ok. 8 minut czytania – polub, linkuj, komentuj!

O grywalizacji i nowych technologiach

Grywalizacją (gamifikacją) określamy wykorzystywanie elementów znanych z gier w sytuacjach, które grą nie są. Najważniejszymi obszarami stosowania grywalizacji są marketing, akcje społeczne i – najbardziej mnie interesująca – edukacja. Przyczyną, dla której to działanie staje się uzasadnione, są atrakcyjność i popularność gier i szybko rosnące zaangażowanie uczestników, które warto wykorzystać na rzecz innych przedsięwzięć. Grywalizacja ma wprawdzie swoje ograniczenia, jednak tutaj przyglądam się wyłącznie jej atutom.

Wśród typowych elementów gier, które bywają wykorzystywane, wymienia się m.in. przyznawanie punktów, rankingi, odznaki, poziomy doświadczenia, ścieżki rozwoju. Nikogo nie trzeba chyba przekonywać, że do sprawnego działania wymienionych mechanizmów bardzo przydatne jest wspomaganie nowymi technologiami. Co prawda, można się bez nich obejść, jednak zautomatyzowanie pewnych działań pozwala zaoszczędzić czas i wysiłek, zwłaszcza jeśli tych elementów jest wiele, a grupa odbiorców liczna. Co więcej, umożliwia natychmiastową i bezbłędną aktualizację, dzięki czemu grywalizacja może mieć ciągły charakter, więc świetnie się spisuje także poza formalnym czasem kursu czy szkolenia.

^{Fot. Shutterstock}

Wykorzystanie platformy Moodle – darmowego oprogramowania, zasadniczo przeznaczonego do e-learningu, nie musi oznaczać edukacji zdalnej. Jak najbardziej może odnosić się do zajęć stacjonarnych wspomaganych jedynie obecnością na platformie dla notowania wyników czy zamieszczania materiałów. Może warto wspomnieć, że Moodle nie jest najbardziej przyjaznym środowiskiem tworzenia e-learningu, zwłaszcza dla początkujących. Ogrom opcji, z których niekiedy te najbardziej przydatne są gdzieś głęboko ukryte, może przytłoczyć niedoświadczonych edukatorów. Jednak dla osób chcących zbudować złożony scenariusz grywalizacji ten gąszcz ustawień i opcji może okazać się znakomitym polem do działania. Poniżej przedstawiam funkcje, które są dostępne na Moodle, a które wyjątkowo dobrze nadają się do tworzenia zaawansowanej grywalizacji.

Standardowe opcje Moodle

Nie wiem, czy tytuł „standardowe opcje Moodle” jest wystarczająco ścisły, ponieważ to, co faktycznie zainstaluje administrator, zależy m.in. od wersji Moodle, dlatego proszę traktować ten zapis umownie. Chodzi mi o te opcje, które jeśli nie zawsze, to prawie zawsze są dostępne. Tutaj omawiam najważniejsze z nich.

Dziennik ocen – to jedna z najprostszych form zapisu punktów. Oceny mogą być przyznawane m.in. za wykonane zadanie, udział w forum czy rozwiązanie testu. Jeżeli ustawimy przy tych formach oceny punktowe (np. w skali 0-100), to mamy również możliwość odczytania średniej ocen dla danej osoby. Na Moodle można ustawiać również własne skale ocen.

Ograniczenie dostępu. Właściwie każdy materiał zamieszczany na Moodle może mieć ustawione ograniczenie dostępu, to znaczy, że nie musi być od razu dostępny dla wszystkich. Niektóre z opcji mają wyraźnie administracyjny charakter: np. data (od kiedy do kiedy będzie dostępny), grupa (jeśli w danym kursie mamy kilka grup, każda może mieć np. własny test). Jednak ograniczenie na podstawie oceny uzyskanej w jakimś wcześniejszym zadaniu daje już pewne możliwości kształtowania ścieżki. Zmusza uczestnika do wykonania określonego zadania wcześniej, jeśli chce uzyskać dostęp do kolejnych treści. Co więcej, można ustawić nie tylko dolny próg punktowy, ale także górny, co oznacza, że dany materiał będzie dostępny tylko dla osób, które uzyskały np. między 50% a 70% punktów z jakiegoś zadania. Dla tych lepszych może być inny (może bardziej ambitny?) materiał. W każdym razie w ten sposób można sterować ścieżką uczestników.

