453η ΣΫΝΟΔΟΣ ΟΛΟΜΈΛΕΙΑΣ ΤΗΣ 13ΗΣ ΚΑΙ 14ΗΣ ΜΑΪΟΥ 2009

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Έρευνα και ανάπτυξη προς ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας»

(Διερευνητική γνωμοδότηση)

(2009/C 277/01)

Εισηγήτρια: η κ. DARMANIN

Στις 27 Ιουνίου 2008 η τσεχική Προεδρία ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα:

Έρευνα και ανάπτυξη προς ενίσχυση ανταγωνιστικότητας.

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 24 Απριλίου 2009 με βάση εισηγητική έκθεση της κ. Darmanin.

Κατά την 453η σύνοδο ολομέλειάς της 13ης και 14ης Μαΐου 2009 (συνεδρίαση της 14ης Μαΐου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.   H EOKE ζητεί έναν νέο ορισμό της ανταγωνιστικότητας και υποστηρίζει ότι η μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα δεν μπορεί πλέον να υπολογίζεται αποκλειστικά με βάση το ΑΕγχΠ, αλλά στο πλαίσιο μιας ευρύτερης θεώρησης, η οποία περιλαμβάνει και τους παράγοντες βιωσιμότητας της κοινωνικής, της οικονομικής και της περιβαλλοντικής οπτικής. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, με το σημερινό οικονομικό κλίμα, χρειάζεται να αρχίσουμε να επικεντρωνόμαστε στη βιώσιμη ανταγωνιστικότητα για το μέλλον.

1.2.   Η ΕΟΚΕ θεωρεί την καινοτομία καθοριστικό τμήμα της βιώσιμης ανταγωνιστικότητας, δεδομένου ότι η βιωσιμότητα αποτελεί διαδικασία και εξελισσόμενο μέτρο και, συνεπώς, το στοιχείο που μπορεί να καταστήσει μια τέτοια διαδικασία αποτελεσματικότερη είναι η καινοτομία. Μία πολύ σημαντική πτυχή της διαδικασίας της καινοτομίας είναι η έρευνα και ανάπτυξη.

1.3.   Στην παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ εντοπίζει ορισμένους παράγοντες που παρεμποδίζουν την προσέγγιση της έρευνας και της καινοτομίας. Η υπέρβαση των ανασταλτικών αυτών παραγόντων απαιτεί μακροπρόθεσμο όραμα και επενδύσεις στο μέλλον. Η ΕΟΚΕ συνιστά, ως εκ τούτου, να αναληφθούν οι ακόλουθες πρωτοβουλίες, για να ελαχιστοποιηθεί ο αντίκτυπος των εν λόγω αναστολέων:

1.4.   Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η έρευνα και η καινοτομία δεν αφορούν μόνο τα πανεπιστήμια και τα ειδικά τμήματα των εταιρειών, αλλά τον καθένα. Αν σκεφθούμε όλους τους ανθρώπους που απασχολούνται στους διάφορους χώρους εργασίας, υπάρχουν τεράστιοι πόροι και πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω η έννοια της καινοτομίας που προέρχεται από τους εργαζόμενους. Η έννοια αυτή πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στη συνεργασία στον χώρο εργασίας, στο ζήτημα της διά βίου μάθησης και στις εργασίες των επιτροπών επιχείρησης.

1.5.   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι στη νέα Ατζέντα της Λισσαβώνας μετά το 2010 δεν πρέπει να αναφέρεται στόχος μόνο για τις επενδύσεις των κρατών μελών στην Ε&Α&Κ, αλλά και στόχος για τις δαπάνες του ΑΕγχΠ για την παιδεία, την οποία η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό καταλύτη της καινοτομίας. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ συνιστά να συμπεριληφθούν στη νέα Ατζέντα της Λισσαβώνας για την περίοδο μετά το 2010 οι εξής στόχοι:

1.6.   Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει επίσης ότι οι πιο ανταγωνιστικές χώρες και επιχειρήσεις στο μέλλον θα είναι εκείνες που έχουν υψηλό βαθμό βιώσιμης παραγωγής, ισχυρή νέα τεχνολογία και παραγωγή που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό οικολογικής αποδοτικότητας. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην ΕΕ να συνεκτιμά τον παράγοντα της οικολογικής αποδοτικότητας και να τον εντάσσει στις πολιτικές της για την εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία, τη βιομηχανία, τις μεταφορές, την ενέργεια και το κλίμα, όπως και στην κοινωνική πολιτική και στην πολιτική απασχόλησης, και να υποστηρίξει μια στενότερη και εντονότερη συνεργασία μεταξύ των διάφορων τομέων πολιτικής.

1.7.   Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η σημερινή χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση εγκυμονεί τον εξής σοβαρό κίνδυνο: πολλές επιχειρήσεις θα αναγκασθούν ίσως να μειώσουν τις δραστηριότητές τους στον τομέα Ε&Α και να αντιδράσουν με πάγωμα των προσλήψεων, βυθίζοντας στην ανεργία τους αποφοίτους πανεπιστημίων. Εν μέσω της σοβαρότατης αυτής κρίσης, η ΕΟΚΕ απευθύνει συνεπώς έκκληση προς την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν την απειλή της ανεργίας των νέων επιστημόνων και μηχανικών λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου τα ερευνητικά ιδρύματα που χρηματοδοτούνται από το κράτος να υιοθετήσουν μία αντικυκλική πολιτική προσλήψεων και να συνεχίσουν να ενθαρρύνουν τις σπουδές στους τομείς της τεχνολογίας και της επιστήμης.

2.   Ανταγωνιστικότητα

2.1.   Κατά την ΕΟΚΕ, είναι σημαντικό να δοθεί νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, γεγονός που συνεπάγεται ειδικές επιλογές και σημαντικά αυξημένους πόρους, με πλήρη συμμετοχή του συνόλου της επιστημονικής και τεχνικής εμπειρογνωσίας και των σχετικών δομών που υπάρχουν ανά την Κοινότητα. Μόνο μέσω της αποτελεσματικής συνέργειας μεταξύ μιας αναζωογονημένης πολιτικής για την καινοτομία και όλων των υπόλοιπων κοινοτικών πολιτικών θα μπορέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να κερδίσει το χαμένο έδαφος και να θέσει τα θεμέλια για την ανάπτυξη ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου, το οποίο θα βασίζεται στην ανάπτυξη των δικών της εξαγωγικών ικανοτήτων έναντι των αναδυόμενων χωρών, οι οποίες μπορούν να στηριχθούν στο χαμηλό εργατικό κόστος.

2.2.   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εστίαση της ανταγωνιστικότητας στο εσωτερικό της Ευρώπης πρέπει να διευρυνθεί πέραν του μέτρου του ΑΕγχΠ των κρατών μελών. Απαιτείται, δηλαδή, μετάβαση σε μια πιο ολιστική θεώρηση της ανταγωνιστικότητας, με έμφαση στην βιώσιμη ανταγωνιστικότητα. Υπάρχουν διάφορα μέτρα για την επίτευξη αυτής της ανταγωνιστικότητας, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία. Το έγγραφο αναφοράς του σχεδίου Paradiso (που εκπονήθηκε από τα μέλη της Λέσχης της Ρώμης) επισημαίνει, πράγματι, διάφορα τέτοια μέτρα. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι πρέπει να υιοθετηθεί ένα νέο μέτρο, το οποίο να συνεκτιμά διάφορα υφιστάμενα εργαλεία. Το νέο αυτό μέτρο θα πρέπει να εξετάζει τις έννοιες των βιώσιμων κοινωνικών εφαρμογών, των βιώσιμων οικονομικών σεναρίων και της βιωσιμότητας του πλανήτη μας.

2.3.   Εξαιτίας της ύφεσης στον βιομηχανοποιημένο κόσμο και των αρνητικών προοπτικών για την οικονομία της ΕΕ, η ΕΟΚΕ προτίθεται να συμβάλει στον εντοπισμό των απαντήσεων που θα απαιτηθούν για την υπέρβαση αυτής της κρίσης. Γι’ αυτό, η ΕΟΚΕ υποδέχεται με ικανοποίηση την πρόταση της τσεχικής Προεδρίας να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα «Έρευνα και ανάπτυξη για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας».

