21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/92

1.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις τροποποιήσεις που προτείνονται, σε εύθετο χρόνο, για την οδηγία σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια, ως επακόλουθο της εντολής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προς την Επιτροπή να εξετάσει και να προτείνει τις αναγκαίες νομοθετικές αλλαγές μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα. Οι προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων που διεξήχθησαν, στο πλαίσιο αυτό, στα ευρωπαϊκά πυρηνικά εργοστάσια οδήγησαν στον εντοπισμό θεμάτων που χρήζουν προσοχής. Η πυρηνική ασφάλεια αποτελεί σημαντικό διασυνοριακό ζήτημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο τρόπος με τον οποίο το κοινό αντιλαμβάνεται την πυρηνική ασφάλεια έχει σημαντικό αντίκτυπο στην εθνική πολιτική. Οι πολίτες προσδοκούν δικαίως επαληθεύσιμες υψηλές προδιαγραφές και συνέπεια.

1.2

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνεται από το γεγονός ότι πολλά ζητήματα που επισημαίνονται σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (1) για την πυρηνική ασφάλεια εξετάζονται στην παρούσα πρόταση. Σε αυτά περιλαμβάνονται μια δυναμικότερη προσέγγιση της εναρμόνισης μεταξύ των κρατών μελών, η αποσαφήνιση των κανονιστικών αρμοδιοτήτων, το θέμα της αρμοδιότητας και της ικανότητας, η ανεξαρτησία των εθνικών ρυθμιστικών αρχών και οι δράσεις ετοιμότητας και αντιμετώπισης έκτακτων περιστατικών εντός των πυρηνικών εγκαταστάσεων. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δυναμικότερη προσέγγιση της διαφάνειας, γενικά, και την προσπάθεια να συμπεριληφθούν «ειδικές υποχρεώσεις» ως αναγκαία και δυνητικά αποτελεσματική συνεισφορά στην αντιμετώπιση των ανησυχιών του κοινού.

1.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί ιδιαίτερα την πολύ βελτιωμένη προσέγγιση της αρμοδιότητας, της ικανότητας, του έργου και της ανεξαρτησίας των εθνικών ρυθμιστικών αρχών που ενισχύει καθέναν από αυτούς τους τομείς και εξασφαλίζει, επίσης, την ύπαρξη μηχανισμών στήριξης και επαλήθευσης.

1.4

Η διεύρυνση του άρθρου με τους «ορισμούς» θα αυξήσει τη σαφήνεια των ερμηνειών και τη νομική εφαρμοσιμότητα, θα πρέπει, εντούτοις, να ληφθεί μέριμνα ώστε το κείμενο να είναι συμβατό με τους αντίστοιχους ορισμούς –όπου αυτοί υφίστανται– της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης Ρυθμιστικών Αρχών στα Πυρηνικά (ΔΕΡΑΠ [WENRA- Western European Nuclear Regulators]) και του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ [ΙΑΕΑ -International Atomic Energy Authority]), και να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα, όπως είναι απαραίτητο, για να παραμένει σύμφωνο προς την διεθνώς αναγνωρισμένη ορολογία.

1.5

Η ΕΟΚΕ σημειώνει την ενίσχυση των διατάξεων για την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών εντός των πυρηνικών εγκαταστάσεων. Θα χρειαστεί, ωστόσο, να αναληφθεί έγκαιρη δράση ως απάντηση στις συστάσεις της έκθεσης προόδου σχετικά με την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών εκτός των πυρηνικών εγκαταστάσεων, όταν αυτή θα είναι διαθέσιμη. Πρόκειται για τομέα που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον ευρωπαίο πολίτη, απαιτεί δε τη λήψη επειγόντων και αποτελεσματικών πρόσθετων μέτρων.

