52010DC0569

[pic] | ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ |

Βρυξέλλες, 12.10.2010

COM(2010) 569 τελικό

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΟ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ ΚΙΟΤΟ

(απαιτούμενη βάσει του άρθρου 5 της απόφασης 280/2004/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για μηχανισμό παρακολούθησης των εκπομπών αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου στην Κοινότητα και εφαρμογής του Πρωτοκόλλου του Κιότο)

SEC(2010) 1204

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ 3

2. ΣΗΜΕΙΩΘΕΙΣΑ ΠΡΟΟΔΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1990-2008 6

2.1. Εξελίξεις των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων (GHG) 6

2.2. Ένταση και κατά κεφαλή εκπομπές θερμοκηπικών αερίων (GHG) το 2008 7

2.3. Εκπομπές θερμοκηπικών αερίων το 2008 σε σύγκριση με το 2007 8

2.4. Εξελίξεις των εκπομπών στους κυρίους οικονομικούς τομείς 9

3. ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΗ ΠΡΟΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ ΤΟΥ ΚΙΟΤΟ 11

3.1. Προβλέψεις των εκπομπών GHG 11

3.1.1. ΕΕ-15 11

3.1.2. ΕΕ-12 11

3.1.3. ΕΕ-27 12

3.2. Εφαρμογή της πολιτικής της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή 14

3.3. Εφαρμογή του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπής της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ) 16

3.3.1. Δεύτερη περίοδος εμπορίας (2008 - 2012) 16

3.3.2. Αξιοποίηση της κοινής εφαρμογής (JI) και του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης (CDM) εκ μέρους των φορέων εκμετάλλευσης 16

3.4. Προβλεπόμενη αξιοποίηση των μηχανισμών Κιότο εκ μέρους των κυβερνήσεων 16

3.5. Προβλεπόμενη αξιοποίηση των καταβοθρών ανθρακούχων εκπομπών 17

4. ΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ ΤΟΥ 2020 17

4.1. Στόχος της ΕΕ για μείωση των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων έως το 2020 17

4.2. Πολιτικές που συμβάλλουν στην εκπλήρωση των στόχων 18

4.3. Προβλεπόμενη απόκλιση από τους στόχους 18

5. Κατασταση στις υποψηφιεσ για ενταξη στην ΕΕ χωρεσ 19

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στην πορεία για την επίτευξη του στόχου του Κιότο το διάστημα 2008-2012

Βάσει του Πρωτοκόλλου του Κιότο, η ΕΕ-15 συμφώνησε να μειώσει μέχρι το τέλος της περιόδου 2008–2012 τις εκπομπές αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου (θερμοκηπικά αέρια, GHG) κατά 8% σε σύγκριση με τα αντίστοιχα επίπεδα του έτους αναφοράς1. Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα δεδομένα της απογραφής του 20082, οι συνολικές εκπομπές θερμοκηπικών αερίων στην ΕΕ-15 μειώθηκαν για πέμπτο συνεχόμενο έτος και ήταν κατά 6,9% χαμηλότερες των επιπέδων του έτους αναφοράς, εάν εξαιρεθεί η χρήση γης, η αλλαγή της χρήσης γης και η δασοκομία (LULUCF). Μολονότι στην ΕΕ-15 η οικονομία έχει αναπτυχθεί σημαντικά από το 1990, με αύξηση του ΑΕΠ κατά σχεδόν 45%, είναι φθίνουσα η πορεία των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων.

Το 2008, οι εκπομπές θερμοκηπικών αερίων (GHG) στην ΕΕ-15 μειώθηκαν κατά 1,9% συγκριτικά προς το 2007, ενώ η οικονομική μεγέθυνση της ΕΕ-15 ανήλθε σε 0,6%. Από τις προβλέψεις (προβολές) 3 που εμφαίνονται στο σχήμα 1 προκύπτει ότι η ΕΕ-15 θα επιτύχει τον στόχο Κιότο . Οι τρέχουσες προβλέψεις, που αντικατοπτρίζουν την οικονομική ύφεση, δείχνουν ότι είναι πολύ πιθανό να υπερκαλυφθεί ο στόχος.

Σχήμα 1: Σημειωθείσες και προβλεπόμενες εκπομπές για την ΕΕ-15

[pic]

Σημείωση : τα ενδεικτικά βέλη βασίζονται στον μέσο όρο της περιόδου 2008-2012 και, κατά συνέπεια, δεν αντιστοιχούν ακριβώς στις προβλεπόμενες για το 2010 τιμές εκπομπών. Τα στοιχεία που αφορούν τις εκπομπές του 2009 είναι προκαταρκτικές εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Σύμφωνα με τις πρόσφατες προβλέψεις για τα θερμοκηπικά αέρια, έξι κράτη μέλη (Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο) είναι σε καλή πορεία για να επιτύχουν τους στόχους μείωσης των GHG στην επικράτειά τους. Εάν ληφθούν υπόψη η προγραμματισμένη αξιοποίηση των ευέλικτων μηχανισμών του Κιότο, η χρήση των αναξιοποίητων δικαιωμάτων από το αποθεματικό για τους νεοεισερχόμενους του συστήματος εμπορίας διακαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ και οι καταβόθρες άνθρακα, μόνο δύο κράτη μέλη (Αυστρία και Ιταλία) ενδεχομένως να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην επίτευξη των στόχων τους, χωρίς ωστόσο να υπονομεύται η ικανότητα του συνόλου της ΕΕ-15 να τηρήσει τον στόχο του Κιότο. Στα περισσότερα από τα δώδεκα κράτη μέλη που προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004 προβλέπεται ελαφρά υποχώρηση των εκπομπών μεταξύ 2008 και 2012, για εννέα δε από αυτά που έχουν δεσμευτεί σε στόχο Κιότο4 προβλέπεται ότι θα τηρήσουν ή θα υπερκαλύψουν τους στόχους Κιότο χρησιμοποιώντας μόνο τις υφιστάμενες πολιτικές και μέτρα. Η Σλοβενία προβλέπει ότι θα επιτύχει τον στόχο της εφόσον αποδώσουν τα αναμενόμενα όλα τα υφιστάμενα και προγραμματιζόμενα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς πιστωτικών μορίων εκπομπών Κιότο.

Οι συνολικές εκπομπές των των GHG στην ΕΕ-27 το 2008 ήταν χαμηλότερες κατά 14,3% έναντι των επιπέδων του έτους αναφοράς, μη συνυπολογιζομένων των εκπομπών και της δέσμευσης CO2 που οφείλονται LULUCF. Οι εκπομπές ήταν κατά 2% χαμηλότερες σε σύγκριση με το 2007, μολονότι η οικονομία της ΕΕ – 27 αναπτύχθηκε κατά 0,7% την ίδια περίοδο.

Επιπλέον, σύμφωνα με τα προσωρινά δεδομένα για το 20095, οι εκπομπές των GHG στην ΕΕ-15 και την ΕΕ-27 μειώθηκαν κατά 6,9% το 2009 σε σύγκριση με το 2008. Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις, οι εκπομπές στην ΕΕ-15 είναι χαμηλότερες κατά 12,9% των εκπομπών του έτους αναφοράς, δηλαδή υπερβαίνουν για πρώτη φορά τη μείωση κατά 8% που ήταν η δέσμευση κατά το πρωτόκολλο του Κιότο. Οι εκπομπές στην ΕΕ-27 το 2009 ήταν χαμηλότερες κατά περίπου 17,3% των εκπομπών του έτους 1990. Η αύξηση του ΑΕΠ την περίοδο 1990-2009 ήταν 38% στην ΕΕ-15 και 40% στην ΕΕ-27.

