Επίσημη Εφημερίδα C 228/2019

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/1

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ψηφιακές δεξιότητες στον τομέα της υγείας — για μια φιλική προς τον πολίτη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στην Ευρώπη σε περιόδους δημογραφικών αλλαγών»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2019/C 228/01)

Εισηγήτρια: η κ. Renate HEINISCH

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	20.9.2018
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	7.3.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	21.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	153/0/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) στηρίζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δώσει μεγάλη προτεραιότητα στην ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας στο πλαίσιο του θεματολογίου για την ηλεκτρονική υγεία. Η ΕΟΚΕ συνιστά την ανάπτυξη μιας συνολικής στρατηγικής της ΕΕ με σαφείς στόχους για την εκπαίδευση σε θέματα υγείας που θα παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς, ούτως ώστε να υποστηριχθεί το δικαίωμα των πολιτών στην υγεία και να αποφευχθούν οι ανισότητες που προκύπτουν από τη χρήση ψηφιακών συσκευών.

1.2.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τα αποτελέσματα του έργου IC-Health (1)· ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η σύσταση για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών σε αυτές τις προσπάθειες. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά τη συνέχιση της εφαρμογής του έργου IC-Health, ούτως ώστε να συνεχιστούν και τα ηλεκτρονικά προγράμματα κατάρτισης που έχουν ήδη ξεκινήσει.

1.3.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι διαφορετικές γενιές χρειάζονται διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά τη βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας, ανάλογα με την εκ μέρους τους χρήση ψηφιακών εργαλείων στην καθημερινή ζωή. Στην ανάπτυξη των πηγών ψηφιακής πληροφόρησης πρέπει να ενσωματωθούν πολίτες από όλες τις ηλικιακές ομάδες, από κάθε πολιτιστικό υπόβαθρο, τα άτομα με αναπηρία, καθώς και οι μετανάστες. Στο επίκεντρο πρέπει να βρίσκονται άτομα μεγαλύτερης ηλικίας τα οποία πρέπει ολοένα και περισσότερο να συμμετέχουν στη διαχείριση της ευημερίας και της ιατροφαρμακευτικής τους περίθαλψης.

1.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη διεύρυνση των προσπαθειών με στόχο να συμπεριληφθούν οι ψηφιακές πληροφορίες για τα φάρμακα και τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα και να τονωθεί η συμμετοχή κάθε οργανισμού που θα μπορούσε να συνεισφέρει. Συνιστά επίσης την καθιέρωση σύνδεσης με τις προσπάθειες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMA/European Medicines Agency), των επικεφαλής των οργανισμών φαρμάκων και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την άποψη ότι οι λύσεις ηλεκτρονικής υγείας (eHealth) πρέπει να χρησιμοποιούνται ως οικονομικά αποδοτικά εργαλεία στα συστήματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Τα ελκυστικά ψηφιακά εργαλεία θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αύξηση της δεκτικότητας των ανθρώπων σχετικά με τα ψηφιακά μέσα.

1.6.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι τα πλεονεκτήματα των ψηφιακών υπηρεσιών μπορούν να αξιοποιηθούν πλήρως μόνον εάν οι άνθρωποι μπορούν να έχουν πρόσβαση και να κατανοούν πλήρως τις παρεχόμενες πληροφορίες. Οι δεξιότητες ανάγνωσης και οι βασικές γνώσεις μαθηματικών είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την εκπαίδευση των πολιτών σε θέματα υγείας και πρέπει να αποκτώνται κατά τη διάρκεια της σχολικής εκπαίδευσης με στόχο την ενδυνάμωση των ατόμων.

1.7.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι το σχέδιο δράσης για την ηλεκτρονική υγεία πρέπει να προωθεί την ευρεία συνεργασία και να καλύπτει ολόκληρη τη διάρκεια ζωής των ανθρώπων. Σε τοπικό επίπεδο, το σημείο εκκίνησης της βελτίωσης των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας εντοπίζεται στα νηπιαγωγεία και στα σχολεία. Οι εργαζόμενοι στον τομέα της παιδικής μέριμνας, οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς και οι παππούδες θα πρέπει να αναπτύξουν πρωτοβουλίες για τη βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας, από κοινού με το σχετικό προσωπικό των υπηρεσιών υγείας (π.χ. ιατρούς, μαίες, νοσηλευτές, φαρμακοποιούς και φροντιστές). Ειδικότερα, η στενή συνεργασία μεταξύ ιατρών (γενικών ιατρών) και φαρμακοποιών μπορεί να συμβάλει στην αύξηση του επιπέδου γνώσεων των ασθενών σε θέματα υγείας. Η εμπειρία αυτή πρέπει να ενσωματωθεί στην περαιτέρω ανάπτυξη του σχεδίου δράσης. Πρέπει να αναπτυχθεί και να εφαρμοστεί από τα κράτη μέλη ένα σχέδιο δράσης για τη βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας.

2. Εισαγωγή

2.1.

Οι ψηφιακές πληροφορίες διαδραματίζουν ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στην κοινωνία. Οι ψηφιακές δεξιότητες των πολιτών στον τομέα της υγείας αποτελούν ουσιαστικό στοιχείο για την επιτυχή ανάπτυξη της ηλεκτρονικής υγείας. Η εκπαίδευση σε θέματα υγείας συνιστά την ικανότητα αναζήτησης, κατανόησης, αξιολόγησης και εφαρμογής πληροφοριών σχετικά με την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, την πρόληψη ή την προαγωγή της υγείας. Κάτι τέτοιο απαιτεί, αφενός, προσωπικές δεξιότητες και, αφετέρου, ευνοϊκές συνθήκες, όπως η παροχή πληροφοριών σε κατανοητή γλώσσα. Αυτά είναι τα πρώτα βήματα· η χρήση του διαδικτύου για τον σκοπό αυτό απαιτεί πρόσθετες δεξιότητες.

2.2.

Οι πτυχές των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας μπορούν να περιγραφούν με έναν πολύ ρεαλιστικό τρόπο: το θέμα δεν αφορά τόσο πολύ το να βρίσκει κανείς πληροφορίες σχετικά με την υγεία, όσο το να μάθει πού να ψάχνει για πληροφορίες, εάν οι πηγές πληροφοριών στις οποίες έχει πρόσβαση προσφέρουν επαρκείς και χρήσιμες πληροφορίες και εάν οι πηγές πληροφοριών σε θέματα υγείας είναι αξιόπιστες (2).

2.3.

Με τον όρο «ψηφιακά εργαλεία για την υγεία» νοούνται οι ψηφιακές υπηρεσίες που παρέχουν στους χρήστες γενικές πληροφορίες σχετικές με την υγεία, οι εφαρμογές υγείας (συνέχεια που δίνεται στη θεραπεία και παρακολούθηση της θεραπείας), τα εργαλεία που επιτρέπουν στα άτομα να παραμένουν στην κατοικία τους (εξ αποστάσεως παρακολούθηση των ηλικιωμένων), τα κοινόχρηστα ιατρικά αρχεία, τα ψηφιακά εργαλεία για τους επαγγελματίες στον τομέα της υγείας (ασφαλής υπηρεσία αποστολής μηνυμάτων, τηλεϊατρική, τηλεμπειρογνωμοσύνη) και οι γενικές πληροφορίες για την ψηφιακή υγεία.

2.4.

Το 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε σχέδιο δράσης στο οποίο περιγράφονταν τα εμπόδια που εγείρονται όσον αφορά την πλήρη χρήση ψηφιακών λύσεων στα ευρωπαϊκά συστήματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Το σχέδιο αυτό υλοποιείται επί του παρόντος υπό τον τίτλο «Σχέδιο δράσης 2012-2020 για την ηλ-υγεία – καινοτομική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τον 21ο αιώνα» (3).

2.5.

Οι στόχοι αυτού του σχεδίου δράσης για την ηλεκτρονική υγεία συμπληρώθηκαν τον Απρίλιο του 2018 με την «Ανακοίνωση σχετικά με τη διευκόλυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού του τομέα της υγείας και της περίθαλψης στην ψηφιακή ενιαία αγορά, την ισχυροποίηση των πολιτών και την ανάπτυξη μιας υγιέστερης κοινωνίας» (4).

2.6.

Στην εν λόγω ανακοίνωση γίνεται μνεία στην έκθεση σχετικά με την κατάσταση της υγείας στην ΕΕ (5), καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι μόνο με την ουσιαστική επανεξέταση των συστημάτων υγείας και περίθαλψης μπορεί να διασφαλιστεί ότι παραμένουν κατάλληλα για τον επιδιωκόμενο σκοπό. Ένας από τους πυλώνες είναι η εισαγωγή ψηφιακών λύσεων για την υγεία και την περίθαλψη. Αυτά τα ψηφιακά εργαλεία μπορούν να θέσουν την επιστημονική γνώση στην υπηρεσία των πολιτών, βοηθώντας τους να παραμένουν σε καλή υγεία.

2.7.

Η χρηματοδότηση της ΕΕ υποστηρίζει την έρευνα και καινοτομία στις λύσεις ψηφιακής υγείας και περίθαλψης μέσω του προγράμματος «Ορίζων 2020» (6) και συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Στην ενδιάμεση επανεξέταση της εφαρμογής της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά (7), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέφρασε την πρόθεσή της να αναλάβει περαιτέρω δράση σε τρεις τομείς:

—	την ασφαλή πρόσβαση των πολιτών στα προσωπικά τους δεδομένα και την κοινή χρήση δεδομένων υγείας σε διασυνοριακό επίπεδο·

—	δεδομένα καλύτερης ποιότητας για την προαγωγή της έρευνας, της πρόληψης ασθενειών και της εξατομικευμένης ιατρικής και περίθαλψης·

—	ψηφιακά εργαλεία για την ισχυροποίηση του πολίτη και την εξατομικευμένη φροντίδα.

Επιπλέον, τα κράτη μέλη πρέπει να ενθαρρύνονται να αναπτύσσουν μηχανισμούς αναγνώρισης, και στο μέτρο του δυνατού, αφαίρεσης ιστοσελίδων στις οποίες παρέχονται λανθασμένες πληροφορίες ή να τοποθετούν αξιόπιστες ιστοσελίδες με τέτοιον τρόπο ώστε κατά την αναζήτηση να εμφανίζονται πρώτες.

2.8.

Το Ευρωπαϊκό Γραφείο του ΠΟΥ δημοσίευσε (8) μια πολύ ολοκληρωμένη επισκόπηση των εν εξελίξει έργων και των αποτελεσμάτων τους στην έκθεση WHO-HEN-57 (Health Evidence Network). Στα συμπεράσματά τους, οι συγγραφείς αναφέρουν ότι στο επίκεντρο της εκπαίδευσης σε θέματα υγείας είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων σε όλη τη διάρκεια της ζωής, μεταξύ άλλων μέσω προσχολικών δραστηριοτήτων, της επίσημης διδασκαλίας στα σχολεία και της εκπαίδευσης ενηλίκων. Συστήνουν πολιτικές εκτιμήσεις που θα μπορούσαν να προωθήσουν την ανάπτυξη ολιστικών πολιτικών εκπαίδευσης σε θέματα υγείας στα κράτη μέλη και την ανάπτυξη, εφαρμογή και αυστηρή αξιολόγηση των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τις πολιτικές ώστε να καταδειχθούν τα οφέλη των πολιτικών εκπαίδευσης σε θέματα υγείας στους πολίτες και την κοινωνία.

2.9.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμπεριέλαβε στις ερευνητικές της στρατηγικές προγράμματα για την ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας, αλλά και χρηματοδότησε σημαντικά έργα στο πλαίσιο του 7ου ΠΠ και του προγράμματος «Ορίζων 2020» (9).

2.10.

Αναγνωρίζεται ότι τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας ή/και χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου έχουν χαμηλότερο επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας. Αυτό επηρεάζει τη συμμετοχή τους στην ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη και την ικανότητα πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικά με ζητήματα υγείας. Το πρόγραμμα IROHLA (Intervention Research On Health Literacy among Ageing populations) παρέχει λύσεις για τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (10). Η ΕΟΚΕ (11) έχει ήδη καλύψει πολλές πτυχές της ηλεκτρονικής ένταξης (σύμφωνα με τη δήλωση της Ρίγας (12)).

2.11.

Το έργο IC-Health (13) παρέχει έναν πολύ μεγάλο όγκο αναλύσεων και πόρων σχετικά με την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας. Το IC Health είναι ένα έργο για την ανάπτυξη μιας σειράς ανοιχτών μαζικών διαδικτυακών μαθημάτων (MOOC/Massive Open Online Courses) με στόχο τη βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας των Ευρωπαίων πολιτών και την προώθηση της ανάπτυξης των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας και του τρόπου με τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας. Επί του παρόντος, τα αποτελέσματα αυτού του έργου συνοψίζονται.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Το ζήτημα της εκπαίδευσης και της προαγωγής των δεξιοτήτων γίνεται όλο και πιο διαδεδομένο στο πλαίσιο της αναγνωρισμένης κοινωνικής πρόκλησης της δημογραφικής αλλαγής. Για να διατηρηθεί η βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και περίθαλψης, η ταχέως γηράσκουσα κοινωνία μας απαιτεί ενίσχυση της κατάρτισης προκειμένου να ευθυγραμμιστούν οι δεξιότητες των επαγγελματιών του τομέα της υγείας με τις νέες ανάγκες και βέλτιστη διαχείριση των δαπανών για την υγεία, πέρα από την επίτευξη προόδου όσον αφορά την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων στο σύνολο του πληθυσμού.

3.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προώθηση της ενδυνάμωσης των πολιτών που επικεντρώνονται στον μετασχηματισμό του συστήματος υγείας. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι, παράλληλα, οι πολίτες θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν αυτά τα ψηφιακά εργαλεία και ότι πρέπει να εφαρμοστεί σε όλα τα κράτη μέλη σχέδιο δράσης για τη βελτίωση τόσο της εκπαίδευσης σε θέματα υγείας όσο και των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας.

3.3.

Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με τα αποτελέσματα της συγκριτικής μελέτης του ΟΟΣΑ (14) και για τον λόγο αυτό πραγματοποιούν δικές τους μελέτες. Στη Γαλλία (2004-2005) διαπιστώθηκε ότι 3,1 εκατ. ενήλικες είχαν ταξινομηθεί ως λειτουργικά αναλφάβητοι (9 % του ενεργού πληθυσμού). Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 14,9 % (πάνω από 5 εκατ.) των Βρετανών είναι λειτουργικά αναλφάβητοι. Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε στη Γερμανία, 4,5 % των Γερμανών πολιτών μεταξύ 18 και 64 ετών είναι πλήρως αναλφάβητοι (δεν διαθέτουν κανένα επίπεδο γραμματισμού). Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός πλήττει το 10 % των ατόμων αυτής της ηλικιακής ομάδας. Ο αριθμός των πλήρως και των λειτουργικά αναλφάβητων ατόμων ανέρχεται στα 7,5 εκατομμύρια (15). Το γεγονός αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη συζήτηση σχετικά με την ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας.

3.4.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι αναγκαία η συνεργασία όλων των επαγγελμάτων στον τομέα της εκπαίδευσης, της έρευνας και της υγείας. Τα μέλη της ΕΟΚΕ θα πρέπει να προωθήσουν τη συνεργασία αυτή μέσω των οργανώσεών τους. Στόχος όλων των προσπαθειών πρέπει να είναι η αυξημένη, ενημερωμένη και συναφής χρήση ψηφιακών εργαλείων σε όλα τα κοινωνικά στρώματα

3.5.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να γίνεται μνεία στα αποτελέσματα του IC-Health προς περαιτέρω εφαρμογή των προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ηλεκτρονική υγεία με στόχο την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης ως προς τις λύσεις ηλεκτρονικής υγείας που δημοσιεύθηκαν στην ανακοίνωση του Απριλίου 2018 (16). Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» (17) θα πρέπει να παρακολουθήσει τις δράσεις και τα συμπεράσματα που θα αντληθούν από το συγκεκριμένο έργο και να αξιοποιήσει την εμπειρία που έχει αποκτηθεί από τα ανοιχτά μαζικά διαδικτυακά μαθήματα (MOOC).

3.6.

Είναι σημαντικό, σε οποιαδήποτε διαδικασία σχετίζεται με τις ψηφιακές δεξιότητες στον τομέα της υγείας, να συμμετέχουν πολίτες όλων των ηλικιακών ομάδων, από κάθε πολιτιστικό υπόβαθρο καθώς και τα άτομα με αναπηρία. Προκειμένου να αποδεχθούν οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και οι κατ’ οίκον εργαζόμενοι τις αλλαγές στο περιβάλλον εργασίας τους και για να καλυφθούν οι ανάγκες τους, η ΕΟΚΕ συνιστά να συμπεριληφθούν και αυτές οι ομάδες στη διαδικασία ανάπτυξης των νέων ψηφιακών εργαλείων. Αυτό περιλαμβάνει επίσης την κατάρτιση και την περαιτέρω εκπαίδευση των νοσηλευτών.

3.7.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την πρωτοβουλία «Φίλοι της Ευρώπης» (Friends of Europe), η οποία συμβάλλει στην επανεξέταση του συστήματος υγείας στην Ευρώπη και την ανάπτυξη ιδεών για «έξυπνες επιλογές επενδύσεων ή αποεπενδύσεων στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη» (18) [«Smart (dis)investment choices in healthcare»]. Στόχος είναι να καταβληθούν προσπάθειες για τον εντοπισμό και τη διακοπή των αναποτελεσματικών μέτρων στο σύστημα ιατροφαρμακευτκής περίθαλψης, διασφαλίζοντας έτσι ότι τα επιπλέον διαθέσιμα κεφάλαια δρομολογούνται σε τομείς όπου θα υπάρξει διαφορά στα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας.

3.8.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα των «Φίλων της Ευρώπης» για τη θέσπιση ομάδας εργασίας προς στήριξη των υγιών πολιτών όλων των ηλικιακών ομάδων, με αναφορά στις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2018 σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης (19). Τα άτομα χρειάζεται να γνωρίζουν τα «στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη διατήρηση υγιούς νου, σώματος και τρόπου ζωής». Πρόκειται για μια καλή βάση για τη συμμετοχή και την ενεργοποίηση των πολιτών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεωρούν τις παραπάνω παραμέτρους εγκάρσια προτεραιότητα στον τομέα των εκπαιδευτικών, κοινωνικών και εργασιακών πολιτικών και των πολιτικών για την υγεία, καθώς και βασικό μηχανισμό για τη μείωση του κόστους της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και τη βελτίωση των αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας. Για παράδειγμα, το κλείσιμο ενός νοσοκομείου έχει ορισμένες επιπτώσεις, αλλά μπορεί ορισμένες φορές να είναι απαραίτητο μέτρο εάν το ίδρυμα δεν είναι πλέον οικονομικά αποδοτικό ή δεν παρέχει την προσδοκώμενη περίθαλψη. Η εισαγωγή της αυτοματοποίησης μπορεί να συμβάλει στον εξορθολογισμό της διαδικασίας οργάνωσης της περίθαλψης. Για παράδειγμα, σε πρόσφατο πιλοτικό έργο σε τρία νοσοκομεία στο Ηνωμένο Βασίλειο, εικονικοί βοηθοί που λειτουργούν με την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης ήταν οκτώ φορές πιο αποτελεσματικοί όσον αφορά τη διαχείριση των συνήθων παραπεμπτικών και των αποτελεσμάτων εξετάσεων σε σχέση με τους γραμματείς ιατρών.

3.9.

Οι ενημερωμένοι πολίτες αναλαμβάνουν δράση για τη βελτίωση της υγείας τους. Αυτό οδηγεί σε επιλογές που προάγουν τον υγιεινό τρόπο ζωής, σε υψηλότερα ποσοστά εμβολιασμού, σε υγιή γήρανση, σε αυξημένη τήρηση των θεραπειών και σε μεγαλύτερη χρήση υπηρεσιών πρόληψης επικίνδυνων συμπεριφορών. Ως εκ τούτου, τα ψηφιακά εργαλεία θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα στον τομέα της θεραπευτικής αγωγής, συμβάλλοντας στην ευαισθητοποίηση των ατόμων που πάσχουν από χρόνιες παθήσεις σχετικά με τη θεραπεία τους.

3.10.

Η ΕΟΚΕ (20) έχει ήδη τονίσει τη σημασία των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας στο πλαίσιο του εμβολιασμού, ώστε να καταστεί δυνατή η πρόσβαση και η επεξεργασία ψηφιακών πληροφοριών σχετικά με τα εμβόλια.

3.11.

Οι ψηφιακές υπηρεσίες μπορούν, ειδικότερα, να υποστηρίξουν άτομα με περιορισμένες δεξιότητες (π.χ. με προβλήματα ανάγνωσης και αναλφαβητισμού), καθώς και άτομα με προβλήματα όρασης, εάν οι πληροφορίες παρέχονται μέσω βίντεο ή βιντεομηνυμάτων (podcasts). Επίσης, με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να υποστηριχθούν προγράμματα για μετανάστες με περιορισμένες γλωσσικές δεξιότητες όσον αφορά τη γλώσσα της χώρας υποδοχής. Χρειάζεται να προβλεφθούν κατάλληλα μέτρα και πόροι για να δοθεί στις εν λόγω ομάδες πρόσβαση στα ψηφιακά εργαλεία για την υγεία.

3.12.

Οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από την ηλικία και την κατάστασή τους, πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν αυτούς τους ψηφιακούς πόρους (ιστότοπους, εφαρμογές) για να βρίσκουν απαντήσεις στα ερωτήματά τους και να διαχειρίζονται τα δεδομένα υγείας τους (π.χ. συνταγές από επαγγελματίες του τομέα της υγείας, δεδομένα ψηφιακής υγείας, ψηφιακές πληροφορίες σχετικά με τα φάρμακά τους κ.λπ.). Για παράδειγμα, τα ταμεία υγείας θα πρέπει να εκπαιδεύουν συστηματικά τους ασφαλισμένους τους. Το ζήτημα της ανάληψης περαιτέρω δράσης όσον αφορά την ασφάλιση υγείας εξετάζεται διεξοδικά σε γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της ΕΟΚΕ (21).

3.13.

Για την τόνωση του διαλόγου μεταξύ των γενεών, θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιούνται σχολικά προγράμματα και άλλες εκπαιδευτικές προσπάθειες για παιδιά και εφήβους. Στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης μπορούν να προσδιοριστούν πρωτοβουλίες όπως το Γερμανικό Ίδρυμα Ανάγνωσης (German Reading Foundation) (22) και άλλα σχέδια.

3.14.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να συζητηθεί κατά πόσο οι γενικές πληροφορίες για την υγεία θα μπορούσαν να διαδίδονται μέσω των εργοδοτών. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν συχνά ψηφιακά εργαλεία στην εργασία τους. Η κατάρτιση σχετικά με την πρόληψη των ατυχημάτων στον χώρο εργασίας έχει γίνει συνήθης διαδικασία. Μπορεί να επεκταθεί και στις πληροφορίες για την υγεία.

3.15.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την άποψή της ότι είναι πολύ σημαντικό να εκπαιδευθούν οι ασθενείς ως προς τον τρόπο πρόσβασης και χρήσης των δεδομένων τους, τα οποία επί του παρόντος είναι σε πολλές περιπτώσεις «κλειδωμένα» στα συστήματα πληροφοριών υγείας, όπως ορίζεται στον Γενικό κανονισμό για την προστασία δεδομένων (ΓΚΠΔ) (23), είναι δε ζωτικής σημασίας να καλύπτονται γνώσεις για την ηλεκτρονική υγεία στα προγράμματα κατάρτισης για τους επαγγελματίες της υγείας (24).

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1. Υποδομές

4.1.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δρομολογήσει αρκετά προγράμματα για την ενίσχυση της τεχνικής υποδομής και τη διευκόλυνση της διασυνοριακής αλληλεπίδρασης.

4.1.2.

Τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξήχθη στο πλαίσιο του έργου IC-Health δείχνουν, για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις ότι οι νέοι και άλλα άτομα με χαμηλότερα επίπεδα αλφαβητισμού ενδεχομένως να προτιμούν τις κινητές συσκευές από τις διαδικτυακές πηγές στον υπολογιστή. Η ΕΟΚΕ προτείνει να εξεταστούν περαιτέρω οι πτυχές αυτές και να συμπεριληφθούν στους προβληματισμούς που θα διέπουν τα μελλοντικά προγράμματα.

4.2.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων και οι επικεφαλής των οργανισμών φαρμάκων έχουν ξεκινήσει διαδικασία για την καθιέρωση βασικών αρχών όσον αφορά τις ηλεκτρονικές πληροφορίες των προϊόντων (electronic product information/ePI) για τα φάρμακα (25). Σε πολλά κράτη μέλη υπάρχουν ήδη φιλικές προς τον ασθενή και εγκεκριμένες από τη ρυθμιστική αρχή βάσεις δεδομένων με ηλεκτρονικές πληροφορίες προϊόντων. Η σημασία των αξιόπιστων ηλεκτρονικών πληροφοριών των προϊόντων για τα φάρμακα έχει ήδη περιγραφεί λεπτομερώς από την ΕΟΚΕ στη γνωμοδότηση με θέμα «Προς την ηλ υγεία – Ψηφιακές πληροφορίες για την ασφαλή χρήση των φαρμάκων» (26). Η προσέγγιση αυτή, καθώς και η προτεραιότητα που επικεντρώνεται στην αξιοπιστία των ψηφιακών πληροφοριών, θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα.