1.6

Οι ρυθμίσεις που αναφέρονται στην ενημέρωση του κοινού και στη διαφάνεια ενισχύονται, αλλά τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποχρεούνται να εξασφαλίζουν ότι οι δημόσιοι οργανισμοί και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών υποστηρίζονται πρακτικά και δυναμικά στις προσπάθειές τους ανάπτυξης –σε συνεργασία με τη ρυθμιστική αρχή– συμμετοχικών διαδικασιών για την ενίσχυση της συμμετοχής του κοινού στη χάραξη, επανεξέταση και λήψη αποφάσεων.

1.7

Η ΕΟΚΕ εκτιμά το γεγονός ότι η Επιτροπή αντέδρασε αμέσως, υποβάλλοντας την παρούσα πρόταση τροποποίησης της οδηγίας. Παρατηρεί, δε, ότι η ανάλυση εκ μέρους της διεθνούς κοινότητας των διδαγμάτων που πρέπει να αντληθούν από τη Φουκουσίμα συνεχίζεται και ότι η επανεξέταση της εφαρμογής της ισχύουσας οδηγίας για την πυρηνική ασφάλεια ενδέχεται να έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη, σε εύθετο χρόνο, νέων προσεγγίσεων στον τομέα της ασφάλειας. Όλα τα μέρη έχουν δεσμευτεί να προβαίνουν σε συνεχείς βελτιώσεις και η εμπειρία καταδεικνύει ότι η περαιτέρω ενίσχυση της πυρηνικής ασφάλειας θα παραμείνει ένα έργο σε εξέλιξη.

2.1

Το 2009, στη γνωμοδότησή της σχετικά με την Πρόταση κοινοτικού πλαισίου για την πυρηνική ασφάλεια  (2), η ΕΟΚΕ διατύπωσε την ανησυχία της σχετικά με το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε έως ότου καλλιεργηθεί και εξασφαλιστεί επαρκής συναίνεση για την υποβολή της πρώτης οδηγίας για την πυρηνική ασφάλεια (2009/71/Ευρατόμ)· σε ψήφισμα του Συμβουλίου της 22ας Ιουλίου 1975 σχετικά με τα τεχνολογικά προβλήματα της πυρηνικής ασφάλειας ζητείτο να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα και να υιοθετηθεί μια εναρμονισμένη προσέγγιση σε κοινοτικό επίπεδο. Σήμερα, αντίθετα, χρειάστηκαν 4 –αντί 34– χρόνια για την υποβολή των υπό εξέταση προτεινόμενων τροπολογιών για την οδηγία του 2009.

2.2

Υπάρχει μια σειρά από λόγους για αυτήν την αλλαγή ρυθμού. Καταρχάς, οι προτεινόμενες τροποποιήσεις αποτελούν απάντηση στην έκθεση για το εκτεταμένο πρόγραμμα προσομοιώσεων ακραίων καταστάσεων στα ευρωπαϊκά πυρηνικά εργοστάσια, επακόλουθο του αντίκτυπου του τσουνάμι που έπληξε το πυρηνικό συγκρότημα ενέργειας Daiichi της Φουκουσίμα, τον Μάρτιο του 2011. Στην Ιαπωνία, το γεγονός αυτό έφερε στην επιφάνεια μια σειρά από τεχνικές, λειτουργικές και ρυθμιστικές αδυναμίες και ελλείψεις. Ωστόσο, οι τροποποιήσεις αντανακλούν επίσης και ανησυχίες που διατυπώθηκαν πριν από το 2009, οι οποίες –εξαιτίας απόψεων που εξέφρασαν οι ρυθμιστικές αρχές, τα κράτη μέλη και η πυρηνική βιομηχανία– δεν κατέστη δυνατό να συμπεριληφθούν στην αρχική οδηγία. Το περιστατικό της Φουκουσίμα, όχι μόνον επέτρεψε να επανεξεταστούν αυτές οι ανησυχίες, αλλά είχε επίσης και σημαντικό και άμεσο αντίκτυπο στην πυρηνική πολιτική σε πολλά κράτη μέλη.