Νέα μέτρα για την επίτευξη του φιλόδοξου στόχου της ΕΕ το 2020

Το 2009 εγκρίθηκε ολοκληρωμένη και φιλόδοξη δέσμη πολιτικών και μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια6 με σκοπό την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέχρι το 2020 και μετέπειτα.

Από το 2013, η συνολική προσπάθεια της ΕΕ για μείωση των εκπομπών των GHG κατά 20% έως το 2020 σε σύγκριση με το 1990 θα κατανέμεται ως ακολούθως μεταξύ των τομέων που υπάγονται στο ΣΕΔΕ της ΕΕ και εκείνων που δεν υπάγονται σε αυτό:

α) μείωση των εκπομπών από τους τομείς που υπάγονται στο ΣΕΔΕ της ΕΕ κατά 21% σε σύγκριση προς το 2005·

β) μείωση των εκπομπών από τους τομείς που δεν καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ κατά περίπου 10% σε σύγκριση με το 2005.

Η συνολική μείωση κατά 20% σε σύγκριση με το 1990 ισοδυναμεί με μείωση κατά 14% σε σύγκριση με το 2005. Απαιτείται μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης στους τομείς που υπάγονται στο ΣΕΔΕ της ΕΕ, επειδή είναι οικονομικώς αποδοτικότερη η μείωση των εκπομπών σε αυτούς τους τομείς σε σύγκριση προς τη μείωση σε τομείς που δεν υπάγονται στο σύστημα.

Το 2009 συνεχίστηκε η προετοιμασία για την τήρηση της δέσμευσης μείωσης των GHG έως το 2020. Συγκεκριμένα, όσον αφορά την εφαρμογή της αναθεωρημένης οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ πρόκειται, μεταξύ άλλων, για απόφαση της Επιτροπής για τον καθορισμό των τομέων και κλάδων οι οποίοι θεωρείται ότι εκτίθενται σε σημαντικό κίνδυνο διαρροής διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και για απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την ποσότητα δικαιωμάτων για όλη την ΕΕ που θα εκχωρηθούν κατά την τρίτη περίοδο εμπορίας. Επιπλέον, είναι υπό εξέλιξη η εκπόνηση κανόνων για τον χρόνο διεξαγωγής, τη διαχείριση και άλλες πτυχές των πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπής και εναρμονισμένων σε κοινοτικό επίπεδο κανόνων κατανομής των δικαιωμάτων εκπομπής κατά την τρίτη περίοδο εμπορίας. Εξάλλου, αναθεωρείται ο κανονισμός περί μητρώων προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες τροποποιήσεις.

Με την απόφαση περί επιμερισμού της προσπάθειας ρυθμίζονται κανονιστικά οι εκπομπές των GHG από όλους τους τομείς, εξαιρουμένων των εκπομπών των εγκαταστάσεων και των αεροπορικών μεταφορών που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ, της χρήσης γης, της αλλαγής της χρήσης γης και της δασοκομίας (LULUCF) καθώς και της διεθνούς ναυτιλίας. Σύμφωνα με την απόφαση αυτή, τα κράτη μέλη οφείλουν, μεταξύ 2013 και 2020, να περιορίσουν τις οικείες εκπομπές GHG με γραμμική τροχιά σύμφωνα με δεσμευτικούς ετήσιους στόχους. Αυτό θα εξασφαλίσει σταδιακή μετάβαση στους συμφωνημένους για το 2020 στόχους στους αντίστοιχους τομείς. Τα κράτη μέλη θα είναι αρμόδια για τον καθορισμό και την εφαρμογή πολιτικών και μέτρων περιορισμού των εκπομπών τους. Θα συγκροτηθεί ισχυρό σύστημα εποπτείας για την παρακολούθηση της δράσης των κρατών μελών και την παροχή βοήθειας σε αυτά, εφόσον χρειαστούν διορθωτικά μέτρα σε περίπτωση που δεν επιτυγχάνουν τους στόχους τους. Η Επιτροπή άρχισε εργασίες για την εφαρμογή μέτρων κατά την απόφαση περί επιμερισμού της προσπάθειας, στις οποίες συγκαταλέγονται ο προσδιορισμός των απόλυτων τιμών για του στόχους των κρατών μελών την περίοδο 2013-2020 και ο καθορισμός κανόνων για τις μεταβιβάσεις ετήσιων δικαιωμάτων εκπομπής μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και η διασφάλιση της διαφάνειάς τους.

Ο στόχος μείωσης των GHG κατά 20% ενσωματώθηκε, εξάλλου, στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» για την απασχόληση και την έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, η οποία εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2010. Ο στόχος μείωσης των εκπομπών είναι ένας από τους πέντε πρωταρχικούς στόχους.

Στο σχήμα 2 απεικονίζεται το σημαντικό χάσμα μεταξύ των προβλέψεων για το 2020 και των στόχων για την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2020 (αντιστοίχως μειώσεις κατά 20% και 30%), το οποίο υποχρεώνει την ΕΕ να εντείνει σημαντικά τις προσπάθειές της για μείωση των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων. Ανάλογα με τον σήμερα επιδιωκόμενο στόχο, οι μειώσεις των εκπομπών το 2020 πρέπει να ανέλθουν σε 350 – 800 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2 συγκριτικά προς το σενάριο αναφοράς. Τοιουτοτρόπως υπογραμμίζεται η ανάγκη για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να εφαρμόσουν το ταχύτερο δυνατό τη νέα νομοθεσία, ώστε να εξασφαλίσουν τις αναγκαίες μειώσεις των εκπομπών.

Σχήμα 2: Σημειωθείσες και προβλεπόμενες εκπομπές για την ΕΕ-27

[pic]

Σημείωση: Τα στοιχεία που αφορούν τις εκπομπές του 2009 είναι προκαταρκτικές εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

ΣΗΜΕΙΩΘΕΙΣΑ ΠΡΟΟΔΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1990-2008

Εξελίξεις των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων (GHG)

Η γενική εξέλιξη των εκπομπών GHG στην Ευρωπαϊκή Ένωση επηρεάζεται έντονα από τις δύο χώρες με το μεγαλύτερο δυναμικό εκπομπών, ήτοι τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, που από κοινού ευθύνονται για το ένα τρίτο περίπου των συνολικών εκπομπών GHG στην ΕΕ-27. Τα εν λόγω δύο κράτη μέλη επέτυχαν το 2008 συνολικές μειώσεις των εκπομπών GHG κατά 417 εκατομμύρια τόνους ισοδυνάμου CO2 σε σύγκριση με το 1990.

Οι κύριοι λόγοι της θετικής αυτής εξέλιξης στη Γερμανία (μείωση των εκπομπών GHG κατά 22% την περίοδο 1990-2008) είναι η συνεχής αύξηση της αποδοτικότητας των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και παραγωγής θερμικής ενέργειας, η χρήση συνδυασμένης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, καθώς και οι επενδύσεις στην οικονομική αναδιάρθρωση των πέντε νέων ομόσπονδων κρατών μετά από την επανένωση της Γερμανίας. Η μείωση των εκπομπών GHG στο Ηνωμένο Βασίλειο (κατά 18,5% την περίοδο 1990-2008) οφείλεται, πρωτίστως, στην απελευθέρωση της ενεργειακής αγοράς και στη συνακόλουθη μεταστροφή από το πετρέλαιο και τον γαιάνθρακα στο φυσικό αέριο ως καύσιμο ηλεκτροπαραγωγής, καθώς και στη λήψη μέτρων μείωσης των εκπομπών N2O κατά την παραγωγή αδιπικού οξέος.

