29.6.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 191/38

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το Ταμείο Συνοχής και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1084/2006»

[COM(2011) 612 final — 2011/0274 (COD)]

2012/C 191/07

Εισηγητής: ο κ. CEDRONE

Στις 25 και 27 Οκτωβρίου 2011, και σύμφωνα με τα άρθρα 177 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αντιστοίχως αποφάσισαν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το Ταμείο Συνοχής και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1084/2006

COM(2011) 612 final — 2011/0274 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 3 Απριλίου 2012.

Κατά την 480ή σύνοδο ολομέλειας, της 25ης και 26ης Απριλίου 2012 (συνεδρίαση της 25ης Απριλίου 2012,) η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 180 ψήφους υπέρ, 9 κατά και 7 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   H EOKE συμφωνεί καταρχήν με την προσέγγιση που υιοθέτησε η Επιτροπής έναντι της νέας πρότασης κανονισμού σχετικά με το Ταμείο Συνοχής (ΤΑ), ιδιαίτερα μάλιστα με την προσπάθεια εναρμόνισης των διαδικασιών που προβλέπονται για τα διάφορα ταμεία με τις διαδικασίες που προβλέπει ο γενικός κανονισμός, μολονότι φρονεί ότι ορισμένα από αυτά τα κρίσιμα σημεία χρήζουν εμβάθυνσης και βελτίωσης, ιδιαίτερα μάλιστα στην περίοδο χρηματοπιστωτικής κρίσης και κρίσης δημοσίου χρέους που σήμερα διανύει η ΕΕ.

1.2   Θεωρεί, εντούτοις, σημαντικό το γεγονός ότι το ταμείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προώθηση της παραγωγής και τη διάδοση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με σκοπό την προαγωγή της ενεργειακής αποδοτικότητας, την προστασία του περιβάλλοντος και την διευκόλυνση της προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος, την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και την ανανέωση του αστικού περιβάλλοντος. Αυτό θα μπορούσε να έχει θετικό αντίκτυπο σε άλλους τομείς όπως, π.χ., ο τουρισμός. Όλα αυτά τα στοιχεία ευνοούν την βιώσιμη ανάπτυξη.

1.3   Η ΕΟΚΕ θεωρεί, επίσης, σημαντικό το γεγονός ότι η Επιτροπή προσανατολίζεται, στην τρέχουσα περίοδο κρίσης, προς μία μείωση των παρεμβάσεων, μέσω της συγκέντρωσής τους σε θεματικές ομάδες, πράγμα που θα επιτρέψει τον περιορισμό της σπατάλης πόρων, καθώς οι πόροι θα εστιάζονται πλέον σε συγκεκριμένες δραστηριότητες και, κατά συνέπεια, θα αυξάνεται το πολλαπλασιαστικό και αλυσιδωτό αποτέλεσμά τους, προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης.

1.4   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση χρηματοδότησης της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη», είναι, ωστόσο, της γνώμης ότι πρέπει να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να αποβεί αυτόνομο ειδικό ταμείο, διότι ενδέχεται έτσι να προκύψουν περιττές αλληλεπικαλύψεις.

1.5   Η ΕΟΚΕ εκφράζει μεγάλη ανησυχία και ουσιαστικές επιφυλάξεις σχετικά με τις προτάσεις που αφορούν την αρχή της «προϋποθετότητας» (ιδιαίτερα δε της «μακροδημοσιονομικής προϋποθετότητας»): η αρχή αυτή δεν πρέπει να απορρέει από μία λογική τιμωρίας – να καταλήξει, δηλαδή, μέσο επιβολής κυρώσεων – αλλά να βασιστεί στις έννοιες της «ανάληψης ευθυνών» και της «ανταμοιβής», καθώς με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η υπονόμευση και η αμφισβήτηση του στόχου της «σύγκλισης».

1.6   Κατά την ΕΟΚΕ, είναι απαραίτητο να βελτιωθούν, αφενός, ο συντονισμός των διαφόρων τύπων ταμείων και, αφετέρου, ο συντονισμός μεταξύ του συνόλου της πολιτικής συνοχής και των άλλων οικονομικών πολιτικών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της ΚΓΠ, μέσα στο ενισχυμένο πλαίσιο μιας κοινής δημοσιονομικής πολιτικής. Αυτό θα παρήγαγε ένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα και θα αύξανε την αποδοτικότητα των επενδύσεων. Θα ήταν σκόπιμο να επιδιωχθεί μία ενισχυμένη συνεργασία στον τομέα της πολιτικής συνοχής με σκοπό την προώθηση μιας «κοινής οικονομικής διακυβέρνησης», τουλάχιστον στη ζώνη του ευρώ, όπως επανειλημμένως έχει προτείνει η ΕΟΚΕ – ζήτημα που η σύνοδος κορυφής του Δεκεμβρίου 2011, ατυχώς, δεν επέλυσε.