2.4.   Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι από μία αρνητική φάση, όπως αυτή που διανύουμε, ενδέχεται να αναδειχθούν ως πρωταγωνιστές και να ανακάμψουν ταχέως μόνο εκείνες οι επιχειρήσεις που θα μπορέσουν να φανούν ανταγωνιστικές στις αγορές παραδοσιακών προϊόντων υψηλής ποιότητας και προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Ο μόνος τρόπος διασφάλισης του μέλλοντος είναι η μεγαλύτερη δέσμευση στην έρευνα και την τεχνολογία. Είναι προφανές ότι όσοι είχαν επενδύσει στην έρευνα κατά το παρελθόν διαθέτουν σήμερα τις κατάλληλες δομές και το ανθρώπινο δυναμικό και, συνεπώς, έχουν περισσότερες πιθανότητες να υπερβούν την κρίση νωρίτερα και με μεγαλύτερη επιτυχία από εκείνους που αμέλησαν αυτή τη δέσμευση.

3.   Έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία

3.1.   Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η έρευνα και η ανάπτυξη αποτελούν τις κινητήριες δυνάμεις της καινοτομίας. Η βιομηχανική καινοτομία είναι ένα ζήτημα που πρέπει οπωσδήποτε να εξεταστεί αυτή την ιδιαίτερα ευαίσθητη περίοδο που διανύει σήμερα η Ευρώπη. Ως αντίδραση στην οικονομική κάμψη και στην εντεινόμενη ύφεση, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να ξεκινήσει μια καινοτόμος διαδικασία που θα ωθήσει την πρόοδο προς έναν «πραγματικό παράγοντα ανταγωνιστικότητας», με βάση ορισμένους κύριους πυλώνες που μπορούν να αναζωογονήσουν αποτελεσματικά το ευρωπαϊκό βιομηχανικό σύστημα, αξιοποιώντας ενεργά τα πλεονεκτήματα που παρέχει η διευρυμένη εσωτερική αγορά. Οι πυλώνες αυτοί είναι οι ακόλουθοι:

3.2.   Είναι σήμερα σαφές ότι εντός της ΕΕ έχουν καταβληθεί ομολογουμένως τεράστιες προσπάθειες στο πεδίο της έρευνας και της καινοτομίας· απαιτούνται όμως περισσότερες επενδύσεις, εάν αναλογιστούμε τις ανάγκες που επιβάλλει η σοβαρότητα της κρίσης. Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε περισσότερες προσπάθειες για την εμπορία των καινοτόμων αποτελεσμάτων που επιτυγχάνονται από τα ερευνητικά προγράμματα. Συνιστά επίσης περισσότερη διαφάνεια στη διαδικασία κατανομής των πόρων και στη διαδικασία αξιολόγησης.

Το «Ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρέχει επίσης περαιτέρω κίνητρα για καινοτομία. Τούτο γίνεται σαφέστερο από την πρόβλεψη μελλοντικής χρηματοδότησης για τις πρωτοβουλίες «Πράσινα αυτοκίνητα», «Κτίρια υψηλής ενεργειακής απόδοσης» και «Εργοστάσια του μέλλοντος». Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες έχουν σκοπό να ωθήσουν περαιτέρω την έρευνα στους τρεις αυτούς τομείς, που έχουν πληγεί από την τρέχουσα οικονομική κρίση.

3.3.1.   Η Ευρώπη έχει πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις σε δομές που προωθούν την Έρευνα και την Τεχνολογική Ανάπτυξη (Ε&ΤΑ), όπως καταδεικνύεται από τον αριθμό των δομών και των προγραμμάτων που υπάρχουν σήμερα στο πλαίσιο των διάφορων κεντρικών, εθνικών και περιφερειακών συστημάτων.