Η Ιταλία και η Γαλλία είναι, αντιστοίχως, η τρίτη και η τέταρτη χώρα με τις μεγαλύτερες εκπομπές, με μερίδιο 11% καθεμία. Το 2008 οι εκπομπές GHG στην Ιταλία ήταν περίπου κατά 5% υψηλότερες των επιπέδων του 1990. Οι παρατηρούμενες από το 1990 αυξήσεις των εκπομπών GHG στην Ιταλία οφείλονται, πρωτίστως στις οδικές μεταφορές, στην ηλεκτροπαραγωγή και την παραγωγή θερμικής ενέργειας και στη διύλιση πετρελαίου. Το 2008 οι εκπομπές στη Γαλλία ήταν κατά 6% χαμηλότερες των επιπέδων του 1990. Επιτεύχθηκαν μεγάλης κλίμακας μειώσεις των εκπομπών N2O από την παραγωγή του αδιπικού οξέος, αλλά αυξήθηκαν σημαντικά οι εκπομπές CO2 από τις οδικές μεταφορές μεταξύ 1990 και 2008.

Η Ισπανία και η Πολωνία είναι, αντιστοίχως, η πέμπτη και η έκτη χώρα με τις μεγαλύτερες εκπομπές στην ΕΕ-27, με μερίδια περίπου 8% των συνολικών εκπομπών GHG στην ΕΕ-27. Στην Ισπανία οι εκπομπές αυξήθηκαν κατά 42 % μεταξύ 1990 και 2008. Αυτό ως επί το πλείστον οφειλόταν σε αύξηση των εκπομπών από τις οδικές μεταφορές, την ηλεκτροπαραγωγή και την παραγωγή θερμικής ενέργειας και από τις μεταποιητικές βιομηχανίες. Στην Πολωνία οι εκπομπές GHG μειώθηκαν κατά 12,7 % μεταξύ 1990 και 2008 (μείωση κατά 29,8% ως προς το έτος αναφοράς, το οποίο για την Πολωνία είναι το 1988). Οι κύριοι λόγοι μείωσης των εκπομπών στην Πολωνία ― καθώς και σε άλλα κράτη μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης ― ήταν η φθίνουσα πορεία της ενεργειοβόρας βαριάς βιομηχανίας και η συνολική αναδιάρθρωση της οικονομίας στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, καθώς και βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης την περίοδο 1998-2008. Αξιοσημείωτη εξαίρεση αποτελούν οι μεταφορές, ιδίως οι οδικές, τομέας όπου παρατηρήθηκε αύξηση των εκπομπών.

Το 2008, οι εκπομπές GHG σε επτά κράτη μέλη ήταν ανώτερες των επιπέδων του έτους αναφοράς, ενώ στα λοιπά 18 κράτη μέλη ήταν χαμηλότερες των επιπέδων του έτους αναφοράς. Η Κύπρος και η Μάλτα δεν έχουν αναλάβει δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών βάσει του πρωτοκόλλου του Κιότο. Στις χώρες αυτές οι εκπομπές το 2008 ήταν υψηλότερες των επιπέδων του 1990. Οι ποσοστιαίες μεταβολές των εκπομπών GHG από το έτος αναφοράς μέχρι το 2008 κυμαίνονται από μείωση κατά 54% (Λετονία) έως αύξηση κατά 40% (Ισπανία).

Ένταση και κατά κεφαλή εκπομπές θερμοκηπικών αερίων (GHG) το 2008

Η πορεία των εκπομπών τόσο στην ΕΕ-15 όσο και στην ΕΕ-27 είναι φθίνουσα, ενώ είναι σημαντική η οικονομική μεγέθυνση. Τούτο αποτελεί ένδειξη του ότι, από το 1993 στην ΕΕ-15 και από το 1996 στην ΕΕ-27, έχει σχετικώς αποσυνδεθεί η αύξηση των εκπομπών GHG από την αύξηση του ΑΕΠ. Μεταξύ 1990 και 2008, στην ΕΕ-15 το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 45% ενώ οι εκπομπές GHG μειώθηκαν κατά 6,5%, και στην ΕΕ-27 το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 46% ενώ οι εκπομπές μειώθηκαν κατά 11,3%.

Μεταξύ 1990 και 2008 όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ – πλην της Κύπρου, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας – μείωσαν σημαντικά τις εκπομπές τους, ενώ η οικονομία τους αναπτύχθηκε με υψηλούς ρυθμούς. Υψηλοί ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης και μείωση των εκπομπών παρατηρήθηκαν ιδιαίτερα στα κράτη μέλη της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, λόγω της αναμόρφωσης του ενεργειοβόρου μεταποιητικού τομέα που βασίζεται στη βαριά βιομηχανία.

Το 2008, οι κατά κεφαλή εκπομπές στην ΕΕ-15 ήταν κατά μέσον όρο 10,1 τόνοι ισοδυνάμου CO2, δηλαδή μειώθηκαν κατά 0,2 τόνους ισοδυνάμου CO2 σε σύγκριση με το 2007 ή κατά 1,5 τόνους ισοδυνάμου CO2 σε σύγκριση με το 1990. Στην ΕΕ-27, ο μέσος όρος ήταν 9,9 τόνοι ισοδυνάμου CO2 κατά κεφαλή. Ωστόσο, οι εκπομπές GHG κατά κεφαλή διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών: από 5,2 έως 25,8 τόνοι ισοδυνάμου CO2. Οι κατά κεφαλή εκπομπές εξαρτώνται από την ενεργειακή ένταση και το ενεργειακό μείγμα κάθε χώρας (βλ. επίσης σχήμα 2 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής).

Τη δεκαετία του 1990, οι κατά κεφαλή εκπομπές μειώθηκαν σε όλη την ΕΕ. Μεταξύ 2000 και 2008, ενώ στην ΕΕ-15 μειώθηκαν κατά 7,7 %, στην ΕΕ-12 αυξήθηκαν κατά 4,5%. Μεταξύ 1990 και 2008, οι μεγαλύτερες αυξήσεις των κατά κεφαλή εκπομπών GHG σημειώθηκαν στην Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Μάλτα και την Κύπρο.

Σχήμα 3: Ένταση GHG για την ΕΕ-15 και την ΕΕ-27, ΑΕΠ, ενεργειακή κατανάλωση και εκπομπές CO2 στην ΕΕ-15

[pic]

Εκπομπές θερμοκηπικών αερίων το 2008 σε σύγκριση με το 2007

Μεταξύ 2007 και 2008, οι εκπομπές στην ΕΕ-27 μειώθηκαν κατά 99,0 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2 (2%), εκ των οποίων 75,7 εκατομ. τόνοι ισοδυνάμου CO2 ήταν η μείωση στην ΕΕ-15 (1,9%). Οι εκπομπές GHG μειώθηκαν ή σταθεροποιήθηκαν σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, πλην του Βελγίου, της Γερμανίας, της Κύπρου, της Σλοβακίας και της Σλοβενίας.