1.7   Είναι, εξάλλου, απαραίτητο να βελτιωθεί η «θεσμική εταιρική σχέση», δηλ. η εταιρική σχέση Ευρωπαϊκής Επιτροπής – κρατών μελών – περιφερειών, η οποία σήμερα δεν είναι ισορροπημένη, στο πλαίσιο δε της οποίας η Επιτροπή θα πρέπει να «ανακτήσει» ρόλο υποστηρικτή και καθοδηγητή. Πρόκειται για μία εταιρική σχέση η οποία είναι σκόπιμο να συνοδεύεται, σε κάθε φάση, από τα όσα προβλέπονται στο άρθρο 5(1) του κανονισμού κοινών διατάξεων, η οποία συχνά, ακόμη και σήμερα, περιορίζεται σε έναν συμβουλευτικό ή ενημερωτικό ρόλο – με τον καθορισμό ενός κώδικα συμπεριφοράς που να ισχύει σε όλη την ΕΕ και παραμέτρων αξιολόγησης της προστιθέμενης αξίας της εταιρικής σχέσης.

1.8   Κατά την ΕΟΚΕ, η απλοποίηση, τόσο στα αρχικά όσο και στα τελικά στάδια, των διαδικασιών τόσο του Ταμείου Συνοχής, όσο και όλων των άλλων διαρθρωτικών ταμείων, αποτελεί ζήτημα απόλυτης προτεραιότητας, ιδιαίτερα καθώς με τον τρόπο αυτό θα περιοριστεί το κόστος διαχείρισής τους – μία λύση θα ήταν, π.χ., να προβλεφθεί ένα κατ' αποκοπή ποσό για ορισμένους τύπους σχεδίων. Εν ολίγοις, θα ήταν σκόπιμο να εφαρμόζεται η αρχή του «άπαξ».

1.9   Για τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση, η πολιτική συνοχής αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μέσα στη διάθεση των κρατών μελών για τον περιορισμό των κοινωνικών, οικονομικών και εδαφικών ανισοτήτων, καθώς και για την επιστροφή στην ανάπτυξη και τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς της.

1.10   Συγχρηματοδότηση: πρέπει να εξεταστούν με μεγαλύτερη προσοχή και να αναθεωρηθούν τα κριτήρια που ισχύουν για τη συγχρηματοδότηση, τα οποία θα πρέπει να συνδέονται με τα πραγματικά δεδομένα του προϋπολογισμού των τοπικών και περιφερειακών αρχών, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο οι ασθενέστεροι να αποκλείονται τελικώς από τις χρηματοδοτήσεις.

1.11   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι στην τρέχουσα περίοδο εφαρμογής μεταρρυθμίσεων και δημοσιονομικής εξυγίανσης, κατά την οποία ακολουθείται μία πολιτική «δύο φάσεων» – πρώτα «λιτότητα», ως απειλή, ύστερα ανάπτυξη – δεν υπάρχουν περιθώρια για επενδυτική και αναπτυξιακή πολιτική. Η ΕΟΚΕ πιστεύει, ωστόσο, ότι η λιτότητα και η ανάπτυξη πρέπει να συμβαδίζουν. Για το λόγο αυτό θα ήταν σκόπιμο η πολιτική συνοχής να προσανατολιστεί προς αυτή την κατεύθυνση, π.χ. να υποστηρίζει τις επιχειρήσεις με σημαντική τεχνολογική διάσταση και έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην απασχόληση των νέων.

1.12   Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι οι οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται αυτή τη στιγμή στην ΕΕ (λιτότητα, δημοσιονομικοί περιορισμοί στα κράτη μέλη, μειωμένος προϋπολογισμός για την ΕΕ, σύμφωνο για τη φορολογία, όρια της ΕΚΤ, κλπ) πυροδοτούν μία διαδικασία ύφεσης με απρόβλεπτα αποτελέσματα, ενώ αντίθετα θα έπρεπε να επιδιώκεται το αντίθετο, δηλ. θα έπρεπε να υποστηρίζονται – τουλάχιστον ταυτόχρονα, αν όχι πρώτα – η ανάπτυξη και η απασχόληση με την υποβολή μιας πρότασης που να χαρακτηρίζεται από τολμηρότητα και αποφασιστικότητα. Μία σημαντική συμβολή, υπό την έννοια αυτή, θα μπορούσαν να παράσχουν τα διαρθρωτικά ταμεία (και εν μέρει, προσωρινά, και τα ταμεία της ΚΓΠ), όπως πρότεινε, εξάλλου, η σύνοδος κορυφής της 30ής Ιανουαρίου 2012, μολονότι με πιο συγκρατημένο τρόπο.

