Βρυξέλλες, 20.12.2004

COM(2004) 818 τελικό

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

« Η ΚΑΛΥΨΗ ΤΗΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗΣ ΕΙΣ Ο,ΤΙ ΑΦΟΡΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΣΤΟΧΟ ΤΟΥ ΚΥΟΤΟ » (δυνάμει της απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, 280/2004/EΚ σχετικά με μηχανισμό παρακολούθησης των εκπομπών αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου στην Κοινότητα και εφαρμογής του Πρωτοκόλλου του Κυότο)

Εισαγωγη

Πρόκειται για την πέμπτη έκθεση παρακολούθησης των εκπομπών αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο θερμοκηπίου στην Κοινότητα και για την πρώτη έκθεση δυνάμει της απόφασης του Συμβουλίου 280/2004/EΚ σχετικά με μηχανισμό παρακολούθησης των εκπομπών αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου στην Κοινότητα και εφαρμογής του Πρωτοκόλλου του Κυότο (280/2004/EΚ). Η έκθεση αξιολογεί την επιτευχθείσα και την προβλεπόμενη πρόοδο των κρατών μελών και της Κοινότητας προς την εκπλήρωση των οικείων υποχρεώσεων εις ό,τι αφορά τις εκπομπές αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, οι οποίες απορρέουν από τη Σύμβαση - πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (United Nations Framework Convention on Climate Change - UNFCCC) και από το Πρωτόκολλο του Κυότο.

H παρούσα έκθεση βασίζεται στην λεπτομερή τεχνική έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ/ΕΕΑ) Ανάλυση των τάσεων και προβλέψεων εις ό,τι αφορά την εκπομπή αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου στην Ευρώπη (Analysis of greenhouse gas emission trends and projections in Europe (EEA, 2004))[1].

Μετά την προσχώρηση των νέων κρατών μελών, η φετεινή έκθεση περιλαμβάνει, για πρώτη φορά, δεδομένα εκπομπών από 25 κράτη μέλη. Όλα τα κράτη μέλη έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κυότο, ενώ 23 εξ αυτών έχουν θεσπίσει στόχους περιορισμού των εκπομπών στο πλαίσιο του ως άνω Πρωτοκόλλου. Επιπλέον, η ίδια η Κοινότητα αποτελεί Συμβαλλόμενο Μέρος στο Πρωτόκολλο του Κυότο. Ο κοινοτικός στόχος εμπλέκει μόνο την ΕΕ των 15 κρατών μελών. Για την ΕΕ–15 συμφωνήθηκε ο επιμερισμός της επιβάρυνσης, στο πλαίσιο της απόφασης του Συμβουλίου 2002/358/EΚ, σύμφωνα με το άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου του Κυότο. Η συμφωνία αυτή καθορίζει ειδικό στόχο περιορισμού για καθένα από τα 15 κράτη μέλη (πρβλ. ΕΟΠ 2004, κεφάλαιο 2.1, σχήμα 1). Τα περισσότερα νέα κράτη μέλη έχουν αναλάβει την υποχρέωση να περιορίσουν τις οικείες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατά 8% σε σχέση με τα επίπεδα του έτους βάσεως, κατά την πρώτη περίοδο δέσμευσης 2008–2012 του Πρωτοκόλλου του Κυότο. Η Ουγγαρία και Πολωνία προτίθενται να περιορίσουν τις οικείς εκπομπές κατά 6 %. Η Κύπρος και η Μάλτα δεν αποτελούν μέρη στο παράρτημα Ι της Σύμβασης UNFCCC και, ως εκ τούτου, δεν έχουν καθορισμένο στόχο στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κυότο.

Μολονότι η παρούσα έκθεση αξιολογεί την πρόοδο της EΕ-25, πολλά τμήματά της υπογραμμίζουν, ιδιαίτερα, τις εξελίξεις στην EΕ-15, λόγω του συλλογικού στόχου τους και της συμφωνίας επιμερισμού της επιβάρυνσης. Επιπλέον, η ποιότητα των δεδομένων του 2002, ιδιαίτερα δε η πληρότητα και ακρίβειά τους, εμφανίζει διακυμάνσεις μεταξύ νέων και παλαιών κρατών μελών.