Η Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία και η Φινλανδία συνέβαλαν σημαντικά στη συνολική μείωση των εκπομπών GHG (με μειώσεις, αντιστοίχως, κατά 32,9 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2, 11,8 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2, 11,1 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2, 7,9 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2). Σημαντικές μειώσεις των εκπομπών GHG σημειώθηκαν επίσης στη Ρουμανία, την Τσεχική Δημοκρατία και την Πολωνία (αντιστοίχως, κατά 6,7 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2, 6,1 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2, 4,3 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2). Οι μειώσεις των εκπομπών οφείλονται, κυρίως, στη μείωση της δημόσιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, σε βελτιώσεις στις οδικές μεταφορές και στη μείωση των εκπομπών από τις μεταποιητικές βιομηχανίες.

Οι μεγαλύτερες αυξήσεις των συνολικών εκπομπών GHG σημειώθηκαν στο Βέλγιο (κατά 3,0 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2) και τη Σλοβακία (κατά 0,9 εκατομ. τόνο ισοδυνάμου CO2), λόγω της αύξησης των εκπομπών GHG από τον ενεργειακό τομέα, κυρίως από την ανάλωση καυσίμων.

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι εκπομπές από τις οδικές μεταφορές στην ΕΕ-15 μειώθηκαν σε σημαντικό βαθμό (κατά 22,8 εκατ. τόνους ισοδυνάμου CO2 ή -2,9%). Από όλες τις χώρες της ΕΕ-15 αναφέρθηκαν μειώσεις των εκπομπών, με εξαίρεση το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και τις Κάτω Χώρες. Οι μεγαλύτερες μειώσεις αναφέρθηκαν από τη Γαλλία (6,3 εκατομ. τόνοι ισοδυνάμου CO2), την Ισπανία (6,2 εκατομ. τόνοι ισοδυνάμου CO2), την Ιταλία (4,8 εκατομ. τόνοι ισοδυνάμου CO2), όπου η χρήση των βιοκαυσίμων αυξήθηκε σημαντικά, και το Ηνωμένο Βασίλειο (4,3 εκατομ. τόνοι ισοδυνάμου CO2). Επιπλέον μειώσεις των εκπομπών αναφέρθηκαν από την Τσεχική Δημοκρατία, την Εσθονία, την Ουγγαρία, τη Λετονία, τη Λιθουανία και τη Μάλτα.

Για πρώτη φορά από το 1992, μειώθηκαν στην ΕΕ-27 οι εκπομπές από τις διεθνείς αεροπορικές και τις θαλάσσιες μεταφορές (περίπου κατά 1,2% σε σύγκριση με το 2007), εν μέρει λόγω της οικονομικής ύφεσης. Αυτοί οι δύο τομείς αντιπροσωπεύουν περίπου το 5,9% των συνολικών εκπομπών θερμοκηπικών αερίων στην ΕΕ-27, αλλά δεν περιλαμβάνονται στους στόχους του Κιότο.

Ωστόσο, σημαντική θα είναι μελλοντικά η διατήρηση υπό έλεγχο των εκπομπών GHG από τον τομέα των μεταφορών.

Εξελίξεις των εκπομπών στους κυρίους οικονομικούς τομείς

Στο σχήμα 4 εμφαίνεται ότι η παροχή και χρήση ενέργειας και οι μεταφορές είναι οι τομείς με τα υψηλότερα μερίδια εκπομπών, δεδομένου ότι το 2008 ευθύνονταν για το 80% των συνολικών εκπομπών στην ΕΕ-15. Οι μεταφορές ευθύνονται για το 21% των συνολικών εκπομπών GHG, η γεωργία για το 10%, οι βιομηχανικές διεργασίες για το 8% και τα απόβλητα για το 3%.

Η μείωση των εκπομπών στους τομείς της ενέργειας, της γεωργίας, των βιομηχανικών διεργασιών και των αποβλήτων εξουδετερώθηκε εν μέρει από σημαντικές αυξήσεις στον τομέα των μεταφορών (για περαιτέρω λεπτομέρειες βλ. επίσης το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής). Συνοπτικά, σε σύγκριση με το 1990 οι εκπομπές στην ΕΕ-15 από:

- την παροχή ενέργειας μειώθηκαν κατά 5%, ενώ από τη χρήση ενέργειας μειώθηκαν κατά 13%,

- τις μεταφορές αυξήθηκαν κατά 20%,

- τις βιομηχανικές διεργασίες μειώθηκαν 17%, πρωτίστως λόγω των χαμηλότερων εκπομπών από την παραγωγή αδιπικού οξέος, αλογονανθράκων και εξαφθοριούχου θείου,

- τη γεωργία μειώθηκαν κατά 12%, λόγω της συρρίκνωσης του αριθμού των βοοειδών και της φθίνουσας χρήσης ανόργανων και ζωικών λιπασμάτων,

- τα απόβλητα μειώθηκαν κατά 40%, λόγω των χαμηλότερων εκπομπών CH4 από τους υπό διαχείριση χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων.

Σχήμα 4: Μεταβολές των εκπομπών GHG στην ΕΕ-15 ανά τομέα και μερίδιο κάθε τομέα

[pic]

[pic]

Πηγή: Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος

ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΗ ΠΡΟΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ ΤΟΥ ΚΙΟΤΟ

Προβλέψεις των εκπομπών GHG

Η αξιολόγηση της προόδου για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων του Κιότο βασίζεται σε προβολές PRIMES/GAINS, εκτός όσον αφορά τη Δανία και την Ιρλανδία, οι οποίες υπέβαλαν πλήρως επικαιροποιημένες και ολοκληρωμένες προβλέψεις το 2010. Για περισσότερες λεπτομέρειες βλέπε πίνακες 7 και 8 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής.

ΕΕ-15

Στο σχήμα 5 παρουσιάζονται οι προβλέψεις για τις εκπομπές από τομείς μη υπαγόμενους στο ΣΕΔΕ της ΕΕ και οι εκτιμήσεις για τα χάσματα μεταξύ προβλέψεων εκπομπών και στόχων σε αυτούς τους τομείς. Στις συγκεντρωτικές προβλέψεις για όλους τους τομείς εκτιμάται ότι συνολικά οι εκπομπές GHG της ΕΕ-15 είναι πιθανό να είναι κατά 10,4% κατώτερες των επιπέδων του έτους αναφοράς κατά την περίοδο δέσμευσης, δηλαδή η ΕΕ-15 θα υπερκαλύψει τον στόχο του Κιότο κατά 2,4%. Εάν συμπεριληφθούν στους υπολογισμούς

1) η αξιοποίηση των μηχανισμών Κιότο από τις κυβερνήσεις, η οποία αναμένεται να επιφέρει επιπλέον μείωση των εκπομπών κατά 2,7%, και

2) η συνολική απορρόφηση λόγω των δραστηριοτήτων που προβλέπονται στο άρθρο 3 παράγραφοι 3 και 4 του Πρωτοκόλλου του Κιότο στην ΕΕ-15, η οποία ισοδυναμεί με περαιτέρω μείωση κατά 1,0%

προβλέπεται ότι οι εκπομπές στην ΕΕ-15 θα μειωθούν ακόμη περισσότερο. Εάν υποτεθεί ότι όλα τα εν λόγω μέτρα αποδώσουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, η προβλεπόμενη συνολική μείωση των εκπομπών GHG κατά την περίοδο δέσμευσης θα μπορούσε να ανέλθει σε 14,2% σε σχέση με το επίπεδο του έτους αναφοράς.