2.3

Στην παρούσα γνωμοδότηση αντανακλάται η ευθύνη που έχει αναλάβει η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να εκφράζει τις απόψεις και τις ανησυχίες της κοινωνίας των πολιτών γενικώς, ευθύνη που ενισχύεται, στην προκειμένη περίπτωση, με την κίνηση της διαδικασίας του άρθρου 31 της συνθήκης Ευρατόμ (θέματα υγείας και ασφάλειας), βάσει του οποίου η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ συνιστά προτεραιότητα. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη παρατηρήσει ότι, επειδή οι οδηγίες για την πυρηνική ασφάλεια άπτονται θεμελιωδών ζητημάτων των τομέων της υγείας, του περιβάλλοντος και της δημόσιας ασφάλειας (αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών) –τα οποία η ΕΕ χειρίζεται βάσει της ΣΕΕ και της ΣλΕΕ– είναι σκόπιμο το θέμα της πυρηνικής ασφάλειας να εξετάζεται βάσει αυτών των Συνθηκών, αντί βάσει της Συνθήκης Ευρατόμ. Η λύση αυτή θα ενίσχυε περαιτέρω τη δημοκρατική αξιοπιστία, καθώς θα απαιτούσε οι σχετικές αποφάσεις να λαμβάνονται από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

2.4

Μία μερίδα του κοινού εξακολουθεί να ανησυχεί για τους 132 πυρηνικούς αντιδραστήρες που λειτουργούν στην Ευρώπη. Παρά το γεγονός ότι οι στάσεις διαφέρουν από κράτος μέλος σε κράτος μέλος, οι πυρηνικοί σταθμοί μπορεί να εξακολουθήσουν να αποτελούν πηγή αδιόρατου άγχους, ένα αίσθημα που μπορεί να ενταθεί σημαντικά από εξωτερικά γεγονότα. Πολλοί πολίτες επιδιώκουν να απαλύνουν την ανησυχία τους με τρόπους που τους είναι κατανοητοί και που τους εμπνέουν ένα αίσθημα εμπιστοσύνης, στρέφονται δε προς την ΕΕ, η οποία διαθέτει εκτεταμένη εμπειρία και, σε μεγάλο βαθμό, καλή φήμη όσον αφορά την επίλυση με αποτελεσματικό τρόπο των θεμάτων δημόσιας ασφάλειας. Κατά μία έννοια –πράγμα σημαντικό– το περιστατικό της Φουκουσίμα έδωσε το μήνυμα ότι οποιαδήποτε πρωτοβουλία προώθησης της έννοιας της απόλυτης ασφάλειας –μια τάση στην Ιαπωνία, από τεχνολογική και θεσμική άποψη– δεν μπορεί να αποδώσει. Η προς αντιμετώπιση πρόκληση κατά τη χάραξη μιας νομοθετικής προσέγγισης είναι κατά πόσον η εν λόγω προσέγγιση μπορεί εξασφαλίσει μία σχετική ασφάλεια που να είναι σε θέση να διατηρήσει την εμπιστοσύνη του κοινού. Η εμπιστοσύνη αυτή εξαρτάται από τον συνδυασμό του πώς γίνεται αντιληπτός ο κίνδυνος και ποια είναι η αποτελεσματικότητα των μέτρων προστασίας ή περιορισμού των πυρηνικών ατυχημάτων. Δεν υφίστανται ακόμη πλήρως εναρμονισμένα πρότυπα ασφάλειας στην Ευρώπη και το κοινό ανησυχεί στις περιπτώσεις όπου θεωρεί ότι τα πρότυπα ασφαλείας ή η εφαρμογή τους, σε μια γειτονική χώρα, είναι λιγότερο αυστηρά από ό, τι στη δική του. Είναι κατανοητό ότι μία λύση για τις αποκλίσεις αυτές θα μπορούσε να είναι η θέσπιση μιας αρμόδιας αρχής στο επίπεδο της ΕΕ.