4.   Το τρίγωνο της γνώσης

4.1.   Είναι σαφές ότι, για να υπάρξει πραγματική καινοτομία και Ε&ΤΑ στη βιομηχανία, και τα τρία συστατικά του τριγώνου της γνώσης πρέπει να συμμετέχουν αποτελεσματικά στην όλη διαδικασία.

4.2.   Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, θεμελιώδης στόχος θα είναι να επιτευχθεί υψηλό επίπεδο συνεργασίας μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής έρευνας, πανεπιστημιακών μελετών και βιομηχανίας, δηλαδή μεταξύ όλων των παραγόντων που θεωρούνται ουσιαστικοί για τη δημιουργία ενός θετικού κύκλου ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας.

4.3.   Πρόσφατα υιοθετήθηκε μια ειδική γνωμοδότηση για αυτά τα θέματα με τίτλο «Συνεργασία και μεταφορά γνώσεων μεταξύ ερευνητικών οργανισμών, βιομηχανίας και ΜΜΕ – μια σημαντική προϋπόθεση για την καινοτομία» (ΙΝΤ/448). Στόχος της γνωμοδότησης αυτής ήταν να εξεταστεί σε βάθος η παρούσα φάση ως προς τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν και τις προοπτικές, ενώ, παράλληλα, εφιστούσε την προσοχή στα εμπόδια που πρέπει να υπερνικηθούν με γρήγορη και αποτελεσματική μεταφορά γνώσεων μεταξύ δύο κόσμων, οι οποίοι για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν πολύ απομακρυσμένοι ο ένας από τον άλλον και χωρίς καμία επικοινωνία μεταξύ τους.

4.4.   Στο πλαίσιο της συνεργασίας μεταξύ του επιστημονικού κόσμου και της βιομηχανίας, η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει και επικροτήσει τη σύσταση ερευνητικών κοινοπραξιών με κοινή δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση, όπως το σχήμα που προτείνεται στις πρόσφατες Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες (ΚΤΠ), το οποίο η ΕΟΚΕ έχει αξιολογήσει θετικά και έχει ζητήσει την ταχεία υλοποίηση και την ευρύτερη εφαρμογή του (1). Η ΕΟΚΕ έχει ταχθεί υπέρ της επέκτασης των πρωτοβουλιών αυτών και σε άλλους τομείς, δεδομένου ότι, όχι μόνο καθορίζουν τις εταιρικές σχέσεις δημοσίου-ιδιωτικού τομέα και την ισοκατανομή των πόρων ευθύς εξαρχής, αλλά προσφέρουν επίσης στις πανεπιστημιακές δομές, στα δημόσια και ιδιωτικά ερευνητικά κέντρα και στους επιστημονικούς αντιπροσωπευτικούς φορείς τη δυνατότητα να γίνουν μέλη αυτών των επιχειρήσεων.

4.5.   Στο σημείο αυτό, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επαναλάβει την επείγουσα έκκληση που είχε διατυπώσει σε προηγούμενη γνωμοδότησή της (INT/335) για ένα εργαλείο ενεργού συντονισμού και παγίωσης των σχέσεων μεταξύ του πανεπιστημιακού κόσμου και των επιχειρήσεων, ένα ρόλο που έχει ήδη αναγνωριστεί ότι μπορεί να αναλάβει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (ΕΙΤ). Η ΕΟΚΕ θεωρεί επείγουσα ανάγκη την πλήρη λειτουργία αυτού του Ινστιτούτου με την παροχή των απαραίτητων οικονομικών και ανθρώπινων πόρων.

4.6.   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι έχει ζωτική σημασία ο ανωτέρω ρόλος του κοινοτικού συντονισμού στον τομέα της τεχνολογίας, μέσω της πραγματικής συνεργασίας και διεπαφής των πανεπιστημίων και της βιομηχανίας. Αυτός είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για την ανάπτυξη εκείνων των καινοτόμων προϊόντων και διαδικασιών που είναι ουσιώδη για την ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού βιομηχανικού συστήματος.