Δεδομένου, εντούτοις, του φιλόδοξου στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μείωση κατά 20% μέχρι το 2020 σε σύγκριση με το 1990 και προκειμένου να προλειανθεί το έδαφος για την τήρηση του στόχου χωρίς αναταράξεις, είναι επιβεβλημένο τα κράτη μέλη όχι μόνο να εξασφαλίσουν την έγκαιρη επίτευξη μείωσης των εκπομπών βάσει των υφιστάμενων πολιτικών και μέτρων, αλλά και να επιταχύνουν τη χάραξη και την πλήρη εφαρμογή των συμπληρωματικών πολιτικών και μέτρων τους.

ΕΕ-12

Οι συνολικές εκπομπές με βάση τις ήδη υφιστάμενες εγχώριες πολιτικές και μέτρα στα υπόλοιπα 12 κράτη μέλη αναμένεται να αυξηθούν ελαφρώς σε σχέση με το 2008 και να είναι κατά περίπου 36,8% χαμηλότερες από το επίπεδο του έτους αναφοράς. Η Σλοβενία είναι το μόνο από τα κράτη μέλη της ΕΕ-12 που προτίθεται να επενδύσει στους μηχανισμούς Κιότο. Η Σλοβενία, η Τσεχική Δημοκρατία η Ουγγαρία και η Πολωνία προτίθενται να λάβουν υπόψη τις καταβόθρες ανθρακούχων εκπομπών. Η Τσεχική Δημοκρατία, η Ουγγαρία, η Λετονία και η Σλοβακία σχεδιάζουν να πωλήσουν μέρος του πλεονάσματος καταλογισμένων ποσοτικών μονάδων τους (Assigned Amount Units/AAU).

ΕΕ-27

Προβλέπεται ότι την περίοδο δέσμευσης οι συνολικές εκπομπές GHG στην ΕΕ-27 θα είναι κατά περίπου 17,3% χαμηλότερες των αντιστοίχων επιπέδων του έτους αναφοράς. Η εκτίμηση αυτή βασίζεται σε προβολές PRIMES/GAINS που λαμβάνουν υπόψη τις υφιστάμενες πολιτικές και μέτρα. Η προβλεπόμενη μείωση είναι ακόμη μεγαλύτερη εάν συνυπολογιστούν οι επιδράσεις της απόκτησης από τις κυβερνήσεις πιστωτικών μορίων μέσω των μηχανισμών του Κιότο και των καταβοθρών διοξειδίου του άνθρακα.

Ωστόσο, οι ανωτέρω προβλέψεις για τις εκπομπές πρέπει να εξεταστούν υπό το πρίσμα των πραγματικών μειώσεων των εκπομπών που ήδη επιτεύχθηκαν και ανήλθαν σε 11,3% στην ΕΕ-27 την περίοδο 1990-2008, καθώς και των προβλέψεων για το 2020. Κατά συνέπεια, πρέπει μελλοντικά να ενταθούν σημαντικά οι προσπάθειες σε όλη την ΕΕ προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος μείωσης κατά 20% ή 30% έως το 2020.

Σχήμα 5: Σχετικά χάσματα (υπερκάλυψη ή υστέρηση) μεταξύ των προβλέψεων για τις εκπομπές GHG σε τομείς μη υπαγόμενους στο ΣΕΔΕ κατά την περίοδο δέσμευσης και των αντιστοίχων στόχων 2008-2012 με βάση προβλέψεις και την αξιοποίηση μηχανισμών Κιότο και καταβοθρών ανθρακούχων εκπομπών.

[pic]

Σημείωση: (1) Για τη Δανία και την Ιρλανδία, για την εκτίμηση χρησιμοποιήθηκαν οι εθνικές προβλέψεις· (2) για όλα τα λοιπά κράτη μέλη (εκτός από την Κύπρο και τη Μάλτα που δεν έχουν αναλάβει δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών βάσει του Πρωτοκόλλου του Κιότο) οι εκτιμήσεις βασίζονται σε προβολές PRIMES/GAINS· (3) η αξιοποίηση των αχρησιμοποίητων διαιωμάτων εκπομπών από το αποθεματικό για τους νεοεισερχόμενους στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ της ΕΕ λήφθηκε υπόψη για τα κράτη μέλη που δήλωσαν ότι σκοπεύουν να τα αξιοποιήσουν για τη συμμόρφωση στους τομείς που δεν υπάγονται στο ΣΕΔΕ (Δανία και Ιρλανδία).

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Εφαρμογή της πολιτικής της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την Αλλαγή του Κλίματος

Μετά από αξιολόγηση των πολιτικών και των μέτρων που έχουν λάβει τα κράτη μέλη, εντοπίσθηκαν στην ΕΕ-27 οκτώ Κοινές και Συντονισμένες Πολιτικές και Μέτρα (ΚΣΠΜ) που αναμένεται να εξασφαλίσουν σημαντική μείωση των εκπομπών GHG στην Ευρωπαϊκή Ένωση . Η μεγαλύτερη εξοικονόμηση μπορεί να αναμένεται από την οδηγία ΣΕΔΕ της ΕΕ (2003/87/ΕΚ) και την οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (2009/28/ΕΚ), με την οποία προωθείται η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές. Στον τομέα των μεταφορών, τα καίριας σημασίας μέτρα είναι η νομοθεσία για την ποιότητα των καυσίμων και τη μείωση των εκπομπών CO2 από τα αυτοκίνητα. Επιπλέον. η ενεργειακή ζήτηση θα μειωθεί με την εφαρμογή των οδηγιών σχετικά με τις ενεργειακές επιδόσεις των κτηρίων, τις απαιτήσεις οικολογικού σχεδιασμού, τη φορολογία της ενέργειας και την προαγωγή της συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας (ΣΗΘ). Τέλος, για την εξοικονόμηση εκπομπών GHG σημαντική αναμένεται να είναι η συμβολή των ευέλικτων μηχανισμών κατά το Πρωτόκολλο του Κιότο.

Εκτός των προαναφερόμενων οκτώ καθοριστικής σημασίας πολιτικών και μέτρων, έχουν καθοριστεί και άλλες πέντε ΚΣΠΜ που προβλέπεται επίσης να εξασφαλίσουν σημαντική εξοικονόμηση ανά την ΕΕ. Οι εν λόγω πέντε πολιτικές είναι η οδηγία για τους χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων (99/31/ΕΚ), οι απαιτήσεις σχετικά με την αποδοτικότητα των νέων λεβήτων ζεστού νερού, η οδηγία για την επισήμανση των συσκευών (2000/13/ΕΚ), η οδηγία 2008/1/ΕΚ για την ολοκληρωμένη πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης (IPPC), η οποία τροποποιείται από την οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές και το πρόγραμμα Motor Challenge (η πρόκληση των κινητήρων) που αποσκοπεί στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των βιομηχανικών ηλεκτρικών κινητήρων. Όταν εκδόθηκαν ο κανονισμός για ορισμένα φθοριούχα αέρια θερμοκηπίου (842/2006/ΕΚ) και η οδηγία για τις εκπομπές των συστημάτων κλιματισμού των μηχανοκίνητων οχημάτων (2006/40/ΕΚ) αναμενόταν ότι θα επιφέρουν επίσης μείωση των προβλεπομένων ετησίων εκπομπών GHG κατά 23 εκατ. τόνους ισοδυνάμου CO2 έως το 2010. Επανεξετάζεται επί του παρόντος ο πραγματικός αντίκτυπος αυτών των δύο νομοθετικών πράξεων μέσων όσον αφορά, μεταξύ άλλων, και τη μείωση των θερμοκηπικών αερίων.