Zadania – oznaczają konieczność przesłania wyniku jakiegoś działania uczestników. Może to być sam tekst, np. link do zadania wykonanego w chmurze lub plik (dokument tekstowy, zdjęcie czy cokolwiek innego). Zadania muszą być samodzielnie oceniane przez prowadzącego. Wpisują się w strategię grywalizacyjną o tyle, że pozwalają uzyskiwać punkty, rzutować na kolejne poczynania uczestników (patrz ograniczenia dostępu), no i mogą budować pewną narrację fabularną, o ile taką zaproponujemy.

Testy. Jak na każdej platformie e-learningowej, na Moodle można wprowadzać testy sprawdzające wiedzę. Warto dodać, że budowanie testów na Moodle nie jest zbyt intuicyjne. Najlepiej najpierw stworzyć bazę pytań, a potem z niej czerpać pytania do konkretnych testów. Pomijając jednak tę niewdzięczną okoliczność, możliwości są spore, ponieważ oprócz typowych rozwiązań w rodzaju pytania jednokrotnego i wielokrotnego wyboru czy zadań z luką możemy nawet wstawiać formuły matematyczne do pytań. 

Zasadniczym walorem testu jest, oczywiście, możliwość sprawdzenia wiedzy i wystawienie oceny, co podobnie jak zadanie przysłuży się do gromadzonych punktów. Dodatkową zaletą jest możliwość automatycznego oceniania, choć i tu niektóre pytania mogą wymagać uploadu załącznika np. zdjęcia z wyliczeniami wykonanymi na papierze. Wówczas na ocenę trzeba poczekać do momentu sprawdzenia pracy przez prowadzącego. Jednak testy mają jeszcze jedną wydawałoby się drobną, a jednak doniosłą zaletę – można dla nich ustawić hasło dostępu. A hasło może być rozwiązaniem dowolnej zagadki, którą zaproponujemy uczestnikom w ramach grywalizacji.

Warsztat. Termin „warsztat” na ogół kojarzy nam się z bezpośrednim doświadczaniem jakiegoś wycinka rzeczywistości, dlatego sądzę, że projektanci Moodle nie najlepiej się spisali, dobierając nazwę dla tej aktywności. Na Moodle bowiem warsztat oznacza aktywność, która przypomina w pierwszej fazie zadanie (czyli chodzi o przesłanie pliku z pracą). Jednak po niej następuje drugi etap – faza recenzji, która polega na tym, że prace są losowo przydzielane innym uczestnikom do recenzji, czyli oceny według wcześniej przygotowanych przez prowadzącego kryteriów. 

To rozwiązanie ma dwie zalety. Po pierwsze, oprócz swojej pracy każdy uczestnik widzi jeszcze kilka innych prac (tyle, ile przydzielimy mu do recenzji, powiedzmy 3-5), na co zwykle nie ma miejsca przy standardowym oddawaniu prac. Daje to możliwość porównania swoich dokonań z dokonaniami innych osób, zwłaszcza że konieczność recenzji nakazuje się zastanowić nad jakością prac. Po drugie, zwalnia prowadzącego z konieczności czytania wszystkich prac, co bywa niezwykle uciążliwe w licznych grupach. Na wypadek, gdyby uczestnicy przesadnie sobie kadzili i zawyżali oceny, co jest niestety dość powszechne, prowadzący ma możliwość ręcznej weryfikacji wszystkich ocen. Warsztat niestety ma też pewne wady, z których największą jest to, że ilość i złożoność ustawień, które trzeba uwzględnić, jest naprawdę spora, dlatego nie polecam tej aktywności niedoświadczonym edukatorom. Od strony grywalizacyjnej zaś jest doskonalszym rozwinięciem zadania – daje punkty za pracę, za recenzję i automatyzuje obowiązki prowadzącego.

Odznaki – pełnią rolę nadania pewnego prestiżu. Odznaki należy przygotowywać samodzielnie, zarówno co do treści i kryteriów wręczenia, jak i graficznego emblematu. Odznaki możemy np. przyznać za najszybsze wykonanie jakiegoś zadania lub najwięcej czasu spędzonego w kursie czy też najbardziej systematyczne uczestnictwo (te statystyki bez trudu znajdziemy w raportach Moodle). Powód nadania jak najbardziej może też być zaczerpnięty z realnych zajęć, jeśli platforma towarzyszy nam tylko wspierająco. Odznaka będzie widoczna w profilu osoby, dodając jej blasku.