5.   Ανασταλτικοί παράγοντες στην αποτελεσματική αξιοποίηση της έρευνας και της ανάπτυξης για καινοτομία

5.1.   Για να αποκτήσουμε ακριβέστερη εικόνα της σημερινής κατάστασης της Ευρώπης στον τομέα της καινοτομίας, χρειάζεται να αναλύσουμε τους υφιστάμενους παράγοντες που εμποδίζουν την ώθηση στην καινοτομία.

5.2.   Η ΕΟΚΕ εντοπίζει αρκετούς τέτοιους ανασταλτικούς παράγοντες, οι οποίοι, πιο παραδοσιακά, μπορούν να περιγραφούν ως εξής:

5.3.   Σε βαθύτερο επίπεδο, η ΕΟΚΕ διακρίνει ορισμένους πρόσθετους ανασταλτικούς παράγοντες:

6.   Επαγγελματική εκπαίδευση: ουσιώδης παράγοντας της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας

6.1.   1 Η παροχή, σε ανθρώπινους πόρους υψηλού επαγγελματισμού, επιλογών κατάρτισης που είναι τουλάχιστον ισάξιες με τα υψηλότερα διεθνή πρότυπα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη μετατροπή των προγραμμάτων και των προτεραιοτήτων που καθορίζονται σε κοινοτικό επίπεδο σε υψηλή ανταγωνιστικότητα.

6.2.   Το ανθρώπινο κεφάλαιο αποτελεί πράγματι τον σημαντικότερο πόρο έρευνας και ανάπτυξης. Από την ίδρυσή της, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώριζε πάντοτε την ανάγκη συμπερίληψης της εκπαίδευσης και του πολιτισμού στις διεργασίες ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το άρθρο 127 της Συνθήκης της Ρώμης (άρθρο 150 της ΣΕΚ) ορίζει ότι «η Κοινότητα εφαρμόζει πολιτική επαγγελματικής εκπαίδευσης, η οποία στηρίζει και συμπληρώνει τις δράσεις των κρατών μελών, σεβόμενη ταυτόχρονα πλήρως την αρμοδιότητα των κρατών μελών για το περιεχόμενο και την οργάνωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης».

6.3.   Υπήρχαν πολλές δηλώσεις προθέσεων, αλλά ελάχιστη πρακτική δράση για την επαγγελματική εκπαίδευση έως τη δεκαετία του 1980. Η τάση αυτή αναστράφηκε με τη δημιουργία του EURYDICE, του επίσημου δικτύου συλλογής, παρακολούθησης και διάδοσης πληροφοριών για τα εκπαιδευτικά συστήματα και τις πολιτικές στην Ευρώπη. Το 1985 προσδιορίστηκε η νομική βάση για την εκπαιδευτική πολιτική, με την ευρεία ερμηνεία της έννοιας της «επαγγελματικής εκπαίδευσης», έτσι ώστε να καλύπτει όλες τις μορφές διδασκαλίας για την προετοιμασία για ένα επάγγελμα, επιτήδευμα ή απασχόληση, συμπεριλαμβανομένης της ανώτατης εκπαίδευσης.

6.4.   Αυτό μπορεί να θεωρηθεί το σημείο όπου η προσοχή στην κατάρτιση κατέστη ζήτημα προτεραιότητας για τις κοινοτικές πολιτικές και υλοποιήθηκε με τα πρώτα σχετικά κοινοτικά προγράμματα (COMETT, ERASMUS, LINGUA για την ανώτατη εκπαίδευση και PETRA, EUROTECNET και FORCE για την επαγγελματική εκπαίδευση).