Στις οκτώ κορυφαίες πολιτικές αναλογεί το 92% των συνολικών εξοικονομήσεων που αποδίδονται στις ΚΣΠΜ στην ΕΕ-27. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία των ως άνω καθοριστικής σημασίας πολιτικών σε ό,τι αφορά τη διευκόλυνση των κρατών μελών, ώστε να ανταποκριθούν στις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει για τη μείωση των εκπομπών.

Πρόσφατες εξελίξεις

Αφότου εγκρίθηκε η δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια προχωρούν οι εργασίες σχετικά με τα μέτρα εφαρμογής. Μέχρι το 2013, πρέπει να έχουν τεθεί σε εφαρμογή περίπου είκοσι νέες νομικές πράξεις και έγγραφα προκειμένου να διασφαλιστεί η σωστή λειτουργία του αναθεωρημένου ΣΕΔΕ της ΕΕ και να προλειανθεί το έδαφος για την υλοποίηση των στόχων για τις εκπομπές GHG στους τομείς που δεν υπάγονται στο ΣΕΔΕ της ΕΕ.

Επί του παρόντος εκπονούνται εναρμονισμένοι σε ολόκληρη την Κοινότητα κανόνες για την κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής κατά την τρίτη περίοδο εμπορίας. Η κατανομή θα βασίζεται, στο μέτρο του εφικτού, σε φιλόδοξα κριτήρια αναφοράς, τα οποία θα ενθαρρύνουν την καινοτομία και θα ανταμείβουν τις αποδοτικότερες εγκαταστάσεις που έχουν επενδύσει σε τρόπους παραγωγής με χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές. Τον Ιούλιο του 2010, τα κράτη μέλη συμφώνησαν επί του κανονισμού της Επιτροπής για τον χρόνο διεξαγωγής, τη διαχείριση και τις λοιπές πτυχές των πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου. Εξάλλου, αναθεωρήθηκε ο κανονισμός περί μητρώων προκειμένου να συσταθεί το νέο ενιαίο μητρώο ΣΕΔΕ. Η βελτίωση των ελέγχων πρόσβασης και της ασφάλειας συνιστούν τα μέτρα που λήφθηκαν ταχέως κατά της «ανακύκλωσης» πιστοποιημένης μείωσης των εκπομπών (certified emission reduction – CER) και για την καταπολέμηση της απάτης.

Το 2009, άρχισαν οι εργασίες σχετικά με τα εκτελεστικά μέτρα της απόφασης περί επιμερισμού της προσπάθειας, στα οποία συγκαταλέγονται ο προσδιορισμός των απόλυτων τιμών για του στόχους των κρατών μελών την περίοδο 2013-2020 και ο καθορισμός κανόνων για τις μεταβιβάσεις ετήσιων δικαιωμάτων εκπομπής μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και η διασφάλιση της διαφάνειάς τους.

Καταρτίστηκε και πρόκειται να εγκριθεί προσεχώς η απόφαση που αφορά την πρωτοβουλία NER300 για τον καθορισμό κριτηρίων και μέτρων για τη χρηματοδότηση της εμπορικής επίδειξης σε μεγάλη κλίμακα έργων δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα (Carbon Capture and Storage/CCS) και καινοτόμων τεχνολογιών ανανεώσιμης ενέργειας με βάση το αναθεωρημένο ΣΕΔΕ της ΕΕ. Εξάλλου, έχει αρχίσει και αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2010 η εκπόνηση εγγράφων κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τα διάφορα στοιχεία της οδηγίας CCS ώστε να διευκολυνθεί η εναρμονισμένη εφαρμογή της.

Εκπονούνται επίσης τα εκτελεστικά μέτρα του κανονισμού (ΕΚ) 443/2009 που ρυθμίζει τις εκπομπές CO2 από τα αυτοκίνητα.

Οι νομικές πράξεις που εκδόθηκαν πρόσφατα

Εφαρμογή της δέσμης μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια:

1. ΣΕΔΕ της ΕΕ και διαρροή διοξειδίου του άνθρακα: Απόφαση 2010/2/ΕΕ7 της Επιτροπής που προσδιορίζει κατάλογο τομέων και κλάδων οι οποίοι θεωρείται ότι εκτίθενται σε σημαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα.

2. Συνολικό ανώτατο όριο στο ΣΕΔΕ της ΕΕ : Απόφαση 2010/384/ΕΕ8 της Επιτροπής σχετικά με την κοινοτική ποσότητα εκχωρητέων δικαιωμάτων για το 2013 στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ.

3. CCS στο ΣΕΔΕ της ΕΕ: Απόφαση 2010/345/ΕΕ9 για τροποποίηση της απόφασης 2007/589/ΕΚ όσον αφορά τις κατευθυντήριες γραμμές για την παρακολούθηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τη δέσμευση, μεταφορά και αποθήκευση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε γεωλογικούς σχηματισμούς.

Άλλα:

4. Αερομεταφορές και ΣΕΔΕ της ΕΕ: Κανονισμός (EE) αριθ. 82/201010 της Επιτροπής, της 28ης Ιανουαρίου 2010, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 748/2009 σχετικά με τον κατάλογο των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών που ασκούσαν αεροπορική δραστηριότητα του παραρτήματος I της οδηγίας 2003/87/ΕΚ, την 1η Ιανουαρίου 2006, ή μετά την ημερομηνία αυτή, στον οποίο προσδιορίζεται το εντεταλμένο κράτος μέλος για κάθε φορέα εκμετάλλευσης αεροσκαφών.

5. Αερομεταφορές και ΣΕΔΕ της ΕΕ: Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 606/201011 της Επιτροπής με τον οποίο εγκρίνεται απλουστευμένο εργαλείο που εκπονήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια της Αεροναυτιλίας (Eurocontrol) για τον υπολογισμό της κατανάλωσης καυσίμου από φορείς εκμετάλλευσης αεροσκαφών με χαμηλά επίπεδα εκπομπών.

Εφαρμογή του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπής της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ)

Η πρώτη περίοδος εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ κάλυψε τα έτη 2005 έως 2007. Επί του παρόντος, οι επιχειρήσεις που υπάγονται στο ΣΕΔΕ της ΕΕ βρίσκονται στο μέσα της δεύτερης περιόδου εμπορίας (2008-2012). Το 2013 θα ξεκινήσει η λειτουργία του αναθεωρημένου συστήματος. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή του αναθεωρημένου ΣΕΔΕ της ΕΕ, βλ. σημείο 3.2.

Δεύτερη περίοδος εμπορίας (2008 - 2012)

Το ανώτατο όριο δικαιωμάτων εκπομπής για την Ευρωπαϊκή Ένωση την περίοδο 2008 - 2012 είναι 2,081 δισεκατομμύρια ετησίως, ήτοι 10,5% λιγότερο από τις αρχικώς προταθείσες ποσότητες στα εθνικά σχέδια κατανομής δικαιωμάτων εκπομπής που είχαν υποβάλει τα κράτη μέλη. Το 2009 συμμετείχαν στο σύστημα 11 032 εγκαταστάσεις.

Το 2009 η συνολική ποσότητα των εξακριβωμένων εκπομπών από τις εγκαταστάσεις που υπάγονται στο ΣΕΔΕ της ΕΕ στην ΕΕ-27 ανήλθε σε 1,85 δισεκατομμύρια τόνους CO212, ήταν δηλαδή κατά 12% μικρότερη από το 2008. Η μείωση των εκπομπών οφείλεται σε τρεις κύριους παράγοντες, συγκεκριμένα στην πτώση της οικονομικής δραστηριότητας, ως αποτέλεσμα της ύφεσης, στο χαμηλό επίπεδο των τιμών φυσικού αερίου το 2009, καθώς και στα μέτρα μείωσης των εκπομπών που λαμβάνονται στις εγκαταστάσεις.