Η έκθεση περιλαμβάνει, επίσης, ορισμένα δεδομένα εκπομπών για τις τρεις υποψήφιες χώρες: Βουλγαρία, Κροατία και Ρουμανία. Εις ό,τι αφορά την Τουρκία, δεν υπάρχουν ακόμη δεδομένα.

Η έκθεση αναλύει τρέχοντα δεδομένα εκπομπών από το 2002, καθώς και προβλέψεις δεδομένων στις οποίες χρησιμοποιούνται ως υποθέσεις εργασίας (σενάρια) ‘τα υφιστάμενα μέτρα’ και ‘πρόσθετα μέτρα’ . Η φετεινή έκθεση περιλαμβάνει λεπτομερέστερες πληροφορίες για τη χρήση ευέλικτων μηχανισμών στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κυότο, δηλαδή τον Μηχανισμό Κοινής Εφαρμογής (JI), τον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης (CDM) καθώς και τη Διεθνή Εμπορία των Δικαιωμάτων Εκπομπών. Επιπλέον, αναφέρονται ορισμένα δεδομένα σχετικά με τη χρήση γης, την αλλαγή της χρήσης της γης και τη δασοκομία (LULUCF). Τέλος, θα αξιολογηθεί ή πρόοδος σχετικά με την εφαρμογή των κοινών και συντονισμένων πολιτικών και μέτρων.

Η καλυψη της καθυστερησησ εισ ο,τι αφορα τον κοινοτικο στοχο του Κυοτο

Το 2002, οι εκπομπές αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο θερμοκηπίου από τα 25 κράτη μέλη (EΕ-25)[2] μειώθηκαν κατά τι, σε σχέση με το 2001. Ωστόσο, σε σύγκριση με το έτος βάσεως [3], υπολογίζεται ότι είναι μικρότερα κατά 9.0 %.

Μετά από δύο διαδοχικά έτη αύξησης, οι εκπομπές αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο θερμοκηπίου στα κράτη μέλη της EΕ-15 σημείωσαν ελαφρά μείωση σε σχέση με το 2001. Όπως εμφαίνεται στο σχήμα 1, το 2002 οι εκπομπές μειώθηκαν κατά 0.5 % σε σχέση με το 2001, φθάνοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, σε επίπεδα κατώτερα κατά 2.9% των επιπέδων των εκπομπών του έτους βάσεως. Η απόσταση υπεράνω της γραμμικής ευθείας του στόχου του Κυότο μειώθηκε κατά 0.2 % έως 1.9 %. Προκειμένου να επιτευχθούν οι περαιτέρω αναγκαίες μειώσεις για την επίτευξη του στόχου του Κυότο, απαιτείται η ουσιαστική εφαρμογή των υφιστάμενων και πρόσθετων πολιτικών και μέτρων.

Οι αθροιστικές προβολές για την EU-25 με βάση τις ‘υφιστάμενες εσωτερικές πολιτικές και μέτρα’ δείχουν ότι τα ακόλουθα κράτη μέλη αναμένεται να επιτύχουν τους οικείους στόχους του Κυότο: Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λεττονία, Λιθουανία, Πολωνία, Σλοβακία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο. Παρομοίως, οι αθροιστικές προβολές για την EΕ-15 υποδηλώνουν ότι ‘με πρόσθετες πολιτικές και μέτρα’ , η παρεκβαλλόμενη χρήση των μηχανισμών του Κυότο θα αρκέσει για την επίτευξη του συλλογικού στόχου του Κυότο για την ΕΕ-15 (Σχήμα 1).

[pic]

Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι με ‘ τα υφιστάμενα μέτρα ’ και ‘ με πρόσθετες πολιτικές ’, οι παρεκβολές δεν περιλαμβάνουν ακόμη ορισμένα σημαντικά μέτρα που θα αρχίσουν σύντομα να αποδίδουν, όπως, λόγου χάριν, το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ, το οποίο θα αρχίσει να ισχύει από 1ης Ιανουαρίου 2005. Παρομοίως, οι παρεκβολές δεν περιλαμβάνουν ακόμη τις εκπομπές και αφαιρέσεις από τη χρήση γης, για την αλλαγή χρήσης της γης και για τη δασοκομία (LULUCF).

Σε κοινοτικό επίπεδο, πραγματοποιήθηκε σημαντική πρόοδος τα τελευταία έτη, με τη θέσπιση και εφαρμογή σειράς βασικών κοινών και συντονισμένων πολιτικών και μέτρων που απορρέουν από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την Αλλαγή του Κλίματος (ΕΠΑΚ - ECCP), όπως, π.χ. της οδηγίας που συνδέει εργοκεντρικούς μηχανισμούς με την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, της απόφασης του Συμβουλίου για την παρακολούθηση των εκπομπών αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο θερμοκηπίου στην Κοινότητα, της οδηγίας για την προαγωγή της συμπαραγωγής ενέργειας και θερμότητας, της πρότασης κανονισμού για τα φθοριούχα αέρια, της πρότασης για οδηγία – πλαίσιο για τις απαιτήσεις οικολογικού σχεδιασμού εις ό,τι αφορά τα προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια και της πρότασης για οδηγία περί της ενεργειακής αποδόσεως κατά την τελική χρήση και των ενεργειακών υπηρεσιών και της αξιολόγησης των Εθνικών Σχεδίων Κατανομής (NAP), στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών.

Όλα τα μέτρα τα οποία η Επιτροπή δεσμεύθηκε να προτείνει κατά την περίοδο 2002-2003 έχουν προωθηθεί, εξαιρέσει ενός συνολικού πλαισίου για τη χρήση των υποδομών και τη χρέωση του τομέα των μεταφορών και του εγγράφου αναφοράς της Ολοκληρωμένης Πρόληψης και Ελέγχου της Ρύπανσης (IPPC) για τις γενικές τεχνικές ενεργειακής απόδοσης. Πολλές από τις προτάσεις έχουν ήδη εγκριθεί από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

Τα εν ισχύι ή ήδη προταθέντα από την Επιτροπή νομοθετικά μέτρα αναμένεται - σύμφωνα με τις ex ante εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Προγράμματος για την αλλαγή του κλίματος (ΕΠΑΚ/ECCP) – να έχουν ως αποτέλεσμα μειώσεις των εκπομπών κατά περίπου 350-430 εκατομμύρια τόνους ισοδυνάμου CO2 στην ΕΕ-15, ποσού που αντιστοιχεί σε μείωση “-8%”. Οι μειώσεις εκπομπών από τα εν λόγω μέτρα αναμένεται να καταστούν εμφανείς εντός των επομένων δύο ετών, αυτό όμως θα αντανακλαστεί μόνο στην απογραφή εκπομπών του 2006, η οποία θα δημοσιευθεί στην έκθεση παρακολούθησης του 2008. Το πλείστον των πολιτικών και μέτρων χρειάζεται ακόμη περαιτέρω βελτίωση εις ό,τι αφορά την επιτόπια αποδοτικότητα, ενώ απαιτείται προσεκτική και ταχεία εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο, καθώς και κατάλληλη παρακολούθηση και έλεγχος.

Οι επιδόσεις των κρατών μελών εξακολουθούν να παρουσιάζουν διακυμάνσεις. Όπως εμφαίνεται στο σχήμα 2, ένδεκα κράτη μέλη τείνουν στην εκπλήρωση των οικείων υποχρεώσεων περιορισμού των εκπομπών τους.

Σχήμα 2: Δείκτες απόκλισης από τον στόχο (σε μονάδες δείκτη = επί τοις εκατό) για την EΕ-25

[pic] Σημείωση: Η απόσταση από τον στόχο σε ποσοστιαίες επί τοις εκατό μονάδες σε σχέση με τις εκπομπές του έτους βάσεως (ή στήλες) δείχνουν την απόκλιση μεταξύ ενός υποθετικού στόχου (2002) και του όντως επιτευχθέντος (2002), βάσει της υποθέσεως ότι οι μειώσεις ως επί τοις εκατό ποσοστό των επιπέδων του έτους βάσεως πραγματοποιούνται γραμμικά. Προϋποτίθεται ότι τα κράτη μέλη επιτυγχάνουν τον οικείο στόχο αποκλειστικά και μόνο βάσει των εσωτερικών μέτρων που λαμβάνουν, και, ως εκ τούτου, δεν περιλαμβάνει τη χρήση των μηχανισμών του Κυότο ή καταβοθρών που επιτρέπονται στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κυότο. Η Κύπρος και η Μάλτα δεν αποτελούν μέρη στο παράρτημα Ι της Σύμβασης – Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος (UNFCCC) και, ως εκ τούτου, δεν έχουν στόχο στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κυότο.

Πηγή: EΟΠ, 2004

Εκ των ανωτέρω κρατών, η Γαλλία, η Γερμανία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελούν τα κράτη μέλη της ΕΕ-15 που ακολουθούν ικανοποιητική πορεία για την τήρηση των οικείων δεσμεύσεων που απορρέουν από τη συμφωνία επιμερισμού της επιβάρυνσης (απόφαση του Συμβουλίου 2002/358/EΚ). Ωστόσο, 12 κράτη μέλη βρίσκονται πάνω από τις οικείες πορείες επίτευξης των στόχων τους: η Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία, σε ποσοστά μεγαλύτερα 20 %. Μάλιστα, για πέντε κράτη μέλη, το χάσμα έχει περαιτέρω διευρυνθεί, ενώ για τρία (Φινλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία), κατά ποσοσό μεγαλύτερο του 1 % σε σύγκριση με το 2001.

Όσον αφορά τις εκπομπές των κύριων οικονομικών τομέων, στο Σχήμα 3 εμφαίνονται οι μεταβολές που σημειώθηκαν από το 1990 για την EΕ-15. Παρατηρώντας τις στατιστικές ανά χώρα, αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο είναι ότι, αντίθετα με τη γενική τάση, οι εκπομπές εκ των μεταφορών στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γερμανία παρουσιάζουν πτωτική τάση - για τη Γερμανία μάλιστα, για τρίτο συνεχόμενο έτος. Το γεγονός αυτό δείχνει να αντανακλά τις συνδυασμένες επιδράσεις της βελτίωσης της απόδοσης των καυσίμων, τις υψηλότερες τιμές καυσίμων και τις ευρύτερες πολιτικές μεταφορών.

Σχήμα 3: Αλλαγές στις εκπομπές αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο θερμοκηπίου στην EΕ-15 ανά τομέα για την περίοδο 1990 - 2002, τομεακές προβλέψεις με υφιστάμενα και με πρόσθετα μέτρα, 1990 - 2010, και μερίδιο των τομέων το 2002[4]

[pic]

[pic]

[1] Επιπλέον, το παράρτημα 1 περιλαμβάνει λεπτομερέστερη ανάλυση για την τρέχουσα και προβλεπόμενη πρόοδο καθώς και για τις Κοινές και Συντονισμένες Πολιτικές και Μέτρα, ενώ το παράρτημα 2 περιλαμβάνει τα ενημερωτικά δεδομένα και τις Κοινές και Συντονισμένες πολιτικές και Μέτρα (CCPM) για την παρούσα έκθεση.

[2] Το αριθμητικό δεδομένο για την ΕΕ-25 αποτελεί εκτίμηση για τα 25 κράτη μέλη, πλην όμως βασίζεται στα δεδομένα εκπομπών 24 μόνο κρατών μελών, επειδή τα δεδομένα για την Κύπρο δεν ήταν διαθέσιμα.

[3] Το 1990 αποτελεί το έτος βάσεως για τα περισσότερα κράτη μέλη εις ό,τι αφορά το CO2,, το μεθάνιο (CH4) και το υποξείδιο του αζώτου (N2O), ενώ είναι το 1995 για τα φθοριούχα αέρια. Το έτος βάσεως για το CO2, το CH4 και το N2O για την Ουγγαρία είναι ο μέσος όρος των ετών 1985-1987, για τη Σλοβενία το 1986 και για την Πολωνία το 1988· το έτος βάσεως για τα φθοριούχα αέρια, για τη Γαλλία και τη Φιλανδία, είναι το 1990.

[4] Εις ό,τι αφορά τα περισσότερα κράτη μέλη το έτος βάσεως για τα φθοριούχα αέρια είναι το 1995 και ότι το 1990. Το στοιχείο αυτό ενδέχεται να μεταβάλει κατά τι τα σχετικά με τις βιομηχανικές διαδικασίες δεδομένα, πλην όμως τα σχετικά με το 1990 δεδομένα δεν είναι διαθέσιμα για όλα τα κράτη μέλη.