1.12.1   Είναι συνεπώς σκόπιμο να προωθηθεί ένα «Ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάπτυξη» (New Deal) (1), με μείζονα στοχοθετημένα προγράμματα, το οποίο να προβλέπει την εμπλοκή ορισμένων καίριων τομέων που είναι σε θέση να θέσουν εκ νέου σε κίνηση την οικονομία της ΕΕ. Το σχέδιο θα πρέπει να θεωρείται συμπληρωματικό στη Στρατηγική «Ευρώπη 2020» που επικεντρώνεται στα μεσοπρόθεσμα αποτελέσματα. Το σχέδιο αυτό θα μπορούσε:

—	να αρχίσει να χρηματοδοτείται αμέσως με τους εναπομείναντες πόρους της περιόδου 2007-2012, στους οποίους να προστεθεί, μόλις καταστεί δυνατό, μέρος των πόρων που προβλέπονται για την περίοδο 2014-1020, για περιορισμένο διάστημα·

—	να υλοποιηθεί με τη βοήθεια προγραμμάτων που μπορούν να αρχίσουν να εφαρμόζονται αμέσως, μέσω μιας ταχείας διαδικασίας που να βασίζεται στην αρχή της επικουρικότητας ή μέσω μιας – «προσωρινής» – ριζικής τροποποίησης των υφιστάμενων κανονισμών, ώστε να είναι δυνατή η ταχεία εφαρμογή τους·

—

να υποστηριχθεί και να ενισχυθεί με παρέμβαση της ΕΤΕ, μέσω της έκδοσης ομολογιών (άρθ. 87 του νέου κανονισμού). Αυτό θα προσέδιδε στις επενδύσεις πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, διότι θα προσήλκυε κεφάλαια από το εξωτερικό και θα παρήγαγε θετικά αποτελέσματα όσον αφορά το δημόσιο χρέος και το ευρώ, το οποίο και θα ενίσχυε.

1.12.2   Το αναπτυξιακό σχέδιο θα ήταν σκόπιμο να εφαρμοστεί με βάση τα ίδια κριτήρια, τουλάχιστον κατά την πρώτη τριετία του επόμενου δημοσιονομικού προγραμματισμού.

2.   Εισαγωγή

2.1   Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένως αναφερθεί σε προγενέστερες γνωμοδοτήσεις της στις αρχές και τη σημασία της πολιτικής οικονομικής και κοινωνικής συνοχής και της αλληλεγγύης, όπως ορίζονται στην Συνθήκη και όπως, εξάλλου, επανειλημμένως τις επικαλείται η Επιτροπή στα έγγραφά της.

2.1.1   Ποτέ άλλοτε οι αρχές αυτές δεν ήταν τόσο επίκαιρες κι ίσως ποτέ άλλοτε δεν απειλήθηκαν, όσο σήμερα– ούτε καν όταν εφαρμόστηκε η πολιτική της διεύρυνσης, τότε που τα «παλαιά» κράτη μέλη της ΕΕ ανησυχούσαν μήπως απολέσουν πόρους, ενώ τα νέα ανησυχούσαν μήπως δεν έχουν στη διάθεσή τους αρκετούς για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις της συνοχής.

2.2   Παρ' όλα αυτά, είναι θετικές οι προσπάθειες της Επιτροπής να συνυπολογίσει τις διάφορες εξωτερικές παραμέτρους κατά την τροποποίηση των κανονισμών: την πρόταση για τον μελλοντικό προϋπολογισμό της ΕΕ, τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και την κρίση του δημοσίου χρέους, που ακολούθησε την χρηματοπιστωτική κρίση και που, αυτή τη στιγμή, θέτει σε σημαντικό κίνδυνο αυτή καθαυτή την επιβίωση της ενιαίας αγοράς και, κατ' επέκταση, την επιβίωση της ίδιας της Ένωσης.

3.   Η νέα πολιτική συνοχής: ιστορικό, ερωτηματικά, παρατηρήσεις και στρατηγικά θέματα

3.1   Όπως είναι γνωστό, η Επιτροπή έχει υιοθετήσει ήδη από τον Ιούνιο 2011 μία δέσμη προτάσεων για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, οι οποίες θα αποτελέσουν τη βάση των μελλοντικών χρηματοδοτήσεων της ΕΕ κατά την περίοδο 2012-2020: ένα πλαίσιο με απώτερο στόχο, κυρίως, την υποστήριξη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», το οποίο αναμένεται ότι θα προβλέπει πρόσθετους δημοσιονομικούς πόρους, πιθανόν μέσω της ΕΤΕ (ομόλογα έργων και/ή ευρωομόλογα).