4.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι πληροφορίες αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση της εκπαίδευσης σε θέματα υγείας, πέραν των πηγών που έχουν συζητηθεί μέχρι στιγμής. Θα πρέπει να εξεταστεί, για παράδειγμα, το ενδεχόμενο παροχής πληροφοριών σχετικά με φάρμακα που έχουν εγκριθεί από τη ρυθμιστική αρχή. Οι πληροφορίες αυτές είναι απαραίτητες προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεχής παροχή επικαιροποιημένων πληροφοριών σχετικά με τα φάρμακα και τις θεραπείες. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να διασφαλιστεί η ασφαλής και αποτελεσματική χρήση των φαρμάκων, να ενισχυθεί η πιστή τήρηση της φαρμακευτικής αγωγής και να βελτιστοποιηθεί το αποτέλεσμα της θεραπείας.

4.4. Πρόσθετες απαιτήσεις στον τομέα της έρευνας

4.4.1. Τεχνολογική έρευνα και ανάπτυξη

4.4.1.1.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη διερεύνηση συνεργειών μέσω πρόσθετων συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα με τη συμμετοχή ατόμων όλων των ηλικιακών ομάδων και κοινωνικών υποβάθρων με στόχο να σχεδιαστούν ελκυστικές ψηφιακές πηγές πληροφόρησης και άλλα ψηφιακά εργαλεία που συμβαδίζουν με τις εμπορικές ψηφιακές πηγές πληροφόρησης, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις ψηφιακές πηγές ψυχαγωγίας, για παράδειγμα, κατά την υλοποίηση των μέτρων που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι εν λόγω συμπράξεις πρέπει να λειτουργούν σύμφωνα με έναν χάρτη για την αξιοπιστία των δεδομένων και χωρίς να υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων.

4.4.2. Εκπαιδευτικές πτυχές

4.4.2.1.

Η χρήση του διαδικτύου παρουσιάζει μεγάλες διαφορές στις επιμέρους κοινωνικές και ηλικιακές ομάδες. Πολλές από αυτές χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά δεν χρησιμοποιούν τις διαθέσιμες πληροφορίες. Μια μικρή ομάδα δεν χρησιμοποιεί ποτέ το διαδίκτυο. Σύμφωνα και με προηγούμενες πρωτοβουλίες της ΕΟΚΕ (27), θα πρέπει να δρομολογηθεί έρευνα ώστε να απαντηθούν τα ακόλουθα ερωτήματα:

—

Πώς μπορούμε να ενθαρρύνουμε τη συνεχή ενεργητική μάθηση, τόσο σχετικά με τον τρόπο πρόσβασης στην πληροφόρηση όσο και με τον τρόπο διάκρισης μεταξύ αξιόπιστων και μη αξιόπιστων ψηφιακών πηγών, π.χ. με την προώθηση μαζικών ανοιχτών διαδικτυακών μαθημάτων στο πλαίσιο του IC-Health; Με στόχο να αντιμετωπιστεί το εν λόγω ζήτημα, απαιτείται η λήψη μέτρων μαζικής στήριξης και κατάρτισης, δεδομένου ότι το 47 % του εργατικού δυναμικού της ΕΕ δεν διαθέτει επαρκείς ηλεκτρονικές δεξιότητες (28).

—	Πώς μπορούμε να διαθέσουμε πόρους (π.χ. μεθόδους ψυχαγωγίας) που εγείρουν το ενδιαφέρον των ανθρώπων όσον αφορά τη χρήση αξιόπιστων ψηφιακών πηγών πληροφοριών;

—

Πώς μπορούμε να στηρίξουμε τη μεταφορά επιτυχημένων προγραμμάτων; Βλέπε για παράδειγμα το «Sophia» (29), ένα καινοτόμο εργαλείο για την ασφάλιση υγείας στη Γαλλία για ασθενείς με διαβήτη ή το COPD (chronic obstructive lung disease/χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια), που αφορά την καθοδήγηση σε θέματα υγείας. Το πρόγραμμα Sophia είναι εμπνευσμένο από τον πειραματισμό σε θέματα διαχείρισης ασθενειών ξένης προέλευσης στις ΗΠΑ, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο (30).

—

Ποιον ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν τα διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα (πανεπιστήμια, κέντρα εκπαίδευσης ενηλίκων κ.λπ.) για να ενισχύσουν τις πολύπλευρες δεξιότητες —για παράδειγμα, τη χρήση των νέων τεχνολογιών, την εθελοντική δραστηριοποίηση και περίθαλψη— και για να μεταδώσουν κοινωνική και τεχνική εμπειρογνωμοσύνη;

—	Πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί το υπάρχον υλικό (π.χ. εγκεκριμένες από τη ρυθμιστική αρχή πληροφορίες για τα φάρμακα);

—	Πώς μπορούμε να τονώσουμε την ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών σχετικά με την εκπαίδευση σε θέματα υγείας και τις ψηφιακές δεξιότητες μεταξύ των γενεών;

4.4.2.2.

Το έργο IC Health εντόπισε μια νέα προσέγγιση στη μάθηση, την εκπαιδευτική ψυχαγωγία: «Για την κατανόηση της διαδικασίας των αλλαγών στάσης και συμπεριφοράς, υπάρχει σαφώς ανάγκη για πιο ελεγχόμενα πειράματα ώστε να αποκαλυφθούν οι γνωστικοί ή/και συναισθηματικοί παράγοντες που συμβάλλουν στον αντίκτυπο της εκπαιδευτικής ψυχαγωγίας», καθώς και για τον προσδιορισμό των συνθηκών υπό τις οποίες τα αφηγήματα της εκπαιδευτικής ψυχαγωγίας μπορούν να λειτουργήσουν ή όχι.

4.4.3.

Ανάγκη μιας ευρύτερης στρατηγικής για την εκπαίδευση σε θέματα υγείας:

—

Η εκπαίδευση σε θέματα υγείας αφορά αφενός το πλαίσιο και, αφετέρου, το περιεχόμενο. Συνιστάται η θέσπιση μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής για την εκπαίδευση σε θέματα υγείας προκειμένου να υποστηριχθούν τα δικαιώματα των πολιτών στην υγεία, εστιάζοντας τις δράσεις ιδιαίτερα στην ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής ενός ατόμου.

—	Η ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα της υγείας συνδυάζει τις ψηφιακές ικανότητες με τις δεξιότητες στον τομέα της υγείας. Αμφότερες οι δεξιότητες απαιτούν ειδική εκπαίδευση και κατάρτιση.

—	Είναι αναγκαίος ο καθορισμός μιας στρατηγικής και ενός σχεδίου δράσης.

4.4.4.

Ανάγκη ίσης πρόσβασης στο διαδίκτυο:

—

Ο ψηφιακός κόσμος είναι προσβάσιμος μόνον για εκείνους που διαθέτουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Πώς μπορούμε να γεφυρώσουμε το ψηφιακό χάσμα στην Ευρώπη, το οποίο εξαιρεί τις περιφέρειες, τα νησιά και τις αγροτικές περιοχές από την πρόσβαση στο Διαδίκτυο, γεγονός που συνεπάγεται τον μελλοντικό αποκλεισμό των ατόμων από την πρόσβαση στην ψηφιακή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη; Εάν επιθυμούμε όλοι να επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα αυτών των εξελίξεων, η Ευρώπη και τα κράτη μέλη πρέπει να πραγματοποιήσουν σημαντικές επενδύσεις ούτως ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση όλων στο Διαδίκτυο.

—	Πολλές δημόσιες υπηρεσίες παρέχονται αποκλειστικά στο διαδίκτυο και απαιτούνται εξειδικευμένες δεξιότητες και προσόντα για να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν. Η ύπαρξη ψηφιακού χάσματος μπορεί να αυξήσει τις ανισότητες στις ευρωπαϊκές κοινωνίες πρόνοιας.

—	Το κατάλληλο περιβάλλον, οι συνθήκες, οι κοινότητες και οι πόλεις μπορούν να συμβάλλουν στην προώθησης μιας ανοιχτής και ελεύθερης πρόσβασης στο διαδίκτυο για τους πολίτες, ούτως ώστε να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνική ζωή.

—	Οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα μπορούν να ενθαρρύνουν τη διευκόλυνση της ελεύθερης και καθολικής πρόσβασης στο διαδίκτυο στην Ευρώπη.

—	Η πρόσβαση στο διαδίκτυο συνιστά ανθρώπινο δικαίωμα, τη στιγμή που οι κυβερνήσεις εξαρτώνται τόσο πολύ από τις ψηφιακές υπηρεσίες.

Βρυξέλλες, 21 Μαρτίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας «Ορίζων 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της συμφωνίας επιχορήγησης αριθ. 727 474.

(2) https://ichealth.eu/wp-content/uploads/2018/10/ICH-FC_Final-Presentation_allDay.pdf.

(3) COM(2012) 736 final.

(4) COM(2018) 233 final.

(5) «Η κατάσταση της υγείας στην ΕΕ» — «Συνοδευτική έκθεση 2017», https://ec.europa.eu/health/state/summary_el.

(6) COM(2011) 808 final.

(7) COM(2017) 228 final.

(8) http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/373614/Health-evidence-network-synthesis-WHO-HEN-Report-57.pdf?ua=1.

(9) EE L 347 της 20.12.2013, σ. 104.

(10) https://www.age-platform.eu/project/irohla

(11) ΕΕ C 318 της 29.10. 2011, σ. 9.

(12) ΕΕ, υπουργική δήλωση με θέμα «Οι ΤΠΕ για μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς», Ρίγα, Λετονία, της 11.6.2006, σ. 4.

(13) https://ichealth.eu/

(14) http://www.oecd.org/skills/piaac/newcountryspecificmaterial.htm

(15) https://ec.europa.eu/epale/fr/blog/analfabetyzm-funkcjonalny-doroslych-w-krajach-bogatego-zachodu

(16) COM(2018) 233 final.

(17) COM(2018) 435 final.

(18) https://www.friendsofeurope.org/event/smart-disinvestment-choices-healthcare

(19) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01)&rid=7

(20) ΕΕ C 440, 6.12.2018, σ. 150.

(21) ΕΕ C 434 της 15.12.2017, σ. 1.

(22) https://www.stiftunglesen.de/

(23) EE L 119 της 4.5.2016, σ. 1.

(24) ΕΕ C 271 της 19.9.2013, σ. 122.

(25) https://www.ema.europa.eu/EL/events/european-medicines-agency-ema-heads-medicines-agencies-hma-european-commission-ec-workshop

(26) ΕΕ C 13 της 15.1.2016, σ. 14.

(27) ΕΕ C 13 της 15.1.2016, σ. 14.

(28) ΕΕ C 13 της 15.1.2016, σ. 161.

(29) Ονομασία της κοινής εποπτικής υπηρεσίας ιατροφαρμακευτικής ασφάλισης.

(30) https://www.oecd.org/governance/observatory-public-sector-innovation/innovations/page/sophia.htm

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/7

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ευκαιρίες απασχόλησης για τον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό»

[γνωμοδότηση πρωτοβουλίας]

(2019/C 228/02)

Εισηγητής: ο κ. José CUSTÓDIO LEIRIÃO (Pt-III)

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	15.2.2018
Νομική βάση	Άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	13.2.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	99/20/6

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) σημειώνει ότι υπάρχει ακόμα ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού που δεν εργάζεται, αλλά ούτε και συμπεριλαμβάνεται στα στατιστικά στοιχεία για την ανεργία, διαθέτει, ωστόσο, σημαντικό δυναμικό όσον αφορά την απασχόληση και τη δημιουργία πλούτου. Προτρέπει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να θέσουν ως κορυφαία προτεραιότητα πολιτικής την χάραξη στρατηγικής για τη διευθέτηση του σημαντικού αριθμού ατόμων που είναι οικονομικά μη ενεργά.

1.2.

Καθώς η οικονομική ανάκαμψη κερδίζει έδαφος στην Ευρώπη, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι σημαντικό το έργο της Επιτροπής, αλλά και των κρατών μελών, να επικεντρώνεται σε πολιτικές επανενεργοποίησης και σε πολιτικές για τη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης για όλους, ιδίως για όσους είναι οι πλέον αποκλεισμένοι από την αγορά εργασίας και επιθυμούν και μπορούν να εργαστούν.

1.3.

Δεδομένου ότι η γενική σύσταση σχετικά με την ενεργητική ένταξη των αποκλεισμένων από την αγορά εργασίας ατόμων δημοσιεύθηκε το 2008 (1), και προκειμένου να αποφευχθεί η αποσπασματική προσέγγιση, η ΕΟΚΕ συνιστά η Επιτροπή να αξιολογήσει την συντελεσθείσα πρόοδο και, αν κριθεί αναγκαίο, να υιοθετήσει νέα, ολοκληρωμένη στρατηγική, συνοδευόμενη από σχέδια δράσης και στόχους προς επίτευξη από τα κράτη μέλη για κάθε υποομάδα των οικονομικά μη ενεργών ατόμων. Αυτή η στρατηγική πρέπει να περιλαμβάνει αυξημένη κοινωνική καινοτομία, πιο εξειδικευμένες πληροφορίες ως προς τις πολιτικές για την επίτευξη αποτελεσμάτων και πρέπει να είναι πιο φιλόδοξη όσον αφορά την ένταξη στην αγορά εργασίας όσων επιθυμούν να εργαστούν.

1.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να καταστήσουν αποτελεσματικότερες τις ενεργητικές πολιτικές τους για την αγορά εργασίας και να μεριμνούν έτσι ώστε οι δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησής τους να μπορούν να παρέχουν ειδικότερη υποστήριξη σε όσα άτομα επιθυμούν να ενταχθούν στην αγορά εργασίας, λαμβανομένων υπόψη των ικανοτήτων και των στόχων τους.

1.5.

Για την εφαρμογή τεκμηριωμένων πολιτικών, η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης στα κράτη μέλη τη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων για αυτό το τμήμα του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των διαφόρων χαρακτηριστικών των υποομάδων του, τα κίνητρα απασχόλησής του, το είδος εργασίας που θα επιθυμούσε και τις ικανότητές του, έτσι ώστε η προσφορά και η ζήτηση να μπορούν να αλληλεπιδρούν πιο εύκολα και να συμβάλλουν στην εκπλήρωση των φιλοδοξιών κάθε υποομάδας του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού που επιθυμεί να εργαστεί.

1.6.

Όσον αφορά την υποομάδα των ατόμων με αναπηρίες —και δη ως προς την κοινωνική και εργασιακή διάσταση—, παρότι έχει σημειωθεί κάποια βελτίωση μεταξύ 2011 και 2016, εξακολουθούν να υφίστανται μειονεκτήματα και να παρατηρείται σημαντικό χάσμα ως προς την απασχόληση και την ποιότητα ζωής. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες, ιδίως όσον αφορά την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και τους ειδικούς όρους παροχής υπηρεσιών υγείας, με σκοπό να ενισχυθούν οι ευκαιρίες απασχόλησης για τα άτομα με αναπηρίες και χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ προτρέπει τα κράτη μέλη της ΕΕ να θεσπίσουν ένα σύστημα ποσοστώσεων απασχόλησης για τα άτομα με αναπηρίες, το οποίο θα εφαρμόζεται σε οργανισμούς και επιχειρήσεις του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ανάλογα με τον αριθμό των εργαζομένων που απασχολούν και τον κύκλο εργασιών τους.

1.7.

Με δεδομένη την ανομοιογένεια που παρουσιάζει ο μη ενεργός πληθυσμός και τα πολλαπλά εμπόδια που αντιμετωπίζει, η (επαν)ένταξή του στην αγορά εργασίας θέτει μια πρόκληση στην οποία πρέπει να ανταποκριθούν όλα τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξαιρετικά σημαντικό, κατά την εκπόνηση δημόσιων πολιτικών ή άλλων πρωτοβουλιών, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε κάθε κράτος μέλος να γνωρίζουν και να κατανοούν σε βάθος τους φραγμούς αυτούς και τις ιδιαιτερότητες κάθε υποομάδας, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη το ζήτημα της ισορροπίας των φύλων, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις προκλήσεις αυτές (για παράδειγμα, να αυξήσουν την προσφορά δημόσιων βρεφονηπιακών σταθμών, που αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση ώστε τα εν λόγω άτομα να απελευθερωθούν από τις οικογενειακές φροντίδες και να λάβουν τη θέση τους στην αγορά εργασίας).

1.8.

Επιπλέον, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, έχει επίσης πρωταρχική σημασία τα κράτη μέλη να βελτιώσουν τη διασύνδεση μεταξύ των τοπικών υπηρεσιών εργασίας, των δήμων και των δημόσιων υπηρεσιών κοινωνικής ασφάλισης, έτσι ώστε να βελτιώσουν τις δυνατότητες να προσεγγίσουν αυτό το τμήμα του πληθυσμού και να το προσελκύσουν στην αγορά εργασίας.

1.9.

Η ΕΟΚΕ συνιστά τα κράτη μέλη να δρομολογήσουν συγκεκριμένες δραστηριότητες, στο πλαίσιο των τοπικών δημοσίων υπηρεσιών (δήμοι) αν κριθεί αναγκαίο, κατάλληλες για την αναβάθμιση και την επικαιροποίηση των δεξιοτήτων και των προσόντων του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού και των άλλων αποκλεισμένων ομάδων, έτσι ώστε να ενταχθούν στην αγορά εργασίας, λαμβανομένων υπόψη των ικανοτήτων τους.

1.10.

Δεδομένου ότι ο οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός περιλαμβάνει πολλά άτομα με δυναμικό ομαλής ένταξης στην αγορά εργασίας, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να θεσπίσουν ειδικά και ευνοϊκά κίνητρα για τις επιχειρήσεις προκειμένου να απασχολούν αυτά τα οικονομικά μη ενεργά άτομα. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη θέσπιση νομοθετικών και μη νομοθετικών μέτρων που θα εξασφαλίζουν ότι το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο θα καλύπτει το πλήρες κόστος κατάρτισης αυτών των ατόμων, καθιστώντας εφικτή την πρόσληψή τους από τις επιχειρήσεις. Παράλληλα, είναι επίσης σημαντικότατο η ΕΕ να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ελκυστικές συνθήκες εργασίας, αξιοπρεπείς μισθούς και συστήματα κοινωνικής ασφάλισης ώστε να ενθαρρύνουν τον μη ενεργό πληθυσμό να συμμετέχει στην αγορά εργασίας, τη δημιουργία πλούτου και την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ευημερία.

1.11.

Η εμπιστοσύνη και το αίσθημα του ανήκειν έναντι της ΕΕ εξαρτώνται επίσης από την ικανότητα των θεσμικών της οργάνων να προωθήσουν αποτελεσματικά την ένταξη και την ευημερία όλων των πολιτών, με σεβασμό της ποικιλομορφίας τους.

1.12.

Η ΕΟΕΚ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν ώστε οι πολιτικές για τη Βιομηχανία 4.0 και η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών θα σέβονται τις αλλαγές στον κόσμο της εργασίας, αποφέροντας οφέλη τόσο στους εργαζομένους όσο και τις επιχειρήσεις.

1.13.

Η ΕΟΚΕ προτείνει τη μείωση του ατομικού εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, αρχής γενομένης από τις δημόσιες υπηρεσίες, ώστε να δημιουργηθούν περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης για όλους.

2. Εισαγωγή

2.1.

Σύμφωνα με τον ορισμό της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), «οικονομικά μη ενεργοί» θεωρούνται όσοι «δεν εργάζονται, δεν αναζητούν εργασία και/ή δεν είναι διαθέσιμοι για εργασία». Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης είναι να επιστήσει την προσοχή της Επιτροπής και των κρατών μελών, κατά τη διαδικασία καθορισμού ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, στις συγκεκριμένες ανάγκες του εν λόγω τμήματος του πληθυσμού, που είναι περιθωριοποιημένο, αποκλεισμένο και παραμελημένο από τους πολιτικούς ιθύνοντες, και το οποίο, πάντως, επιδιώκει να ενταχθεί στην κοινωνία μέσω της δραστηριότητας και της εργασίας του και να συμβάλει στη δημιουργία πλούτου και στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ευημερία.

2.2.

Καταβάλλονται προσπάθειες για τη δημιουργία συμπράξεων με πρωτοβουλία του κράτους, των επιχειρήσεων, των ομοσπονδιών εργοδοτών, των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των ιδρυμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, με σκοπό να δημιουργηθεί μια αγορά εργασίας χωρίς αποκλεισμούς και να προσαρμοστεί το επίπεδο των δεξιοτήτων στις τεχνολογικές αλλαγές. Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες δεν έχουν φέρει ακόμα τα επιθυμητά αποτελέσματα, δεδομένου ότι, λόγω της αναντιστοιχίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, οι προς πλήρωση θέσεις εργασίας που παραμένουν κενές σε ορισμένα κράτη μέλη μετρώνται σε χιλιάδες, προκαλώντας έντονες ανισορροπίες στην αγορά εργασίας. Η αναντιστοιχία αυτή έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην παραγωγικότητα, την ανταγωνιστικότητα και το αναπτυξιακό δυναμικό. Παράλληλα, δημιουργήθηκαν εμπόδια στην απασχόληση τα οποία οδήγησαν στον αποκλεισμό χιλιάδων πολιτών από το εργατικό δυναμικό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, π.χ., τη μακροχρόνια ανεργία των νέων, αφήνοντας υψηλό αριθμό ατόμων κάθε ηλικίας με επισφαλή μόνο σχέση με την αγορά εργασίας, πράγμα που συνέβαλε στη διόγκωση του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των νέων εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης.

2.3.

Στην Ευρώπη, περισσότεροι από ένας στους τέσσερις ενήλικες ηλικίας 15-64 ετών ανήκουν στην κατηγορία του μη ενεργού πληθυσμού (2). Αυτοί δεν περιλαμβάνονται στις επίσημες στατιστικές απασχόλησης και συχνά είναι οικονομικά και κοινωνικά περιθωριοποιημένοι με αποτέλεσμα να μην διαθέτουν τα μέσα ή τις ευκαιρίες για να συμμετέχουν πλήρως στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι, στην πλειονότητά τους, τα άτομα αυτά επιθυμούν να εργαστούν (3).

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η αύξηση του επιπέδου απασχόλησης και η δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας παραμένουν βασικοί στόχοι για την ΕΕ. Όλα τα κράτη μέλη στηρίζουν την Ευρωπαϊκή στρατηγική απασχόλησης, που υλοποιείται μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, της ετήσιας διαδικασίας για την προώθηση του στενού συντονισμού πολιτικών μεταξύ των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ (4). Απολύτως δικαιολογημένα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επικεντρώθηκαν σε όσους έχασαν τη δουλειά τους ως αποτέλεσμα της χρηματοοικονομικής κρίσης, επιδιώκοντας να χαράξουν σαφείς διαδρομές για τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η Επιτροπή έδωσε ιδιαίτερη έμφαση σε δράσεις που απευθύνονται στους νέους, όπως η «Εγγύηση για τη νεολαία» (2013) (5), η «Πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων»(2015) (6), η «Νέα στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία 2019-2027»(2018) (7). Άλλη μία τολμηρή πρωτοβουλία οδήγησε στη σύσταση του Συμβουλίου της 15ης Φεβρουαρίου 2016 για την ένταξη των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας (8). Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει και χαιρετίζει τις πρωτοβουλίες αυτές, που συνάδουν με τον Ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

3.2.

Ενώ η προσφορά και η ζήτηση απασχόλησης και ο εργαζόμενος ή προσωρινά άνεργος πληθυσμός συνιστούν θέματα που έχουν μελετηθεί επανειλημμένα και έχουν οδηγήσει σε διάφορους προβληματισμούς και στρατηγικές για ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, ο μη ενεργός πληθυσμός έχει ελάχιστα μελετηθεί και ερευνηθεί. Ένα από τα πρώτα έγγραφα της Επιτροπής που αναγνώριζε ρητά τους ανθρώπους που βρίσκονται σε αυτήν την κατάσταση ήταν η σύσταση 2008/867/ΕΚ, την οποία απηύθυνε η Επιτροπή στα κράτη μέλη, σχετικά με την ενεργητική ένταξη των ατόμων που είναι αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας , και στην οποία συνιστώνται διάφορα είδη στρατηγικών για το τμήμα αυτό του πληθυσμού, με σκοπό την ένταξή του στην αγορά εργασίας. Τον Απρίλιο του 2017, η Επιτροπή δημοσίευσε έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της (9), με το οποίο αξιολογείται κατά πόσον κάθε κράτος μέλος έχει αναπτύξει μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση των ενεργητικών πολιτικών ένταξης. Το συμπέρασμά του ήταν ότι η πρόοδος που έχει σημειωθεί ως προς την εφαρμογή των συστάσεων ποικίλλει από χώρα σε χώρα, ότι οι εθνικές στρατηγικές απέκλιναν μεταξύ τους σε πολύ μεγάλο βαθμό και ότι η εφαρμογή είχε πολύ φτωχά αποτελέσματα. Από το 2008 δεν έχει εντοπιστεί άλλη πρωτοβουλία της Επιτροπής που να αφορά τη συγκεκριμένη ομάδα του πληθυσμού. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να δημοσιεύσει μια νέα, ολοκληρωμένη στρατηγική, συνοδευόμενη από σχέδια δράσης και στόχους που θα ανατίθενται στα κράτη μέλη για κάθε υποομάδα οικονομικά μη ενεργών πολιτών.

3.3. Χαρακτηριστικά του μη ενεργού πληθυσμού

3.3.1.

Τα μη ενεργά άτομα συνθέτουν μια μεγάλη ομάδα: με άλλα λόγια, διαπιστώνεται ότι στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ υπάρχει ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού που δεν ασκεί επαγγελματική δραστηριότητα, αλλά και δεν καταγράφεται στα στατιστικά στοιχεία της ανεργίας, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει πραγματικά δυνατότητες από την άποψη της απασχόλησης. Αν και οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης στην ΕΕ τείνουν να εστιάζονται κυρίως σε όσους προσωρινά δεν εργάζονται, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες για τη θέσπιση πολιτικών απασχόλησης που να αφορούν ρητώς τον προαναφερθέντα πληθυσμό.

3.3.2.

Ο μη ενεργός πληθυσμός είναι ετερογενής. Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound) (10) έχει μελετήσει τέσσερις κύριες υποομάδες: τους εκπαιδευόμενους (όπως οι νέοι), τα άτομα που ασχολούνται σε οικιακές εργασίες, οι συνταξιούχοι ή τα άτομα με αναπηρία. Αυτές οι υποομάδες περιθωριοποιημένων ποικίλλουν σημαντικά βάσει των χαρακτηριστικών τους και των εμποδίων που συναντούν, τα οποία σχετίζονται με την υγεία, την προσωπική ζωή, το επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης, την ανάγκη επαγγελματικού προσανατολισμού και τις περιόδους επαγγελματικής άσκησης. Πράγματι, η έλλειψη εργασιακής πείρας είναι πιο διαδεδομένη μεταξύ των νέων και των νοικοκυρών, συναντάται όμως σε μικρότερη έκταση μεταξύ των ατόμων με αναπηρίες και των συνταξιούχων σε ηλικία εργασίας. Από την άλλη πλευρά, τα άτομα με αναπηρίες και οι συνταξιούχοι επηρεάζονται συχνότερα από προβλήματα υγείας και παρουσιάζουν υψηλό επίπεδο αποκλεισμού – όπως και οι μακροχρόνια άνεργοι. Συχνά, τα μη ενεργά άτομα αντιμετωπίζουν πολλαπλά εμπόδια στην απασχόληση. Πολλά από αυτά θα επιθυμούσαν να εργάζονται, με τη μία ή την άλλη μορφή: τα τέσσερα πέμπτα περίπου εξ αυτών δηλώνουν ότι θα ήθελαν να εργάζονται τουλάχιστον μερικές ώρες την εβδομάδα, ενώ οι μισοί περίπου θα ήθελαν να εργάζονται με εβδομαδιαίο ωράριο 32 ωρών, ή και περισσότερων (11). Ο δείκτης αυτός οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα εν λόγω οικονομικά μη ενεργά άτομα αναζητούν μια δίκαιη και πρόσφορη μορφή εργασίας η οποία να υπερβαίνει το εβδομαδιαίο ωράριο λιγοστών ωρών δραστηριότητας, γεγονός το οποίο μπορεί επίσης να υποδηλώνει ότι έχουμε να κάνουμε με λεπτές οικονομικές καταστάσεις. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η θετική αυτή επιθυμία εργασίας πρέπει να ενθαρρύνει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να σχεδιάζουν δράσεις και πρωτοβουλίες που να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στα χαρακτηριστικά της κάθε υποομάδας του εν λόγω πληθυσμού.

3.3.3.

Επίσης, πρέπει να διασαφηνιστεί η κατάσταση των μη ενεργών ατόμων όταν ασκούν το δικαίωμά τους στην κινητικότητα. Σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής για το 2014, από τα 14,3 εκατομμύρια του ευρωπαϊκού πληθυσμού που ασκεί το δικαίωμα της κινητικότητας εντός της ΕΕ, περίπου 3,7 εκατομμύρια είναι οικονομικά μη ενεργά άτομα. Το 80% περίπου των οικονομικά μη ενεργών πολιτών απολαύουν των ίδιων δικαιωμάτων (διαμονής), και άλλων ωφελειών, όπως ακριβώς και τα μέλη της οικογένειάς τους που είναι οικονομικά ενεργά και μαζί με τα οποία ζουν στο κράτος μέλος υποδοχής, και δικαιούνται ίση μεταχείριση με τα μέλη της οικογένειας των εργαζόμενων πολιτών της χώρας υποδοχής. Ωστόσο, το υπόλοιπο 20 % πλήττεται από την έλλειψη σαφήνειας και διαφάνειας όσον αφορά το δικαίωμά τους να διεκδικήσουν ορισμένα κοινωνικά οφέλη στο κράτος μέλος υποδοχής. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εξετάσει επειγόντως την έλλειψη αυτή κοινωνικής πρόνοιας και να εκπονήσει νομοθετικές προτάσεις για την κάλυψη του συγκεκριμένου κενού.

4. Πλαίσιο

4.1.

Στην έκθεσή του με τίτλο «Επανένταξη στον ενεργό πληθυσμό: ευκαιρίες απασχόλησης για οικονομικά μη ενεργά άτομα» (12), το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας υπογραμμίζει μερικά από τα μείζονα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι τέσσερις υπό εξέταση υποομάδες του μη ενεργού πληθυσμού (τα άτομα που δηλώνουν εκπαιδευόμενα, όπως οι νέοι, τα άτομα τα οποία ασχολούνται με οικιακές εργασίες, οι συνταξιούχοι σε ηλικία εργασίας και τα άτομα με αναπηρίες). Η έλλειψη εργασιακής πείρας είναι ο συνηθέστερος λόγος αδράνειας για τα άτομα που συγκαταλέγονται στις υποομάδες των νέων και των ασχολούμενων με οικιακές εργασίες, ενώ αποτελεί μικρότερο πρόβλημα για όσους έχουν αναπηρία ή έχουν συνταξιοδοτηθεί, ενώ βρίσκονται σε οικονομικά ενεργό ηλικία, και οι οποίοι γενικά επικαλούνται προβλήματα υγείας. Το ήμισυ περίπου των ατόμων με αναπηρίες αναφέρει υψηλό βαθμό κοινωνικού αποκλεισμού, κάτι το οποίο είναι σύνηθες σε πολλά κράτη μέλη, όπου μεγάλος αριθμός οικονομικά μη ενεργών ατόμων συναντά πολλαπλά εμπόδια ως προς την είσοδό τους στην αγορά εργασίας, με αποτέλεσμα να γίνονται δυσκολότερη και πολυπλοκότερη η υλοποίηση των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης.

4.2.

Επιπλέον, τα οικονομικά μη ενεργά άτομα δεν είναι βέβαιο ότι είναι εγγεγραμμένα στις τοπικές υπηρεσίες απασχόλησης, με αποτέλεσμα οι οργανισμοί αυτοί να αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες στο να τα εντοπίσουν και να τους παράσχουν ευκαιρίες απασχόλησης. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει όλες τις πρωτοβουλίες για την ενθάρρυνση της εγγραφής των εν λόγω ατόμων στις τοπικές υπηρεσίες απασχόλησης. Συνιστά τη θέσπιση, εντός των δημοσίων υπηρεσιών, ειδικής δομής αρμόδιας για τον συντονισμό και τη διευκόλυνση της καταγραφής των μη ενεργών ατόμων και την εγγραφή τους στις τοπικές υπηρεσίες εργασίας, μέσω της οποίας θα μπορούν να προτείνονται μέτρα και ελκυστικά προγράμματα που θα αντιστοιχούν στις ειδικές ανάγκες αυτών των ατόμων. Είναι προφανές ότι οι κατά τόπους υπηρεσίες απασχόλησης αντιμετωπίζουν εξαιρετικά δύσκολες προκλήσεις λόγω της πολυπλοκότητας των αγορών εργασίας, οι οποίες εξακολουθούν να προσφέρουν μειωμένες μόνο προοπτικές δραστηριότητας σε όσους απουσιάζουν επί μακρόν από τον κόσμο της εργασίας. Λόγω της γενικής αυτής κατάστασης, οι τοπικές υπηρεσίες απασχόλησης επιβαρύνονται με μεγάλο φόρτο εργασίας και βρίσκονται υπό έντονη πίεση.

4.3.

Στα κράτη μέλη, οι φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει επίσης να αναγνωρίσουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι τοπικές υπηρεσίες απασχόλησης όσον αφορά την πρόσβαση στον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό και την αντιμετώπιση των αναγκών του, που είναι πολύπλοκες, αλλά και όσον αφορά την κατανόηση των πολλών τρωτών σημείων του. Απαιτούνται στρατηγική και ειδικά σχέδια δράσης για την κάθε υποομάδα, ώστε να εξασφαλιστούν στην πράξη και επιτυχώς θέσεις εργασίας για όσους αναζητούν εργασία και επιθυμούν να εργαστούν και να συμβάλουν στη δημιουργία πλούτου και κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευημερίας για την κοινωνία.

4.4.

Ανάμεσα στις κύριες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν, επισημαίνονται ενδεικτικά οι εξής:

έλλειψη δημοσίων υπηρεσιών φροντίδας για παιδιά και εξαρτώμενα άτομα, οι οποίες θα διευκόλυναν την πρόσβαση στην αγορά εργασίας των ατόμων (κυρίως γυναικών) που είναι επιφορτισμένα με τα οικιακά καθήκοντα·

1)	όσοι συγκαταλέγονται στους οικονομικά μη ενεργούς θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε περαιτέρω προγράμματα κατάρτισης και επανακατάρτισης, ενώ παράλληλα θα λαμβάνουν επιδόματα ανεργίας·

2)	πρέπει να διευκολύνεται, να στηρίζεται και να προωθείται η ένταξη των ατόμων με αναπηρίες, τα οποία χρειάζονται πιο εξειδικευμένα σχέδια ένταξης στην απασχόληση και παροχές·

3)	προσοχή πρέπει επίσης να δοθεί και σε άλλες ευάλωτες ομάδες, όπως οι μετανάστες ή οι δικαιούχοι του προγράμματος για τους Ρομά·

4)	είναι σαφές ότι για διάφορους λόγους πολλοί άνθρωποι εγκαταλείπουν την προσπάθεια και δεν απευθύνονται πλέον στις υπηρεσίες εργασίας για να εγγραφούν, πρέπει, συνεπώς, να αποκατασταθεί ο δεσμός μαζί τους και να ενεργοποιηθούν εκ νέου οι ευκαιρίες τους για πρόσβαση σε μια θέση εργασίας·

ενώ είναι σαφώς απαραίτητο να εργαστούμε περισσότερο και καλύτερα στο επίπεδο των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης στα κράτη μέλη, είναι επίσης σαφές ότι πρόκειται για έργο που πολλές από τις τοπικές υπηρεσίες απασχόλησης δεν έχουν τα μέσα να αναλάβουν, και ως εκ τούτου απαιτείται να προσληφθούν δημόσιοι υπάλληλοι με κατάλληλα προσόντα, ώστε να σημειωθεί επιτυχία στον τομέα αυτό, δηλαδή προσφορά απασχόλησης σε όσους επιθυμούν και προσπαθούν να εργαστούν·

6)	όσον αφορά την επίλυση των δυσκολιών αυτών, είναι βέβαιο ότι σε επίπεδο ΕΕ μπορούν να βρεθούν σε ορισμένα κράτη μέλη ορθές πρακτικές, οι οποίες θα πρέπει να μεταφερθούν σε ολόκληρη την ΕΕ·

7)	η αύξηση των μισθών σε αξιοπρεπή επίπεδα καθίσταται επίσης επιτακτική ανάγκη για την ΕΕ.

4.5.

Οι αγορές εργασίας τελούν υπό αλλαγή, καθώς οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που έχουν συντελεστεί οδήγησαν σε έντονη διαφοροποίηση και σε νέες μορφές δραστηριότητας. Οι μη δηλωμένοι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν τα προβλήματα της χαμηλότερης ποιότητας εργασίας και του υψηλότερου κίνδυνου εργασιακής φτώχειας (13). Το 2017, το 13,7 % των εργαζομένων στην ΕΕ ήταν αυτοαπασχολούμενοι (14), το 11,3 % ήταν πρόσκαιρα εργαζόμενοι (15), ενώ το 18,7 % ήταν εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης (16). Με την υποστήριξη των κατάλληλων ενωσιακών προγραμμάτων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αυξήσουν τις επενδύσεις τους στην εκπαίδευση —καθότι πρόκειται για επενδύσεις υψηλής ποιότητας, με πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην οικονομία—, ενισχύοντας έτσι τη διδασκαλία των θετικών επιστημών, της μηχανικής, της τεχνολογίας και των μαθηματικών με βάση τις θεμελιώδεις αξίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα που επανεισάγονται χάρη στον Ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Ο οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός πρέπει να ενταχθεί, να στηριχτεί και να προστατευτεί, ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες της κάθε υποομάδας, έτσι ώστε να αντιμετωπίσει και να αφομοιώσει επιτυχώς τις αλλαγές αυτές. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία μιας αγοράς εργασίας που να έχει πραγματικά λιγότερους αποκλεισμούς.

4.6. Τα εμπόδια στην απασχόληση για τον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό

4.6.1.

Τα άτομα που είναι σε οικονομικά ενεργό ηλικία (15-64 ετών), αλλά των οποίων η σχέση με την αγορά εργασίας είναι ανύπαρκτη ή περιορισμένη, αντιμετωπίζουν διάφορα εμπόδια που παρεμποδίζουν την πλήρη συμμετοχή τους σε επαγγελματικές δραστηριότητες. Η ακριβής και εμπεριστατωμένη κατανόηση των εμποδίων αυτών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών παρέμβασης στην αγορά εργασίας, έτσι ώστε να είναι εύστοχες και προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες των διαφορετικών αποδεκτών τους. Στη συνέχεια επισημαίνονται ορισμένα προβλήματα που αφορούν τον εντοπισμό των εμποδίων για την απασχόληση. Χρειάζονται ακριβείς και σωστές πληροφορίες και αναλύσεις για να γίνουν κατανοητά τα εμπόδια αυτά, πράγμα το οποίο είναι πρακτικά αδύνατο προς το παρόν, επειδή:

1)	οι υφιστάμενοι συγκεντρωτικοί δείκτες της αγοράς εργασίας περιέχουν ελάχιστες κατάλληλες πληροφορίες και χωρίς σαφή σύνδεση με τον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό και με τα προς επίλυση προβλήματα, βασίζονται δε κυρίως στα άτομα και όχι στο οικογενειακό περιβάλλον·

2)	η κύρια έμφαση δίδεται αποκλειστικά στην καταγεγραμμένη ανεργία·

3)	υπάρχουν πολύ περιορισμένες πληροφορίες ως προς τα προβλήματα υγείας, τις ευθύνες ή τα κίνητρα συνδρομής προς μέλη της οικογένειας.

4.6.2.

Τα πιο συνήθη είδη εμποδίων είναι τα εξής:

1)	έλλειψη πρόσφατης εργασιακής πείρας·

2)	χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και προσόντων·

3)	ανύπαρκτη ή πολύ περιορισμένη εργασιακή πείρα·

4)	περιορισμοί λόγω υγείας·

5)	ευθύνες για τη φροντίδα μελών της οικογένειας·

6)	λιγοστές ευκαιρίες εργασίας·

7)	απουσία προηγούμενης αμειβόμενης εργασίας·

8)	διακριτική μεταχείριση λόγω ηλικίας, φύλου, αναπηρίας κλπ., καθώς και οι πολιτικές ανθρωπίνου δυναμικού ορισμένων επιχειρήσεων.

4.6.3.

Πρέπει να θεσπιστούν μέσα που να προσφέρουν μεγαλύτερη προβολή και ενθάρρυνση σε όσους αναζητούν εργασία και να τους διευκολύνουν στην επιτυχή αναζήτηση απασχόλησης. Για παράδειγμα:

1)	συμβουλές επαγγελματικού προσανατολισμού·

2)	διαδικτυακή πύλη για τις προκηρύξεις κενών θέσεων και τις ευκαιρίες απασχόλησης·

3)	απευθείας παροχή στους ενδιαφερομένους στοιχείων αναφοράς και υποδείξεων·

4)	συσκευές υποβοήθησης της κινητικότητας·

5)	προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης·

6)	ενδεχομένως επιδοτήσεις για τους εργοδότες.

4.7.

Προσπαθώντας να εξηγήσουν μεμονωμένες καταστάσεις και δυσκολίες στην αγορά εργασίας, τα κράτη μέλη κάνουν συχνά χρήση έγκυρων στατιστικών μέσων που προσδιορίζουν το προσωπικό προφίλ των ατόμων που αναζητούν εργασία με τη βοήθεια διοικητικών πληροφοριών. Αυτά τα μέσα είναι χρήσιμα για την εξατομίκευση των προγραμμάτων απασχόλησης και την προσφορά τους στα άτομα που είναι εγγεγραμμένα στα κέντρα εύρεσης εργασίας. Εξαρτώνται από την ποιότητα των εν λόγω διοικητικών πληροφοριών, οι οποίες έχουν μεν ορισμένα πλεονεκτήματα, τείνουν όμως να καλύπτουν μέρος μόνο του μη εργαζόμενου πληθυσμού, όπως είναι οι εγγεγραμμένοι άνεργοι. Ως αποτέλεσμα αυτού, οι εξελιγμένοι μηχανισμοί οι οποίοι σχεδιάζουν τα προφίλ με βάση τα εν λόγω δεδομένα δεν ενδείκνυνται γενικά για να δώσουν μια ευρύτερη εικόνα των φραγμών πρόσβασης στην απασχόληση που αντιμετωπίζουν όσοι έχουν πολύ αδύναμη ή ανύπαρκτη σύνδεση με την αγορά εργασίας.

4.8.

Η κατανόηση των φραγμών στην εργασία δεν είναι απλώς πρωταρχικής σημασίας για τη συνάρθρωση των υπηρεσιών που παρέχονται από τους διάφορους θεσμούς: έχει επίσης καθοριστική σημασία για τον προσδιορισμό των ομάδων που μπορούν να επωφεληθούν από τα προγράμματα απασχόλησης ή των παροχών που συνδέονται με τις συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, οι οποίοι, ως έχουν τα πράγματα, δεν θεωρούνται «πελάτες» της προσφοράς εργασίας ή των παροχών από τους οργανισμούς που προσφέρουν αυτές τις υπηρεσίες. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ παρακινεί την Επιτροπή, είτε σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ είτε ανεξάρτητα, να αναπτύξει στατιστικά μοντέλα που να συνεκτιμούν τις ιδιαιτερότητες του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού, έτσι ώστε να μπορεί ο πληθυσμός αυτός να ενταχθεί με επιτυχία στις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης.

5. Μια κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική για την αντιμετώπιση των τεχνολογικών αλλαγών και την προώθηση μιας κοινωνίας με λιγότερους αποκλεισμούς, που θα περιλαμβάνει όλους τους Ευρωπαίους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικά μη ενεργών ατόμων

5.1.

Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να επικεντρωθούν σε όλα τα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν με στόχο την επίτευξη καλύτερης ένταξης στην αγορά εργασίας της κάθε ομάδας των οικονομικά μη ενεργών ατόμων (17), και όχι μόνο στα μέτρα που σχετίζονται με την κατάρτιση και τα προσόντα. Για παράδειγμα:

ανάπτυξη επαρκούς αριθμού ποιοτικών δημόσιων υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες μέριμνας (κυρίως για παιδιά και ηλικιωμένους), προκειμένου να ελευθερωθούν τα άτομα που επιθυμούν να εργαστούν (κυρίως γυναίκες) για να μπορούν να το πράξουν χωρίς ανησυχίες, ενώ τώρα δεν μπορούν λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων (18)·

ουσιαστική εποπτεία και αξιολόγηση της επίδρασης των δημόσιων πολιτικών επαναδραστηριοποίησης του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού, λόγου χάρη:

1.	πραγματικά στοιχεία τεκμηρίωσης (εντοπισμός των φραγμών και συσχετισμός τους με τις υπάρχουσες πολιτικές)·

2.	εφαρμογή (εξέταση των προβλημάτων στην εφαρμογή· διευκόλυνση του συντονισμού και της συνεργασίας μεταξύ ενδιαφερομένων)·

3.	πολιτική εποπτείας και αξιολόγησης (εκτίμηση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιδράσεων· ανάλυση των αποτελεσμάτων πέραν της πιθανότητας απασχόλησης, με συμπερίληψη πτυχών σχετικών με την ποιότητα της απασχόλησης· εξέταση του ποια μέτρα αποδίδουν αποτελέσματα και για ποιους δικαιούχους)·

3)	αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς και της ευημερίας, μέσω της επίδρασης στις ακόλουθες πτυχές ανάπτυξης της αγοράς εργασίας: περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας· ένταξη· ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα.

υιοθέτηση, από την Επιτροπή και από τα κράτη μέλη, των αρχών πολιτικής των «τριών π»(προαγωγή, πρόληψη και προετοιμασία) :

1.	προαγωγή ενός περιβάλλοντος στο οποίο να μπορούν να αναπτύσσονται ποιοτικές θέσεις εργασίας·

2.	πρόληψη του αποκλεισμού στην αγορά εργασίας και προστασία των ατόμων έναντι των κινδύνων της αγοράς εργασίας·

3.	προετοιμασία για μελλοντικούς κινδύνους και ευκαιρίες που ενδέχεται να προκύψουν στην αγορά εργασίας·

δημιουργία στους δήμους θέσεων εργασίας προσαρμοσμένων στα προσόντα των εργαζομένων κατοίκων του δήμου που είναι οικονομικά μη ενεργοί, δηλαδή δημιουργία θέσεων εργασίας που να αντιστοιχούν στις δεξιότητες των ατόμων τα οποία βρίσκονται σε οικονομική αδράνεια και βελτίωση των επιδόσεών τους μέσω μαθημάτων που θα τους παρέχουν την κατάλληλη κατάρτιση·

6)	δημιουργία κλίματος που να ευνοεί την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου (με τους κοινωνικούς εταίρους) σε κάθε κατάλληλο επίπεδο, με σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων και των συλλογικών διαπραγματεύσεων, καθώς και του διαλόγου με άλλες συναφείς οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (19).

5.2.

Η στρατηγική δεν πρέπει να ωφελεί μόνον όσους εργάζονται ήδη, αλλά θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους νέους εκτός εκπαίδευσης, εργασίας ή κατάρτισης και σε όλους όσοι είναι οικονομικά μη ενεργοί, διότι τούτο συνιστά διττή απειλή: ως κοινωνικό πρόβλημα, αλλά και ως μια κατάσταση όπου επιδεινώνεται η έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων. Αυτό συμβαίνει διότι, από τη στιγμή που δεν εργάζονται, αυτοί οι νέοι δεν έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν πρακτική πείρα και, από τη στιγμή που ούτε σπουδάζουν, δεν είναι σε θέση να αποκτήσουν καταλληλότερα πανεπιστημιακά προσόντα, με κίνδυνο να βρεθούν πλήρως αποσυνδεδεμένοι από την αγορά εργασίας. Είναι παράδοξο ότι οι πλέον εξειδικευμένες γενιές που υπήρξαν ποτέ δεν είναι κατ’ ανάγκη και οι καλύτερα προετοιμασμένες για να καλύψουν τις ανάγκες της αγοράς εργασίας της εποχής τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της δεν μπορούν να αφήσουν παραγκωνισμένη την πιο εξειδικευμένη γενιά όλων των εποχών.

5.3.

Οι εργοδότες αναφέρουν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εύρεση ειδικευμένων εργαζόμενων, γεγονός που συνιστά εμπόδιο για την ενδεχόμενη οικονομική ανάπτυξη και για τις νέες επενδύσεις στη βιομηχανία, με αποτέλεσμα οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να συνεχίζουν να υφίστανται απώλειες ανταγωνιστικότητας και να μένουν όλο και πιο πίσω (20): η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού που να μπορεί να ανταποκριθεί στη σημερινή ζήτηση ενδέχεται να οδηγήσει σε έλλειψη ζήτησης για τους ειδικευμένους νέους εργαζόμενους του μέλλοντος.

5.4.

Πρέπει να οικοδομηθούν γέφυρες για την καλύτερη ζεύξη της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της απόκτησης δεξιοτήτων (21) με τη σημερινή και τη μελλοντική πραγματικότητα των αναγκών της αγοράς εργασίας, έτσι ώστε να γεφυρωθεί το διαρθρωτικό χάσμα που διαπιστώνεται σήμερα. Η πρωτοβουλία αυτή περιλαμβάνει:

1)	επένδυση σε προσόντα που να είναι μεταβιβάσιμα·

2)	βελτίωση των δεσμών μεταξύ ιδρυμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, εργοδοτών και συνδικαλιστικών οργανώσεων·

3)	ευαισθητοποίηση των νέων και λοιπών ανέργων που πλήττονται από την έλλειψη εργασίας ως προς τις προοπτικές που μπορεί να ανοίγονται για αυτούς στην αγορά εργασίας και τις σχετικές απαιτήσεις·

προώθηση συμπράξεων μεταξύ των ιδρυμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, των επιχειρήσεων, των εργοδοτών, του δημόσιου τομέα, των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των ίδιων των νέων εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης, καθώς και άλλων οικονομικά μη ενεργών ομάδων (συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών (22))·

5)	ανάπτυξη ειδικού προγράμματος δράσης για την κάθε υποομάδα του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού· παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής του· διόρθωση των ενδεχόμενων στρεβλώσεων·

6)	μείωση του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, ξεκινώντας από τις δημόσιες υπηρεσίες, και δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης για όλους.