2.5

Σε όλα τα κράτη μέλη η πυρηνική ασφάλεια είναι ευθύνη του φορέα εκμετάλλευσης της μονάδας, ο οποίος ενεργεί εντός συγκεκριμένου πλαισίου, υπό την εποπτεία της αρμόδιας εθνικής ρυθμιστικής αρχής. Το περιστατικό της Φουκουσίμα έφερε στο προσκήνιο ερωτήματα σχετικά με μια σειρά θεμάτων, όπως: σχεδιασμός των εγκαταστάσεων και αμυντικές ενέργειες, μέτρα περιορισμού των ατυχημάτων, αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών, κοινοποίηση πληροφοριών, ανθρώπινο λάθος, διακυβέρνηση, διαφάνεια και ρυθμιστική εποπτεία. Οι επιπτώσεις ενός περιορισμένου αριθμού αυτών των θεμάτων κατά την εφαρμογή τους σε ευρωπαϊκούς πυρηνικούς σταθμούς ενέργειας, καθώς και το ζήτημα της ασφάλειας, εξετάστηκαν κατά τη διαδικασία προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων και σε επακόλουθες εκθέσεις.

2.6

Η πυρηνική ασφάλεια αποτελεί διασυνοριακό πρόβλημα και η ΕΕ ανέλαβε δράση, επειδή τα διεθνή πρότυπα ασφαλείας και οι συμβάσεις που διέπουν την πυρηνική ασφάλεια είναι, από νομική άποψη, είτε μη δεσμευτικά είτε, απευθείας, μη εκτελεστά. Οι υπό εξέταση προτάσεις τροποποίησης είναι αποτέλεσμα της εντολής που δόθηκε στην Επιτροπή από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να προβεί σε επανεξέταση του υφιστάμενου νομικού και ρυθμιστικού πλαισίου και να προτείνει τυχόν απαραίτητες βελτιώσεις.

3.1

Η πρόταση συνιστά αναθεώρηση του υφιστάμενου νομικού και κανονιστικού πλαισίου για την πυρηνική ασφάλεια με την οποία επιδιώκεται η εξασφάλιση μιας συνεπούς και υψηλών προδιαγραφών πυρηνικής ασφάλειας και εποπτείας. Υπό το φως των προσομοιώσεων ακραίων καταστάσεων και των διδαγμάτων που αντλήθηκαν από τις έρευνες σχετικά με το περιστατικό της Φουκουσίμα, με την αναθεώρηση επιδιώκεται η προσαρμογή, σε συγκεκριμένους τομείς και όπου αυτό είναι εφικτό, του πλαισίου για την πυρηνική ασφάλεια της ΕΕ στις τελευταίες τεχνικές προδιαγραφές, προϋποθέτει δε την ύπαρξη μεγαλύτερης διαφάνειας.

3.2

Βάσει της πρότασης, οι αρμοδιότητες και η ανεξαρτησία των εθνικών ρυθμιστικών αρχών θα ενισχυθούν και θα τους αναγνωριστεί σημαντικότερος ρόλος, θα υποστηρίζονται δε με εξειδικευμένο προσωπικό και πόρους. Από κοινού με τους φορείς εκμετάλλευσης εγκαταστάσεων, θα καλούνται να αναπτύσσουν και να δημοσιεύουν μια στρατηγική για την παροχή πληροφοριών στο κοινό, ιδίως σε περίπτωση ατυχημάτων, αλλά και στο πλαίσιο της κανονικής λειτουργίας των εγκαταστάσεων. Οι πολίτες θα μπορούν, από την πλευρά τους, να συμμετέχουν σε μεγαλύτερο βαθμό στη χορήγηση αδειών εκμετάλλευσης των πυρηνικών εγκαταστάσεων.