Αξιοποίηση της κοινής εφαρμογής (JI) και του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης (CDM) εκ μέρους των φορέων εκμετάλλευσης

Στο πλαίσιο του δεύτερου εθνικού σχεδίου κατανομής (NAP), κάθε κράτος μέλος καθόρισε μέγιστο όριο για την αξιοποίηση εκ μέρους των φορέων εκμετάλλευσης των πιστωτικών μορίων βάσει συγκεκριμένων έργων (κοινή εφαρμογή (JI) και μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης (CD)). Συνολικά, κατά την δεύτερη περίοδο εμπορίας επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται ετησίως από τις υπαγόμενες στο ΣΕΔΕ της ΕΕ εγκαταστάσεις όλων των κρατών μελών περίπου 278 εκατ. CER (πιστοποιημένη μείωση εκπομπών) ή ERU (μονάδες μείωσης των εκπομπών), ποσότητα που αντιστοιχεί στο 13,4% του ανώτατου ορίου για όλη την ΕΕ κατά τη δεύτερη περίοδο εμπορίας. Το 2009, οι φορείς εκμετάλλευσης αξιοποίησαν 82 εκατομ. CER ή ERU, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 4,39% των συνολικών επιστροφών δικαιωμάτων εκπομπής. Μετά το 2013 θα αναθεωρηθούν οι κανόνες για την αξιοποίηση πιστωτικών μορίων JI και CDM, όπως ορίζεται στην οδηγία για το αναθεωρημένο ΣΕΔΕ της ΕΕ13.

Προβλεπόμενη αξιοποίηση των μηχανισμών Κιότο εκ μέρους των κυβερνήσεων

Δέκα κράτη μέλη της ΕΕ-15, καθώς και η Σλοβενία αποφάσισαν να αξιοποιήσουν τους μηχανισμούς Κιότο για να επιτύχουν τους δικούς τους στόχους Κιότο. Τα εν λόγω κράτη μέλη της ΕΕ-15 μπορούσαν συνολικά να αποκτούν ετησίως 116,7 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2 για συμμόρφωση την πρώτη περίοδο δεσμεύσεων βάσει του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Η ποσότητα αυτή αντιπροσωπεύει περίπου το 2,7% του στόχου Κιότο για την ΕΕ-15, ήτοι της μείωσης κατά 8% (βλ. πίνακα 12 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής). Ωστόσο, το ποσό των πιστωτικών μορίων που έχουν καταχωριστεί μέχρι τώρα στους λογαριασμούς των κρατών μελών στο μητρώο είναι πολύ μικρότερο και ανέρχεται σε περίπου 28 εκατ. τόνους ισοδυνάμου CO2.

Τα εν λόγω δέκα κράτη μέλη μαζί αποφάσισαν να επενδύσουν περίπου 3 δισ. ευρώ για την αγορά μονάδων μέσω της κοινής εφαρμογής, του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης και του εμπορίου εκπομπών. Η Ισπανία, η Αυστρία, οι Κάτω Χώρες, το Λουξεμβούργο και η Πορτογαλία διέθεσαν εν προκειμένω τους υψηλότερους προϋπολογισμούς (αντιστοίχως, 638 εκατομμύρια ευρώ, 531 εκατομμύρια ευρώ, 507 εκατομμύρια ευρώ, 360 εκατομμύρια ευρώ και 305 εκατομμύρια ευρώ για την πενταετή περίοδο δέσμευσης). Στη Σλοβενία έχει προβλεφθεί σχετικός προϋπολογισμός ύψους 80 εκατομμυρίων ευρώ.

Όσον αφορά τις καταλογισμένες ποσοτικές μονάδες (AAU) που πωλούν τα κράτη μέλη, από τα στοιχεία του μητρώου προκύπτει ότι μεταβιβάστηκαν περίπου 56 εκατομ. τόνοι ισοδυνάμου CO2. Η Τσεχική Δημοκρατία, η Ουγγαρία, η Λετονία και η Σλοβακία δήλωσαν ότι προτίθενται να πωλήσουν πιστωτικά μόρια.

Προβλεπόμενη αξιοποίηση των καταβοθρών ανθρακούχων εκπομπών

Πέραν των πολιτικών και των μέτρων που εστιάζονται σε διάφορες πηγές εκπομπών GHG, τα κράτη μέλη μπορούν να αξιοποιούν τις καταβόθρες ανθρακούχων εκπομπών (βλ. πίνακα 13 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής). Από τις πληροφορίες που διαβιβάστηκαν έως τώρα προκύπτει ότι η συνολική καθαρή ποσότητα που θα απορροφηθεί κατά την περίοδο δέσμευσης χάρη σε δραστηριότητες δάσωσης και αναδάσωσης βάσει του άρθρου 3 παράγραφος 3 του Πρωτοκόλλου του Κιότο θα ανέρχεται στην ΕΕ-15 σε περίπου 12,1 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2 ετησίως. Επιπλέον, οι δραστηριότητες κατά το άρθρο 3 παράγραφος 4 προβλέπεται να συμβάλουν στην απορρόφηση 27,7 εκατομ. τόνων ισοδυνάμου CO2 ετησίως κατά την περίοδο δέσμευσης στην ΕΕ-15, ποσότητα που φθάνει τα 34,2 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2 ετησίως εάν συνυπολογιστεί η συμβολή της ΕΕ-12.

Όλες οι δραστηριότητες βάσει του άρθρου 3 παράγραφοι 3 και 4 θα περιορίσουν τις εκπομπές στα κράτη μέλη της ΕΕ-15 κατά 42,5 εκατομ. ισοδυνάμου CO2 ανά έτος της περιόδου δέσμευσης, ποσότητα που αντιστοιχεί σε σχεδόν 12,5% της δέσμευσης εκ μέρους της ΕΕ-15 για ετήσια μείωση των εκπομπών κατά 341 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2 καθόλη την περίοδο δέσμευσης σε σύγκριση με το έτος αναφοράς.

ΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ ΤΟΥ 2020

Στόχος της ΕΕ για μείωση των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων έως το 2020

Στη δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια καθορίστηκε ως στόχος για το 2020 μείωση των εκπομπών στην ΕΕ-27 κατά 20%. Η συνολική προσπάθεια της ΕΕ για μείωση των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων έως το 2020 κατά 20% σε σύγκριση με το 1990 (που θα ισοδυναμεί με μείωση κατά 14% σε σύγκριση με το 2005) θα κατανέμεται ως ακολούθως μεταξύ των τομέων που υπάγονται στο ΣΕΔΕ της ΕΕ και εκείνων που δεν υπάγονται σε αυτό:

α) μείωση των εκπομπών από τους τομείς που υπάγονται στο ΣΕΔΕ της ΕΕ κατά 21% σε σύγκριση προς το 2005·

β) μείωση των εκπομπών από τους τομείς που δεν καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ κατά 10% περίπου σε σύγκριση με το 2005.

Οι ανωτέρω στόχοι μείωσης των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων συμπεριλήφθηκαν στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» για την απασχόληση και την έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, η οποία εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2010. Σύμφωνα με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα απαιτείται ετήσια παρακολούθηση της προόδου στην επίτευξη των στόχων.