6.5.   Ένα παραστατικό παράδειγμα του αντίκτυπου των προγραμμάτων αυτών στο ρόλο της κατάρτισης σε κοινοτικό επίπεδο είναι το ERASMUS, το οποίο, παρά τα αρχικά εμπόδια που συνάντησε σε ορισμένα κράτη μέλη, έχει δώσει τη δυνατότητα, σε περίοδο άνω των 20 ετών, σε 1 500 000 νέους και 250 000 εκπαιδευτικούς να περάσουν μια περίοδο φοίτησης ή διδασκαλίας σε ένα πανεπιστήμιο χώρας άλλης από τη δική τους, με θετικό αντίκτυπο στην προώθηση της συνολικής διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

6.6.   Έπειτα από μια μακρά περίοδο προτάσεων όσον αφορά όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης, από την πρωτοβάθμια έως την τριτοβάθμια, τον Μάρτιο του 2000, στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβώνας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έθεσε τον στρατηγικό στόχο να καταστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση «η πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης ανά την υφήλιο» και λίγο αργότερα, το 2002, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης επιβεβαίωσε τον σημαντικό αυτό ρόλο και έθεσε τον στόχο να καταστούν τα ευρωπαϊκά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης «παγκόσμιο ποιοτικό σημείο αναφοράς έως το 2010».

6.7.   Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι μόνο πολύ ταλαντούχοι νέοι μπορούν να ακολουθήσουν το στάδιο του ερευνητή και γι' αυτό θα πρέπει να καταστούν ελκυστικές οι σχετικές σταδιοδρομίες. Ερευνητές, πανεπιστήμια και η κοινωνία εν γένει έχουν επενδύσει στην απόκτηση και ανάπτυξη ειδικευμένης γνώσης. Θα πρέπει λοιπόν όχι μόνο να βελτιστοποιείται η επένδυση αλλά και να διασφαλίζεται ότι δεν είναι περιττή και ανώφελη. Επιπλέον, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση των ερευνητικών ιδρυμάτων. Τα εν λόγω κίνητρα υπογραμμίζονται και σε προγενέστερη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (2).

7.   Από την οπτική των ΜΜΕ:

7.1.   Στο επίπεδο των ΜΜΕ υφίστανται περαιτέρω ανασταλτικοί παράγοντες, με κυριότερο, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το γεγονός ότι οι ΜΜΕ δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους για να επενδύσουν στην έρευνα και να αξιοποιήσουν τις καινοτόμους ιδέες και ερευνητικές ευκαιρίες. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ευκαιριών, αλλά αυτή ακριβώς η αφθονία πληροφοριών και ευκαιριών αποτελεί πρόσθετο ανασταλτικό παράγοντα, επειδή αποξενώνει.

7.2.   Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει, εντούτοις, τη σημασία της δημιουργίας ενός ευνοϊκού πλαισίου για την άμεση συμμετοχή των ΜΜΕ στις κοινοτικές πρωτοβουλίες υπέρ της έρευνας και της καινοτομίας, όπως προβλέπεται στις σημαντικές δράσεις του προγράμματος «Ικανότητες» του 7ου προγράμματος-πλαισίου, λόγω της μεγάλης αριθμητικής τους εξάπλωσης και της σημασίας τους για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

7.3.   Η συμμετοχή των ΜΜΕ συχνά δυσχεραίνεται εξαιτίας της έλλειψης κατάλληλων διαδικασιών για το μέγεθός τους, παράγοντας ο οποίος –μαζί με το κεφάλαιο κινδύνου που απαιτείται κατά τη φάση της εκκίνησης– αποτελεί την κυριότερη αιτία της δυσκολίας συμμετοχής τους. Πράγματι, ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις διαθέτουν κατάλληλα διαρθρωμένα γραφεία και τις απαραίτητες πληροφορίες για την υποβολή αιτήσεων χρηματοδότησης προγραμμάτων, οι μικρές επιχειρήσεις συχνά παραιτούνται από την υποβολή αιτήσεων ενώπιον των υπερβολικών γραφειοκρατικών διαδικασιών τόσο για την υποβολή της αίτησης όσο και για την προετοιμασία της σύμβασης και τη μετέπειτα διοικητική της διαχείριση.

7.4.   Όλα αυτά δυσχεραίνουν την επίτευξη ενός στρατηγικού στόχου που αναφέρεται σε όλες τις γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ για τον συμμετοχικό ρόλο των ΜΜΕ, οι οποίες ωστόσο αποτελούν ένα τεράστιο δυναμικό καινοτομίας. Η ΕΟΚΕ ζητεί για μία ακόμη φορά την απλοποίηση των κανόνων για τη συμμετοχή των ΜΜΕ, οι οποίες διαθέτουν αξιοσημείωτο δυναμικό δημιουργικότητας και αποτελούν μια θεμελιώδη παρουσία, λόγω της εγγύτητάς τους στις προσδοκίες και στα αιτήματα νέων προϊόντων που διατυπώνει η κοινωνία των πολιτών.

8.   Συμπληρωματικές παρατηρήσεις

8.1.   Αποδεχόμενοι πλήρως ότι μια σημαντική δέσμευση στην έρευνα και την τεχνολογία αποτελεί συνιστώσα όλων των σύγχρονων οικονομιών, δεν μπορούμε να λησμονήσουμε ότι η ίδια η διεργασία πρέπει να βασίζεται σε παραγωγή απόλυτα φιλική προς το περιβάλλον, σε αυστηρή προστασία των συστημάτων αξιών μας και σε σταθερή υπεράσπιση του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου.

8.2.   Προκειμένου να καταστεί πραγματικότητα η νέα πολιτική που βασίζεται στην έρευνα και την καινοτομία και να δώσει τη δυνατότητα στο ευρωπαϊκό σύστημα να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά του έναντι άλλων αναπτυγμένων οικονομιών και αναδυόμενων χωρών, οφείλουμε να αναλάβουμε μια στρατηγική δέσμευση και να αυξήσουμε σημαντικά τους πόρους, τόσο τους ανθρώπινους όσο και τους οικονομικούς, ώστε να δώσουμε τη δυνατότητα στην Ευρώπη να επιτύχει υψηλό επίπεδο παγκόσμιας επιστημονικής αριστείας.

8.3.   Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης ότι προϋπόθεση για την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα είναι η κατάλληλη επαγγελματική κατάρτιση και εκπαίδευση που παρέχεται από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, από το δημοτικό ως το πανεπιστήμιο, προκειμένου να εμπνέονται οι νέοι να ακολουθούν επιστημονικές σταδιοδρομίες και να διασφαλίζονται έτσι ανθρώπινοι πόροι με υψηλό επαγγελματισμό και κίνητρα, χάρη σε ευκαιρίες κατάρτισης που τηρούν τα υψηλότερα διεθνή πρότυπα.

8.4.   Ο αρμόδιος για τις οικονομικές υποθέσεις Επίτροπος κ. Joaquín Almunia διαβίβασε στα 27 κράτη μέλη δεδομένα για τις «άμεσες οικονομικές προβλέψεις», τα οποία προκάλεσαν μεγάλη ανησυχία. Οι προβλέψεις αυτές επιβεβαιώνουν ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει σοβαρή ύφεση, με μέση συρρίκνωση του ΑΕγχΠ κατά 1,8 %. Όσον αφορά τις χώρες της ευρωζώνης, οι προβλέψεις είναι εξίσου ανησυχητικές και για εκείνες τις χώρες που αποτελούσαν πάντοτε την κινητήρια δύναμη της ευρωπαϊκής οικονομίας όπως η Γερμανία (–2,3 %). Η Ιρλανδία έχει πληγεί σοβαρά από την χρηματοπιστωτική κρίση (–5 %), όπως και η Ισπανία και η Ιταλία (–2 %) και η Γαλλία (–1,8 %). Σύμφωνα με τις προβλέψεις αυτές, η πτώση του ευρωπαϊκού ΑΕγχΠ θα έχει καταστρεπτικές επιπτώσεις στην απασχόληση, εκτοξεύοντας το ποσοστό ανεργίας στο 8,2 %, με απώλειες 3,5 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας και δημόσιο έλλειμμα το οποίο, σε 12 από τα 27 κράτη μέλη, θα είναι υψηλότερο από το μέγιστο όριο του 3 % που ορίζει η Συνθήκη του Μάαστριχτ· τα υψηλότερα ποσοστά προβλέπεται να σημειωθούν στην Ιρλανδία (11 %), την Ισπανία (6,2 %) και τη Γαλλία (5,4 %).