3.3

Η χωροθέτηση, ο σχεδιασμός, η κατασκευή, η θέση σε λειτουργία, η λειτουργία και ο παροπλισμός των πυρηνικών εγκαταστάσεων θα υπόκεινται πλέον σε νέους στόχους ασφάλειας, και θα εισαχθεί ένα πανευρωπαϊκό σύστημα αξιολόγησης, ανά εξαετία, των πυρηνικών εγκαταστάσεων από ομοτίμους του τομέα, πράγμα που θα έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη τεχνικών κατευθυντήριων γραμμών για τη βελτίωση της πυρηνικής ασφάλειας.

3.4

Προβλέπεται, επίσης, ο σχεδιασμός νέων πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, ώστε τυχόν ζημία σε έναν πυρήνα αντιδραστήρα να μην έχει συνέπειες έξω από τις εγκαταστάσεις. Εξάλλου, κάθε μονάδα θα πρέπει να διαθέτει ένα επαρκώς προστατευμένο κέντρο αντιμετώπισης έκτακτων περιστατικών και αυστηρές κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση ατυχημάτων.

4.1

Η ΕΟΚΕ έχει παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς τη συζήτηση σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια, τη διαδικασία προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων και τις μετέπειτα εξελίξεις. Στη γνωμοδότησή της για την Ανακοίνωση που αφορά τη συνολική αξιολόγηση των κινδύνων και της ασφάλειας (προσομοίωση ακραίων καταστάσεων) των πυρηνοηλεκτρικών σταθμών  (3), η ΕΟΚΕ ζητούσε επίμονα μια φιλόδοξη αναθεώρηση της οδηγίας του 2009. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέθεσε, επίσης, με σαφήνεια τις δικές της φιλοδοξίες για την οδηγία, στην έκθεσή της σχετικά με τις προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων (4). Προσδιόρισε τέσσερις κύριους τομείς ως προς τους οποίους η οδηγία για την πυρηνική ασφάλεια θα πρέπει να αναθεωρηθεί, ήτοι:

Μια σύντομη αξιολόγηση του κατά πόσον οι στόχοι που έχουν τεθεί σε συνάρτηση με τους πιο πάνω τέσσερις τίτλους έχουν επιτευχθεί, ακολουθεί, πιο κάτω, στο σημείο 6.

4.2

Στην υπό εξέταση πρόταση παρουσιάζονται αναλυτικά 90 προτάσεις τροποποίησης της υφιστάμενης οδηγίας, ορισμένες από τις οποίες είναι ογκώδεις και ουσιώδεις. Οι εκτεταμένες αιτιολογικές σκέψεις της οδηγίας παρέχουν μεν ερμηνευτική καθοδήγηση ως προς το σχετικό σκεπτικό και την πρακτική εφαρμογή της, θα πρέπει, όμως, να σημειωθεί ότι το ουσιαστικό κείμενο, που αποτελεί και το αντικείμενο της παρούσας γνωμοδότησης, είναι τα άρθρα της οδηγίας τροποποίησης.

4.3

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η διατύπωση «λογικά εφικτό», όπως χρησιμοποιείται στο κείμενο, μολονότι συνοδεύεται από εκτεταμένο ορισμό, ενδέχεται να έχει ως αποτέλεσμα να δοθεί αδικαιολόγητο βάρος σε οικονομικά ή πολιτικά επιχειρήματα. Μια εναλλακτική λύση θα ήταν να γίνει χρήση των «Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνολογιών (ΒΑΤ)» και των «Βέλτιστων κανονιστικών πρακτικών (BRP)», ανάλογα με την περίπτωση, αυτό, ωστόσο, θα είχε σημαντικές επιπτώσεις στο κόστος.