Πολιτικές που συμβάλλουν στην εκπλήρωση των στόχων

Τα ανώτατα όρια εκπομπών από το 2013 έως το 2020 προσδιορίζονται στην απόφαση περί επιμερισμού της προσπάθειας και την οδηγία αναθεώρησης του ΣΕΔΕ. Παράλληλα, άλλες πολιτικές σε όλη την ΕΕ θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων από τα κράτη μέλη, όπως λόγου χάριν οι δεσμευτικοί στόχοι για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα πρότυπα επιδόσεων εκπομπών για νέα επιβατικά οχήματα, η οδηγία CCS και η οδηγία για την ποιότητα των καυσίμων. Πέραν αυτών των πολιτικών ενωσιακής κλίμακας, οι εθνικές πολιτικές θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, ιδιαίτερα για τη μείωση των εκπομπών από τους τομείς που δεν υπάγονται στο ΣΕΔΕ.

Προβλεπόμενη απόκλιση από τους στόχους

Όπως εμφαίνεται στον πίνακα 1 και σύμφωνα με τελευταίες προβλέψεις της Επιτροπής στις οποίες ενσωματώνεται η επίδραση της οικονομικής κρίσης, τα εφαρμοζόμενα από το 2009 εθνικά μέτρα πολιτικής δεν θα είναι επαρκή για την επίτευξη των στόχων μείωσης των εκπομπών της ΕΕ έως το έτος 2020.

Πίνακας 1: Οι εντός της ΕΕ-27 μειώσεις των εκπομπών GHG κατά τα σενάρια αναφοράς

Σενάριο αναφοράς EΕ-27 | Σύνολο GHG | Τομείς μη υπαγόμενοι στο ΣΕΔΕ |

Συνολική μείωση των εκπομπών GHG 2005-2020 | 7% | 3,5% |

Στόχοι μείωσης 2005-2020 | 14% | 10% |

Σημείωση: Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις προβλέψεις βλ. COM (2010) 265 τελικό και το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SEC (2010) 650, μέρος 2.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Παρά τις θετικές εξελίξεις ως προς την τήρηση των δεσμεύσεων του πρωτοκόλλου του Κιότο που προβλέπονται για την περίοδο 2008-2012, απαιτούνται περισσότερη προσπάθεια και συμπληρωματικές πολιτικές για την επίτευξη των στόχων του 2020. Στην επίτευξη των στόχων θα συμβάλουν επίσης οι ευελιξίες που προβλέπονται στην απόφαση περί επιμερισμού της προσπάθειας και στην οδηγία αναθεώρησης του ΣΕΔΕ, όπως λόγου χάριν η χρήση πιστωτικών μορίων από έργα.

Οι μη υπαγόμενες στο ΣΕΔΕ εκπομπές GHG στο σύνολο της ΕΕ-27 αναμένεται να μειωθούν κατά 3,5% μεταξύ 2005 και 2020, σύμφωνα με το σενάριο αναφοράς PRIMES-GAINS (βλ. πίνακα 1). Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως σε μείωση των εκπομπών εκτός CO2 των της τάξης του 8% και σε σταθεροποίηση των εκπομπών CO2, που θεωρείται ότι θα μειωθούν κατά περίπου 1%. Όπως αναμενόταν, δεν είναι πιθανό να επιτευχθεί έως το 2020 σε επίπεδο ΕΕ η επιδιωκόμενη μείωση των μη υπαγόμενων στο ΣΕΔΕ εκπομπών κατά περίπου 10%. Χωρίς την αξιοποίηση των μηχανισμών JI/CDM, η απόκλιση από τον στόχο σε επίπεδο ΕΕ είναι περίπου 6% (βλ. σχήμα 6) και, ως εκ τούτου, θα εξακολουθήσουν να είναι απαραίτητα επιπρόσθετα μέτρα και συνέργειες μεταξύ της εφαρμογής της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και της απόφασης περί επιμερισμού της προσπάθειας. Προβλέπεται ότι δέκα κράτη μέλη θα εκπληρώσουν τον στόχο τους όσον αφορά τις μη υπαγόμενες στο ΣΕΔΕ εκπομπές εφαρμόζοντας το τρέχον σύνολο των πολιτικών και μέτρων, όπως εμφαίνεται με το αρνητικό πρόσημο στο σχήμα 6. Πρόκειται για τα εξής κράτη μέλη: Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πορτογαλία και Ρουμανία. Σύμφωνα με τις προβολές PRIMES/GAINS, δεκαεπτά κράτη μέλη, στα οποία συγκαταλέγονται τα οκτώ με τις μεγαλύτερες μη υπαγόμενες στο ΣΕΔΕ πηγές εκπομπών, καθώς και η ΕΕ-27 στο σύνολό της δεν θα επιτύχουν τους στόχους τους όσον αφορά τις μη υπαγόμενες στο ΣΕΔΕ εκπομπές.

Σχήμα 6: Προβλεπόμενη απόκλιση από τους στόχους 2020 των εκπομπών από μη υπαγόμενους στο ΣΕΔΕ τομείς

[pic]

Πηγή : Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τομείς μη υπαγόμενοι στο ΣΕΔΕ το 2013, δηλαδή εξαιρούνται και τομείς που θα υπάγονται στο ΣΕΔΕ μόνον από το 2013 και μετά, ώστε να είναι δυνατή η διαχρονική συγκρισιμότητα των δεδομένων.

Κατασταση στις υποψηφιεσ για ενταξη στην ΕΕ χωρεσ

Οι εκπομπές GHG της Κροατίας μειώθηκαν κατά 0,6% μεταξύ 199014 και 2008 και κατά 3,7% ως προς το 2007. Σύμφωνα με τις προβλέψεις για τα GHG οι οποίες περιλαμβάνονται στην 5η κοινοποίηση της Κροατίας, η χώρα αυτή αναμένεται να αντιμετωπίσει δυσκολίες στην επίτευξη του στόχου Κιότο με το τρέχον σύνολο πολιτικών και μέτρων

Οι εκπομπές GHG της της Ισλανδίας αυξήθηκαν μεταξύ 1990 και 2008 κατά 44% και το 2008 ήταν κατά 9% υψηλότερες από ό,τι το 2007. Με βάση την απόφαση 14/CP.7, κατά τις προβλέψεις για τα GHG οι οποίες περιλαμβάνονται στην 5η κοινοποίηση της Ισλανδίας, η χώρα αυτή βρίσκεται σε καλή πορεία για την επίτευξη του στόχου Κιότο.

Οι εκπομπές GHG της Τουρκίας το 2008 ήταν 366,5 εκατομ. τόνοι ισοδυνάμου CO2, δηλαδή αυξήθηκαν κατά 96% ως προς το 1990, που ανέρχονταν σε 187 εκατομ. τόνους ισοδυνάμου CO2, και μειώθηκαν κατά 3,5% ως προς το 2007. Η Τουρκία δεν έχει αναλάβει δέσμευση μείωσης των εκπομπών βάσει του πρωτοκόλλου του Κιότο.

Δεν υπάρχει επικαιροποιημένη απογραφή εκπομπών GHG στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας . Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία για τα GHG περιλαμβάνονται στη 2η κοινοποίηση της ΠΓΔΜ και καλύπτουν την περίοδο 1990-2002. Μεταξύ 1990 και 2002 οι συνολικές εκπομπές GHG μειώθηκαν κατά περίπου 10%.

Για περισσότερες πληροφορίες βλ. τμήμα 2 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής.