Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ διαφορετικών χαρτών πορείας για την κυκλική οικονομία»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2020/C 14/03)

Εισηγητής: ο κ. Cillian LOHAN

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	24.1.2019
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	4.9.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	26.9.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	546
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	144/2/8

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η πρώτη φάση της κυκλικής οικονομίας σημείωσε τεράστια επιτυχία. Η έννοια συνδέεται κυρίως με τον επιχειρηματικό τομέα, με τις ιδιωτικές εταιρείες να προπορεύονται των φορέων χάραξης πολιτικής όσον αφορά τις δυνατότητες εργασίας με βάση ένα μοντέλο κυκλικής οικονομίας. Οι πρωτοβουλίες της ΕΕ έδωσαν το έναυσμα και αποτέλεσαν κινητήρια δύναμη για την ανάληψη δράσης. Η κυκλική οικονομία έχει ήδη προχωρήσει πέρα από την ανακύκλωση και τη διαχείριση των αποβλήτων σε ένα νέο και πιο κρίσιμο στάδιο. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τη νέα Επιτροπή που θα αναλάβει καθήκοντα το 2019 να διασφαλίσει ότι αυτή η διεύρυνση της έννοιας θα αντικατοπτρίζεται σε κάθε νέα δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία.

1.2.

Η κυκλική οικονομία αποτελεί ένα πρακτικό μέσο για την επίτευξη ευρύτερων στόχων διεθνούς πολιτικής, όπως οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και οι κλιματικοί στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού. Μπορεί επίσης να συμβάλει στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης για το Κλίμα μέσω της ενεργού συμμετοχής μη κρατικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών και περιφερειακών κυβερνήσεων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, όπως εκπροσωπούνται από τις τρεις ομάδες της ΕΟΚΕ.

1.3.

Η ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερομένων φορέων για την κυκλική οικονομία (ECESP) και η ομάδα συντονισμού της διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ανάπτυξη των επόμενων σταδίων και στην υλοποίηση της μετάβασης στην κυκλική οικονομία, ενεργώντας ως κόμβος πληροφοριών μέσω του δικτυακού τόπου της ECESP. Η πλατφόρμα παρέχει επίσης ισχυρές ευκαιρίες δικτύωσης, ενθαρρύνει τις συνέργειες και είναι σε θέση να σχεδιάσει ένα υπόδειγμα χάρτη πορείας για την κυκλική οικονομία που θα μπορούσε να διατίθεται δωρεάν.

1.4.

Η γραμματεία της ECESP, την οποία διαχειρίζεται η ΕΟΚΕ, έχει θέσει την κοινωνία των πολιτών και τα ενδιαφερόμενα μέρη στο επίκεντρο της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της πλατφόρμας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρωτοβουλία των ενδιαφερομένων μερών και ενθαρρύνει τους ενδιαφερόμενους φορείς να προσδιορίσουν και να επισημάνουν τα πρακτικά εμπόδια που αντιμετωπίζει η κοινωνία των πολιτών για την προώθηση της ατζέντας της κυκλικής οικονομίας. Η ECESP βρίσκεται στην ιδανική θέση για τον σκοπό αυτό και συνεργάζεται με τη γραμματεία για να προτείνει λύσεις για τα εν λόγω εμπόδια.

1.5.

Η υποστήριξη τόσο των χαρτών πορείας όσο και της δημιουργίας συνεργειών πρέπει να συμπληρώνονται από την έρευνα και την ανάπτυξη, το κατάλληλο ρυθμιστικό περιβάλλον, την εκπαίδευση όλων των ενδιαφερομένων φορέων, καθώς και από πληροφορίες σχετικά με την πρόσβαση σε χρηματοδοτική στήριξη για τη μετάβαση στην κυκλικότητα.

1.6.

Υπάρχουν προφανή εμπόδια που παρακωλύουν την επίτευξη μιας κυκλικής οικονομίας, παρά τα μέχρι στιγμής επιτεύγματα. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η πολιτική χροιά, η δημόσια προοπτική, η διαχείριση των υποδομών και οι οικονομικοί φραγμοί. Η ECESP πρέπει να εντοπίζει και να επισημαίνει τυχόν άλλα εμπόδια όταν προτείνει λύσεις στους φορείς χάραξης πολιτικής.

2.   Εισαγωγή

2.1.

Μετά την έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία, η ΕΟΚΕ συνεχίζει τις προσπάθειές της για τη στήριξη της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία στην Ευρώπη μέσω της ισχυρής δέσμευσης της κοινωνίας των πολιτών προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η μετάβαση θα είναι αποτελεσματική, δίκαιη και σωστή.

2.2.

Η παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας βασίζεται στη μελέτη που ανατέθηκε προς εκπόνηση από την ΕΟΚΕ σχετικά με τις στρατηγικές και τους χάρτες πορείας για την κυκλική οικονομία στην Ευρώπη, με την οποία επιδιώκεται ο εντοπισμός συνεργειών και δυνατοτήτων συνεργασίας και η δημιουργία συμμαχιών. Οι εν λόγω συνέργειες και δυνατότητες υπάρχουν σε όλα τα επίπεδα και μεταξύ όλων των φορέων —των φορέων χάραξης πολιτικής, των επιχειρήσεων, των εργαζομένων, των καταναλωτών και του κοινού.

2.3.

Η κυκλική οικονομία αποτελεί ένα πρακτικό μέσο για την επίτευξη ευρύτερων στόχων διεθνούς πολιτικής, όπως οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και οι κλιματικοί στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού. Μπορεί επίσης να συμβάλει στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης για το Κλίμα μέσω της ενεργού συμμετοχής μη κρατικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών και περιφερειακών κυβερνήσεων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, όπως εκπροσωπούνται από τις τρεις ομάδες της ΕΟΚΕ.

2.4.

Η πρώτη φάση ανάπτυξης της κυκλικής οικονομίας σημείωσε τεράστια επιτυχία. Η έννοια συνδέεται κυρίως με τον επιχειρηματικό τομέα, με τις ιδιωτικές εταιρείες να προπορεύονται των φορέων χάραξης πολιτικής όσον αφορά τις δυνατότητες εργασίας με βάση ένα μοντέλο κυκλικής οικονομίας. Οι πρωτοβουλίες της ΕΕ έδωσαν το έναυσμα και αποτέλεσαν κινητήρια δύναμη για την ανάληψη δράσης. Η κυκλική οικονομία έχει ήδη προχωρήσει πέρα από την ανακύκλωση και τη διαχείριση των αποβλήτων σε ένα νέο και πιο κρίσιμο στάδιο. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τη νέα Επιτροπή το 2019 που θα αναλάβει καθήκοντα να διασφαλίσει ότι αυτή η διεύρυνση της έννοιας θα αντικατοπτρίζεται σε κάθε νέα δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία.

3.   Ποια είναι τα κυριότερα χαρακτηριστικά ενός χάρτη πορείας;

3.1.

Οι χάρτες πορείας και οι στρατηγικές για μια κυκλική οικονομία συμβάλλουν στη σκιαγράφηση και τον καθορισμό των στόχων μιας χώρας, μιας περιφέρειας ή ενός δήμου και των μέτρων που απαιτούνται για την επίτευξή τους. Πρόκειται συχνά για αναλυτικά έγγραφα στα οποία παρουσιάζονται οι τρόποι αντιμετώπισης της μετάβασης από ένα γραμμικό σε ένα κυκλικό μοντέλο στα διάφορα στάδια της αξιακής αλυσίδας, όπως η παραγωγή, η κατανάλωση, η διαχείριση αποβλήτων, οι δευτερογενείς πρώτες ύλες, η καινοτομία και οι επενδύσεις.

3.2.

Συχνά τα έγγραφα αυτά σχετίζονται με δραστηριότητες που έχουν σχεδιαστεί για την επίτευξη διεθνών στόχων, όπως αυτοί της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή ή οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η σπανιότητα των πόρων και οι περιορισμοί του υφιστάμενου οικονομικού μοντέλου όσον αφορά την περιβαλλοντικά και κοινωνικά βιώσιμη διαχείριση των πόρων.

3.3.

Οι χάρτες πορείας και οι στρατηγικές για την κυκλική οικονομία τείνουν να εστιάζουν σε θέματα που συνδέονται με τις εδαφικές πτυχές ενός δήμου, μιας περιφέρειας ή ενός κράτους μέλους. Για παράδειγμα, στην Εστρεμαδούρα της Ισπανίας, η διατήρηση των βοσκοτόπων θεωρείται βασική συνιστώσα των μακροπρόθεσμων οικονομικών επιδόσεων της συγκεκριμένης περιοχής, ενώ στη φινλανδική εθνική στρατηγική δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη δασοκομία.

3.4.

Οι στρατηγικές και οι χάρτες πορείας που χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη συνοχή λαμβάνουν υπόψη τις σχετικές με την αξιακή αλυσίδα προσεγγίσεις σε έναν δεδομένο τομέα, όπως η μεταποίηση, η γεωργία, η διαχείριση των τροφίμων και των υδάτων. Η συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών είναι σημαντική για τον εντοπισμό των βασικών ενδιαφερομένων κατά τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία και πολλές στρατηγικές και χάρτες πορείας προσεγγίζουν τη συμμετοχικότητα μέσω οριζόντιων θεμάτων τα οποία μπορούν να ομαδοποιηθούν ανάλογα με το αν είναι τεχνικά, επικεντρωμένα στο προϊόν, εστιασμένα στο δίκτυο ή βασισμένα στην εδαφική ανάπτυξη.

3.5.

Ο βαθμός συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών σε μια στρατηγική ή σε έναν χάρτη πορείας προκύπτει επίσης από τον βαθμό ολοκλήρωσης των θεματικών και των τομεακών προσεγγίσεων. Στόχος ορισμένων στρατηγικών είναι να εισαγάγουν την έννοια της κυκλικότητας και, ως εκ τούτου, απευθύνονται σε ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων μερών με σκοπό την ενθάρρυνση της συμμετοχής και της ανάμειξής τους στη διαδικασία μετάβασης. Άλλες στρατηγικές, επικεντρώνονται περισσότερο σε μεμονωμένους τομείς και έχουν στενότερη βάση ενδιαφερομένων μερών που σχετίζονται με τους στοχοθετημένους τομεακούς βρόγχους. Η πλέον συνηθισμένη μορφή στρατηγικής μέχρι στιγμής είναι οι στρατηγικές γενικού χαρακτήρα, οι οποίες εμπερικλείουν πολλαπλούς τομεακούς βρόγχους και προωθούν τη σύναψη εταιρικών σχέσεων.

4.   Ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερομένων φορέων για την κυκλική οικονομία

4.1.

Η Ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερομένων φορέων για την κυκλική οικονομία ιδρύθηκε το 2016 ως κοινή πρωτοβουλία μεταξύ της ΕΟΚΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μετά από πρόταση της ΕΟΚΕ στη σχετική γνωμοδότησή της (1). Πρόκειται για ένα δίκτυο δικτύων ευρωπαϊκού επιπέδου που συγκεντρώνει ενδιαφερόμενους φορείς από ολόκληρη την ΕΕ και το οποίο διευκολύνει τον διάλογο, την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και τον εντοπισμό κενών πολιτικής. Η πλατφόρμα περιλαμβάνει ομάδα συντονισμού με εκπροσώπους της ακαδημαϊκής κοινότητας, της κοινωνίας των πολιτών, της τοπικής αυτοδιοίκησης και των υφιστάμενων εθνικών ή τομεακών δικτύων.

4.2.

Η Ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερομένων φορέων για την κυκλική οικονομία έχει καταστεί σημαντικός κόμβος ενημέρωσης και δικτύωσης στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών για την κυκλική οικονομία. Διαθέτει ενεργό ομάδα συντονισμού 24 οργανώσεων-μελών και πολυσύχναστο ιστότοπο με, κατά μέσο όρο, 7.000 επισκέπτες το μήνα. Επίσης, πραγματοποιεί μια ετήσια διήμερη διάσκεψη κατά την οποία οι εγγραφές υπερκαλύπτουν συνήθως τις διαθέσιμες θέσεις.

4.3.

Η ΕΟΚΕ παρέχει γραμματειακή υποστήριξη στην ECESP, προσδίδοντας προστιθέμενη αξία στην πλατφόρμα. Ως έδρα της κοινωνίας των πολιτών στην ΕΕ, η ΕΟΚΕ έχει αναπτύξει εμπειρογνωμοσύνη όσον αφορά την εξεύρεση ισχυρής συναίνεσης μεταξύ των διαφορετικών ομάδων. Η ΕΟΚΕ επιτυγχάνει συναίνεση μεταξύ του ευρέος φάσματος των μελών της μέσω των νομοθετικών της εργασιών. Αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά βοηθούν τα μέλη της πλατφόρμας να εκφράζονται πλήρως και να συνεργάζονται με την πλατφόρμα χωρίς μια υπερβολικά θεσμοθετημένη διαδικασία.

4.4.

Η Ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερομένων φορέων για την κυκλική οικονομία μπορεί να συμβάλει στην προώθηση της ανάπτυξης νέων στρατηγικών για την κυκλική οικονομία με δύο τρόπους: 1) παρέχοντας μια πλατφόρμα για τη δημοσίευση στρατηγικών και χαρτών πορείας που να διευκολύνει την εύρεση των συγκεκριμένων εγγράφων και τη χρήση τους ως πηγή αναφοράς και 2) διευκολύνοντας τη δικτύωση των ενδιαφερομένων μερών εντός και μεταξύ των διαφόρων περιοχών. Με τη βοήθεια της γραμματείας, η πλατφόρμα μπορεί να μεγιστοποιήσει τις δυνατότητες διασύνδεσης όσων δραστηριοποιούνται για την υλοποίηση σε τοπικό επίπεδο και σε επίπεδο κράτους μέλους με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ.

4.5.

Μέσω αυτής της δικτύωσης, η πλατφόρμα ενθαρρύνει επίσης τη συμμετοχή ενός ευρέος φάσματος ενδιαφερομένων μερών της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία και σε ένα πρώιμο στάδιο του σχεδιασμού και της εκπόνησης του χάρτη πορείας.

4.6.

Η πλατφόρμα παρέχει μια μοναδική υποδομή η οποία παρέχει τη δυνατότητα να επιτευχθεί μια συνεκτική και συντονισμένη προσέγγιση για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή νέων οικονομικών μοντέλων στην ΕΕ. Έχει δε καταστεί πρότυπο και για άλλες πλατφόρμες στο πλαίσιο των οποίων οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ασκούν καθήκοντα γραμματείας και τα ενδιαφερόμενα μέρη αναλαμβάνουν εναλλάξ την προεδρία της ομάδας συντονισμού.

4.7.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι πρέπει να ζητείται η γνώμη όλων των ενδιαφερομένων μερών σε κάθε στάδιο της ανάπτυξης στρατηγικής και χάρτη πορείας —από τον σχεδιασμό έως την εφαρμογή και την παρακολούθηση της προόδου.

4.8.

Η ΕΟΚΕ, χάρη στη μοναδική της θέση ως εταίρου και παρόχου υπηρεσιών γραμματείας στην πλατφόρμα, μπορεί να ενθαρρύνει περαιτέρω αυτήν τη συμμετοχική προσέγγιση με την παροχή ενός προσαρμόσιμου μοντέλου στρατηγικής, το οποίο θα μπορέσει να εμπνεύσει τους φορείς χάραξης των στρατηγικών και των χαρτών πορείας για την κυκλική οικονομία. Αυτό το μοντέλο στρατηγικής έχει αναπτυχθεί και δημοσιευθεί στο πλαίσιο μελέτης που ανατέθηκε προς εκπόνηση από την ΕΟΚΕ (2).

4.9.

Η ανάπτυξη ισχυρών στρατηγικών απαιτεί εμπεριστατωμένη επιστημονική θεώρηση και έρευνα για τη στήριξη της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Αυτό το στοιχείο αποτελεί ένα από τα θεμέλια της καινοτομίας και θα απαιτήσει ισχυρό συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων για την επίτευξή της.

5.   Βασικά διδάγματα που προκύπτουν από τη μελέτη

5.1.

Η κυκλική οικονομία είναι ένας ευρύς όρος που εμπεριέχει αλλαγές όσον αφορά τη χρήση των υλικών, τα επιχειρηματικά μοντέλα, τα μοντέλα παραγωγής, τη βιοοικονομία, τη ροή των αποθεμάτων, τις αγορές δευτερογενών πρώτων υλών και τον ρόλο των καταναλωτών.

5.2.

Οι στρατηγικές πρέπει μεν να αντικατοπτρίζουν αυτό το ευρύ φάσμα, αλλά είναι αποτελεσματικότερες όταν εστιάζονται σε έναν συγκεκριμένο τομέα, ο οποίος είναι σημαντικός για τη γεωγραφική εξάπλωση της στρατηγικής. Για παράδειγμα, σε μια γεωργική περιοχή, η στρατηγική για την κυκλική οικονομία θα επικεντρωθεί στη βιοοικονομία και στον ρόλο της γεωργίας και των φυσικών οικοσυστημάτων στην κυκλικότητα. Σε μια περιοχή με μεγαλύτερη παραγωγή αποβλήτων, η στρατηγική θα επικεντρωθεί στον βέλτιστοτρόπο επαναπροσδιορισμού των αποβλήτων ως πολύτιμης δευτερογενούς πρώτης ύλης.

5.3.

Η ύπαρξη σχεδίου δράσης σε επίπεδο ΕΕ ενθάρρυνε την εκπόνηση σχεδίων σε εθνικό επίπεδο. Σε ορισμένες περιοχές υπάρχουν σημαντικές συσπειρώσεις στρατηγικών. Εκεί όπου έχουν υιοθετηθεί εθνικές στρατηγικές, είναι πιθανότερο να προκύψουν τοπικές ή περιφερειακές στρατηγικές. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει όλα τα κράτη μέλη να χαράξουν και να εφαρμόσουν εθνικές στρατηγικές οι οποίες να συνάδουν με τις πρωτοβουλίες της ΕΕ για την κυκλική οικονομία.

5.4.

Στο 80 % των περιπτώσεων, παρατηρείται έλλειψη διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών κατά το στάδιο οριοθέτησης και χάραξης των στρατηγικών. Η Ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερομένων φορέων για την κυκλική οικονομία και η ΕΟΚΕ υπογραμμίζουν το έργο που επιτελούν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε αυτόν τον τομέα και τη διαθέσιμη εμπειρογνωμοσύνη. Η ΕΟΚΕ συνιστά μια συντονισμένη προσέγγιση για την ανάπτυξη διαδικασίας συμμετοχής όλων των ενδιαφερομένων μερών στο αρχικό στάδιο χάραξης της στρατηγικής. Η προσέγγιση αυτή θα μπορούσε να εκπονηθεί από την Ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερομένων φορέων για την κυκλική οικονομία ή ως κοινό σχέδιο με την Επιτροπή των Περιφερειών, το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή.

5.5.

Το πεδίο εφαρμογής των στρατηγικών καθορίζεται στο αρχικό στάδιο. Είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι κατά το στάδιο καθορισμού του πεδίου εφαρμογής αναγνωρίζονται ο διασυνδεδεμένος χαρακτήρας της κυκλικής οικονομίας και οι διεπιστημονικές απαιτήσεις για αποτελεσματική εφαρμογή. Η κυκλική οικονομία έχει ήδη προχωρήσει πέρα από την ανακύκλωση, πράγμα που θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται στις στρατηγικές.

5.6.

Οι στρατηγικές θα πρέπει να αναπτυχθούν έχοντας κατά νου τη δυνατότητα επέκτασης και μεταφοράς τους. Οι πρώιμες στρατηγικές δεν φαίνεται να λαμβάνουν υπόψη τα εν λόγω στοιχεία Μια πιο συντονισμένη προσέγγιση για την ανάπτυξη νέων στρατηγικών ή για την αναθεώρηση των υφισταμένων θα μπορούσε ασφαλώς να βοηθήσει στην επίτευξη αυτού του στόχου.

5.7.

Η χρηστή διακυβέρνηση είναι σημαντική. Οι χάρτες πορείας πρέπει να διασφαλίζουν την οικείωση είτε από μια ήδη υπάρχουσα είτε από μια νεοσύστατη μονάδα της εκάστοτε οργάνωσης. Αυτή η μονάδα θα ενθαρρύνει τη δικτύωση, θα προσφέρει γνώση και ενημέρωση, θα παρακολουθεί την πρόοδο και θα διασφαλίζει την τακτική επικαιροποίηση της στρατηγικής. Η προσέγγιση αυτή συμβάλλει στη διασφάλιση του γεγονότος ότι οι χάρτες πορείας είναι ζωντανά έγγραφα που συμβάλλουν στην ανάληψη δράσης.

5.8.

Η κυκλική οικονομία διαδραματίζει ισχυρό ρόλο στη γεωργία. Τα παραδοσιακά αγροκτήματα οικογενειακής ιδιοκτησίας και εκμετάλλευσης ήταν (και σε ορισμένες περιπτώσεις εξακολουθούν να είναι) μοντέλα αποτελεσματικής χρήσης των πόρων σε αρμονία με τη φύση. Η ΕΟΚΕ ζητεί χρηματοδότηση της ΕΕ για τη στήριξη της κυκλικότητας στον γεωργικό τομέα, σε όλα τα επίπεδα και σε κάθε κλίμακα. Η βιοοικονομία αποτελεί επιμέρους τομέα της κυκλικότητας. Οι βιολογικές ροές και οι ροές υλικών συνδυάζονται για τη δημιουργία των διασυνδεδεμένων τροχών της κυκλικής οικονομίας. Οι χάρτες πορείας για τις γεωργικές περιοχές μπορούν να βοηθήσουν τις περιοχές αυτές να υιοθετήσουν μια συντονισμένη προσέγγιση και να διασφαλίσουν ότι υλοποιείται πλήρως το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του κυκλικού χαρακτήρα τους.

5.9.

Άλλα σημεία εστίασης στους χάρτες πορείας είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν την ανακατασκευή ή την επισκευή. Νέα επιχειρηματικά μοντέλα και μοντέλα ιδιοκτησίας, καθώς και εφαρμογή ενισχυμένου οικολογικού σχεδιασμού, μπορούν να προσφέρουν ευκαιρίες απασχόλησης και περιφερειακής ευημερίας όσον αφορά την ανακατασκευή αγαθών.

5.10.

Η ενημέρωση των καταναλωτών με ακριβείς και σαφείς πληροφορίες αποτελεί ουσιαστικό τμήμα ενός ισχυρού χάρτη πορείας. Τα πολιτιστικά εμπόδια για τη μετάβαση στη χρήση κυκλικών αγαθών ή στη χρήση δευτερογενών υλικών πρέπει να αντιμετωπιστούν με τη βοήθεια της ενημέρωσης. Για τους καταναλωτές, τα ανακατασκευασμένα αγαθά έχουν συχνά το ίδιο λειτουργικό πρότυπο αλλά είναι πιο βιώσιμα από αυτά που παράγονται από πρωτογενείς πρώτες ύλες. Οι ανησυχίες σχετικά με την ποιότητα και τα δικαιώματα των καταναλωτών θα πρέπει να αποτελούν τμήμα κάθε αποτελεσματικού χάρτη πορείας.

5.11.

Σημαντικό στοιχείο για την επιτυχημένη εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας αποτελεί η ενσωμάτωση μιας συντονισμένης προσέγγισης για τη διαπαιδαγώγηση των πολιτών, από τους μαθητές έως τους καταναλωτές, σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τις αρχές της κυκλικότητας. Η εκπαίδευση όλων των ενδιαφερομένων μερών αποτελεί ουσιαστικό τμήμα της επίτευξης μιας επιτυχημένης μετάβασης χωρίς αποκλεισμούς.

5.12.

Η κατάρτιση, η επικοινωνία και η ανταλλαγή γνώσεων μπορούν να ενισχυθούν με τη χρήση εκπαιδευτικού υλικού διομότιμης μάθηση που διατίθεται από την Επιτροπή.

6.   Εμπόδια στα οποία προσκρούουν οι επιτυχείς χάρτες πορείας

6.1.

Οι χάρτες πορείας δεν επαρκούν από μόνοι τους για την επίτευξη μεγαλύτερης προόδου προς την κατεύθυνση της κυκλικότητας. Υπάρχουν αρκετά εμπόδια που χρειάζεται να υπερνικηθούν.

6.2.

Πολιτικά: έλλειψη πολιτικής στήριξης. — Οι υφιστάμενες στρατηγικές χαρακτηρίζονται από πολιτικό κενό —δεν συνδέονται με άλλες πολιτικές και δεν εντάσσονται σε μια συνεκτική και ευρύτερη κυκλική στρατηγική.

6.3.

Δημόσια: απουσία ενημέρωσης του κοινού και μη κατανόηση της έννοιας της κυκλικής οικονομίας. Φόβος όσον αφορά τις συνέπειες για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς της μετάβασης, από τους παραγωγούς και τους κατασκευαστές έως τους τελικούς χρήστες και τους καταναλωτές. — Ένας τρόπος αντιμετώπισης αυτού του φόβου είναι η συνεργασία όλων των ενδιαφερομένων για την ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών. Αυτό αποτελεί καθήκον της Ευρωπαϊκής πλατφόρμας ενδιαφερομένων φορέων για την κυκλική οικονομία και υποστηρίζεται από το έργο των μελών της ομάδας συντονισμού όπως, για παράδειγμα, από το γαλλικό Institut national de l’économie circulaire (INEC) και το έργο που επιτελεί για τη χαρτογράφηση των δικτύων κυκλικής οικονομίας στην Ευρώπη.

6.4.

Πλαίσιο διαχείρισης των υποδομών: έλλειψη διατάξεων όσον αφορά τη δυνατότητα επέκτασης και μεταφοράς. — Οι χάρτες πορείας πρέπει να προσαρμοστούν σε ένα συγκεκριμένο εδαφικό πλαίσιο. Χρειάζεται να θεσπιστεί και να τεθεί σε εφαρμογή η δέουσα κανονιστική ρύθμιση.

6.5.

Οικονομικά: μπορεί να υπάρχει έλλειψη οικονομικών κινήτρων τόσο για τις επιχειρήσεις μετάβασης όσο και για τους χρήστες προκειμένου να στραφούν σε κυκλικά προϊόντα και υπηρεσίες. Τελικά, οι κυκλικές επιλογές των καταναλωτών θα είναι περισσότερο ανταγωνιστικές από οικονομική άποψη, αλλά ενδέχεται να απαιτούνται κίνητρα για την αρχική μεταβατική φάση. Η πρόσβαση στη σχετική χρηματοδότηση πρέπει να γνωστοποιείται με σαφήνεια και η διαδικασία υποβολής αιτήσεων να είναι εύκολη και κατανοητή.

6.6.

Η ΕΟΚΕ καλεί την ECESP να αντιμετωπίσει αυτά τα θεμελιώδη εμπόδια, να εντοπίσει τυχόν άλλα εμπόδια και να προτείνει συγκεκριμένες λύσεις στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής σχετικά με τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης των βασικών ζητημάτων.

---

(1)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία» (ΕΕ C 264 της 20.7.2016, σ. 98).

(2)  Στρατηγικές και χάρτες πορείας για την κυκλική οικονομία στην Ευρώπη: Εντοπισμός των συνεργειών και του δυναμικού για συνεργασία και οικοδόμηση συμμαχιών