4.4

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, μολονότι η Επιτροπή αναφέρει ότι οι οδηγίες θα πρέπει να μεριμνούν ώστε οι νέοι πυρηνικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής να είναι σχεδιασμένοι κατά τέτοιον τρόπο, ώστε τυχόν ζημία σε έναν πυρήνα αντιδραστήρα να μην έχει συνέπειες έξω από τις εγκαταστάσεις, η κρατούσα τεχνική και επιστημονική άποψη είναι ότι ένας τέτοιος υπερβολικός ισχυρισμός δεν μπορεί να προβληθεί και ότι είναι πρακτικά αδύνατο να αποφευχθούν πλήρως όλες οι συνέπειες εκτός των εγκαταστάσεων.

5.1

Η αρχική οδηγία θα ενισχυθεί, θα επεκταθεί και θα αποσαφηνιστεί με την υπό εξέταση οδηγία τροποποίησής της, ενώ θα αντιμετωπιστεί και μια σειρά από συγκεκριμένες ανησυχίες που συνδέονται με την ανάγκη να καθησυχαστεί το κοινό ως προς τα θέματα ασφάλειας. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της σχετικά με:

5.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη μετονομασία και επέκταση του άρθρου 8, που πλέον αναφέρεται στη Διαφάνεια, και το νέο Τμήμα 2, στο οποίο ορίζονται εκτεταμένες «Ειδικές υποχρεώσεις». Προηγουμένως, το άρθρο 8, με τίτλο «Ενημέρωση του κοινού», διέθετε πολύ περιορισμένο πεδίο εφαρμογής. Εάν τώρα ληφθούν υπόψη οι προσθήκες 8α-8στ και οι διευρυμένοι ορισμοί του άρθρου 3, η ενότητα αυτή καταλαμβάνει πλέον σχεδόν το 50 % του κειμένου της τροποποιημένης οδηγίας. Η νομική εφαρμογή προβλέπεται να ενισχυθεί με τις διατάξεις αυτές, μολονότι ορισμένα σημεία εξακολουθούν να επιδέχονται αποκλίνουσες ερμηνείες. Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό το γεγονός ότι προστίθενται νέες εκτεταμένες προβλέψεις οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλουν σημαντικά στην αντιμετώπιση των εύλογων ανησυχιών των πολιτών. Μεταξύ αυτών μπορούν να επισημανθούν:

5.3

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι τα σημαντικά ζητήματα της ετοιμότητας έναντι έκτακτων περιστατικών εκτός των εγκαταστάσεων και της επικοινωνίας εν ώρα κρίσης δεν εξετάζονται στην παρούσα οδηγία, αλλά αποτελούν αντικείμενο μιας τρέχουσας διαδικασίας επανεξέτασης και υπό κατάρτιση έκθεσης, με συστάσεις που θα υποβληθούν έως το τέλος του 2013. Τα αναγκαία μέτρα που θα συνδέονται με αυτές τις συστάσεις θα πρέπει να ληφθούν επειγόντως.

5.4

Το ζήτημα της προστασίας των πυρηνικών εγκαταστάσεων από τρομοκρατική επίθεση εξετάστηκε ως ξεχωριστό κεφάλαιο, παράλληλα με το πρόγραμμα προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων, σχετική δε έκθεση υποβλήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το 2012. Τα κράτη μέλη θεωρούν ότι τα μέτρα ασφαλείας αποτελούν ζήτημα που άπτεται της κυρίαρχης αρμοδιότητας τους και δεν εντάσσονται στο πλαίσιο των διατάξεων της οδηγίας για την πυρηνική ασφάλεια. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ρυθμιστική αρχή για την πυρηνική ασφάλεια στην Ιαπωνία αποφάσισε, στην ανάλυση στην οποία προέβη μετά το περιστατικό της Φουκουσίμα, να ζητήσει από όλους τους πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε οι εν λόγω σταθμοί να είναι θωρακισμένοι έναντι τρομοκρατικών επιθέσεων.