5.5.

Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και η ψηφιοποίηση αποτελούν ίσως την τελευταία ευκαιρία να καλύψει, χάρη σε επενδύσεις, κατάλληλες στρατηγικές και ανάλογα σχέδια δράσης, την υστέρηση που έχει συσσωρευτεί σε σύγκριση με τους κύριους ανταγωνιστές της, καθώς και να μεταβεί οριστικά σε μια οικονομία βασισμένη στη γνώση και την πλήρη απασχόληση, όπως προβλεπόταν στη στρατηγική της Λισαβόνας (του 2000). Εάν δεν υλοποιηθεί αυτός ο στόχος αυτό, θα βρεθούμε ενδεχομένως αντιμέτωποι με φαινόμενα παρακμής τόσο στα διαφορετικά επίπεδα της κοινωνίας και της παραγωγικής υποδομής της Ευρώπης, όσο και από την άποψη των θεμελιωδών αξιών που όλοι σίγουρα θέλουμε να διατηρήσουμε.

5.6.

Για να επιτευχθεί ο εν λόγω στόχος, είναι αναγκαία μια συνεργασία, ένα είδος συμβολαίου στο οποίο θα συμμετέχουν όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη, οι εθνικές και οι τοπικές δημόσιες αρχές, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι ενώσεις εργοδοτών, καθώς και οι επιχειρήσεις και οι λοιπές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, και στο πλαίσιο του οποίου οι ενδιαφερόμενοι θα αναλαμβάνουν ο καθένας τις ευθύνες του και θα αποτελούν την κινητήρια δύναμη ώστε να διασφαλίζεται ότι κάθε πολίτης θα έχει την ευκαιρία να εργαστεί και να συμβάλει στη δημιουργία πλούτου και στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ευημερία. Συνοπτικά, η ΕΟΚΕ προτρέπει τα θεσμικά όργανα στο σύνολό τους, ενωσιακά, δημόσια, κρατικά, δημοτικά και ιδιωτικά, να υλοποιήσουν δημόσιες πολιτικές που ευνοούν την ένταξη όλων, αντί λειτουργούν περιοριστικά όπως συμβαίνει τα τελευταία είκοσι χρόνια, με αποτέλεσμα να έχουν αποκλειστεί εκατομμύρια οικονομικά μη ενεργών ατόμων, σε μια κίνηση που έχει προκαλέσει την απομάκρυνση της κοινωνίας πολιτών από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και έχει θέσει σε κίνδυνο το μέλλον της Ευρώπης.

Βρυξέλλες, 20 Μαρτίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Σύσταση 2008/867/ΕΚ της Επιτροπής, της 3ης Οκτωβρίου 2008, σχετικά με την ενεργητική ένταξη των ατόμων που είναι αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας (ΕΕ L 307 της 18.11.2008, σ. 11).

(2) Ποσοστό 26 % του πληθυσμού (στην ΕΕ των 28) ηλικίας 15-64 ετών ήταν μη ενεργό κατά το γ' τρίμηνο του 2018, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat που αντλήθηκαν τον Ιανουάριο του 2019.

(3) Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound) (2017), Επανένταξη στον ενεργό πληθυσμό: ευκαιρίες απασχόλησης για οικονομικά μη ενεργά άτομα, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, 2017.

(4) Βλ. την ιστοσελίδα της Επιτροπής με θέμα την Ευρωπαϊκή στρατηγική απασχόλησης.

(5) ΕΕ C 271 της 19.9.2013, σ. 101.

(6) ΕΕ C 268 της 14.8.2015, σ. 40.

(7) COM(2018) 269 final, γνωμοδότηση με θέμα τη νέα στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία, ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 142.

(8) ΕΕ C 67 της 20.2.2016, σ. 1.

(9) ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ σχετικά με την εφαρμογή της σύστασης της Επιτροπής του 2008 σχετικά με την ενεργητική ένταξη των ατόμων που είναι αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας (προσωρινή μετάφραση) (SWD(2017) 257 final).

(10) Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound), Επανένταξη στον ενεργό πληθυσμό: ευκαιρίες απασχόλησης για οικονομικά μη ενεργά άτομα, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, 2017.

(11) Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας, Επανένταξη στον ενεργό πληθυσμό: ευκαιρίες απασχόλησης για οικονομικά μη ενεργά άτομα, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, 2017.

(12) Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας, Επανένταξη στον ενεργό πληθυσμό: ευκαιρίες απασχόλησης για οικονομικά μη ενεργά άτομα, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, 2017.

(13) Σχέδιο κοινής έκθεσης της Επιτροπής και του Συμβουλίου για την απασχόληση που συνοδεύει την ανακοίνωση της Επιτροπής για την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης για το 2019 (COM/2018/761 final).

(14) Ηλικίας 15-64 ετών· στοιχεία από το σχέδιο κοινής έκθεσης της Επιτροπής και του Συμβουλίου για την απασχόληση COM/2018/761 final.

(15) Ηλικίας 20-64 ετών· στοιχεία της Eurostat, Φεβρουάριος 2019.

(16) Ηλικίας 20-64 ετών· στοιχεία της Eurostat, Φεβρουάριος 2019.

(17) ΕΕ C 237 της 6.7.2018, σ. 1, ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 10.

(18) ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 44, γνωμοδότηση με θέμα «Ισότητα των φύλων στις ευρωπαϊκές αγορές εργασίας»(ΕΕ C 110 της 22.03.2019, σ. 26).

(19) Γνωμοδότηση SOC/577 με θέμα «Κοινωνικός διάλογος για την καινοτομία στην ψηφιακή οικονομία», δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στην ΕΕ (ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 10).

(20) Μελέτη με τίτλο «Skills Mismatches — An Impediment to the Competitiveness of EU Businesses»(Αναντιστοιχίες δεξιοτήτων — εμπόδιο στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της ΕΕ).

(21) ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 10, γνωμοδότηση SOC/588 με θέμα «Δέσμη μέτρων για την εκπαίδευση»(ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 136), ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 167, ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 37, ΕΕ C 173 της 31.5.2017, σ. 45, ΕΕ C 173 της 31.5.2017, σ. 1.

(22) Ενημερωτική έκθεση SOC/574 με θέμα «Το κόστος της μη μετανάστευσης (και της μη ένταξης)»(ΕΕ C 264 της 20.7.2016, σ. 19).

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Οι ακόλουθες τροπολογίες, οι οποίες υπερψηφίστηκαν από το ένα τέταρτο τουλάχιστον των ψηφισάντων, απορρίφθηκαν στην πορεία των συζητήσεων (άρθρο 59 παράγραφος 3 του Εσωτερικού Κανονισμού):

Σημείο 5.4

Να διαγραφεί το εδάφιο στ):

5.4

A Πρέπει να οικοδομηθούν γέφυρες για την καλύτερη σύνδεση της εκπαίδευσης και της απόκτησης δεξιοτήτων (1) με τη σημερινή και τη μελλοντική πραγματικότητα των αναγκών της αγοράς εργασίας, έτσι ώστε να γεφυρωθεί το διαρθρωτικό χάσμα που διαπιστώνεται σήμερα. Η πρωτοβουλία αυτή περιλαμβάνει:

(…)

στ) μείωση του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, ξεκινώντας από τις δημόσιες υπηρεσίες, και δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης για όλους.

Αιτιολογία:

Η μείωση του αριθμού των εβδομαδιαίων ωρών εργασίας δεν αποτελεί την ορθή μέθοδο για την επίλυση του ζητήματος των ευκαιριών απασχόλησης, ούτε συνιστά μια προσέγγιση προσανατολισμένη προς το μέλλον. Ο κόσμος της εργασίας στον 21ο αιώνα αλλάζει. Οι τεχνολογικές αλλαγές και οι νέες μορφές εργασίας προσφέρουν νέες ευκαιρίες και τρόπους ένταξης του μη ενεργού πληθυσμού στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, η συζήτηση στο τμήμα SOC κατέδειξε ότι έχουν καταγραφεί επίσης αρνητικές εμπειρίες στα κράτη μέλη όπου εφαρμόστηκε αυτό το μέτρο.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ: 42

Ψήφοι κατά: 63

Αποχές: 5

Σημείο 1.4

Να τροποποιηθεί ως εξής:

1.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να καταστήσουν αποτελεσματικότερες τις ενεργητικές πολιτικές τους για την αγορά εργασίας και να διασφαλίσουν ότι οι δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησής τους είναι σε θέση να παρέχουν πιο στοχευμένη υποστήριξη, τα άτομα που επιθυμούν να ενταχθούν στην αγορά εργασίας, λαμβανομένων υπόψη των ικανοτήτων και των στόχων φιλοδοξιών τους, αλλά και της τρέχουσας ζήτησης εργασίας.

Αιτιολογία:

Ο ρόλος της στοχευμένης υποστήριξης συνίσταται στον διάλογο με τους ενδιαφερομένους σχετικά με τις ικανότητες και τις φιλοδοξίες τους, αλλά και στην παρουσίαση και ανάλυση της κατάστασης στην αγορά εργασίας και στην επισήμανση των βέλτιστων επιλογών τους όσον αφορά την κατάρτιση ή την απόκτηση νέων προσόντων.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ: 28

Ψήφοι κατά: 66

Αποχές: 6

(1) ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 10, γνωμοδότηση με θέμα «Δέσμη μέτρων για την εκπαίδευση»(ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 136), ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 167, ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 37, ΕΕ C 173 της 31.5.2017, σ. 45, ΕΕ C 173 της 31.5.2017, σ. 1.

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/16

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Υποστηρικτικά εκπαιδευτικά συστήματα για την αποφυγή των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων — Ποια είναι η μετάβαση που απαιτείται;»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2019/C 228/03)

Εισηγήτρια: η κ. Milena ANGELOVA

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	15.2.2018
Νομική βάση	Άρθρο 29 παράγραφος 2 του εσωτερικού κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	13.2.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	21.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	130/0/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση, καθώς και την ανάπτυξη και την αξιοποίηση των δεξιοτήτων στην ΕΕ, η οποία δίνεται εκ νέου στις πρόσφατες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1). Ενώ επισημαίνει ότι οι τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης εμπίπτουν στις κύριες αρμοδιότητες των κρατών μελών, τονίζει τη στρατηγική σημασία των τομέων αυτών για το μέλλον της Ευρώπης όσον αφορά την οικονομική ευημερία, την καλύτερη συνοχή και τον δημοκρατικό βίο, καθώς και τη σημασία τους ως προς την «αντιμετώπιση των προσδοκιών των πολιτών και την ανταπόκριση στις ανησυχίες τους για το μέλλον σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο (2)».

1.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της σχετικά με τα σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αγορές εργασίας λόγω των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων, ορισμένες εκ των οποίων οφείλονται σε τεχνολογικούς και δημογραφικούς παράγοντες. Ζητεί, ως εκ τούτου, τον άμεσο σχεδιασμό και εφαρμογή εύστοχων μέτρων πολιτικής, τα οποία να συνοδεύονται από κίνητρα και συλλογές βέλτιστων πρακτικών για τα κράτη μέλη, προκειμένου να βοηθηθούν —όπου παρίσταται ανάγκη— κατά την υλοποίηση των επιτυχημένων και υποστηρικτικών μέτρων προσαρμογής των εκπαιδευτικών τους συστημάτων και των συστημάτων κατάρτισης, με στόχο την αποφυγή των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων και της κατασπατάλησης ταλέντων.

1.3.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων σήμερα και στο μέλλον θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με βιώσιμο τρόπο μόνον εφόσον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη εκπονήσουν πολιτικές με ειδικούς στόχους και προβούν στη λήψη απτών μέτρων για τη βελτίωση και την κατάλληλη προσαρμογή των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, επιδεικνύοντας προσήλωση στους στόχους της διαχείρισης των ταλέντων καθώς και της εφαρμογής ολιστικών συστημάτων διαχείρισης των δεξιοτήτων. Ως εκ τούτου, τα προτρέπει να το πράξουν με ταχύ και αποτελεσματικό τρόπο. Αυτά τα συστήματα θα πρέπει να αποσκοπούν στην υποστήριξη της συνεχούς και χωρίς αποκλεισμούς προσαρμογής του εργατικού δυναμικού στο νέο οικονομικό περιβάλλον.

1.4.

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εντατικοποιήσει τη διάδοση βέλτιστων πρακτικών σε ό,τι αφορά τα προγράμματα επαγγελματικών προσόντων και την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Θα πρέπει επίσης να παρέχεται ο κατάλληλος συνδυασμός κινήτρων για όλους τους συμμετέχοντες στη διεργασία εκπαίδευσης και κατάρτισης έτσι ώστε να διασφαλίζεται το δικαίωμα στην κατάλληλη εκπαίδευση για όλους (3). Σύμφωνα με την προηγούμενη σχετική γνωμοδότησή της, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης (4). Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την περαιτέρω αναβάθμιση και τη συνεχή βελτίωση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης.

1.5.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη ότι ορισμένα στοιχεία της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων θα εξακολουθήσουν να υφίστανται και ότι τα εκπαιδευτικά συστήματα δεν μπορούν ποτέ να προετοιμάσουν τους πολίτες τέλεια για όλες τις περιστάσεις. Ωστόσο, οι τρέχουσες τάσεις είναι ανησυχητικές και λειτουργούν ανασταλτικά για την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, καθότι εμποδίζουν τους πολίτες να απελευθερώνουν πλήρως το δημιουργικό τους δυναμικό και τις επιχειρήσεις να επωφελούνται στο έπακρο από τις δυνατότητες καινοτομίας των δεξιοτήτων που διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι κυβερνήσεις, οι κοινωνικοί εταίροι και η κοινωνία των πολιτών πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους ώστε να υπερκεραστεί το πρόβλημα και να δοθούν στους πολίτες οι απαραίτητες συμβουλές και η καθοδήγηση που θα τους βοηθούν να κάνουν τις σωστές επιλογές και να αναπτύσσουν συνεχώς τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους προς όφελος της κοινωνίας. Απαιτούνται συνολικές και ολιστικές προσεγγίσεις για την καλύτερη πρόβλεψη και αντιμετώπιση των αναγκών σε δεξιότητες (5).

1.6.

Αναπόφευκτα, η αξιόπιστη πρόβλεψη της προσφοράς και της ζήτησης δεξιοτήτων, καθώς και της μελλοντικής δομής της αγοράς εργασίας της ΕΕ είναι καθοριστικής σημασίας για τη μείωση των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων. Για τον λόγο αυτό, τα πανεπιστήμια, τα επιστημονικά κέντρα και άλλα ερευνητικά ιδρύματα θα πρέπει να αρχίσουν να εργάζονται για το θέμα αυτό, σε στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και τα αρμόδια διοικητικά όργανα στα κράτη μέλη. Η πείρα που έχει συσσωρευτεί τα τελευταία χρόνια από το CEDEFOP θα είναι πολύ χρήσιμη, πρέπει όμως να αναπτυχθεί περαιτέρω σε εθνική βάση, με λεπτομερέστερη ανάλυση για κάθε κράτος μέλος.

1.7.

Οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι θα πρέπει να αντιμετωπίζουν την εκπαίδευση και την κατάρτιση ως επένδυση. Τα φορολογικά κίνητρα για μια τέτοια επένδυση θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τους εργοδότες και τους εργαζομένους να επενδύουν περισσότερο. Είναι δυνατόν στις συλλογικές συμβάσεις να αναγνωρίζονται ορισμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις των εργοδοτών και των εργαζομένων που σχετίζονται με την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Θα πρέπει να προωθηθούν βέλτιστες πρακτικές για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επαγγελματική επιμόρφωση, έτσι ώστε να βοηθούνται οι εργαζόμενοι να ξαναβρίσκουν μια θέση εργασίας.

1.8.

Μεγάλο μέρος της μάθησης πραγματοποιείται σε μη τυπικό και ανεπίσημο πλαίσιο, όπως σε οργανώσεις νέων και μέσω της μάθησης μεταξύ ομοτίμων, ενώ πολλές δεξιότητες που χρειάζονται στον χώρο εργασίας δεν μπορούν να αποκτηθούν μέσω της επίσημης εκπαίδευσης στα σχολεία (6). Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αναζητήσουν τρόπους επικύρωσης των σχετικών δεξιοτήτων που έχουν αποκτηθεί μέσω αυτών των οδών. Ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι μέσω της ολοκλήρωσης και ορθής εφαρμογής των εθνικών τους συστημάτων επικύρωσης των τίτλων εκπαίδευσης, μεταξύ άλλων να με τη χρήση βάσεων οι οποίες προσφέρουν τυποποιημένες αξιολογήσεις των επιπέδων δεξιοτήτων των ατόμων, ανεξαρτήτως του τρόπου απόκτησης αυτών. Μια τέτοια λύση θα δημιουργήσει έναν πρόσθετο δίαυλο για τη γνωστοποίηση των δυνατοτήτων των ατόμων στις επιχειρήσεις, ιδίως όσον αφορά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, με την ανάδειξη δεξιοτήτων που δεν εμφανίζονται μεν στα επίσημα έγγραφα πιστοποίησης των επαγγελματικών προσόντων, αλλά ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες.

1.9.

Η διά βίου μάθηση, η αναβάθμιση των δεξιοτήτων και η επαγγελματική επιμόρφωση αποτελούν κοινή ευθύνη του κράτους, των εργοδοτών και των εργαζομένων. Για να είναι σε θέση να ακολουθήσουν μια ικανοποιητική επαγγελματική σταδιοδρομία, οι πολίτες θα πρέπει να υποστηρίζονται ενεργά και να λαμβάνουν συμβουλές, μεταξύ άλλων, μέσω μεθόδων προσανατολισμού, παροχής συμβουλών, συμβουλευτικής, καθοδήγησης και πλαισίωσης σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να προβούν σε μια εμπεριστατωμένη επιλογή προγράμματος κατάρτισης και μάθησης, το οποίο να τους εφοδιάζει με δεξιότητες και ικανότητες που έχουν ζήτηση στην αγορά εργασίας. Οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να διαδραματίζουν ενεργό ρόλο, να ευαισθητοποιούν τους πολίτες σχετικά με τα συναφή προβλήματα και να προτείνουν πιθανές λύσεις. Προτού δεσμεύσουν τον χρόνο και τα χρήματά τους για επαγγελματική κατάρτιση, οι πολίτες θα πρέπει να γνωρίζουν ποιες δεξιότητες είναι χρήσιμες και με ποιον τρόπο τα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης θα επηρεάσουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Θα είναι επίσης να είναι διατεθειμένοι να αποκτήσουν έναν τίτλο ή μια πιστοποίηση που θα αναγνωρίζεται από άλλους φορείς.

2. Οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων σήμερα και αύριο

2.1.

Το μέλλον είναι το σήμερα· γίνεται πραγματικότητα ταχύτερα από ό,τι μπορούμε να το παρακολουθήσουμε και να το προβλέψουμε. Θέτει σημαντικές προκλήσεις τόσο για τις επιχειρήσεις και τις δημόσιες διοικήσεις με τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών μοντέλων όσο και για τους εργαζομένους απαιτώντας νέες δεξιότητες και ικανότητες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι δύσκολο να προβλεφθούν σήμερα, ωθώντας έτσι την κοινωνία, στο σύνολό της, να προσαρμόζεται στις ταχείες μεταβολές. Για να είναι επιτυχής η μετάβαση αυτή, πρέπει να παραμείνουμε ενωμένοι και έτοιμοι για άμεση αντίδραση, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας ώστε να προβλέψουμε τι έρχεται και να διαχειριστούμε προληπτικά την τρέχουσα επαναστατική αλλαγή των σχέσεων μεταξύ ανθρώπων, ρομποτικής, τεχνητής νοημοσύνης και ψηφιοποίησης για το καλό της κοινωνίας μας.

2.2.

Οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θέτουν σήμερα σε κίνδυνο την ανάπτυξη και παρεμποδίζουν τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας στην ΕΕ. Ορισμένες μελέτες (7) εκτιμούν ότι το κόστος αυτού του φαινομένου ανέρχεται στο 2 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 70 εκατομμύρια Ευρωπαίοι δεν γνωρίζουν επαρκώς ανάγνωση και γραφή, και ακόμη περισσότεροι έχουν περιορισμένες αριθμητικές και ψηφιακές δεξιότητες. Σε μια πρόσφατη μελέτη (8) καταδεικνύεται ότι το ποσοστό των αναντίστοιχων προς τις θέσεις εργασίας τους εργαζομένων στην ΕΕ, κατά μέσο όρο, παραμένει περίπου στο 40 %, σύμφωνα με τη συνολική αξιολόγηση του CEDEFOP. Οι εργαζόμενοι που διαθέτουν τις κατάλληλες δεξιότητες είναι καθοριστικής σημασίας παράγοντας ανταγωνιστικότητας για τις επιχειρήσεις. Ως εκ τούτου, είναι εξαιρετικά σημαντικό το σημερινό και το αυριανό εργατικό δυναμικό να διαθέτει τα προσόντα και τις δεξιότητες που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της σύγχρονης οικονομίας και της αγοράς εργασίας. Κανείς δεν θα πρέπει να μείνει πίσω (9) και θα πρέπει να αποτραπεί η κατασπατάληση ταλέντων. Προς τούτο, απαιτούνται υψηλά ειδικευμένοι εκπαιδευτικοί και πάροχοι κατάρτισης, καθώς και κατάλληλη στήριξη της συμμετοχής στη διά βίου μάθηση.

2.3.

Η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (10) τις επιπτώσεις της ψηφιοποίησης, της ρομποτοποίησης, των νέων οικονομικών μοντέλων όπως η «Βιομηχανία 4.0», της κυκλικής οικονομίας και της συνεργατικής οικονομίας όσον αφορά τις νέες απαιτήσεις στα των δεξιοτήτων. Επίσης, έχει εκφράσει τις απόψεις της για την ανάγκη να προαχθούν πιο καινοτόμες λύσεις στους τομείς της εκπαίδευσης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων, καθώς η Ευρώπη χρειάζεται μια πραγματική αλλαγή στάσης ως προς τους στόχους και τη λειτουργία του τομέα της εκπαίδευσης και την κατανόηση της θέσης και της λειτουργίας του στην κοινωνία (11). Το CEDEFOP (12) εκτιμά ότι οι υφιστάμενες δεξιότητες του εργατικού δυναμικού της ΕΕ υπολείπονται κατά το ένα πέμπτο περίπου όσων απαιτούνται ώστε να μπορούν οι εργαζόμενοι να εκτελούν την εργασία τους στο υψηλότερο επίπεδο παραγωγικότητας. Το γεγονός αυτό απαιτεί συντονισμένη δράση για την τόνωση της περαιτέρω εκπαίδευσης ενηλίκων στην Ευρώπη.

2.4.

Η ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας, σε συνδυασμό με τη μεταβολή των αναγκών σε δεξιότητες, έχει εντείνει σε υψηλότατα επίπεδα τόσο τη ζήτηση εργατικού δυναμικού όσο και την έλλειψη ταλέντων κατά την τελευταία δεκαετία. Ενώ το ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ μειώνεται (από 10,11 % το 2014 σε 7,3 % το 2018), το ποσοστό κενών θέσεων εργασίας έχει διπλασιαστεί (από 1,1 % το 2009 σε 2,2 % το 2018) (13).

2.4.1.

Όλα τα κράτη μέλη είναι αντιμέτωπα με αυτό το πρόβλημα, αν και σε διαφορετικό βαθμό και για διαφορετικούς λόγους. Παγκόσμια έρευνα (14) αποκαλύπτει ότι, σε πολλά κράτη μέλη, το ποσοστό των εργοδοτών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες σχετικές με τις προσλήψεις είναι ανησυχητικά υψηλό. Δέκα κράτη μέλη υπερβαίνουν τον παγκόσμιο μέσο όρο του 45 %, με τις πιο δυσμενείς περιπτώσεις να είναι η Ρουμανία (81 %), η Βουλγαρία (68 %) και η Ελλάδα (61 %). Με λιγότερα αλλά σημαντικά προβλήματα στο άλλο άκρο του φάσματος βρίσκονται η Ιρλανδία (18 %), το Ηνωμένο Βασίλειο (19 %) και οι Κάτω Χώρες (24 %).

2.4.2.