3.2   Εξάλλου, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, εξαιτίας της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, πολλά κράτη μέλη αναγκάζονται να υιοθετήσουν δρακόντεια μέτρα εξυγίανσης και, κατ' επέκταση, να παγώσουν τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις υπέρ των υποδομών, πράγμα που έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Επιπλέον, κατά τη φάση του προγραμματισμού, τα κράτη μέλη καταλήγουν να δίνουν προτεραιότητα σε «εθνικά σχέδια» και όχι σε υπερεθνικά με ευρωπαϊκή διάσταση.

3.3   Το πλαίσιο μέσα στο οποίο διεξάγεται η συζήτηση για τους νέους κανονισμούς είναι, συνεπώς, πολύ ιδιάζον, εξαιρετικό μάλιστα, και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί. Πρέπει, π.χ. να εκτιμηθεί κατά πόσον είναι σκόπιμο να παραμείνει τόσο αποσπασματική η πολιτική συνοχής και εάν επαρκεί και είναι χρήσιμο να τεθεί το ζήτημα της «τήρησης των όρων» για να βελτιωθεί η συνοχή και να βοηθηθούν τα κράτη μέλη που πλήττονται περισσότερο από την κρίση.

3.4   Θα ήταν ίσως καλύτερο, αντίθετα, μπροστά στις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Ένωση και καθώς διαθέτει πλέον μόνον περιορισμένους πόρους για την ανάπτυξη, να μην επιδιωχθεί η επίλυση των προβλημάτων με κανονισμούς και ελέγχους – οι οποίοι κανονικά θα έπρεπε να περιοριστούν – αλλά η ολοκλήρωση των σχεδίων που έχουν ήδη δρομολογηθεί. Εν ολίγοις, οι πόροι να αξιοποιηθούν και να εξορθολογιστούν μέσω ενός νέου, έκτακτου, ευρωπαϊκού σχεδίου για την ανάπτυξη, ενός ευρωπαϊκού New Deal  (2).

3.5   Εάν η τρέχουσα στρατηγική της ΕΕ δεν τροποποιηθεί ριζικά – πράγμα που η σύνοδος κορυφής των 8 στις 9 Δεκεμβρίου 2011 απέφυγε να θίξει – αναπόφευκτα η πολιτική συνοχής θα υποστεί και αυτή βαθιές αλλαγές. Πιο ανησυχητικό, εντούτοις, είναι το γεγονός ότι δεν θα είναι σε θέση να φέρει σε πέρας το πρωταρχικό της έργο, δηλ. τη μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων περιοχών και περιφερειών της ΕΕ, οι οποίες, αντίθετα, προβλέπεται ότι θα αυξηθούν λόγω των συνθηκών ύφεσης που δημιουργούν οι πολιτικές περιορισμού των υπερβολικών κρατικών ελλειμμάτων. Για το λόγο αυτό, η ΕΕ πρέπει να προβεί σε ριζικές αλλαγές και να υιοθετήσει μία ενιαία «οικονομική διακυβέρνηση».

3.6   Όσον αφορά τη μεθοδολογία την οποία συνιστά η Επιτροπή στην πρότασή της μεταρρύθμισης των κανονισμών που άπτονται της διαχείρισης της πολιτικής συνοχής κατά την περίοδο 2012-2020, πιο συγκεκριμένα όσον αφορά τις κοινές ρυθμίσεις που διέπουν όλους τους πόρους του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου, η ΕΟΚΕ έχει να διατυπώσει τις παρατηρήσεις που ακολουθούν.

3.6.1   Καθορισμός του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου (ΚΣΠ): η ΕΟΚΕ αναμένει να εξετάσει την νέα πρόταση ΚΣΠ που η Επιτροπή θα εκδώσει εντός του 2012. Απομένει, ωστόσο, να προσδιοριστεί – αφού, επίσης, ληφθούν υπόψη και οι παρατηρήσεις που διατυπώθηκαν σχετικά με την πολιτική συνοχής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 7ης Δεκεμβρίου 2011 – με ποιόν τρόπο η Επιτροπή προτίθεται να συνδυάσει «τους στόχους, συμπεριλαμβανομένων των ποσοτικών στόχων, για τις προτεραιότητες της Ένωσης ως προς την έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, και θα τους μετατρέπει σε δράσεις για το ΕΤΠΑ, το Ταμείο Συνοχής, το ΕΚΤ, το ΕΓΤΑΑ και το ΕΤΘΑ» (3).

3.6.1.1   Σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ έχει αναφερθεί στο γεγονός ότι είναι ανάγκη η πολιτική συνοχής, μολονότι ευθυγραμμισμένη και συνεπής προς τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», να διατηρήσει ακέραια τα χαρακτηριστικά μιας πολιτικής που αποσκοπεί στην ενίσχυση της κοινωνικής, οικονομικής και εδαφικής συνοχής στα κράτη μέλη της ΕΕ.

