψους 5,1 δισ. ευρώ, θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας και θα προωθήσει την καινοτομία στον τομέα της υγείας. Το EU4Health συμβάλει σημαντικά στην ανάκαμψη μετά την πανδημία COVID-19 βελτιώνοντας την υγεία του πληθυσμού της ΕΕ, στηρίζοντας την καταπολέμηση των διασυνοριακών απειλών κατά της υγείας και ενισχύοντας την ετοιμότητα και την ικανότητα της ΕΕ να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά σε μελλοντικές υγειονομικές κρίσεις, στο πλαίσιο μιας μελλοντικής ισχυρής Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας.

Η φαρμακευτική στρατηγική για την Ευρώπη του Νοεμβρίου του 2020, πρότεινε τη δημιουργία ενός κανονιστικού πλαισίου ανθεκτικού στον χρόνο με στόχο να στηρίξει τον φαρμακευτικό κλάδο, προωθώντας την έρευνα και τις τεχνολογίες που καταφέρνουν να φτάσουν στους ασθενείς για να καλύψουν τις θεραπευτικές τους ανάγκες, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις αδυναμίες της αγοράς. Αντιμετώπισε τις αδυναμίες που έφερε στο προσκήνιο η πανδημία COVID-19, προτείνοντας δράσεις για την ενίσχυση του συστήματος. Τον Απρίλιο του 2023 η Επιτροπή πρότεινε νέα οδηγία και νέο κανονισμό για την αναθεώρηση και την αντικατάσταση της υφιστάμενης φαρμακευτικής νομοθεσίας.

Στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19, τον Φεβρουάριο του 2021 η Επιτροπή εγκαινίασε το «εκκολαπτήριο HERA». Στόχος αυτού του ευρωπαϊκού σχεδίου ετοιμότητας για τη βιοάμυνα ήταν ο εντοπισμός και η ανάλυση νέων παραλλαγών του ιού, η ανάπτυξη εμβολίων κατά νέων παραλλαγών για τις οποίες τα υφιστάμενα εμβόλια ενδέχεται να μην ήταν επαρκώς αποτελεσματικά και η παραγωγή εμβολίων κλίμακας και ταχύτητας προσαρμοσμένων στις νέες παραλλαγές.

Με βάση το σχέδιο αυτό, τον Σεπτέμβριο του 2021 η Επιτροπή συγκρότησε την Αρχή Ετοιμότητας και Αντιμετώπισης Καταστάσεων Έκτακτης Υγειονομικής Ανάγκης (HERA), έναν από τους βασικούς πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας, με στόχο να συμβάλει στην ανθεκτικότητα της Ευρώπης έναντι μελλοντικών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας και άλλων κινδύνων.

Η HERA, μέσω της συλλογής πληροφοριών και της ανάπτυξης των αναγκαίων ικανοτήτων αντιμετώπισης, προβλέπει απειλές και δυνητικές υγειονομικές κρίσεις. Διασφαλίζει την ανάπτυξη, την παραγωγή και τη διανομή φαρμάκων, εμβολίων και άλλων ιατρικών αντιμέτρων σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Κατά το πρώτο έτος ενεργοποίησής της, η HERA συγκρότησε ομάδα εμπειρογνωμόνων για τις παραλλαγές της νόσου COVID-19 με σκοπό την παρακολούθηση των μεταλλάξεων.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), ο βασικός φορέας για την αξιολόγηση του κινδύνου εξάπλωσης των ιών και του αντίκτυπου στη δημόσια υγεία, παρείχε τακτική εκτίμηση κινδύνου και επιδημιολογική ενημέρωση, καθώς και τεχνική υποστήριξη. Το ECDC παρείχε επίσης στο κοινό πληροφορίες σχετικά με την πανδημία, την εξάπλωση του ιού, τα συμπτώματα, τις διαγνωστικές εξετάσεις, τις θεραπείες και την πρόληψη, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στη σελίδα ερωτήσεων και απαντήσεων για τη νόσο COVID-19.