Για περίπου το ένα τρίτο των εργοδοτών, ο κύριος λόγος για τον οποίο δεν μπορούν να καλύψουν τις κενές θέσεις εργασίας είναι η έλλειψη υποψηφίων. 20 % επιπλέον αναφέρουν ότι οι υποψήφιοι δεν διαθέτουν την απαραίτητη πείρα. Καθώς οι εταιρείες μεταβαίνουν στην ψηφιακή εποχή, αυτοματοποιούνται και μετασχηματίζονται, η εξεύρεση υποψηφίων με τον σωστό συνδυασμό τεχνικών και μη τεχνικών δεξιοτήτων είναι σημαντικότερη από ποτέ —ένα επιπλέον ποσοστό ύψους 27 % των εργοδοτών αναφέρουν ότι οι αιτούντες δεν διαθέτουν τις δεξιότητες που χρειάζονται. Σε παγκόσμιο επίπεδο, περισσότερο από το ήμισυ (56 %) των εργοδοτών αναφέρουν ότι τα πλέον αξιόλογα ανθρώπινα προτερήματα για αυτούς είναι οι επικοινωνιακές δεξιότητες —γραπτές και προφορικές— και ακολουθούν η συνεργασία και η επίλυση προβλημάτων.

2.5.

Τα αποτελέσματα τόσο του προγράμματος για τη διεθνή αξιολόγηση των ικανοτήτων των ενηλίκων (Program for the International Assessment of Adult Competencies) όσο και της έρευνας για τις ευρωπαϊκές δεξιότητες και θέσεις εργασίας (European Skills and Jobs Survey), καθώς και της πανεπιστημιακής έρευνας (15), καταδεικνύουν ότι μεγάλο μέρος της αναντιστοιχίας οφείλεται στην υπερβολική κατάρτιση ή εκπαίδευση. Συνήθως, τέσσερις στους δέκα ενήλικες εργαζόμενοι θεωρούν ότι οι δεξιότητές τους δεν αξιοποιούνται επαρκώς και σχεδόν το ένα τρίτο των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διαθέτουν περισσότερα από τα απαιτούμενα για τη θέση εργασίας τους προσόντα. Αυτό το γεγονός είναι συνέπεια τόσο της αναποτελεσματικής κατανομής των πόρων (που οδηγεί σε ανεπαρκή χρησιμοποίηση των υφιστάμενων αποθεμάτων δεξιοτήτων) όσο και των γενικότερων ανισορροπιών μεταξύ των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και της ζήτησης στην αγορά εργασίας (16).

2.6.

Οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων έχουν αρνητικές επιπτώσεις στις οικονομίες και στο σύνολο της κοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα:

—	Αποτρέπουν τους πολίτες από το να είναι ικανοποιημένοι από το επάγγελμα και την επαγγελματική τους σταδιοδρομία και μειώνουν το επίπεδο αυτοεκτίμησής τους, αλλά δύνανται επίσης να παρασύρουν τους μισθούς προς τα κάτω.

—	Παρακωλύουν την προσωπική ανάπτυξη, την εξέλιξη και την αξιοποίηση των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων των ατόμων.

—	Συνεπάγονται χαμηλότερη παραγωγικότητα της εργασίας: ορισμένες εκτιμήσεις καταδεικνύουν ότι η απώλεια παραγωγικότητας (17) λόγω των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων στην ΕΕ ανέρχεται περίπου σε 0,8 ευρώ για κάθε ώρα εργασίας (18).

—	Μειώνουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων επιβραδύνοντας και καθιστώντας ακριβότερη τη διαδικασία πρόσληψης και επιβάλλοντας την ανάγκη επιπρόσθετων δαπανών για κατάρτιση.

2.7.

Τόσο το εργατικό δυναμικό υψηλής όσο και το εργατικό δυναμικό χαμηλής εξειδίκευσης εκτίθεται σε αναντιστοιχίες δεξιοτήτων λόγω των ραγδαίων μεταβολών, το ίδιο και τα επαγγέλματα που συνήθως απαιτούν υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και γνώσης. Ηλεκτρολόγοι, μηχανολόγοι, συγκολλητές, μηχανικοί, οδηγοί, ειδικοί πληροφορικής, ειδικοί στον κλάδο των κοινωνικών υπηρεσιών και εμπορικοί αντιπρόσωποι συγκαταλέγονται σήμερα στα επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη ζήτηση από τους εργοδότες.

2.8.

Οι δεξιότητες στα γνωστικά πεδία θετικών επιστημών, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών και οι ψηφιακές δεξιότητες είναι ολοένα και πιο ζωτικής σημασίας για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και την αξιοποίηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων. Η σπουδαιότητα των δεξιοτήτων στα εν λόγω πεδία ξεπερνά και το περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών στις φυσικές επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά και επιτρέπει στους μαθητές και τους σπουδαστές να αποκτήσουν ένα ευρύτερο φάσμα δεξιοτήτων και προσόντων, όπως η συστημική και η κριτική σκέψη. Προς υποστήριξη των εν λόγω συνόλων δεξιοτήτων, είναι επίσης σημαντικό οι άνθρωποι να διαθέτουν ένα καλό υπόβαθρο βασικών και επιχειρηματικών δεξιοτήτων. Οι δεξιότητες στις θετικές επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά μπορούν να αποκτηθούν μέσω της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και μέσω της γενικής εκπαίδευσης. Είναι δε ιδιαίτερα αναγκαίο να ενθαρρυνθούν περισσότερες γυναίκες να σπουδάζουν αυτά τα γνωστικά πεδία, σε συνδυασμό με την κατάλληλη αντιμετώπιση του ψηφιακού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων (19). Θα πρέπει να εξευρεθούν διαφορετικοί τρόποι για την ευρύτερη διάδοση προαναφερθέντων πεδίων, ιδίως στις περιφέρειες, δεδομένου ότι οι συγκεκριμένοι επιστημονικοί τομείς συγκεντρώνονται, συνήθως, σε μεγάλες πόλεις (20). Το ραντάρ των στρατηγικών ψηφιακών δεξιοτήτων είναι ένα χρήσιμο μέσο για να έρθουν οι νέοι σε επαφή με καθοδηγητές ή υποδειγματικούς εργαζομένους και για να ενημερώνονται ως προς τις απαιτούμενες ικανότητες στις συγκεκριμένες θέσεις εργασίας (21).

2.9.

Χρειάζονται καλά σχεδιασμένα μέτρα πολιτικής για να αποφευχθεί το πρόβλημα της περαιτέρω αύξησης των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων. Λόγω της επαναστατικής αλλαγής των τεχνολογιών, τα επιχειρηματικά μοντέλα, οι προσδοκίες των καταναλωτών και η φύση της εργασίας συχνά μεταβάλλονται με πρωτόγνωρο και σχεδόν απρόβλεπτο τρόπο. Όπως έχει ήδη επισημάνει η ΕΟΚΕ (22), σχεδόν το ήμισυ των υφιστάμενων θέσεων εργασίας επηρεάζεται από την αυτοματοποίηση και, ως εκ τούτου, η αυτοματοποίηση και τα ρομπότ θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο μέλλον της εργασίας. Το φαινόμενο αυτό ενδεχομένως να έχει ως αποτέλεσμα ένα αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των αναγκών των επιχειρήσεων και των προσόντων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων των εργαζομένων στο μέλλον και αποτελεί πρόκληση για τους παρόχους εκπαίδευσης και κατάρτισης. Τούτο αναδεικνύει επίσης την αυξανόμενη σημασία των μη τεχνικών, των διαθεματικών, καθώς και άλλων δεξιοτήτων που αποκτώνται συχνά μέσω της άτυπης μάθησης και εγείρει ζητήματα που συνδέονται με την αναγνώριση και την επικύρωση της άτυπης εκπαίδευσης και κατάρτισης.

2.10.

Η ΕΕ θα πρέπει να ενθαρρύνει και να βοηθήσει τα κράτη μέλη να εξετάσουν επειγόντως αυτήν τη διαρθρωτική πρόκληση στην αγορά εργασίας και να αντιμετωπίσουν τις αναντιστοιχίες δεξιοτήτων οι οποίες δημιουργούν σημεία συμφόρησης στην ανάπτυξη, με ιδιαίτερη έμφαση στα πεδία των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών και τις ψηφιακές δεξιότητες. Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στον εντοπισμό και, όπου είναι δυνατόν, στην πρόβλεψη των δεξιοτήτων, των ικανοτήτων και των προσόντων που θα είναι απαραίτητα στα νέα και αναδυόμενα επαγγέλματα (23), έτσι ώστε η εκπαίδευση και η κατάρτιση να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των επιχειρήσεων και των εργαζομένων. Η ψηφιοποίηση αποτελεί ευκαιρία για όλους, αλλά μόνον εφόσον αξιοποιηθεί σωστά και εμπεδωθεί μια νέα αντίληψη περί εργασίας και εργατικού δυναμικού (24). Είναι επίσης σημαντικό οι κοινωνικοί εταίροι να συμμετέχουν στην ερμηνεία των δεδομένων που συλλέγονται από τις στατιστικές και τις κυβερνητικές υπηρεσίες, δεδομένου ότι οι εργοδότες και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις μπορούν να προσφέρουν ζωτικής σημασίας ιδέες, οι οποίες, διαφορετικά, ενδεχομένως να μην λαμβάνονταν υπόψη. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο πρέπει να συμβάλει αποφασιστικά σε αυτό, στηρίζοντας πρωτοβουλίες, μεταξύ άλλων, με κοινές δράσεις των κοινωνικών εταίρων.

2.11.

Η πανεπιστημιακή έρευνα με θέμα την αναντιστοιχία δεξιοτήτων έχει αποκαλύψει ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις αιτίες, τα μεγέθη, τις συνέπειες και το οικονομικό κόστος των πολλών και διαφορετικών ειδών αναντιστοιχίας δεξιοτήτων. Επομένως, οι πολιτικές-πανάκεια είναι απίθανο να είναι αποτελεσματικές, καθότι τα κράτη μέλη τείνουν να πλήττονται από διαφορετικές μορφές του προβλήματος. Είναι, ωστόσο, σαφές ότι η εφαρμογή σχετικών μέτρων πολιτικής που αποσκοπούν στη μείωση της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της αποτελεσματικότητας. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της ολιστικής μάθησης που σέβεται και εμπλουτίζει την πολιτιστική πολυμορφία και το αίσθημα του ανήκειν (25).

2.12.

Το ευρωπαϊκό διαβατήριο δεξιοτήτων (European skills passport) μπορεί να συμβάλει ουσιωδώς στην παρουσίαση των προσόντων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων ενός ατόμου κατά τρόπο που θα διευκολύνει την καλύτερη αντιστοίχιση των ικανοτήτων ενός ατόμου με την περιγραφή καθηκόντων μιας συγκεκριμένης θέσης εργασίας.

3. Τα ζητήματα στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης

3.1. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.1.

Εάν η ΕΕ επιθυμεί να παράσχει στους πολίτες της τις καλύτερες πιθανότητες επιτυχίας και να διατηρήσει και να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της, πρέπει να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να προωθούν ένα περιβάλλον πολιτικής που θα προσφέρει αρχική εκπαίδευση και κατάρτιση εστιασμένη στη σταδιοδρομία και το οποίο θα εξακολουθεί να παρέχει ευκαιρίες διά βίου μάθησης καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής ζωής των πολιτών.

3.1.2.

Τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης σε πολλά κράτη μέλη επικεντρώνονται στη μακροχρόνια περίοδο της τυπικής μάθησης, της οποίας έπεται η επαγγελματική σταδιοδρομία. Η σύνδεση μεταξύ της μάθησης και των απολαβών έχει την τάση να ακολουθεί μια απλή σχέση: όσο μεγαλύτερη είναι η επίσημη μάθηση, τόσο υψηλότερες είναι οι αντίστοιχες αμοιβές. Οικονομικές μελέτες καταδεικνύουν ότι κάθε επιπλέον έτος σχολικής εκπαίδευσης συνδέεται, κατά μέσο όρο, με 8-13 % περισσότερα κέρδη. Είναι εξίσου αληθές ότι ένα πανεπιστημιακό πτυχίο δεν μπορεί να θεωρείται πλέον εγγύηση εξεύρεσης εργασίας μετά την αποφοίτηση. Σήμερα, οι εργοδότες δεν εξετάζουν μόνο το επίπεδο προσόντων που διαθέτει ένα άτομο, αλλά και τις δεξιότητες και τα προσόντα που έχει αποκτήσει κάποιος κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του και τον βαθμό στον οποίο οι γνώσεις αυτές σχετίζονται με την αγορά εργασίας. Όμως, με δεδομένες τις νέες προκλήσεις, αυτό δεν μπορεί να συνιστά πλέον το ενδεδειγμένο μοντέλο. Τα μελλοντικά εκπαιδευτικά συστήματα θα πρέπει να συνδέουν την εκπαίδευση και την απασχόληση με νέους τρόπους, αφενός εξομαλύνοντας την ένταξη στην αγορά εργασίας και, αφετέρου, επιτρέποντας στους ανθρώπους να αποκτούν νέες δεξιότητες καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας τους με ευέλικτο τρόπο.

3.1.3.

Το αίτημα απλώς και μόνο για περισσότερη εκπαίδευση και κατάρτιση δεν είναι η σωστή απάντηση· περισσότερη εκπαίδευση δεν σημαίνει αναγκαστικά και καλύτερη εκπαίδευση. Για να ανταποκρίνονται σωστά, τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να απευθύνονται στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας, πρέπει να είναι σε θέση να αποφεύγουν τη δυσανάλογη κατανομή των πόρων και πρέπει να μπορούν να παρέχουν στους ανθρώπους τη δυνατότητα εύστοχης διά βίου μάθησης. Στην προσπάθεια να προωθηθεί η ίση και χωρίς αποκλεισμούς απασχόληση, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων πρέπει να αντιμετωπιστεί με συναφή μέτρα.

3.1.4.

Το Διαδίκτυο έχει καταργήσει την ανάγκη να γνωρίζει κανείς και να θυμάται σημαντικά γεγονότα και λεπτομέρειες, καθότι αποτελεί μια πύλη άμεσης πρόσβασης στη γνώση με ένα μόνο κλικ. Το γεγονός αυτό αλλάζει τις θεμελιώδεις αρχές των ανθρωπιστικών επιστημών, καταργώντας την ανάγκη οι μαθητές να αποθηκεύουν όλες τις πληροφορίες στο κεφάλι τους και αντικαθιστώντας τη με την ανάγκη να διδάσκονται τις μεθόδους μάθησης και να αποκτούν μια βασική και εννοιολογική εικόνα των σχετικών θεμάτων, έτσι ώστε να μπορούν, στη συνέχεια, να βρίσκουν και να επεξεργάζονται πληροφορίες για να φέρουν επιτυχώς εις πέρας ένα δεδομένο έργο ή να βρίσκουν λύση σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα.

3.1.5.

Οι τεχνολογικές αλλαγές είναι τόσο γρήγορες ώστε καθιστούν το περιεχόμενο ορισμένων κλάδων παρωχημένο, ακόμη και κατά τη διάρκεια του κύκλου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των σπουδαστών. Τίθενται, συνεπώς, υπό αμφισβήτηση τα παραδοσιακά προγράμματα σπουδών, ειδικά όσον αφορά το λεγόμενο «βασικό»μέρος, και αυξάνεται η σημασία της εκπαίδευσης στα πεδία των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών και η ανάπτυξη μη τεχνικών δεξιοτήτων, όπως η κριτική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων, η κοινή μάθηση και η συνεργασία. Εξίσου σημαντικό είναι και να αντιμετωπιστεί η πρόκληση της αλληλεπίδρασης μεταξύ ανθρώπων και μηχανών.

3.1.6.

Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών θέτει επίσης σοβαρές προκλήσεις στην πρακτική συνιστώσα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, επειδή απαιτείται πολύς χρόνος στα περισσότερα κράτη μέλη έως ότου αναπτυχθούν και εγκριθούν επίσημα τα προγράμματα, γεγονός το οποίο τα καθιστά άκαμπτα και παρεμποδίζει την ταχεία προσαρμογή τους στις εξελίξεις στην πραγματική ζωή. Για να διορθωθεί το ζήτημα αυτό, είναι απαραίτητη η ισχυρότερη σύνδεση μεταξύ όλων των επιπέδων εκπαίδευσης και των αναγκών της αγοράς εργασίας. Η έγκαιρη ενημέρωση των προγραμμάτων σπουδών καθίσταται βασικό ζητούμενο και τούτο αναδεικνύει τη σημασία της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, αλλά και της μαθητείας ως απάντησης στις ανάγκες.

3.1.7.

Είναι σημαντικό σε κάθε θέση εργασία οι άνθρωποι να έχουν ορισμένες τεχνικές και ειδικές δεξιότητες, βασισμένες στη γνώση και την πείρα για τον συγκεκριμένο κλάδο. Ωστόσο, καθίσταται ολοένα και πιο σημαντικό να έχουν και θεμελιώδεις δεξιότητες, όπως η δημιουργικότητα και η επίλυση προβλημάτων, οι κοινωνικές δεξιότητες και η ενσυναίσθηση.

3.1.8.

Ο αυξανόμενος ρυθμός με τον οποίο καθίστανται παρωχημένες οι καθιερωμένες δεξιότητες καθιστά απαραίτητη την ταχύτερη απόκτηση νέων δεξιοτήτων και οδηγεί σε αυξανόμενη ζήτηση ενός νέου συνδυασμού δεξιοτήτων ως απάντηση στις λεγόμενες «υβριδικές θέσεις εργασίας», οι οποίες συνδυάζουν διαφορετικούς τύπους καθηκόντων. Για παράδειγμα, οι δεξιότητες κωδικοποίησης απαιτούνται πλέον σε πολλούς κλάδους πέραν του τεχνολογικού, ενώ τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι μεταξύ του 1/3 και του 1/2 των αγγελιών προσφοράς εργασίας με την υψηλότερη αμοιβή αφορά θέσεις που απαιτούν δεξιότητες κωδικοποίησης.

3.1.9.

Οι πρόσφατες ταχείες αλλαγές στη σύνθεση των νέων θέσεων εργασίας απαιτούν ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στη μάθηση ως καθαυτή δεξιότητα. Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της πρόκλησης της απρόβλεπτα μεταλλασσόμενης τεχνολογίας και της υβριδοποίησης των θέσεων εργασίας είναι η ικανότητα ταχείας απόκτησης νέων δεξιοτήτων και η συνεχής μάθηση. Η πτυχή αυτή θα πρέπει να τυγχάνει της απαιτούμενης μέριμνας, έτσι ώστε μειονεκτούσες ομάδες, όπως οι μακροχρόνια άνεργοι, τα άτομα με πολύ χαμηλή ειδίκευση, τα άτομα με ειδικές ανάγκες και οι μειονότητες, να μην απομακρύνονται από την αγορά εργασίας. Από την άποψη αυτή, είναι σημαντικό να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και των παρόχων ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας.

3.1.10.

Για να επιτευχθεί ο ανωτέρω στόχος είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να βρίσκουν τρόπους να παρακινούν τους νέους να μην εγκαταλείπουν το σχολείο σε πρόωρο στάδιο, δεδομένου ότι όσοι το πράττουν, κατατάσσονται, συνήθως, μεταξύ των ατόμων με χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων και αμοιβών. Χρειάζεται να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις μητέρες με μικρά παιδιά όσον αφορά την κατάρτιση, προκειμένου να επικαιροποιούν τις δεξιότητές τους σε συνάρτηση με τις ταχείες μεταβολές στα επαγγέλματα.

3.1.11.

Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά την ευρύτερη προώθηση και εφαρμογή τής κατά ενότητες και της διαδικτυακής μάθησης —π.χ. ανοικτές εκπαιδευτικές πηγές και ανοικτά μαζικά διαδικτυακά μαθήματα (massive open online courses) (26).

3.2. Δευτεροβάθμια εκπαίδευση

3.2.1.

Για να είναι σε θέση να εξοπλίζει τους σπουδαστές με τις θεμελιώδεις δεξιότητες για το μέλλον —π.χ. περιέργεια, αναζήτηση αξιόπιστων πληροφοριών, ικανότητα συνεχούς μάθησης, δημιουργικότητα, επίλυση προβλημάτων, ομαδική εργασία— η δευτεροβάθμια εκπαίδευση πρέπει να μεταστραφεί από την αποκλειστική απαίτηση της απομνημόνευσης και της επανάληψης σε μια προσέγγιση βασισμένη στα προγράμματα και την επίλυση προβλημάτων.

3.2.2.

Η διττή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευόμενοι αφιερώνουν μέρος του χρόνου τους στη σχολική τάξη και τον υπόλοιπο χρόνο σε μια επιχείρηση, και ειδικά η μαθητεία, αποτελεί ισχυρό μέσο ώστε να παρέχονται στους σπουδαστές ειδικές ανά εργασία διαθεματικές (μη τεχνικές) δεξιότητες, αλλά και να προωθηθεί η επιτυχής μετάβαση από το σχολείο στην εργασία. Συνεπώς, η χρήση της πρέπει να προωθηθεί πιο ενεργά στα κράτη μέλη, με γνώμονα τις βέλτιστες πρακτικές των πρωτοπόρων χωρών, όπου ένα ποσοστό ανάμεσα στο ένα τρίτο και το ήμισυ των μαθητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ακολουθεί αυτό το είδος εκπαίδευσης. Οι περίοδοι πρακτικής άσκησης έχουν επίσης μεγάλη σημασία, δεδομένου ότι βοηθούν τους νέους να αποκτήσουν πρακτική προϋπηρεσία. Οι περίοδοι πρακτικής άσκησης πραγματοποιούνται, ως επί το πλείστον, στο πλαίσιο της διαδικασίας εκπαίδευσης και κατάρτισης. Μπορούν επίσης να λάβουν τη μορφή πρακτικής άσκησης στην ελεύθερη αγορά, η οποία λαμβάνει χώρα μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης ή της κατάρτισης των σπουδαστών. Οι κανόνες που διέπουν τις περιόδους πρακτικής άσκησης, καθώς και οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες πραγματοποιείται η πρακτική άσκηση καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο και λαμβάνονται υπόψη οι υφιστάμενοι κανονισμοί, οι εργασιακές σχέσεις και οι υφιστάμενες πρακτικές που εφαρμόζονται στον εκπαιδευτικό τομέα. Οι κανόνες αυτοί θα μπορούσαν να εμπνευστούν από τη σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με ένα πλαίσιο ποιότητας για την πρακτική άσκηση (27).

3.2.3.

Ωστόσο, η διττή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση θα πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες πραγματικότητες, μεταξύ άλλων και με την έγκαιρη ενημέρωση των προγραμμάτων σπουδών, με τη δημιουργία ενός υποστηρικτικού μαθησιακού περιβάλλοντος, στο οποίο οι δεξιότητες μπορούν να αναπτύσσονται και να αναβαθμίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής σταδιοδρομίας.

3.2.4.

Οι ικανότητες των εκπαιδευτικών είναι καθοριστικής σημασίας τόσο για μια υψηλής ποιότητας διττή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση όσο και για τον συνδυασμό πρακτικής και θεωρητικής πείρας. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να διατηρήσουν ένα σύστημα συνεχούς κατάρτισης των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών, και να καταβάλλουν προσπάθειες, μαζί με τους κοινωνικούς εταίρους, να βρίσκουν τρόπους για την παρότρυνσή τους.

3.3. Πανεπιστημιακή εκπαίδευση

3.3.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ως κυριότερο ζητούμενο όσον αφορά την πανεπιστημιακή εκπαίδευση σε πολλά κράτη μέλη την ανάγκη να ενισχυθούν τα εκπαιδευτικά στοιχεία των προγραμμάτων σπουδών που βασίζονται στην εργασία, έτσι ώστε να διδαχθούν οι σπουδαστές τις διαθεματικές και ειδικές ανά αντικείμενο πρακτικές δεξιότητες που αναζητούν οι εργοδότες. Συνεπώς, υπάρχει ανάγκη μεγαλύτερης συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό και την παροχή εκπαίδευσης και κατάρτισης.

3.3.2.

Πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται υπόψη ότι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Όλες οι θέσεις εργασίας είναι σημαντικές, δεδομένου ότι όλα τα επαγγέλματα επιτρέπουν στους ανθρώπους να συμβάλλουν στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη μιας κοινωνίας και η πανεπιστημιακή εκπαίδευση θα πρέπει να παραμείνει επιλογή, όχι υποχρέωση, ούτε εχέγγυο ποιότητας ενός ατόμου.

3.3.3.

Ένα πανεπιστημιακό πτυχίο στην αρχή της επαγγελματικής σταδιοδρομίας δεν σημαίνει ότι δεν είναι αναγκαία η συνεχής απόκτηση νέων δεξιοτήτων, ειδικά εφόσον η διάρκεια της επαγγελματικής σταδιοδρομίας τείνει να επιμηκύνεται. Τα πανεπιστήμια θα πρέπει να αναγνωρίσουν έναν νέο κοινωνικό στόχο για την παροχή διά βίου εκπαίδευσης με τη χρήση ευέλικτων μορφών μάθησης (εξ αποστάσεως μάθηση, βραδινά μαθήματα κ.λπ.) και να προσαρμόζουν ανάλογα τις δομές και τα σχέδιά τους.

3.3.4.