3.6.1.2   Ο συσχετισμός των τριών αυτών στόχων αποτελεί καίριο παράγοντα για την επιτυχία της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»· η Επιτροπή, ωστόσο, δεν διευκρινίζει σαφώς με ποιόν «πρακτικό», συντονισμένο και οικονομικά βιώσιμο τρόπο θα διασφαλιστεί ο συσχετισμός μεταξύ, αφενός, των στρατηγικών που προβλέπει το ΚΣΠ και, αφετέρου, των μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων που εφαρμόζονται στο εθνικό επίπεδο.

3.6.2   Η σύμβαση εταιρικής σχέσης (ΣΕΣ): η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής των Περιφερειών ότι η εν λόγω σύμβαση πρέπει πρώτα να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των κρατών μελών και των περιφερειών και, σε επόμενη φάση, μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής.

3.6.2.1   Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι σημαντικό, κατά τις διαπραγματεύσεις που θα διεξαχθούν με τα κράτη μέλη, να υιοθετηθεί η προσέγγιση της «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» που συνιστά η Επιτροπή, παράλληλα όμως ζητά να προσδιοριστούν καλύτερα οι θεσμικοί φορείς (τόσο στο εθνικό όσο και στο τοπικό επίπεδο) που θα κληθούν να καταρτίσουν και να προσυπογράψουν, από κοινού με την Επιτροπή, τις συμβάσεις εταιρικής σχέσης, καθώς επίσης και να προβλεφθεί η ευρεία συμμετοχή των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών ακριβώς στην κατάρτιση αυτών των εγγράφων.

3.6.3   Θεματική συγκέντρωση: η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής να περιοριστεί ο αριθμός των παρεμβάσεων που θα χρηματοδοτηθούν από την πολιτική συνοχής, οι δε χρηματοδοτικοί πόροι να συγκεντρωθούν σε συγκεκριμένα στρατηγικά σχέδια που θεωρούνται ζωτικής σημασίας για την βιωσιμότητα της συνοχής και των διαδικασιών προώθησης της οικονομικής ανάπτυξης στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, στις περιφέρειες που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο και στις πιο αναπτυγμένες περιφέρειες.

3.6.3.1   Πρέπει να προβλεφθεί τα κράτη μέλη να μπορούν να κάνουν χρήση της αυτονομίας που διαθέτουν όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων και να επιλέξουν τα ίδια τους θεματικούς τομείς στους οποίους θα πραγματοποιηθούν οι επενδύσεις κατά την επόμενη επταετία του προγράμματος, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η επιλογή αυτή πρέπει να αποφασιστεί από κοινού με την Επιτροπή, μετά από προσεκτική ανάλυση της συνοχής που οι εν λόγω προτάσεις παρουσιάζουν με την στρατηγική «Ευρώπη 2020».

3.7   «Τήρηση των όρων»: η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι η μεγαλύτερη ασυμφωνία που διαπιστώνεται μεταξύ των οργάνων (Κοινοβούλιο, Συμβούλιο, Επιτροπή των Περιφερειών, κλπ) αφορά αυτό το σημείο της πρότασης της Επιτροπής και φρονεί ότι, όντως, δεν έχουν επαρκώς αποσαφηνιστεί η σημασία, ο στόχος και οι τρόποι εφαρμογής της έννοιας «τήρηση των όρων»: ενώ ορισμένες εκ των προτέρων προτάσεις θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως οι ενδεδειγμένες για την περίπτωση (στις οποίες θα μπορούσε, μάλιστα, να προστεθεί και η κοινωνική τήρηση των όρων), η ΕΟΚΕ διαφωνεί με τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή, στην πρόταση, η έννοια «μακροδημοσιονομική τήρηση των όρων».

3.7.1   Μολονότι πρέπει όντως να αναλαμβάνεται η ευθύνη έναντι της Επιτροπής ότι κατά τη χρήση των πόρων θα τηρούνται οι αρχές, οι στόχοι και οι προθεσμίες που ορίζουν οι κανονισμοί της ΕΕ, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει την πρόταση που υπέβαλε λαμβάνοντας υπόψη τις ακόλουθες παρατηρήσεις:

—	η «τήρηση των όρων» αποτελεί ένα μέσο που θα πρέπει να συλληφθεί και να διαμορφωθεί με μεθοδικότητα, ώστε να βοηθά τα κράτη μέλη να κάνουν χρήση των πόρων σύμφωνα με τον τρόπο που προβλέπει η Επιτροπή και όχι να χρησιμοποιείται ως μέσο «επιβολής κυρώσεων» στα κράτη μέλη·