Quizy i łamigłówki, takie jak Hot Potatoes czy Learning Apps. Testy przygotowywane na Moodle nie cechują się żadną graficzną atrakcyjnością, dlatego, jeśli chcemy, żeby nasz kurs nie wyglądał topornie, możemy skorzystać z takich darmowych rozwiązań jak Hot Potatoes czy Learning Apps. O tej pierwszej aplikacji napisałem niegdyś osobny tekst, więc tu tylko przypomnę, że ocena uzyskana za pomocą łamigłówki wykonanej w Hot Potatoes może być widoczna w dzienniku ocen, dzięki czemu może pełnić funkcję nie tylko samosprawdzenia wiedzy czy uważności, ale stanowić o zaliczeniu kursu. Tę samą funkcjonalność znajdziemy w Learning Apps (trzeba tylko pobrać gotowe zadanie jako pakiet SCORM – taka mała ikonka pod każdą łamigłówką), o których na EPALE również powstało wiele wpisów. Dlatego tutaj wymienię tylko możliwość tworzenia audio/wideo z adnotacjami, co polega na tym, że gotowy film możemy przetykać łamigłówkami, które zdynamizują oglądanie i uaktywnią odbiorcę.

Dodatkowe wtyczki

Oprócz typowych rozwiązań na Moodle można zainstalować dodatkowe darmowe wtyczki, które wprowadzą nowe opcje. Tutaj przedstawiam te, które obecnie testuję, więc moja ocena jeszcze nie jest w pełni dojrzała i przepraszam za ewentualne niedokładności.

Level UP XP pozwala przyznawać punkty za inne niż typowe aktywności, buduje na ich podstawie ranking i określa poziomy doświadczenia. Ukazuje również pasek postępu do kolejnego poziomu. Jednak ze względu na to, że ma dość skomplikowany interfejs, oraz to, że właściwie robi to samo, co kolejna omówiona wtyczka, niewiele z niej korzystałem.

Block Game pełni podobne funkcje do poprzedniej wtyczki, jednak w mojej ocenie jest wygodniejsza w obsłudze. Pozwala na przyznawanie punktów właściwie za każdą aktywność, m.in. za odczytanie tekstu, kliknięcie w link czy za codzienne logowanie. Oprócz rankingu indywidualnego tworzy ranking grupowy, więc umożliwia rywalizację między zespołami. Zdobywane punkty określają kolejne pułapy doświadczenia. Progi punktowe są w pełni edytowalne.

Stash – to właściwie zespół wtyczek, które muszą być zainstalowane, aby korzystać w pełni z opisanych funkcji. Daje bardzo ciekawą opcję gromadzenia zasobów. Prowadzący sam wymyśla, jakie to zasoby i wybiera dla nich grafiki. Np. jeśli kurs dotyczy chemii, to gromadzone zasoby mogłyby być atomami różnych pierwiastków. Ich zbieranie pozwalałoby na tworzenie cząsteczek (np. by utworzyć wodę sodową potrzebujemy dwóch atomów wodoru, jednego węgla i trzech tlenu). Ilość zdobytych zasobów może być dodatkowym kryterium ograniczającym dostęp do kolejnych treści na Moodle. Zasobami można handlować, jeśli udostępnimy targ (można np. ustalić, że dwa atomy wodoru są warte tyle, co jeden helu itp.). Niestety nie ma możliwości handlu pomiędzy uczestnikami. Można za to ustawić zasoby unikatowe, tzn. takie, które ulegną szybkiemu wyczerpaniu (np. tylko 3 uczestników zdobędzie jakiś zasób). Ta wtyczka daje wiele możliwości wpisania w fabułę właściwie dowolnej opowieści.

Podsumowanie

Oczywiście, to tylko część z możliwości, jakie daje Moodle. Na oficjalnej stronie znajdziemy wiele innych wtyczek, ułatwiających tworzenie rankingów, odznak, ścieżek rozwoju, pasków postępu. Od edukatora zaś zależy, jak skorzysta z dobrodziejstw technologii.

Jeśli Czytelnicy EPALE zechcą się podzielić swoimi doświadczeniami związanymi ze stosowaniem grywalizacji na Moodle lub może innych podobnych platformach, chętnie o tym przeczytam. Dlatego zachęcam do wymiany myśli i doświadczeń w komentarzach.

dr Wojciech Świtalski – pedagog, andragog, adiunkt w Katedrze Andragogiki i Gerontologii Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalizuje się w metodyce kształcenia w środowisku szkolnictwa wyższego i edukacji dorosłych, zwłaszcza z wykorzystaniem gier i zabaw. Sprawny organizator licznych wydarzeń edukacyjnych. Ambasador EPALE.

Zobacz także:

Edukacyjna moc zagadek

Escape room na egzaminie

Uczenie się w grach miejskich

Style uczenia się

Jak wyłonić lidera? Ćwiczenie

Karty coachingowe – recenzja wybranych narzędzi