Οι κοινωνικές δεξιότητες έχουν αυξανόμενη βαρύτητα για ένα ευρύ φάσμα θέσεων εργασίας λόγω της επιρροής τους στις σχέσεις στον χώρο εργασίας, στον καταμερισμό των καθηκόντων και στην καθοδήγηση της εκτέλεσής τους, καθώς και στη δημιουργία και τη διατήρηση ενός αποτελεσματικού και παραγωγικού περιβάλλοντος. Για τον λόγο αυτό, θα ήταν σκόπιμο τα πανεπιστήμια να συμπληρώνουν τα παραδοσιακά προγράμματα σπουδών τους σε εξειδικευμένους τομείς με πρόσθετες τάξεις για τη διοίκηση, τις επικοινωνιακές δεξιότητες κ.λπ. Επιπλέον, τα πανεπιστήμια πρέπει να «ρίξουν τα τείχη»μεταξύ των γνωστικών πεδίων και να δώσουν έμφαση σε διεπιστημονικές προσεγγίσεις. Το μέλλον της εργασίας για τα επαγγέλματα υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου θα συνδέεται αναπόφευκτα με την ανάγκη για διεπιστημονικές δεξιότητες.

3.3.5.

Οι πληροφορίες σχετικά με τις αποτελεσματικές στρατηγικές μάθησης μπορούν επίσης να είναι εξατομικευμένες. Είναι ευκολότερο για τα άτομα να ενθαρρύνονται να μαθαίνουν αποτελεσματικότερα και με καλύτερα αποτελέσματα εάν έχουν μεγαλύτερη επίγνωση των δικών τους διεργασιών σκέψης. Με την πρόσφατη αύξηση της διαδικτυακής μάθησης, οι μηχανισμοί μάθησης καθίστανται γνωστότεροι και θα μπορούσαν να προσφέρουν καλύτερο προσανατολισμό σχετικά με το ποιοι είναι οι βέλτιστοι τρόποι μάθησης σε ατομική βάση. Εάν εφαρμόζονται τέτοιες προσεγγίσεις, είναι πιθανότερο ότι οι σπουδαστές θα αποκτήσουν νέες δεξιότητες αργότερα στη ζωή τους, ενώ θα μπορούσε και να παρέχεται εξατομικευμένο περιεχόμενο για τους σπουδαστές με τη μορφή εξ αποστάσεως μάθησης.

3.3.6.

Δεδομένου του υψηλού κόστους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των διαθέσιμων στοιχείων βάσει των οποίων παρατηρείται σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματική κατανομή των πόρων στον τομέα αυτό, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να εισαγάγουν συστήματα παρακολούθησης που θα παρέχουν πληροφορίες σχετικές με την πραγματική κατάσταση της αγοράς εργασίας, σύμφωνα με τη «Σύσταση του Συμβουλίου για την παρακολούθηση των αποφοίτων» (28).

3.4. Το σύστημα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης

3.4.1.

Η ΕΟΚΕ εξέφρασε την ικανοποίησή της για τον στόχο που παρουσιάζεται στο Ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας, βάσει του οποίου το ήμισυ τουλάχιστον της μαθητείας θα πρέπει να πραγματοποιείται στον χώρο εργασίας. Λαμβάνοντας υπόψη την ποικιλομορφία των εθνικών συστημάτων, ο στόχος είναι να σημειωθεί σταδιακή πρόοδος, έτσι ώστε η πλειονότητα των περιόδων μαθητείας να διεξάγεται στον χώρο εργασίας (29).

3.4.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταστεί η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση μια επιλογή πρώτης κατηγορίας για τους μαθητευόμενους. Υπογραμμίζει τη σημασία της ενίσχυσης της ώσμωσης μεταξύ της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με σκοπό να δημιουργηθούν ευκαιρίες και να διευκολυνθεί η εξάλειψη του στίγματος που χαρακτηρίζει την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (30).

3.4.3.

Στις θέσεις μαθητείας υπάρχει σαφής ρόλος για τους εργοδότες όσον αφορά την παροχή των τμημάτων της κατάρτισης που σχετίζονται με την εργασία, καθότι έτσι μπορούν να προσαρμόζουν αυτό το μέρος της κατάρτισης ανάλογα με τις τάσεις της αγοράς εργασίας και τις ανάγκες σε δεξιότητες.

3.4.4.

Η επαγγελματική κατάρτιση —τόσο η αρχική όσο και η συνεχής—, εκτός των συστημάτων δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μπορεί επίσης να συντείνει στη σύζευξη των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων. Σε έναν κόσμο συνεχούς επανακατάρτισης και αυξανόμενης αυτοαπασχόλησης, οι άνθρωποι θα χρειαστούν βοήθεια κατά τη μετάβαση από τη μία θέση εργασίας σε μια άλλη (31). Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να αναπτυχθούν διαφορετικές μορφές οργάνωσης των συμβουλών, έτσι ώστε να παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τις διαδρομές σταδιοδρομίας, τους μέσους οικονομικούς όρους για τα διάφορα επαγγέλματα και θέσεις, για το πόσο χρόνο θα είναι χρήσιμες οι συγκεκριμένες δεξιότητες κ.λπ. (32).

3.4.5.

Οι νέες τεχνολογίες, όπως η εικονική και η επαυξημένη πραγματικότητα, καθιστούν τη μάθηση ευκολότερη, αποτελεσματικότερη και θα μπορούσαν να βελτιώσουν ριζικά την επαγγελματική κατάρτιση, ενώ οι τεχνικές των μαζικών δεδομένων προσφέρουν ευκαιρίες για εξατομικευμένη κατάρτιση. Για να αξιοποιηθούν αυτές οι ευκαιρίες, είναι σκόπιμο να αναπτυχθούν οι κατάλληλες πλατφόρμες που θα παρέχουν φθηνές και στιγμιαίες συνδέσεις και να δημιουργηθούν βιβλιοθήκες με κατά παραγγελία μαθήματα. Εκτός από όλα τα άλλα πλεονεκτήματα, οι εν λόγω πλατφόρμες επιλύουν επίσης το πρόβλημα των μεγάλων αποστάσεων για τους πολίτες σε απομακρυσμένες περιοχές. Αυτή η πτυχή της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι σήμερα ανεπαρκώς αναπτυγμένη σε σύγκριση με την πανεπιστημιακή εκπαίδευση και χρειάζεται να ενισχυθεί.

3.4.6.

Η ενδοεπιχειρησιακή επιμόρφωση στις εταιρείες είναι ένας ακόμη τρόπος για τη βελτίωση των δεξιοτήτων που μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της παραγωγικότητας των εργαζομένων και στην επαγγελματική τους εξέλιξη, στις συνολικές επιχειρηματικές επιδόσεις και στην ευημερία των εργαζομένων στην εργασία τους. Τους παρέχει επίσης κίνητρα και τους επιτρέπει να προοδεύουν στη σταδιοδρομία και στις απολαβές τους. Ως εκ τούτου, η κατάρτιση των εργαζομένων αποτελεί κοινό συμφέρον, και οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι έχουν κοινή ευθύνη να συμβάλουν στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων και στην επανακατάρτιση, παράμετροι οι οποίες οδηγούν στη σύσταση επιτυχημένων επιχειρήσεων και στη διαμόρφωση κατάλληλα εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού.

3.4.7.

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί εθνικοί νόμοι, κανόνες και προσεγγίσεις για την οργάνωση και την παροχή επαγγελματικής κατάρτισης στους εργαζομένους. Ορισμένα κράτη μέλη προβλέπουν στη νομοθεσία τους ευρείας εμβέλειας πολιτικές επαρκούς επαγγελματικής κατάρτισης, ενώ, σε άλλα κράτη, οι διατάξεις περί κατάρτισης καθορίζονται από τις συλλογικές συμβάσεις σε διάφορα επίπεδα, ή συμφωνούνται απευθείας μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων στον χώρο εργασίας. Οι ευκαιρίες πρόσβασης σε κατάρτιση μπορεί επίσης να εξαρτώνται από το μέγεθος της επιχείρησης ή του χώρου εργασίας. Πρέπει να διευκολυνθεί η πρόσβαση στην αποτελεσματική κατάρτιση των εργαζομένων, με παράλληλο σεβασμό της ποικιλομορφίας και της ευελιξίας των συστημάτων, τα οποία ποικίλλουν ανάλογα με τις διάφορες πρακτικές των εργασιακών σχέσεων.

3.4.8.

Τα κράτη μέλη και οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να συνεργαστούν, αξιοποιώντας το πλήρες δυναμικό του κοινωνικού διαλόγου, σε τριμερή και σε διμερή βάση ώστε να προάγονται η πρόσβαση και η συμμετοχή στην επιμόρφωση των εργαζομένων. Αυτή η συνεργασία θα πρέπει να αναπτυχθεί κατά τρόπο ώστε να ωφελούνται όλοι οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις/χώροι εργασίας στο πλαίσιο μιας προοπτικής διά βίου μάθησης που βασίζεται στις δυνητικές και τις πραγματικές ανάγκες ενός ποικιλόμορφου εργατικού δυναμικού στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και στις μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις και στους χώρους εργασίας.

3.4.9.

Ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται και υλοποιείται η επαγγελματική επιμόρφωση στον χώρο εργασίας θα πρέπει να συμφωνείται από κοινού μεταξύ των εργοδοτών και των εργαζομένων μέσω ενός συνδυασμού συλλογικών και ατομικών ρυθμίσεων. Αυτό συνεπάγεται ότι η επιμόρφωση θα πραγματοποιείται, κατά προτίμηση, κατά τη διάρκεια των ωρών εργασίας ή, κατά περίπτωση, εκτός ωρών εργασίας (ιδίως για την επιμόρφωση που δεν σχετίζεται με την εταιρεία). Οι εργοδότες θα πρέπει να ενστερνιστούν μια θετική προσέγγιση έναντι της επιμόρφωσης των εργαζομένων. Ωστόσο, όταν ο εργαζόμενος ζητά ή δικαιούται επιμόρφωση, οι εργοδότες θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να συζητούν τα αιτήματα αυτά, έτσι ώστε η επιμόρφωση να υποστηρίζει την απασχολησιμότητα του εργαζομένου κατά τρόπο που να είναι και προς το συμφέρον της επιχείρησης.

3.4.10.

Η επαγγελματική κατάρτιση δεν αφορά μόνο τους εργαζομένους. Οι μεγάλες εταιρείες παρέχουν συνήθως εξειδικευμένη κατάρτιση στο ανώτερο διοικητικό προσωπικό τους. Αυτό όμως δεν ισχύει για τις ΜΜΕ, και ιδιαίτερα για τις μικρές παραδοσιακές και οικογενειακές επιχειρήσεις. Η ευημερία αυτών των επιχειρήσεων συνδέεται σχεδόν εξολοκλήρου με τους ιδιοκτήτες/διευθυντές τους. Τα σύντομης χρονικής διάρκειας μαθήματα επιμόρφωσης και η πρόσβαση σε συμβουλευτικές υπηρεσίες και σε μαθήματα μέσω βίντεο —τα οποία επικεντρώνονται σε νομικές απαιτήσεις, κανονισμούς, στην προστασία των καταναλωτών, σε τεχνικά πρότυπα κ.λπ.— θα μπορούσαν να βελτιώσουν τις επιδόσεις των εν λόγω εταιρειών.

3.4.11.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να διερευνήσουν τη θετική πείρα των χωρών της ΕΕ που διαθέτουν ανεπτυγμένα συστήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και να εξετάσουν τη δυνατότητα ανάπτυξης προγραμμάτων για τη διευκόλυνση αυτής της ανταλλαγής.

Βρυξέλλες, 21 Μαρτίου 2019.

Ο πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) «Νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη», 2016, Ευρωπαϊκός Χώρος Εκπαίδευσης, 2018. Επικροτήθηκε επίσης το «Σχέδιο στρατηγικής για την τομεακή συνεργασία σχετικά με τις δεξιότητες»της ΓΔ εσωτερικής αγοράς, Βιομηχανίας, Επιχειρηματικότητας και ΜΜΕ —μολονότι το πεδίο εφαρμογής του είναι πολύ περιορισμένο—, καθώς και διάφορα έργα του προγράμματος EASME-COSME (π.χ. τα 2017/001, 004, 007, 2016/033 και 034).

(2) COM(2018) 268 final.

(3) ΕΕ C 237 της 6.7.2018, σ. 8.

(4) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 136.

(5) Η πτυχή αυτή αναγνωρίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης), η οποία έχει χορηγήσει οικονομική και άλλου είδους στήριξη στα ανά χώρα σχέδια εθνικής στρατηγικής για τις δεξιότητες υπό την καθοδήγηση του ΟΟΣΑ σε αρκετά κράτη μέλη, όπως η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Σλοβενία και το Βέλγιο (Φλάνδρα). Τα τελευταία χρόνια, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP) υλοποίησε επίσης ειδικά προγράμματα υποστήριξης των κρατών μελών (Ελλάδα, Βουλγαρία, Σλοβακία, Εσθονία, Μάλτα) για τη βελτίωση της πρόβλεψης των αναγκαίων δεξιοτήτων και των αντίστοιχων υποδομών: https://www.cedefop.europa.eu/en/events-and-projects/projects/assisting-eu-countries-skills-matching.

(6) ΕΕ C 13 της 15.1.2016, σ. 49.

(7) https://www.eesc.europa.eu/el/node/63699

(8) «Αναντιστοιχίες δεξιοτήτων – εμπόδιο στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της ΕΕ», ΕΟΚΕ.

(9) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 136.

(10) ΕΕ C 237 της 6.7.2018, σ. 8, ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 15.

(11) ΕΕ C 173 της 31.5.2017, σ. 45. Ποσοστό 40 % των ενήλικων εργαζομένων θεωρεί ότι οι δεξιότητές του δεν αξιοποιούνται πλήρως: http://www.cedefop.europa.eu/en/publications-and-resources/publications/3075.

(12) “Insights into skill shortages and skill mismatch. Learning from Cedefop’s European skills and jobs survey”(Προσεγγίσεις σχετικά με τις ελλείψεις δεξιοτήτων και την αναντιστοιχία δεξιοτήτων. Διδάγματα από την έρευνα του CEDEFOP για τις ευρωπαϊκές δεξιότητες και θέσεις εργασίας), Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης, 2018. Επίσης, «Πανόραμα δεξιοτήτων»και Europass.

(13) Στατιστικά στοιχεία για την ανεργία, στατιστικά στοιχεία για τις κενές θέσεις εργασίας, Eurostat.

(14) “Solving the Talent Shortage”(Επίλυση του προβλήματος της έλλειψης ταλέντων), Έρευνα για την απασχόληση της εταιρείας ManpowerGroup, 2018. Πάντως, ορισμένοι αμφισβητούν την αξιοπιστία της συγκεκριμένης μελέτης —π.χ. Cappelli (2014): https://www.nber.org/papers/w20382.

(15) “Skills Mismatches – An Impediment to the Competitiveness of EU Businesses”(Αναντιστοιχίες δεξιοτήτων – Ένα εμπόδιο για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της ΕΕ), μελέτη που ανατέθηκε από το IME (Ινστιτούτο Οικονομικών της Αγοράς) κατόπιν αιτήματος της Ομάδας Εργοδοτών της ΕΟΚΕ.

(16) O.π.

(17) Το ίδιο ισχύει και για άλλες παραμέτρους.

(18) O.π.

(19) ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 37.

(20) ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 37 και παραδείγματα ορθών πρακτικών εντοπίζονται στη Γερμανία όπου οι δεξιότητες στα πεδία των θετικών επιστημών, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών βελτιώνονται με τη συνδρομή του ιδρύματος Haus der kleinen Forscher (Το σπίτι των μικρών εξερευνητών): https://www.bertelsmann-stiftung.de/en/publications/publication/did/leitfaden-berufsorientierung-1/.

(21) Πορίσματα της ευρωπαϊκής διάσκεψης που διοργάνωσε το ίδρυμα BMW.

(22) ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 15.

(23) https://www.cedefop.europa.eu/en/events-and-projects/projects/big-data-analysis-online-vancancies. Βλέπε επίσης τη μελέτη με τίτλο: «Overview of the national strategies on work 4.0 – a coherent analysis of the role of social partners»(«Επισκόπηση των εθνικών στρατηγικών για την εργασία 4.0 — μια συνεκτική ανάλυση του ρόλου των κοινωνικών εταίρων»), https://www.eesc.europa.eu/en/our-work/publications-other-work/publications/overview-national-strategies-work-40-coherent-analysis-role-social-partners-study.

(24) https://twentythirty.com/how-digitization-will-affect-the-world-of-work

(25) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 136.

(26) Τέτοιου είδους μέσα μπορούν να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε πλήρη πανεπιστημιακά πτυχία, βραχύτερα μαθήματα και ειδικότητες, καθώς και σε «νανο-πτυχία». Παρέχουν ευέλικτη οργάνωση με τη διάσπαση των πτυχίων σε ενότητες, των ενοτήτων σε μαθήματα, ή ακόμη και σε μικρότερες μονάδες. Επίσης, προσφέρουν ευκαιρίες στους ηλικιωμένους εργαζομένους να σπουδάσουν στα μεταγενέστερα στάδια της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας. Μειώνουν το κόστος και τον χρόνο μάθησης και προσφέρουν καλύτερη ισορροπία μεταξύ της εργασίας, της μελέτης και της οικογενειακής ζωής. Εξάλλου, παρέχουν ταχύτερες και πιο ευέλικτες απαντήσεις στις αυξανόμενες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας να είναι εφοδιασμένο το άτομο με τα επιθυμητά επαγγελματικά προσόντα και τις αντίστοιχες δεξιότητες. Καλλιεργούν κλίμα εμπιστοσύνης και βοηθούν τους εργοδότες να λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τους υποψήφιους υπαλλήλους, όταν παρέχονται από εγνωσμένου κύρους εκπαιδευτικά ιδρύματα.

(27) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52013PC0857&from=EL

(28) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=uriserv:OJ.C_.2017.423.01.0001.01.ELL&toc=OJ:C:2017:423:FULL

(29) ΕΕ C 262 της 25.7.2018, σ. 41.

(30) https://www.ceemet.org/positionpaper/10-point-plan-competitive-industry

(31) ΕΕ C 434 της 15.12.2017, σ. 36.

(32) https://www.bertelsmann-stiftung.de/en/publications/publication/did/leitfaden-berufsorientierung-1/

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/24

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανθεκτική δημοκρατία μέσω μιας ισχυρής και πολύμορφης κοινωνίας των πολιτών»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2019/C 228/04)

Εισηγητής: ο κ. Christian MOOS

Αίτηση γνωμοδότησης	12.7.2018
Νομική βάση	Άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	6.3.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	145/5/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Σημαντικές πολιτικές δυνάμεις στην Ευρώπη, κυρίως αλλά όχι αποκλειστικά δεξιά εξτρεμιστικά κινήματα και κόμματα, ορισμένα από τα οποία βρίσκονται ήδη στην κυβέρνηση, υπονομεύουν τη φιλελεύθερη δημοκρατία και θέλουν να καταστρέψουν την Ευρωπαϊκή Ένωση.

1.2.

Μια πλουραλιστική κοινωνία των πολιτών, ως ένα από τα διακριτικά γνωρίσματα της φιλελεύθερης δημοκρατίας, βασίζεται στις πολιτικές ελευθερίες οι οποίες απειλούνται από αυταρχικές τάσεις· και διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διαφύλαξη της φιλελεύθερης δημοκρατίας στην Ευρώπη.

1.3.

Η φιλελεύθερη δημοκρατία απαιτεί, μεταξύ άλλων, τα εξής: κατοχύρωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, λειτουργικό σύστημα ελέγχων και ισορροπιών, αδιάφθορη δημόσια διοίκηση με ορθά διαχειριζόμενες υπηρεσίες γενικού συμφέροντος και δυναμική κοινωνία των πολιτών.

1.4.

Μια ανεξάρτητη κοινωνία των πολιτών αποτελεί θεμελιώδη δημοκρατική οντότητα εποπτείας και σχολή δημοκρατίας. Ενισχύει την κοινωνική συνοχή. Μπορεί να επιτελέσει αυτές τις λειτουργίες μόνον εάν το επιτρέπει το κοινωνικό, πολιτικό και νομικό πλαίσιο. Οι προσπάθειες παρεμπόδισης της χρηματοδότησης από μη κρατικές πηγές περιορίζουν την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και τη λειτουργία της δημοκρατίας.

1.5.

Η κοινωνία των πολιτών και η δημοκρατία τίθενται υπό αμφισβήτηση σε πολλούς τομείς. Οι δεξιοί λαϊκιστές θέτουν υπό αμφισβήτηση τα επιτεύγματα της απελευθέρωσης των γυναικών.

1.6.

Η πόλωση της κοινωνίας αντικατοπτρίζεται επίσης στην εμφάνιση μιας «αντι-κοινωνίας των πολιτών»("uncivil society"). Λαϊκιστικοί τρόποι σκέψης γίνονται αποδεκτοί όλο και περισσότερο από καθιερωμένους φορείς στα εθνικά και υπερεθνικά θεσμικά όργανα.

1.7.

Αυταρχικά στοιχεία, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και στοιχεία προερχόμενα από τρίτες χώρες, υποστηρίζουν αυτήν την τάση προς την «ανελεύθερη δημοκρατία», γεγονός το οποίο οδηγεί σε λιγότερη ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και σε περισσότερη διαφθορά στην Ευρώπη.

1.8.

Η ΕΕ εξακολουθεί να στερείται κατάλληλου μηχανισμού για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής διαφύλαξης της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη.

1.9.

Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα κράτη μέλη να απέχουν από κάθε προσπάθεια εδραίωσης μιας «ανελεύθερης δημοκρατίας». Εάν κάποια κράτη μέλη υποκύψουν στον αυταρχισμό, τότε η ΕΕ οφείλει να εφαρμόσει στο έπακρο τη Συνθήκη.

1.10.

Τα κόμματα που στρέφονται κατά της φιλελεύθερης δημοκρατίας θα πρέπει να αποκλείονται από τα πολιτικά τους κόμματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και από τις πολιτικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

1.11.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της για την καθιέρωση Εξαμήνου δημοκρατίας, με ευρωπαϊκό μηχανισμό ελέγχου σχετικά με το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα και πίνακα αποτελεσμάτων για τη δημοκρατία.

1.12.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο λήψης διορθωτικών οικονομικών μέτρων σε περίπτωση μη τήρησης του άρθρου 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ).

1.13.

Όσον αφορά την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από τις ελλείψεις ως προς το κράτος δικαίου, οι περικοπές δεν πρέπει να αποβαίνουν εις βάρος των δικαιούχων ενίσχυσης που προέρχονται από την κοινωνία των πολιτών.

1.14.

Η ΕΟΚΕ προτείνει στο νέο ΠΔΠ να υπάρχει επαρκής ευελιξία ώστε να καθίσταται δυνατή η αυξημένη στήριξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε περίπτωση που οι εθνικές κυβερνήσεις μειώσουν ή διακόψουν τη χρηματοδότησή τους για πολιτικούς λόγους.

1.15.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι πρωτοβουλίες που λαμβάνουν ενωσιακή χρηματοδότηση στο πλαίσιο του νέου ΠΔΠ πρέπει να δεσμεύονται σαφώς έναντι των ευρωπαϊκών αξιών.

1.16.

Η ΕΟΚΕ καλεί τους νομοθέτες της ΕΕ να μειώσουν περαιτέρω τον διοικητικό φόρτο, ιδίως για τις μικρές πρωτοβουλίες και οργανώσεις.

1.17.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να επενδύσει περισσότερο στην ανάπτυξη ικανοτήτων για την κοινωνία των πολιτών, να ενισχύσει τα δίκτυα διασυνοριακής συνεργασίας και να βελτιώσει την παρεχόμενη ενημέρωση σχετικά με τα υφιστάμενα μέσα στήριξης. Η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει προτάσεις για ελάχιστα πρότυπα όσον αφορά τον συνδυασμό της επαγγελματικής δραστηριότητας και του εθελοντισμού στις δραστηριότητες της κοινωνίας των πολιτών.

1.18.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την έκκληση του Κοινοβουλίου σχετικά με την υποβολή πρότασης για τη θέσπιση ευρωπαϊκού καταστατικού για τα αλληλασφαλιστικά ταμεία, τις ενώσεις και τα ιδρύματα ή, διαφορετικά, προτείνει την καθιέρωση εναλλακτικού συστήματος επίσημης διοργανικής διαπίστευσης ως πρώτο βήμα.

1.19.

Θα ήταν χρήσιμη η διενέργεια ανάλυσης σχετικά με την αδυναμία διεκπεραίωσης του εν λόγω φακέλου, ταυτόχρονα με την επιδίωξη μιας διοργανικής έγκρισης, ως ένα είδος σήματος για τις ΜΚΟ που επιθυμούν ενδεχομένως να προσδώσουν μια ευρωπαϊκή διάσταση στις δραστηριότητές τους. Η ΕΟΚΕ θα πρέπει, σε ένα πρώτο στάδιο, να εκπονήσει διερευνητική μελέτη προς τον σκοπό αυτό.

1.20.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να θεσπίσουν μέτρα στήριξης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, χωρίς να ζημιωθούν οι δημόσιες υπηρεσίες και η φορολογική δικαιοσύνη.

1.21.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να ενισχύσουν περαιτέρω τη συμμετοχική δημοκρατία.

1.22.

Η ΕΟΚΕ αναμένει από όλους τους φορείς να εργαστούν για την επίτευξη ευρωπαϊκών πολιτικών που θα επιφέρουν απτές βελτιώσεις στη ζωή των πολιτών.