—

όσον αφορά τις αρχές της «τήρηση των όρων» (εκ των προτέρων, μακροδημοσιονομική), πρέπει να δοθεί κατά προτεραιότητα προσοχή στα μέτρα εκείνα που ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη να κάνουν καλύτερη (από την άποψη της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας) και ταχύτερη χρήση των πόρων που διατίθενται στις περιφέρειες με τη μεγαλύτερη απόκλιση από το μέσο όρο της ΕΕ·

—

η Επιτροπή πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή κυρίως στη φάση της κατάρτισης των προγραμμάτων, δηλ. στη φάση του στρατηγικού προγραμματισμού, κατά την οποία καθορίζονται οι προτεραιότητες και οι αρμοδιότητες τόσο των εθνικών όσο και των περιφερειακών οργάνων όσον αφορά την επιδίωξη των στόχων της περιφερειακής ανάπτυξης. Η Επιτροπή πρέπει, εξάλλου, να βοηθά με πιο δυναμικό τρόπο τα κράτη μέλη και τις περιφέρειές τους σχετικά με το πώς να κάνουν χρήση των πόρων που τους έχουν διατεθεί·

—

ανάλογη προσοχή πρέπει να δοθεί στην φάση της εξακρίβωσης της εκ των προτέρων προϋποθετότητας, κατά την οποία θα διαπιστώνεται κατά πόσον τα κράτη μέλη διαθέτουν τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την τήρηση, κατά την εφαρμογή της πολιτικής συνοχής, των αρχών της αναλογικότητας και της επικουρικότητας. Και στην περίπτωση αυτή, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπογραμμίσει ότι η αρχή της «προϋποθετότητας» αποτελεί το κατάλληλο μέσο που θα ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν τις ρυθμίσεις που ισχύουν για τα διαρθρωτικά ταμεία. Κυρώσεις θα πρέπει να επιβάλλονται στα κράτη μέλη αποκλειστικά και μόνον σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν, π.χ., ένα κράτος μέλος εμφανίζεται επανειλημμένως και σαφώς διατεθειμένο να καθυστερήσει την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που ζητά η Επιτροπή.

3.7.2   Όσον αφορά την «μακροδημοσιονομική τήρηση των όρων», η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις ανησυχίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ορισμένων κρατών μελών ότι οι πολιτικές που έχουν υιοθετηθεί για την αντιμετώπιση της κρίσης του δημοσίου χρέους πιθανόν να έχουν ως αποτέλεσμα να τιμωρηθούν περιφέρειες και δικαιούχοι των προγραμμάτων της ΕΕ εξαιτίας παραλείψεων/ανεπαρκειών των κεντρικών κυβερνήσεων. Πρέπει να αναζητηθούν εναλλακτικές λύσεις, ώστε να αποφευχθεί η περίπτωση να καταλογισθούν ευθύνες για τις εθνικές δημοσιονομικές πολιτικές σε περιφερειακά όργανα και φορείς που δεν έχουν αρμοδιότητες λήψης αποφάσεων στον συγκεκριμένο τομέα. Θα ήταν σκόπιμο, στην περίπτωση αυτή, να διασφαλιστεί ένας καλύτερος συντονισμός μεταξύ των κρατών μελών, καθώς κι ένας καλύτερος συντονισμός και στο ίδιο το εσωτερικό τους.

3.8   Κατά τη χάραξη της πολιτικής συνοχής, συνεπώς, εκτός από το ζήτημα της «τήρησης των όρων», πρέπει επίσης να επιλυθούν και ορισμένα καίρια θέματα που αφορούν όλα τα ταμεία. Ειδικότερα:

—	ο συντονισμός και η συμπληρωματικότητα των ταμείων και ο συντονισμός μεταξύ αυτών και άλλων ευρωπαϊκών οικονομικών πολιτικών·

—	ο συντονισμός, σε επίπεδο οργάνων, των πολιτικών συνοχής, μέσω, μεταξύ άλλων, μιας ενισχυμένης συνεργασίας·

—	η ριζική απλοποίηση των διαδικασιών και των ρυθμίσεων, τόσο στα αρχικά τους όσο και στα τελικά τους στάδια, δεδομένου ότι σήμερα είναι περίπλοκες·

—	η καθιέρωση μιας πραγματικής και δυναμικής οικονομικής και κοινωνικής εταιρικής σχέσης (πλην της θεσμικής)·

—	η διαμόρφωση της συγχρηματοδότησης κατά τρόπο που να είναι προσαρμοσμένη στα δεδομένα των επιμέρους περιφερειακών αρχών·

—	η ενίσχυση του ρόλου της Επιτροπής, με ταυτόχρονη έμφαση κατά προτεραιότητα στα σχέδια με ευρωπαϊκή ή μακροπεριφερειακή διάσταση·

—	το αποθεματικό με βάση την απόδοση και την αποτελεσματικότητα («πριμοδοτήσεις») το οποίο ενδέχεται να δημιουργήσει πρόσθετο διοικητικό φόρτο και να καθυστερήσει τη διοχέτευση των πόρων σε έργα απαραίτητα για τη συνοχή·

—	το πεδίο εφαρμογής του φόρου προστιθέμενης αξίας.