5.5

Η οδηγία επεκτείνει, έως έναν ορισμένο βαθμό, τις νομοθετικές απαιτήσεις. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι τίθενται νέες, αναλογικές, απαιτήσεις που εξυπηρετούν τον σκοπό της διασφάλισης της δημόσιας ασφάλειας. Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι με την προτεινόμενη τροποποίηση της οδηγίας επιτυγχάνεται η κατάλληλη ισορροπία.

6.1

Το γεγονός ότι εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές μεταξύ των κρατών μελών έχει ως αποτέλεσμα να μην υφίσταται συνεπής προσέγγιση της πυρηνικής ασφάλειας. Αυτό αναγνωρίζεται (από την Επιτροπή) ως το κατεξοχήν πόρισμα στο οποίο μπορεί να δοθεί απάντηση μέσω νομοθετικού πλαισίου. Η έλλειψη, στην ΕΕ, κωδικοποιημένων μηχανισμών που να επιτρέπουν την επίτευξη συμφωνίας ως προς τις τεχνικές προδιαγραφές και τους τρόπους διεξαγωγής των ελέγχων ασφαλείας υπογραμμίζεται. Η προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 8 καθιερώνει έναν τέτοιο μηχανισμό, μολονότι η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η φράση «τα κράτη μέλη, με την υποστήριξη των αρμόδιων ρυθμιστικών αρχών, καταρτίζουν από κοινού και θεσπίζουν κατευθυντήριες γραμμές» στερείται ακριβείας και φανερώνει ότι το ζήτημα δεν αντιμετωπίζεται με τη δέουσα αποφασιστικότητα. Συνεπώς, η αποτελεσματικότητα αυτής της προσέγγισης θα πρέπει να επανεξεταστεί και, σε περίπτωση που προκύπτουν σοβαρές αμφιβολίες, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο σύστασης μιας ρυθμιστικής αρχής για την πυρηνική ασφάλεια στο επίπεδο της ΕΕ. Μια τέτοια προσέγγιση θα μπορούσε να προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα για τα μικρότερα κράτη μέλη, όσον αφορά την πρόσβαση σε δεξιότητες και πόρους.

6.2

Θέματα στα οποία πρέπει να δοθούν λύσεις είναι, μεταξύ άλλων, η ανεξαρτησία των εθνικών ρυθμιστικών αρχών, οι κοινές αρμοδιότητες, η έλλειψη συντονισμού, η επάρκεια πόρων και οι καθορισθείσες αρμοδιότητες. Με την τροποποίηση του άρθρου 5 τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν πολύ πιο ειδικές νομοθετικές υποχρεώσεις, έχουν δε πολύ δρόμο να διανύσουν για να τις φέρουν σε πέρας. Ωστόσο, επείγει να επαληθευτούν η ανεξαρτησία και οι αρμοδιότητες των εθνικών ρυθμιστικών αρχών –ένα από τα θέματα που θίγονται στην έκθεση της Επιτροπής. Η επαλήθευση αυτή πρέπει να θεωρείται ως ενίσχυση και όχι ως προσβολή της ανεξαρτησίας των εθνικών ρυθμιστικών αρχών και δεν θα πρέπει να αρκείται μόνον σε μία ανά δεκαετία αυτοαξιολόγηση που συμπληρώνεται με μία διεθνή αξιολόγηση από ομοτίμους του τομέα. Η ΕΟΚΕ προτείνει η αυτοαξιολόγηση και η αξιολόγηση από ομοτίμους να διεξαχθεί σε όλα τα κράτη μέλη το αργότερο έως το τέλος του 2018 και, στη συνέχεια, να διεξάγεται ανά εξαετία.