1.23.

Οι εθνικοί και οι ευρωπαϊκοί φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει να αντιμετωπίσουν τα καυτά κοινωνικά ζητήματα και να διασφαλίσουν την κοινωνική βιωσιμότητα με εκπαιδευτικά συστήματα χωρίς αποκλεισμούς, ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, ανταγωνιστικές και καινοτόμες βιομηχανίες, εύρυθμα λειτουργούσες αγορές εργασίας, δίκαιη και ορθή φορολογία και αποτελεσματικές δημόσιες υπηρεσίες και συστήματα κοινωνικής ασφάλισης.

1.24.

Οι ισχυροί κοινωνικοί εταίροι και η κοινωνία των πολιτών σε όλη την πολυμορφία της αποτελούν απαραίτητα στοιχεία για την προάσπιση των θεμελιωδών ευρωπαϊκών αξιών.

2. Ορισμοί

2.1.

Οι «φιλελεύθερες δημοκρατίες»είναι συστήματα διακυβέρνησης που συνδυάζουν τη δημοκρατία με τον συνταγματικό φιλελευθερισμό, γεγονός το οποίο περιορίζει την εξουσία της κυβερνητικής πλειοψηφίας διασφαλίζοντας τις ατομικές πολιτικές ελευθερίες. Πρόκειται για αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες με πολυκομματικά συστήματα και πλουραλιστικές κοινωνίες των πολιτών στις οποίες η εποπτεία των διοικητικών οργάνων ασκείται από συγκεκριμένα συστήματα ελέγχων και ισορροπιών, συμπεριλαμβανομένου ανεξάρτητου δικαστικού συστήματος και η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης είναι κατοχυρωμένη. Κάθε φυσικό και νομικό πρόσωπο υπόκειται εξίσου στο κράτος δικαίου. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες σέβονται και προστατεύουν τις μειονότητες, κατοχυρώνουν τα δικαιώματα του πολίτη (ιδίως το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι), τις πολιτικές ελευθερίες (π.χ. την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι), τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες.

2.2.

Η εύρυθμα λειτουργούσα φιλελεύθερη δημοκρατία είναι ένα πολιτικό σύστημα που επιτρέπει τη διαρκή λογοδοσία των δημόσιων αρχών, ένα σύστημα που ευνοεί την έκφραση και τη συμμετοχή των πολιτών και των ενδιάμεσων φορέων στους οποίους αυτοί συμμετέχουν σε όλους τους χώρους δράσης της κοινωνίας των πολιτών.

2.3.

Η «συμμετοχική δημοκρατία», η οποία συμπληρώνει την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, χρειάζεται ενδιάμεσους φορείς (συνδικαλιστικές οργανώσεις, ΜΚΟ, επαγγελματικά δίκτυα, θεματικές ενώσεις κ.λπ.) για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών και την προώθηση του λαϊκού ενστερνισμός των ευρωπαϊκών θεμάτων με επίδειξη ενδιαφέροντος για τα κοινά, καθώς και για την οικοδόμηση μιας δικαιότερης Ευρώπης, με περισσότερη αλληλεγγύη και λιγότερους αποκλεισμούς.

2.4.

Οι «ανελεύθερες δημοκρατίες»είναι πολιτικά συστήματα στα οποία διεξάγονται μεν εκλογές, χωρίς να έχει όμως εδραιωθεί ο συνταγματικός φιλελευθερισμός. Οι δημοκρατικά εκλεγμένοι ηγέτες περιορίζουν τα δικαιώματα του πολίτη, τις πολιτικές ελευθερίες και την προστασία των μειονοτήτων. Το σύστημα ελέγχων και ισορροπιών και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και των μέσων ενημέρωσης υπονομεύονται με σκοπό να απαλλαγεί η απόλυτη κυριαρχία της κυβερνητικής πλειοψηφίας από συνταγματικούς περιορισμούς και ελέγχους.

2.5.

Μια πλουραλιστική «κοινωνία των πολιτών», η οποία σέβεται τις αρχές της δημοκρατίας και του συνταγματικού φιλελευθερισμού, αποτελεί βασικό στοιχείο των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Οι μεμονωμένοι πολίτες που συμμετέχουν δημόσια σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ή σε ανεπίσημους συμμετοχικούς σχηματισμούς απαρτίζουν την κοινωνία των πολιτών, η οποία λειτουργεί ως διαμεσολαβητής μεταξύ του κράτους και του λαού. Εκτός από τη συγκροτημένη εκπροσώπηση των συμφερόντων των πολιτών, την παροχή τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης κατά τις νομοθετικές διαδικασίες και την επιβολή υποχρέωσης λογοδοσίας προς τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων, η κοινωνία των πολιτών συμβάλλει στην οικοδόμηση κοινοτήτων και επιτελεί έργο ενσωμάτωσης με την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τη διαμόρφωση ταυτότητας. Επιπλέον, ένα ποικίλο φάσμα οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, και κυρίως οι κοινωνικοί εταίροι, εστιάζει στην επιτέλεση έμπρακτου μη κερδοσκοπικού έργου και στην επιδίωξη φιλανθρωπικών ή άλλων στόχων γενικού συμφέροντος, συμπεριλαμβανομένων μορφών αμοιβαίας αλληλοβοήθειας.

2.6.

Ενώ μια δυναμική κοινωνία των πολιτών είναι καθοριστικής σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία των φιλελεύθερων δημοκρατιών, οι αντίπαλοί της δραστηριοποιούνται και αυτοί σε πολιτικό επίπεδο, στο πλαίσιο επίσημων οργανώσεων ή σε άτυπων μορφών συμμετοχής. Η εν λόγω «αντι-κοινωνία των πολιτών»δεν σέβεται τις αρχές της δημοκρατίας και του συνταγματικού φιλελευθερισμού, αλλά προάγει την έννοια της «ανελεύθερης δημοκρατίας». Εκμεταλλεύεται τα δικαιώματα πολιτικής συμμετοχής για την κατάργηση του καθιερωμένου συστήματος ελέγχων και ισορροπιών, του κράτους δικαίου και της ανεξάρτητης δικαιοσύνης, αλλά και για τον περιορισμό της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Στόχος της είναι να περιορίσει τα δικαιώματα του πολίτη, τις πολιτικές ελευθερίες και την προστασία των μειονοτήτων. Αντί για την ενσωμάτωση της κοινωνίας και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, η αντι-κοινωνία των πολιτών προωθεί μια αποκλειστική εθνικιστική αντίληψη της κοινωνίας που αποκλείει πολλούς πολίτες, και κυρίως τις μειονότητες.

2.7.

Ο «λαϊκισμός»είναι μια ρηχή ιδεολογία που ισχυρίζεται ότι υπάρχει ένας ομοιογενής λαός με ενιαία βούληση. Οι λαϊκιστές υποστηρίζουν ότι αυτοί είναι οι μοναδικοί και οι πραγματικοί εκφραστές της συγκεκριμένης βούλησης. Αν και ο λαϊκισμός δεν περιλαμβάνει σαφή ορισμό του λαού, «κατασκευάζει»εχθρούς και αντιπάλους του λαού, π.χ. ελίτ, και ισχυρίζεται ότι αυτοί παρεμποδίζουν την πραγματική βούλησή του. Οι λαϊκιστές προσδίδουν συναισθηματική χροιά στις πολιτικές συζητήσεις για να προκαλούν φόβο.

3. Ιστορικό

3.1.

Η δημοκρατία τίθεται υπό αμφισβήτηση από τον λαϊκισμό, σήμερα κυρίως από ακροδεξιά κόμματα και κινήματα, τα οποία υπονομεύουν τη φιλελεύθερη δημοκρατία, τα θεμελιώδη δικαιώματα και το κράτος δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των μειονοτήτων, των αμοιβαίων ελέγχων και ισορροπιών και την επιβολή σαφών ορίων στην πολιτική εξουσία.

3.2.

Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι ομάδες αυτές βρίσκονται πλέον στην κυβέρνηση. Παντού, ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν την «πραγματική»βούληση «του λαού ενάντια στις “ελίτ”». Δίδουν ψευδείς υποσχέσεις, αρνούνται πολιτικές προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή και θέλουν να καταστρέψουν το ευρωπαϊκό εγχείρημα και τα επιτεύγματά του.

3.3.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ορισμένοι πολίτες μετατρέπονται σε λαϊκιστές και εξτρεμιστές λόγω απογοήτευσης. Δεν υποστηρίζουν απαραίτητα πλήρως τα πολιτικά προγράμματα των λαϊκιστών. Η αυξανόμενη ανισότητα ως προς τον πλούτο και το εισόδημα, καθώς και η φτώχεια, παρέχουν πρόσφορο έδαφος σε δεξιές ομάδες για την προώθηση του εθνικισμού ως απάντηση στην παγκοσμιοποίηση.

3.4.

Παρά τις αυταρχικές και τις οικονομικές προκλήσεις, όπως η ανισότητα, η Ευρώπη παραμένει πρωτοστάτης της φιλελεύθερης δημοκρατίας σε παγκόσμια κλίμακα και αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού για πολλούς ανθρώπους που ζουν σε αυταρχικά καθεστώτα.

3.5.

Η πλουραλιστική κοινωνία των πολιτών είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της φιλελεύθερης δημοκρατίας και στηρίζει κάθε συνταγματική ρύθμιση που βασίζεται στις ατομικές ελευθερίες και το κράτος δικαίου. Η ΕΟΚΕ έχει συγκροτήσει ομάδα για τα θεμελιώδη δικαιώματα και το κράτος δικαίου με στόχο την προάσπιση αυτών των αρχών επειδή θεωρεί ότι η ανοικτή κοινωνία των πολιτών και οι πολιτικές ελευθερίες απειλούνται σήμερα από αυταρχικές τάσεις. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ελευθερία και η ανοικτή κοινωνία των πολιτών είναι ασυμβίβαστες με την ιδέα της «ανελεύθερης ή καθοδηγούμενης δημοκρατίας».

3.6.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διαφύλαξη της φιλελεύθερης δημοκρατίας στην Ευρώπη. Μόνο μια ισχυρή και πολύμορφη κοινωνία των πολιτών μπορεί να προασπίσει τη δημοκρατία και την ελευθερία και να διαφυλάξει την Ευρώπη από τους πειρασμούς του αυταρχισμού.

3.7.

Η ισχυρή και πλουραλιστική ανεξάρτητη κοινωνία των πολιτών συνιστά αυτοτελή αξία σε όλες τις δημοκρατίες. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην προαγωγή των ευρωπαϊκών αξιών, βοηθώντας τις διάφορες κοινότητες να οργανωθούν και να κινητοποιήσουν τους πολίτες προς το δημόσιο συμφέρον.

3.8.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί μια τάση μείωσης της εμπιστοσύνης στην ΕΕ σε ολόκληρη την ήπειρο, σε συνδυασμό με κλιμάκωση των εντάσεων απέναντι στις μειονότητες, ξενοφοβία, αυξανόμενα επίπεδα διαφθοράς, νεποτισμό και ευάλωτους δημοκρατικούς θεσμούς σε ορισμένες χώρες. Σε αυτήν τη συγκυρία, οι ΜΚΟ αποτελούν συχνά τη μόνη γραμμή άμυνας προασπίζοντας και προάγοντας βασικές αξίες του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, όπως ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας, της ανεκτικότητας και της αλληλεγγύης.

3.9.

Το άρθρο 11 της ΣΕΕ καλεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να διατηρούν σχέσεις με φορείς της κοινωνίας των πολιτών, ιδίως με ενώσεις.

3.10.

Η πυκνότητα του τοπίου των ενώσεων και η σημασία τους στο πλαίσιο του διαλόγου με τους πολίτες συνιστούν δείκτες που αντικατοπτρίζουν την ποιότητα της δημοκρατικής ζωής στην εκάστοτε χώρα. Οι κοινωνικές και οι σχετικές με την ιδιότητα του πολίτη λειτουργίες των ενώσεων είναι ζωτικής σημασίας για μια πλήρως λειτουργική δημοκρατία, ιδιαίτερα σε αυτήν την περίοδο απογοήτευσης.

3.11.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι μορφές συμμετοχής των πολιτών που καταχρώνται τα δικαιώματα πολιτικής συμμετοχής με στόχο την κατάργηση της δημοκρατίας, των εγγυήσεων που παρέχει το κράτος δικαίου και της ανεξάρτητης δικαιοσύνης, δεν είναι τμήμα της κοινωνίας των πολιτών.

4. Η συμβολή της κοινωνίας των πολιτών στη δημοκρατία

4.1.

Οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να ασκούν το δικαίωμά τους για δημοκρατική συμμετοχή όχι μόνο μέσω των ενεργητικών και παθητικών εκλογικών δικαιωμάτων τους, αλλά και μέσω των δραστηριοτήτων της κοινωνίας των πολιτών. Οι ενδιάμεσες οργανώσεις της ΕΟΚΕ, καθώς και τα ευρωπαϊκά δίκτυα των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, όπως η Civil Society Europe, αποτελούν τα κύρια βήματα εκπροσώπησής τους σε επίπεδο ΕΕ.

4.2.

Μόνον η κατοχύρωση των ατομικών ελευθεριών, και ιδίως της ελευθερίας της έκφρασης, της ενημέρωσης, του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι, αλλά και η εφαρμογή τους, μπορούν να αποτελέσουν τα θεμέλια της πλουραλιστικής δημοκρατίας και της ατομικής πολιτικής συμμετοχής.

4.3.

Η ανεξάρτητη δικαστική εξουσία είναι ο εγγυητής του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και του δικαιώματος πολιτικής συμμετοχής. Ωστόσο, η ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας απειλείται σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης. Επί του παρόντος, βρίσκονται σε εξέλιξη νομικές ενέργειες κατά της Πολωνίας και της Ουγγαρίας για παραβίαση του κράτους δικαίου (1).

4.4.

H ανεξάρτητη δικαιοσύνη αποτελεί συνιστώσα των ελέγχων και ισορροπιών που εμποδίζουν οιοδήποτε τμήμα της κοινωνίας να κυριαρχείται μόνιμα από μια πολιτική ομάδα. Ειδικότερα, οι κανόνες λήψης πολιτικών αποφάσεων δεν πρέπει να τροποποιούνται κατά τρόπον ώστε να αποκλείονται μόνιμα κάποια άτομα από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

4.5.

Κατά τον ίδιο τρόπο, μια αδιάφθορη δημόσια διοίκηση με ορθά διαχειριζόμενες υπηρεσίες γενικού συμφέροντος που σέβεται και τηρεί τα θεμελιώδη δικαιώματα και στην οποία οι υπάλληλοι έχουν δικαίωμα να αμφισβητούν τις παράνομες οδηγίες, είναι καθοριστικής σημασίας για κάθε συνταγματική ρύθμιση που βασίζεται στην ελευθερία και το κράτος δικαίου.

4.6.

Η εύρυθμα λειτουργούσα φιλελεύθερη δημοκρατία χρειάζεται επίσης πολίτες οι οποίοι, μέσω της συμμετοχής τους στα κοινά, συμβάλλουν στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας βασισμένης στην ανεκτικότητα, την έλλειψη διακρίσεων, τη δικαιοσύνη και την αλληλεγγύη. Κάτι τέτοιο απαιτεί μια δυναμική κοινωνία των πολιτών, στην οποία οι πολίτες συμμετέχουν οικειοθελώς στα κοινά. Το εθελοντικό τους έργο βασίζεται στα δικαιώματα που ορίζονται στον Ευρωπαϊκό Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα, είναι εγγυητές των αξιών που εκφράζονται στον Χάρτη.

4.7.

Στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, η ανεξάρτητη κοινωνία των πολιτών είναι καθοριστικής σημασίας για την εποπτεία και τη λογοδοσία των πολιτικών θεσμών, αλλά και για τη διασφάλιση της δέουσας αιτιολόγησης των αποφάσεων εκ μέρους των πολιτικών φορέων. Χάρη στην παρακολούθηση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων με κριτικό πνεύμα και στην αξιολόγηση της εφαρμογής των πολιτικών αποφάσεων και της δημόσιας πολιτικής εν γένει, η κοινωνία των πολιτών εξασφαλίζει διαφάνεια και συμβάλλει με την εμπειρογνωμοσύνη της στη βελτίωση της διακυβέρνησης.

4.8.

Η κοινωνία των πολιτών αποτελεί σχολή δημοκρατίας, διευκολύνοντας την πολιτική συμμετοχή και την αγωγή του πολίτη που συμπληρώνουν τη δημόσια εκπαίδευση.

4.9.

Παράλληλα, η δημόσια εκπαίδευση έχει επίσης καθοριστικό ρόλο στη διδασκαλία των δημοκρατικών αξιών και της αγωγής του πολίτη, παρέχοντας στους νεαρούς πολίτες τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην κοινωνία των πολιτών και κάνουν χρήση των πολιτικών τους δικαιωμάτων και των πολιτικών τους ελευθεριών.

4.10.

Η κοινωνία των πολιτών αναπτύσσει την οικοδόμηση κοινοτήτων, επιτελώντας έργο ενσωμάτωσης με την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τη διαμόρφωση ταυτότητας. Ειδικότερα, πρέπει να παρέχει στους πολίτες να κάνουν χρήση των δικαιωμάτων τους, συμβάλλοντας έτσι σε μια ευρωπαϊκή κοινότητα πολιτών.

4.11.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι οργανώσεις και οι πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να επιτελέσουν αυτές τις λειτουργίες μόνον εάν το επιτρέπει το κοινωνικό, πολιτικό και νομικό πλαίσιο.

5. Τρέχουσες απειλές

5.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι εξτρεμιστικές πολιτικές ομάδες θέτουν σήμερα υπό αμφισβήτηση την ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών σε πολλούς τομείς. Τα εκλογικά αποτελέσματα σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη καταδεικνύουν σαφώς την αυξανόμενη στήριξη που τους παρέχεται, καθώς και το γεγονός ότι ορισμένοι πολίτες χάνουν την εμπιστοσύνη τους στους δημοκρατικούς θεσμούς.

5.2.

Στα απώτατα άκρα της δεξιάς πλευράς του πολιτικού φάσματος, λαϊκιστικές και εξτρεμιστικές ομάδες αποκτούν δύναμη και επιχειρούν με αυξανόμενη επιτυχία να καταστήσουν τον ρατσισμό και την ξενοφοβία αποδεκτά φαινόμενα στην Ευρώπη και να καταστρέψουν την κοινωνική συνοχή.

5.3.

Οι δεξιοί λαϊκιστές και εξτρεμιστές θέτουν υπό αμφισβήτηση τα επιτεύγματα της απελευθέρωσης των γυναικών, επικαλούμενοι μια αντιδραστική εικόνα της οικογένειας. Αντιτίθενται στην ισότητα των φύλων και προάγουν την ομοφοβία.

5.4.

Η πόλωση της κοινωνίας αντικατοπτρίζεται επίσης στην εμφάνιση μιας «αντι-κοινωνίας των πολιτών»("uncivil society"). Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός ΜΚΟ και μορφών συμμετοχής των πολιτών που προωθούν τον αποκλεισμό τμημάτων της κοινωνίας. Δεν συμμερίζονται τις ευρωπαϊκές αξίες του άρθρου 2 της ΣΕΕ, κυρίως τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, αλλά, αντίθετα, προάγουν μια εναλλακτική μη δημοκρατική πολιτική τάξη.

5.5.

Με την ενθάρρυνση που παρέχει η ανωνυμία του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και με τη βοήθεια εκστρατειών παραπληροφόρησης, το πνεύμα του πολιτικού και του κοινωνικού διαλόγου μεταβάλλεται και γίνεται ολοένα και πιο ανηλεές, επιθετικό και πολωτικό. Σε αυτό το πλαίσιο, οι προσπάθειες των φιλοευρωπαϊκών φορέων για την επικοινωνιακή προβολή των ευρωπαϊκών αξιών στο ευρύ κοινό δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν επαρκώς την κρίση επικοινωνίας που πλήττει το ευρωπαϊκό εγχείρημα.

5.6.

Μετριοπαθείς πολιτικοί υιοθετούν όλο και περισσότερο λαϊκιστικούς τρόπους σκέψης, όπως άλλωστε κατέδειξε και το Brexit. Οι εκπρόσωποι της «ανελεύθερης δημοκρατίας»αποκτούν διαρκώς μεγαλύτερη πρόσβαση στα εθνικά και υπερεθνικά θεσμικά όργανα, πράγμα το οποίο τους παρέχει μια πλατφόρμα για να τη διάδοση των ιδεών τους σε ακόμη ευρύτερη κλίμακα.

5.7.

Αυταρχικές κυβερνήσεις τρίτων χωρών στηρίζουν την ανάπτυξη λαϊκιστικών και εξτρεμιστικών φορέων στην Ευρώπη και ενθαρρύνουν την αλλαγή του πνεύματος του διαλόγου συζήτησης στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και στο Διαδίκτυο, μέσω χρηματοδότησης και στοχοθετημένης παραπληροφόρησης με σκοπό την υπονόμευση της σταθερότητας στην ΕΕ.

5.8.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη βαθιά της ανησυχία για τη συντελούμενη μεταβολή των πολιτικών συστημάτων στην Ευρώπη, με ροπή προς την «ανελεύθερη δημοκρατία». Σε ορισμένα κράτη μέλη σχεδιάζονται μεταρρυθμίσεις για να παρεμποδίσουν την ουσιαστική συμμετοχή όλων των πολιτών στις πολιτικές αποφάσεις και υποσκάπτονται οι νομικά κατοχυρωμένοι όροι πλαισίωσης της κοινωνίας των πολιτών.

5.9.

Για να επιτελέσει η κοινωνία των πολιτών τη λειτουργία της ως οντότητα εποπτείας των πολιτικών θεσμών, πρέπει να διαθέτει τους αναγκαίους πόρους. Οι προσπάθειες παρεμπόδισης της χρηματοδότησης από μη κρατικές πηγές περιορίζουν την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και τη λειτουργία της δημοκρατίας.

5.10.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η αρνητική ροπή προς λιγότερη ελευθερία των μέσων ενημέρωσης που παρατηρείται στην Ευρώπη την τελευταία πενταετία. Οι ευάλωτες οικονομικές βάσεις των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης, εξαιτίας των οποίων αίρεται η θεσμική αυτονομία των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών φορέων ή παρέχονται περιθώρια για τη δημιουργία μονοπωλίων των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης, ιδίως εκείνων που ελέγχονται από κυβερνητικούς πολιτικούς, έθεσαν σε κίνδυνο την τέταρτη εξουσία.

5.11.

Ιδιαίτερα η διαπλοκή πολιτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων αυξάνει τον κίνδυνο που ενέχει η διαφθορά για τη δημοκρατία. Η έλλειψη προόδου όσον αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς στην Ευρώπη θα πρέπει να εξεταστεί με κριτικό πνεύμα. Η κατάσταση επιβαρύνεται λόγω σημαντικής επιδείνωσης σε ορισμένα κράτη μέλη.

5.12.

Η αξία της ΕΕ για τη φιλελεύθερη δημοκρατία είναι αναμφισβήτητη. Στην ενωμένη Ευρώπη, το κράτος δικαίου έχει αντικαταστήσει την αρχή της υπεροχής του ισχυροτέρου. Η ΕΕ εξακολουθεί να στερείται κατάλληλου μηχανισμού για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής διαφύλαξης της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη της. Παρά την αδυναμία αυτή, ή ίσως και λόγω αυτής, η ΕΕ αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας για τη φιλελεύθερη δημοκρατία στην Ευρώπη.

6. Συστάσεις για την ανάληψη δράσης με στόχο την ενίσχυση μιας ανθεκτικής κοινωνίας των πολιτών στην Ευρώπη

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει όλα τα κράτη μέλη να σέβονται τις αξίες της ΕΕ, όπως ορίζονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) και να απέχουν από κάθε προσπάθεια εδραίωσης μιας «ανελεύθερης δημοκρατίας». Η ύπαρξη μιας πλουραλιστικής και ανθεκτικής κοινωνίας των πολιτών, ικανής να διαδραματίζει τον ρόλο της για την προάσπιση της δημοκρατίας, μπορεί να επιτευχθεί μόνον εάν η συμμετοχή στην πολιτική ζωή δεν θέτει σε κίνδυνο τους πολίτες. Ωστόσο, εάν τα κράτη μέλη υποκύψουν στον αυταρχισμό, τότε η ΕΕ οφείλει να χρησιμοποιήσει στο έπακρο τα ισχύοντα νομικά μέσα, όπως τις διαδικασίες επί παραβάσει και το πλαίσιο του 2014 για το κράτος δικαίου.

6.1.

Πρέπει να καταστεί απολύτως σαφές στα κράτη μέλη ότι η απάρνηση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου είναι απαράδεκτη στην ΕΕ.

6.2.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στη διαδικασία του άρθρου 7 της ΣΕΕ, το οποίο επιτρέπει στο Συμβούλιο, σε περίπτωση σοβαρής παραβίασης από κράτος μέλος των αξιών που αναφέρονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ, να προβεί στην κατάργηση των δικαιωμάτων ψήφου του στο Συμβούλιο.