4.   Κύριοι στόχοι του Ταμείου συνοχής

4.1   Οι πόροι του Ταμείου συνοχής, το οποίο δημιουργήθηκε το 1993 για τα κράτη μέλη των οποίων το ΑΕΠ ανά κάτοικο είναι χαμηλότερο από το 90 % του μέσου όρου της ΕΕ, διατίθενται κυρίως για τις υποδομές του τομέα των μεταφορών και του τομέα του περιβάλλοντος, την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Συνεπώς, οι σχετικές επενδύσεις αποσκοπούν στην δημιουργία διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών και ενέργειας, στην βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, στην προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στην περαιτέρω ανάπτυξη των δημόσιων μεταφορών.

4.2   Το Ταμείο συνοχής αντιπροσωπεύει περίπου το 18 % των δαπανών της πολιτικής συνοχής και συμβάλλει στην εφαρμογή της σύμφωνα με το πνεύμα της Συνθήκης. Πρέπει εντούτοις να τονιστεί ότι τα αποτελέσματά του έχουν υπερβεί το στενό του πλαίσιο, καθώς το Ταμείο συνοχής έχει συνεισφέρει προστιθέμενη αξία στις επενδύσεις, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη και την απασχόληση των περιφερειών στις οποίες υπήρξαν παρεμβάσεις του, παρά το γεγονός ότι σημειώθηκαν και απώλειες προσπαθειών οι οποίες οφείλονταν στον τεράστιο αριθμό των προγραμμάτων που χρηματοδοτήθηκαν (1 192 κατά την περίοδο 2000-2006).

4.3   Ο νέος κανονισμός είναι αρκετά συντηρητικός: στο άρθρο 2 απλώς εκτίθεται το προβλεπόμενο «πεδίο στήριξης» του Ταμείου με την παράθεση δύο καταλόγων, ενός θετικού και ενός αρνητικού – στον δεύτερο διευκρινίζεται, περιέργως, ποιες δράσεις δεν στηρίζονται, όπως ο παροπλισμός πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και η στέγαση· στο άρθρο 3 αναφέρονται οι προτεραιότητες των επενδύσεων: τέσσερεις τομείς παρέμβασης με περαιτέρω εξειδικεύσεις, δίχως ωστόσο να αναφέρεται εάν είναι απλώς ενδεικτικές ή, αντίθετα, δεσμευτικές, μολονότι ο τύπος αυτός υποδείξεων καθιστά πιο ευέλικτη τη διαχείριση και διευκολύνει τη χρήση των πόρων· στο άρθρο 4 και στο αντίστοιχο παράρτημα γίνεται αναφορά στους δείκτες.

4.4   Για τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση, η πολιτική συνοχής αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μέσα στη διάθεση των κρατών μελών για τον περιορισμό των κοινωνικών, οικονομικών και εδαφικών ανισοτήτων, καθώς και για την επιστροφή στην ανάπτυξη και τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς της.

5.   Η νέα πρόταση κανονισμού: παρατηρήσεις

5.1   Οι παρατηρήσεις μας, πλην αυτών που αναφέρθηκαν στο σημείο 3.3, αφορούν κατά κύριο λόγο τα κριτήρια επιλογής των σχεδίων, τους πόρους που έχουν διατεθεί στη διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» για τη χρηματοδότηση των κύριων δικτύων μεταφορών και τους δείκτες.

5.2   Όσον αφορά την επιλογή των σχεδίων προς χρηματοδότηση, πέραν της απαίτησης να χαρακτηρίζονται από συνοχή και να συμμορφώνονται προς τις κατευθυντήριες γραμμές που έχουν υιοθετήσει το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στον αντίστοιχο τομέα (διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών, περιβαλλοντικά σχέδια και ενεργειακά σχέδια), η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να διευκρινίζει τους συγκεκριμένους τύπους δραστηριοτήτων που θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν με πόρους του Ταμείου συνοχής, δηλ. να καθορίσει κριτήρια τα οποία θα βοηθήσουν τα δικαιούχα κράτη να επιλέξουν τα σχέδια που προσιδιάζουν καλύτερα στην επίτευξη των στόχων του Ταμείου συνοχής, οι οποίοι είναι μάλιστα πολλοί (ένδεκα!).