6.3

Επί του παρόντος, οι μηχανισμοί παρακολούθησης και επαλήθευσης σε επίπεδο ΕΕ περιορίζονται στην αξιολόγηση από ομοτίμους του εθνικού πλαισίου για την πυρηνική ασφάλεια και των αρμόδιων ρυθμιστικών αρχών. Το Κεφάλαιο 2α της πρότασης τροποποίησης της οδηγίας διευρύνει σημαντικά το πεδίο εφαρμογής των διεθνών αξιολογήσεων από ομοτίμους, πράγμα που αποτελεί ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Ωστόσο, το «χρονικό πλαίσιο» των αξιολογήσεων «κάθε έξι χρόνια» ως προς «ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα θέματα» φαίνεται να αφήνει περιθώρια ορισμένοι τομείς να μπορούν να παραμένουν χωρίς έλεγχο σε βάθος επί δεκαετίες. Η ΕΟΚΕ προτείνει, κατά συνέπεια, οι αξιολογήσεις ως προς συγκεκριμένα θέματα να διεξάγονται παράλληλα με την, ανά τριετία, διαδικασία αξιολόγησης που προβλέπεται βάσει της Σύμβασης για την πυρηνική ασφάλεια. Η συζήτηση σχετικά με το ποια θα είναι τα συγκεκριμένα θέματα που θα αποτελούν αντικείμενο αξιολόγησης θα πρέπει επίσης να αποτελεί ζήτημα ως προς το οποίο το κοινό θα πρέπει να μπορεί να εκφραστεί, ως μέρος της δέσμευσης να υπάρχει διαφάνεια.

6.4

Στην πρόταση τροποποίησης της οδηγίας δίδεται πλέον πολύ μεγαλύτερη έμφαση στην ενημέρωση του κοινού και στη διαφάνεια, με την αντικατάσταση, σε αρκετές περιπτώσεις, των απαιτήσεων που στην ισχύουσα οδηγία έχουν γενικό χαρακτήρα με ειδικές απαιτήσεις. Στην πράξη, ωστόσο, είναι συχνά δύσκολο τα άτομα ή οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να συμπεριληφθούν στους μηχανισμούς δημόσιας διαβούλευσης και ενημέρωσης. Η αποτελεσματικότητα της συμμετοχής του κοινού κατέστη σαφής στο πλαίσιο των δύο συναντήσεων που οργάνωσε η Ευρωπαϊκή Ομάδα Ρυθμιστικών Φορέων Πυρηνικής Ασφάλειας (ENSREG) με αντικείμενο τις προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων. Η ΕΟΚΕ προτείνει να ζητείται από τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν ότι οι δημόσιοι οργανισμοί και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα υποστηρίζονται ενεργά στην ανάπτυξη –από κοινού με τη ρυθμιστική αρχή– συμμετοχικών διαδικασιών για την εξασφάλιση της διαβούλευσης με τους πολίτες και της συμμετοχής τους στον προγραμματισμό, στην επανεξέταση και στη λήψη αποφάσεων. Αυτό θα πρέπει να ισχύει, επίσης, και για τις περιπτώσεις επίσημης ή εκ των πραγμάτων παράτασης της διάρκειας ζωής πυρηνικών εγκαταστάσεων. Ήδη καθιερωμένες διαδικασίες, όπως το πρότυπο RISCOM για τη διαφάνεια (http://www.karita.se/our_approach/riscom_model.php), θα μπορούσαν –όταν διεξάγονται σε ανεξάρτητη βάση– να διανοίξουν αποτελεσματικές οδούς.

6.5

Η κατανόηση της έννοιας της ολοκληρωμένης προσέγγισης της πυρηνικής ασφάλειας διευρύνεται ολοένα περισσότερο. Οι ηθικοί, κοινωνικοοικονομικοί και ψυχολογικοί παράγοντες έτυχαν μεγαλύτερης αναγνώρισης κατά την περίοδο της έντονης συζήτησης που διεξήχθη μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα. Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι και άλλοι τομείς της παραγωγής και χρήσης ενέργειας –ιδιαίτερα μάλιστα σε μια περίοδο μετάβασης και παγκόσμιας πίεσης– θα μπορούσαν να ωφεληθούν από μια τέτοια ανάλυση.