8.5.   Τα δεδομένα αυτά αφορούν τον Ιανουάριο του 2009, αλλά φαίνονται ήδη αρκετά απομακρυσμένα από τη σημερινή πραγματικότητα. Ο ίδιος Επίτροπος έχει κρούσει επανειλημμένα τον κώδωνα του κινδύνου για την προοδευτική και συνεχή επιδείνωση της οικονομίας και την προβλεπόμενη απώλεια 6 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας στην Ευρώπη έως το 2010. Σε μία ομιλία του στην ΕΟΚΕ, ο κ. Almunia ανέφερε συγκεκριμένα ότι «κρίνοντας από τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα, οι οικονομικές προβλέψεις του περασμένου Ιανουαρίου πρέπει να αναθεωρηθούν προς τα κάτω».

8.6.   Προκειμένου να μετρηθεί το χάσμα που υπάρχει ακόμη και η απόσταση από τον στόχο που απαιτείται για την οικονομική ανάκαμψη σε κοινοτικό επίπεδο, μπορούμε μόνο να συγκρίνουμε τις επενδύσεις που πραγματοποιούνται στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ΗΠΑ επενδύουν σταθερά το 3 % του ΑΕγχΠ τους στην έρευνα, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση επενδύει ποσοστό μικρότερο του 2 % και ορισμένα κράτη μέλη επενδύουν πολύ λιγότερο από τον στόχο του 3 % που προβλέπει η στρατηγική της Λισσαβώνας. Σήμερα πλέον, στη νέα αυτή περίοδο της ύφεσης, ακόμη και αυτός ο στόχος κρίνεται εντελώς ανεπαρκής από ποσοτική άποψη.

8.7.   Το αρνητικό αυτό σενάριο αποκαλύπτει σαφώς πόσο υστερεί η Ευρώπη και πόσες προσπάθειες απαιτούνται για να επιτύχει επαρκώς υψηλό επίπεδο ανταγωνιστικότητας σε ένα διεθνές βιομηχανικό περιβάλλον που μεταβάλλεται ραγδαία, κυρίως λόγω των αναδυόμενων οικονομιών.

8.8.   Συνεπώς, η Ευρώπη θα πρέπει να μάθει να αξιοποιεί τα οφέλη από τις επενδύσεις στη γνώση (έρευνα και ανάπτυξη, εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση) και να τα μετατρέπει σε ανταγωνιστικότητα, να διδαχθεί από την ανάπτυξη των βιομηχανοποιημένων οικονομιών και να κινηθεί αποφασιστικά προς αυτή την κατεύθυνση.

8.9.   Οι εκθέσεις δείχνουν ότι οι εταιρείες αποκομίζουν μεγαλύτερο όφελος από την έρευνα όταν συνεργάζονται με τους υπαλλήλους τους, αναπτύσσουν τις δεξιότητές τους και οργανώνουν τον χώρο εργασίας κατά τέτοιον τρόπο ώστε οι ιδέες των εργαζομένων να μπορούν να αναπτυχθούν και να μετατραπούν σε έμπρακτη πολιτική της επιχείρησης.

8.10.   Η καινοτομία που προέρχεται από τους εργαζόμενους βελτιώνει τη θέση των επιχειρήσεων, τους εξοικονομεί πολλά χρήματα και αυξάνει την ανταγωνιστικότητά τους. Η έννοια αυτή πρέπει να υποστηριχθεί, μπορεί δε να αποβεί χρήσιμη όταν μιλάμε, όχι για σκληρότερη, αλλά για εξυπνότερη εργασία.

(1)  ΕΕ C 204 της 9.8.2008, σελ. 19, ΕΕ C 44 της 16.2.2008, σελ. 11, ΕΕ C 44 της 16.2.2008, σελ. 15; , ΕΕ C 44 της 16.2.2008, σελ. 19, ΕΕ C 44 της 16.2.2008, σελ. 22.

(2)  ΕΕ C 110 της 30.4.2004, σελ. 3