5.3   Η ΕΟΚΕ φρονεί, πιο συγκεκριμένα, ότι οι πόροι του Ταμείου συνοχής των οποίων έγινε χρήση κατά τις προηγούμενες φάσεις προγραμματισμού, κατανεμήθηκαν σε υπερβολικά υψηλό αριθμό σχεδίων, με αποτέλεσμα να μειωθεί ο επιδιωκόμενος συνολικός αντίκτυπός τους στις υποδομές μεταφορών. Θα ήταν σκόπιμο να ληφθούν υπόψη οι ειδικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε κράτος μέλος, ώστε η επιλογή να γίνει πιο προσεκτικά και να ευνοήσει τα σχέδια μεγαλύτερου εύρους και αντίκτυπου, τόσο στον τομέα των μεταφορών, όσο και στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί επίσης δυνατό τα σχέδια να συμβάλουν αποτελεσματικότερα στη μείωση των ανισοτήτων που υφίστανται μεταξύ των περιφερειών της Ένωσης στον τομέα των μεταφορών.

5.4   Όσον αφορά τους πόρους που έχουν διατεθεί στη διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» για τη χρηματοδότηση σχεδίων στον τομέα των μεταφορών, της ενέργειας και των επικοινωνιών, ύψους συνολικά 50 δισεκατομμυρίων ευρώ (10 δισ. από τα οποία διατίθενται από το Ταμείο συνοχής, το οποίο επιδιώκει ήδη αυτούς τους στόχους, βάσει της αρχής της αναλογικότητας), η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η απόφαση αυτή πρέπει επανεξεταστεί σε βάθος διότι δεν κατανοούνται τα κίνητρα που οδήγησαν την Επιτροπή:

—

να προβεί στη δημιουργία ενός επιπλέον ταμείου η διαχείριση του οποίου διασφαλίζεται από κεντρικό εκτελεστικό φορέα και το οποίο αναγκαστικά θα πρέπει να συντονίζεται με όλα τα άλλα στρατηγικά προγράμματα του τομέα, είτε ευρωπαϊκά είτε εθνικά, καθώς και με το Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο της πολιτικής συνοχής και με τις συμβάσεις εταιρικής σχέσης με τα κράτη μέλη. Εν ολίγοις, μία επικάλυψη δραστηριοτήτων και αρμοδιοτήτων που δεν φαίνεται να είναι απαραίτητη·

—

να διαθέσει στο εν λόγω ταμείο πόρους εντέλει υψηλούς, αν και σχετικά περιορισμένους σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ίδιας της Επιτροπής για να μπορέσουν να καλυφθούν οι μελλοντικές ανάγκες του τομέα των μεταφορών εμπορευμάτων και επιβατών (500 δισεκατομμύρια ευρώ το 2020), του τομέα της ενέργειας (1,5 τρισ. ευρώ κατά την περίοδο 2010-2030) και του τομέα των επικοινωνιών (250 δισ. ευρώ). Οι πόροι αυτοί θα αφαιρεθούν είτε από τα διαρθρωτικά ταμεία, είτε – σε πιο περιορισμένη κλίμακα – από το Ταμείο συνοχής. Αυτό θα περιορίσει τους πόρους που θα μπορούσαν να διατεθούν για τις υποδομές των μεταφορών και του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα περιττές επιπλοκές. Ο αντίκτυπος αυτών των πόρων δεν φαίνεται ότι θα έχει το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα (νέα σχέδια και νέες χρηματοδοτήσεις, ακόμη και εκ μέρους του ιδιωτικού τομέα) που επιδιώκει η Επιτροπή, δεδομένου του αριθμού των περιφερειών που μπορούν να έχουν πρόσβαση στις χρηματοδοτήσεις αυτές, και συνεπώς τα ταμεία θα κατακερματιστούν ακόμη περισσότερο. Για να επιτευχθεί το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, η ΕΟΚΕ συνιστά επιπλέον την άντληση πόρων από τον ιδιωτικό τομέα και την πρόληψη ενός κατακερματισμού.

5.5   Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της παράθεσης των δεικτών εκ μέρους της Επιτροπής, μολονότι φρονεί ότι είναι σχετικά γενικής φύσεως και ανεπαρκείς· π.χ. δεν γίνεται καμία αναφορά στον αντίκτυπο στο περιβάλλον, παρά μόνον σε ποσοτικές «γραμμές βάσης» («δείκτες»): αυτό ισχύει στην περίπτωση των αποβλήτων, των (ανα)κατασκευασμένων οδών (υπολογισμός σε χλμ.), κλπ.

---

(1)  Βλ. τη γνωμοδότηση της EOKE «Ανάπτυξη και δημόσιο χρέος στην ΕΕ: δύο καινοτόμες προτάσεις», ΕΕ C 143 της 22.5.2012, σ. 10.

(2)  Ό.π.

(3)  COM(2011) 615 final - 2011/0276 (COD). [ΣτΜ: Η ελληνική απόδοση του σημείου αυτού διαφέρει, ως ένα βαθμό, από την ιταλική].

---

---