Η Επιτροπή δημιούργησε το EU FAB —ένα δίκτυο συνεχώς διαθέσιμων ικανοτήτων παραγωγής εμβολίων και φαρμάκων που μπορεί να ενεργοποιηθεί σε περίπτωση μελλοντικών κρίσεων — και ξεκίνησε τη δημιουργία αποθεμάτων εξοπλισμού και φαρμάκων κατά χημικών και πυρηνικών απειλών.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας της νόσου COVID-19 η Επιτροπή πρότεινε περαιτέρω συγκεκριμένα μέτρα για να αποφευχθεί η απότομη αύξηση των κρουσμάτων COVID-19, όπως κατά την φθινοπωρινή και χειμερινή περίοδο 2022-2023. Την περίοδο αυτή, τα κράτη μέλη ενθαρρύνθηκαν να βελτιώσουν την εμβολιαστική κάλυψη ως προς τον αρχικό κύκλο εμβολιασμού, να δώσουν προτεραιότητα στη χορήγηση αναμνηστικών δόσεων, να συνδυάσουν εκστρατείες εμβολιασμού κατά της νόσου COVID-19 και κατά της γρίπης και να διασφαλίσουν σαφή ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τα οφέλη του εμβολιασμού. Τα μέτρα ανέδειξαν επίσης τη σημασία ισχυρών συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης και των σχετικών ικανοτήτων σε όλα τα κράτη μέλη. Ενθαρρύνθηκε επίσης η λήψη περαιτέρω μέτρων για τη στήριξη της καλής ψυχικής υγείας των εργαζομένων στον τομέα της υγείας, καθώς και του συνολικού πληθυσμού.

Μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ και RescEU

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, και ιδίως κατά τους πρώτους μήνες της κρίσης, η ΕΕ, μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ, συντόνισε και συγχρηματοδότησε παραδόσεις περισσότερων από 190 εκατομμυρίων ειδών ιατρικού εξοπλισμού και εξοπλισμού ατομικής προστασίας, καθώς και την ενίσχυση του ιατρικού προσωπικού στα νοσοκομεία και παρείχε πάνω από 10,5 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων σε περισσότερες από 55 χώρες στην Ευρώπη και παγκοσμίως.

Η στρατηγική ικανότητα ιατρικού αποθέματος του rescEU, το οποίο δημιουργήθηκε από την Επιτροπή το 2021 για να ανταποκριθεί ταχύτερα σε ανάγκες που προκύπτουν από κρίσεις στον τομέα της υγείας, όπως η πανδημία της νόσου COVID-19, κατέστησε δυνατή την ταχεία παράδοση περισσότερων από 3 εκατομμυρίων ειδών ιατρικού και προστατευτικού εξοπλισμού, καθώς και εργαστηριακού υλικού, στα κράτη μέλη που αντιμετώπιζαν την πανδημία.

Διαχείριση της κρίσης και αλληλεγγύη

Διασυνοριακή συνεργασία στον τομέα της υγείας

Το κέντρο συντονισμού αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών (ΚΣΑΕΑ) διαδραμάτισε καίριο ρόλο στις προσπάθειες αρωγής και ήταν διαρκώς έτοιμο να συνδράμει όλες τις χώρες, εντός και εκτός Ευρώπης.

Τον Απρίλιο του 2020 η Επιτροπή εξέδωσε οδηγίες για τη διασυνοριακή συνεργασία στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης μεταξύ εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών. Στόχος ήταν η διευκόλυνση της συνεργασίας για τη μεταφορά ασθενών, η παροχή εξειδικευμένης ιατρικής βοήθειας, η διασφάλιση της κινητικότητας των ασθενών, η διευκόλυνση της επιστροφής των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης και, συνολικά, η ελάφρυνση των εθνικών συστημάτων υγείας από το άχθος που επέφερε η πανδημία. Ο συντονισμός των αιτημάτων συνδρομής για διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη πραγματοποιήθηκε από την επιτροπή υγειονομικής ασφάλειας, της οποίας την προεδρία ασκεί η Επιτροπή, και μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης και αντίδρασης της ΕΕ.

Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ

Στο πλαίσιο της έκτακτης αντίδρασης της ΕΕ στην πανδημία του κορονοϊού, το πεδίο εφαρμογής του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ επεκτάθηκε τον Μάρτιο του 2020 για να καλύψει σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας. Τον Μάρτιο του 2021 η Επιτροπή πρότεινε συνολική δέσμη σχεδόν 530 εκατ. ευρώ για χρηματοδοτική στήριξη, ως πρόσθετη χρηματοδοτική συνεισφορά για να στηρίξει τα κράτη μέλη και τις υπό ένταξη χώρες στις προσπάθειές τους για την καταπολέμηση της πανδημίας του κορονοϊού. Η κινητοποίηση του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ σύμφωνα με την εν λόγω πρόταση εγκρίθηκε τον Μάιο του 2021 από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

^{Δήλωση αποποίησης ευθύνης. Η τελευταία επικαιροποίηση της σελίδας έγινε τον Σεπτέμβριο του 2023.}