6.3.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκληση που έχει απευθύνει από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την καθιέρωση Εξαμήνου δημοκρατίας και ευρωπαϊκού μηχανισμού ελέγχου σχετικά με το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα (2). Η ΕΟΚΕ προτείνει την κατάρτιση πίνακα αποτελεσμάτων για τη δημοκρατία που θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει, μεταξύ άλλων, τους όρους πλαισίωσης της δραστηριότητας της κοινωνίας των πολιτών και να συμβάλλει στη διατύπωση συγκεκριμένων συστάσεων για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων.

6.4.

Τα κόμματα που στρέφονται κατά της δημοκρατίας πρέπει να αποκλείονται από το πολιτικό τους κόμμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και από την πολιτική τους ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

6.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο θέσπισης μηχανισμού βάσει του οποίου η μη εφαρμογή των συστάσεων για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να οδηγήσει στη λήψη διορθωτικών οικονομικών μέτρων.

6.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση της Επιτροπής «να ενισχυθεί η προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από τους χρηματοοικονομικούς κινδύνους που συνδέονται με γενικευμένες ελλείψεις όσον αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη»ως βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση (3).

6.7.

Τα κονδύλια που παρακρατούνται στο πλαίσιο του νέου μηχανισμού δεν πρέπει να αποβαίνουν εις βάρος των δικαιούχων ενίσχυσης που προέρχονται από την κοινωνία των πολιτών, οι οποίοι θα πρέπει να λαμβάνουν άμεση στήριξη από την ΕΕ.

6.8.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επικρίνει την αποκλειστική επικέντρωση του μηχανισμού στη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση. Η ΕΟΚΕ ζητεί να προβλεφθούν διατάξεις με σκοπό την κίνηση διαδικασιών σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης προς τις επιταγές της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, οι οποίες να μην είναι άμεσα συνδεδεμένες με τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση.

6.9.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία μιας νέας ομάδας στο επόμενο ΠΔΠ με τίτλο «Επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό, στην κοινωνική συνοχή και στις αξίες», ως συμβολή στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών. Επικροτεί ιδιαίτερα τη δημιουργία ενός νέου Ταμείου για τη δικαιοσύνη, τα δικαιώματα και τις αξίες, σχετικά με το οποίο η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκδώσει γνωμοδότηση (4).

6.10.

Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης στο νέο ΠΔΠ να υπάρχει επαρκής ευελιξία ώστε να έχει η Επιτροπή τη δυνατότητα να αυξήσει τη στήριξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε περίπτωση που οι εθνικές κυβερνήσεις μειώσουν ή διακόψουν τη χρηματοδότησή τους για πολιτικούς λόγους. Αυτή η πρόσθετη χρηματοδότηση δεν θα πρέπει να συνεπάγεται την αντικατάσταση της εθνικής χρηματοδότησης σε μακροπρόθεσμη βάση, αλλά θα ήταν σκόπιμο να συνοδεύεται, στο μέτρο του δυνατού, από αντισταθμιστική μείωση της στήριξης προς το εν λόγω κράτος μέλος σε άλλους τομείς.

6.11.

Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι πρωτοβουλίες που λαμβάνουν ενωσιακή χρηματοδότηση στο πλαίσιο του νέου ΠΔΠ πρέπει να δεσμεύονται σαφώς έναντι των ευρωπαϊκών αξιών, όπως ορίζονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ. Οργανώσεις που τάσσονται υπέρ της κατάργησης της δημοκρατίας ή του κράτους δικαίου, του ρατσισμού ή της ξενοφοβίας, δεν θα πρέπει να δικαιούνται στήριξη.

6.12.

Λόγω της μεταβαλλόμενης συμπεριφοράς των πολιτών όσον αφορά τη συμμετοχή τους και του αυξανόμενου αριθμού ανεπίσημων και αυθόρμητων πρωτοβουλιών, η ΕΟΚΕ καλεί τις νομοθετικές αρχές της ΕΕ να μειώσουν περαιτέρω τον διοικητικό φόρτο στο πλαίσιο των διαδικασιών υποβολής αιτήσεων, των διαδικασιών υλοποίησης και των λογιστικών διαδικασιών για τα έργα που υποστηρίζονται από την ΕΕ και να θεσπίσουν ειδικά μέσα στήριξης για τις μικρές πρωτοβουλίες και οργανώσεις.

6.13.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να βελτιώσει την παρεχόμενη ενημέρωση σχετικά με τα υφιστάμενα μέσα στήριξης της κοινωνίας των πολιτών, με ιδιαίτερη εστίαση σε ενδιαφερόμενους φορείς απομακρυσμένων περιφερειών των κρατών μελών.

6.14.

Προκειμένου να βελτιωθεί η συμμόρφωση με τις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας για στήριξη και με αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης από τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αυξήσει τις επενδύσεις για τη δημιουργία ικανοτήτων προς όφελος της κοινωνίας των πολιτών.

6.15.

Η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία ή την ενίσχυση μέσων διασυνοριακής δικτύωσης της κοινωνίας των πολιτών.

6.16.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να θεσπίσουν μέτρα στήριξης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, χωρίς να ζημιωθούν οι δημόσιες υπηρεσίες και η φορολογική δικαιοσύνη. Ένα τέτοιο μέτρο, με τη συνεκτίμηση της ικανότητας συνεισφοράς των ΜΚΟ, θα μπορούσε να επιτρέψει μια περιορισμένη δυνατότητα φορολογικής έκπτωσης των εισφορών των μελών και των συνδρομών υποστήριξης.

6.17.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για την καλύτερη εφαρμογή της οδηγίας σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές (5) προκειμένου να προβληθεί η αξία ο εθελοντισμού και της συμμετοχής των πολιτών στην επαγγελματική ζωή.

6.18.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την έκκληση του Κοινοβουλίου προς την Επιτροπή σχετικά με την υποβολή πρότασης για τη θέσπιση ευρωπαϊκού καταστατικού για τα αλληλασφαλιστικά ταμεία, τις ενώσεις και τα ιδρύματα (6). Ένα συμπληρωματικό ευρωπαϊκό νομικό καθεστώς ή ένα εναλλακτικό σύστημα επίσημης διοργανικής διαπίστευσης, ως πρώτο βήμα, θα βοηθούσε τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δεν διαθέτουν πια επαρκή νομική προστασία στα κράτη μέλη τους.

6.19.

6.20.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να εφαρμόσουν τις διατάξεις του άρθρου 11 της ΣΕΕ και να ενισχύσουν περαιτέρω τη συμμετοχική δημοκρατία σε ενωσιακό επίπεδο μέσω της συμμετοχής αντιπροσωπευτικών ενώσεων και της κοινωνίας των πολιτών, μεταβαίνοντας από τη διαβούλευση στον πραγματικό διάλογο.

6.21.

Για να σταματήσουν οι πολίτες να χάνουν την εμπιστοσύνη τους στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, είναι σημαντικό η ευρωπαϊκή πολιτική να επιφέρει απτές βελτιώσεις στην καθημερινή τους ζωή και οι πολίτες να το γνωρίζουν.

6.22.

Μια ανθεκτική κοινωνία των πολιτών χρειάζεται ένα υγιές κοινωνικό περιβάλλον. Οι εθνικοί και οι ευρωπαϊκοί φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει να αντιμετωπίσουν το εν λόγω ζήτημα και να διασφαλίσουν την κοινωνική βιωσιμότητα με εκπαιδευτικά συστήματα χωρίς αποκλεισμούς, ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, ανταγωνιστικές και καινοτόμες βιομηχανίες και εύρυθμα λειτουργούσες αγορές εργασίας, δίκαιη και ορθή φορολογία και αποτελεσματικές δημόσιες υπηρεσίες και συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Διαφορετικά, οι πολιτικές αναταραχές και η αποχή από τη συμμετοχή στις εκλογές ή η άνοδος του εξτρεμισμού θα υποσκάψουν τα θεμέλια της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Τα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα είναι αδιαίρετα από τα αντίστοιχα αστικά και πολιτικά.

6.23.

Ως πυλώνες της κοινωνίας των πολιτών, οι ισχυροί κοινωνικοί εταίροι είναι ζωτικής σημασίας για τη σταθεροποίηση των ευρωπαϊκών δημοκρατιών. Ωστόσο, η κοινωνία των πολιτών σε όλη την πολυμορφία της είναι απαραίτητη για την προάσπιση των θεμελιωδών ευρωπαϊκών αξιών.

Βρυξέλλες, 20 Μαρτίου 2019.

Ο πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Π.χ. Υπόθεση C-619/18, Επιτροπή κατά Πολωνίας εν εξελίξει υπόθεση: C-78/18, Επιτροπή κατά Ουγγαρίας.

(2) ΕΕ C 34 της 2.2. 2017, σ. 8..

(3) ΕΕ C 62 της 15.2. 2019, σ. 173..

(4) ΕΕ C 62 της 15.2. 2019, σ. 178.

(5) COM (2017) 253, ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 44.

(6) Δήλωση του ΕΚ, 10 Μαρτίου 2011.

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/31

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ο “Δρόμος του λευκού περιστεριού”: μια πρόταση για μια παγκόσμια στρατηγική εδραίωσης της ειρήνης υπό την ηγεσία της ΕΕ»

(Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2019/C 228/05)

Εισηγήτρια: η κ. Jane MORRICE

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	15.2.2018
Νομική βάση	Άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Τμήμα	Εξωτερικές σχέσεις
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	15.1.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	160/3/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση οικοδομήθηκε στη βάση μιας αποστολής ειρήνης. Κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης, όμως δεν έχει την πολυτέλεια να επαναπαύεται στις δάφνες της. Αντιθέτως, το μεγαλύτερο ειρηνευτικό εγχείρημα στη σύγχρονη εποχή πρέπει να λάβει την προεξάρχουσα παγκοσμίως θέση που του αρμόζει ως προτύπου για την προαγωγή της ειρήνης στην Ευρώπη και στον κόσμο. Με την Ευρώπη να αντιμετωπίζει σήμερα σοβαρά υπαρξιακά ζητήματα, με την επικείμενη ευρεία ανανέωση της σύνθεσης των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και 100 χρόνια μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, δεν υπάρχει καλύτερη συγκυρία στην ιστορία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης για να αναλάβει η ΕΕ τα ηνία, χαράσσοντας μια νέα κατεύθυνση προς την εδραίωση της ειρήνης παγκοσμίως.

1.2.

Ο «Δρόμος του λευκού περιστεριού»είναι ένας συμβολικός, αλλά και φυσικός χάρτης πορείας που δείχνει τον δρόμο προς τα εμπρός. Με αυτόν προτείνεται μια δυναμική νέα παγκόσμια στρατηγική εδραίωσης της ειρήνης υπό την ηγεσία της ΕΕ, η οποία εστιάζεται στην πρόληψη των συρράξεων, στη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και στην αποτελεσματική επικοινωνία μέσω της εκπαίδευσης και της ενημέρωσης. Παράλληλα, επιδιώκεται η χάραξη ενός ευρωπαϊκού δρόμου ειρήνης, που θα εκτείνεται από τη Βόρεια Ιρλανδία ως τη Λευκωσία, ώστε να συμμετέχουν ενεργά οι πολίτες στην ειρηνευτική διαδικασία της ΕΕ και να είναι υπεύθυνοι για την επίτευξη του στόχου της.

1.3.

Για να επιτευχθεί αυτό, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) ζητεί αισθητή αύξηση των κονδυλίων υπέρ της πρόληψης των συγκρούσεων στο πλαίσιο όλων των προγραμμάτων εξωτερικών σχέσεων για την ειρήνη της ΕΕ, καθώς και υπέρ της μεγαλύτερης συνεκτικότητας και συνοχής μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών σε θέματα εμπορίου, ενισχύσεων, ανάπτυξης και ασφάλειας.

1.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να ενισχυθεί η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, ανάλογη με τις ειρηνευτικές πρωτοβουλίες της ΕΕ σε ολόκληρο τον κόσμο, όπως το πρόγραμμα PEACE της ΕΕ στη Βόρεια Ιρλανδία, οι οποίες τυγχάνουν της ενεργού συμμετοχής επιχειρήσεων, συνδικάτων και του τομέα του εθελοντισμού.

1.5.

Στα πρότυπα της επιτυχίας του προγράμματος Erasmus, η ΕΟΚΕ ζητεί να ενισχυθεί η επικοινωνιακή προσπάθεια ώστε να προαχθεί η σημασία της εκπαίδευσης και της ενημέρωσης στην υλοποίηση του ειρηνευτικού αφηγήματος της ΕΕ, να διευκολυνθεί η μάθηση μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών ΜΚΟ και να δημιουργηθεί ένα σήμα «Λευκού περιστεριού»για τα ειρηνευτικά προγράμματα της ΕΕ προς ενίσχυση της προβολής τους, τόσο στο εσωτερικό της όσο και εκτός των συνόρων της.

1.6.

Για την προώθηση της ενεργού συμμετοχής των πολιτών, η ΕΟΚΕ προτείνει τη χάραξη δρόμου ειρήνης που θα εκτείνεται από τη Βόρεια Ιρλανδία έως τη Λευκωσία και θα συνδέει τα δύο αυτά διαιρεμένα νησιά στα άκρα της Ευρώπης. Όπως αποδεικνύεται από την επιτυχία των ευρωπαϊκών πολιτιστικών διαδρομών, όπως αυτή της Κομποστέλας, οι ταξιδιώτες κάνουν τα εν λόγω ταξίδια εν είδει προσκυνήματος ή προκειμένου να ανακαλύψουν περισσότερα για διαφορετικούς πολιτισμούς μέσω της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Στον «Δρόμο του λευκού περιστεριού», θα μάθουν επίσης για την κληρονομιά της ειρήνης που δημιούργησε την ΕΕ.

1.7.

«Λευκό περιστέρι»είναι η αγγλική μετάφραση του λατινικού ονόματος του Κολουμβάνου, του Ιρλανδού προσκυνητή ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ο προστάτης άγιος της ευρωπαϊκής ενότητας. Είναι επίσης προστάτης των μοτοσικλετιστών. Μετά την αρχική πορεία του από την Ιρλανδία προς τη Γαλλία, την Ελβετία, την Αυστρία και την Ιταλία, ο Δρόμος του λευκού περιστεριού θα διασχίζει τόπους παλαιότερων πολέμων και συρράξεων, όπως το Δυτικό Μέτωπο, το Νότιο Τιρόλο και τα Βαλκάνια. Θα αποτελεί επίσης μια εικονική διαδρομή που θα προσφέρει ένα υψηλής τεχνολογίας βιβλίο ιστορίας για την πορεία της ΕΕ από τον πόλεμο προς την ειρήνη και θα ενθαρρύνει έναν τρόπο ζωής και μάθησης που θα αντιπροσωπεύεται από τις ενωσιακές αξίες του σεβασμού, της ανοχής και της αμοιβαίας κατανόησης.

1.8.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την ΕΕ να χαράξει μια νέα παγκόσμια στρατηγική εδραίωσης της ειρήνης, η οποία θα περιλαμβάνει τρία σκέλη:

Σκέλος 1 — Πρόληψη των συρράξεων, κοινωνία των πολιτών, συνεκτικότητα

—	Διπλασιασμός της χρηματοδότησης για την εδραίωση της ειρήνης σε όλες τις σχετικές πολιτικές της ΕΕ, με έμφαση στην πρόληψη των συγκρούσεων, τη συμφιλίωση και τον διαπολιτισμικό διάλογο, με την προαγωγή της ανοχής και του αλληλοσεβασμού, τόσο στο εσωτερικό της όσο και εκτός των συνόρων της·

—	Διαρθρωμένη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων στις πολιτικές και τα προγράμματα εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ σχετικά με την εδραίωση της ειρήνης·

—	Μεγαλύτερη συνοχή και συνεκτικότητα μεταξύ των στρατηγικών άμυνας, ενισχύσεων, εμπορίου και επίλυσης συγκρούσεων σε όλες τις χώρες όπου δραστηριοποιείται η ΕΕ παγκοσμίως·

—	Μέριμνα ώστε προγράμματα για τη νεολαία, όπως το Erasmus και το Σώμα Αλληλεγγύης, να περιλαμβάνουν στοιχεία σχετικά με την εδραίωση της ειρήνης, την ευρωπαϊκή ιθαγένεια, τον αμοιβαίο σεβασμό και την ανοχή·

—	Μεγαλύτερος συντονισμός μεταξύ των αρμόδιων υπηρεσιών και των κρατών και ανταλλαγή εμπειριών σε επίπεδο βάσης με τοπικές, εθνικές και διεθνείς κρατικές και μη κρατικές ειρηνευτικές οργανώσεις.

Σκέλος 2 — Ενημέρωση, επικοινωνία, παιδεία

—	Εκπαίδευση σε θέματα διαμεσολάβησης, διαπραγμάτευσης και διαλόγου μεταξύ των τοπικών, εθνικών και διεθνών ειρηνευτικών ΜΚΟ·

—	Παροχή κινήτρων για την ενθάρρυνση της εκμάθησης και της διδασκαλίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, της εδραίωσης της ειρήνης και της συμμετοχής των πολιτών στην τριτοβάθμια, δευτεροβάθμια αλλά και πρωτοβάθμια εκπαίδευση σε ολόκληρη την ΕΕ·

—	Δημιουργία ευρωπαϊκών κέντρων για την εδραίωση της ειρήνης στο Μπέλφαστ και τη Λευκωσία και «κόμβων μάθησης»που θα συνδέουν στρατηγικές τοποθεσίες κατά μήκος του Δρόμου του λευκού περιστεριού·

—	Επίσημη αναγνώριση από την ΕΕ του συμβόλου του λευκού περιστεριού ως εμπορικού σήματος για όλα τα ειρηνευτικά προγράμματα της ΕΕ και αυξημένη υποχρέωση των υπευθύνων των προγραμμάτων να δημοσιοποιούν την αρωγή της ΕΕ·

—	Μεγαλύτερη προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δημοσιοποιεί ειρηνευτικά προγράμματα της ΕΕ με τη χρήση του «σήματος»του λευκού περιστεριού.

Σκέλος 3 — O ευρωπαϊκός δρόμος της ειρήνης

Δημιουργία ομάδας ειδικού σκοπού της ΕΕ με την επωνυμία «Λευκό περιστέρι»με αποστολή την ανάληψη και την υποστήριξη:

—	διαβουλεύσεων με τοπικά συμβούλια, περιφερειακούς φορείς, αρμοδίους άλλων καθιερωμένων διαδρομών (π.χ. ο «Δρόμος του Δυτικού Μετώπου»), μουσείων και πολιτισμικών τοποθεσιών που συνδέονται με τον «Δρόμο του λευκού περιστεριού»·

—	της στενότερης συνεργασίας με διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ, η Unesco, ο ΟΑΣΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης·

—	της διασύνδεσης με πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τη διοργάνωση αγώνων μαραθωνίου, πεζοπορίας, ποδηλασίας, μοτοσικλέτας και άλλες πρωτοβουλίες πολιτών·

—	της προώθησης της αίτησης των «Φίλων του Κολουμβάνου»στο Συμβούλιο της Ευρώπης για την επίσημη αναγνώριση ως ευρωπαϊκής πολιτισμικής διαδρομής που ακολουθεί τα βήματα του Κολουμβάνου, η οποία θα αποτελέσει έναν από τους τρόπους διασύνδεσης με τον Δρόμο του λευκού περιστεριού·

—	της προετοιμασίας της υλικοτεχνικής υποδομής για την κατασκευή μονοπατιού που θα συνδέει την Ιρλανδία με την Κύπρο μέσω πρώην ζωνών συγκρούσεων, με ενδιάμεσους σταθμούς σε μέρη που έχουν συμβάλει σημαντικά στην ειρήνη, όπως οι Σκανδιναβικές χώρες, η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη·

—	της χρηματοδοτικής και τεχνικής υποστήριξης για την καθιέρωση του Δρόμου του λευκού περιστεριού υπό μορφή εικονικής πραγματικότητας προς χρήση σε σχολεία και σχολές σε όλη την Ευρώπη, ως ένα υψηλής τεχνολογίας σχολικό εγχειρίδιο ιστορίας του μέλλοντος·

—	της υποστήριξης για μια διαδραστική διαδικτυακή έκδοση του Δρόμου του λευκού περιστεριού που θα συνδέει τοποθεσίες και κόμβους εδραίωσης της ειρήνης, συμπεριλαμβανομένης της αφήγησης ιστοριών για όσους δεν μπορούν να κάνουν το ταξίδι με τα πόδια.

2. Ιστορικό πλαίσιο

2.1.

Οι σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η σημερινή ΕΕ απειλούν τον ίδιο τον πυρήνα του ευρωπαϊκού ιδεώδους. Η κλιμάκωση του προσφυγικού και του μεταναστευτικού ζητήματος, οι οικονομικές επιπτώσεις, η λιτότητα, ο εξτρεμισμός, οι απειλές κατά της ασφάλειας, η άνοδος της πολιτικής πόλωσης και η επίδραση του Brexit κλονίζουν τα ίδια τα θεμέλια της ΕΕ. Η έλλειψη κατάλληλης αντίδρασης εκ μέρους της ΕΕ δεν μπορεί να συνεχιστεί, εάν επιθυμούμε να εξακολουθήσει να βασιλεύει η ειρήνη στην Ευρώπη, όπως συμβαίνει εδώ και πολύ καιρό. Δεδομένης της ιδιαιτέρως ασταθούς κατάστασης, η ΕΕ πρέπει να ανταποκριθεί με θετικές, φιλόδοξες, δημιουργικές και εποικοδομητικές δράσεις και με ένα όραμα που να αντικατοπτρίζει τη βασική αποστολή του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, την προαγωγή και διατήρηση της ειρήνης.

2.2.

Η επιτυχία του ειρηνευτικού σχεδίου της ΕΕ σημαίνει ότι οι νέες γενιές των Ευρωπαίων απέχουν πολύ από την πραγματικότητα του πολέμου. Υπενθυμίζοντας στους πολίτες τις ρίζες του, η ΕΕ δημιουργεί εκ νέου ένα συνεκτικό ιδεώδες, το οποίο θα ενισχύσει την αξιοπιστία της ΕΕ και της αποστολής της. Για να επιτευχθεί αυτό, η ΕΕ πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για την εδραίωση της ειρήνης όχι μόνο σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά και μέσα στην ίδια την Ευρώπη. Προβαίνοντας στην ανταλλαγή ιστοριών επίλυσης συρράξεων σε τοπικό επίπεδο, συμβιβασμών και συναίνεσης μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών, κοινοτήτων και χωρών, η ΕΕ μπορεί να ενισχύσει και να προωθήσει τις θεμελιώδεις αξίες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας, της ανοχής, της αλληλεγγύης και της δημοκρατίας, τόσο στο εσωτερικό της όσο και εκτός των συνόρων της.

2.3.

Όσοι βρίσκονται εκτός της ΕΕ θα πρέπει να τη θεωρούν παγκόσμιο υπέρμαχο της ειρήνης, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, οι συγκρούσεις στη Συρία, το Αφγανιστάν, την Υεμένη και αλλού μάς ωθούν να εξετάσουμε με κριτικό πνεύμα την αντίδραση της ΕΕ στις ανθρωπιστικές κρίσεις που ακολουθούν τη στρατιωτική δράση. Για να επιτύχει τους στόχους και τις αρχές που έχει θέσει, η ΕΕ έχει ηθική υποχρέωση, πάνω και πέρα από τα γεωπολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα, να προστατεύει τη ζωή αθώων θυμάτων που έχουν πληγεί από συγκρούσεις, ιδιαίτερα των παιδιών. Τα κονδύλια της ΕΕ μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη βελτίωση της ζωής στις ζώνες αυτές, όμως τα αποτελέσματα είναι περιορισμένα. Εστιάζοντας στην πρόληψη των συγκρούσεων σε περιοχές όπου απειλείται η ειρήνη και η ασφάλεια, και σε στενή συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών, η ΕΕ δύναται να διασφαλίσει μεγαλύτερη συμμετοχή σε τοπικό επίπεδο και θα αυξήσει την πιθανότητα επίτευξης διαρκούς ειρήνης.

2.4.

Σύμφωνα με την παραδοχή ότι κάθε ευρώ που επενδύεται στην ειρήνη εξοικονομεί 7 ευρώ στον τομέα της άμυνας, η ΕΟΚΕ προτρέπει την ΕΕ να δώσει προτεραιότητα στην εδραίωση της ειρήνης στο πλαίσιο των προτάσεών της για τον νέο προϋπολογισμό της ΕΕ (Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-27). Ο νέος «Ευρωπαϊκός μηχανισμός για την ειρήνη»των 10 δισεκατ. ευρώ που προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διαθέτει ένα πραγματικό σκέλος για την εδραίωση της ειρήνης με την ενεργό συμμετοχή τοπικών και διεθνών συναρμοδίων της κοινωνίας των πολιτών, αμφίδρομες ανταλλαγές μεταξύ επαγγελματιών, κόμβους μεταφοράς γνώσης και μια στρατηγική για τη μετάδοση του μηνύματός του σε ολόκληρο τον κόσμο. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης την πλήρη εφαρμογή της Συνολικής στρατηγικής για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας του 2016 με σκοπό την πρόληψη των συγκρούσεων, την αναβάθμιση της ανθρώπινης ασφάλειας, την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της αστάθειας και την προσπάθεια για έναν ασφαλέστερο κόσμο.

3. Ιστορικό — Απότιση φόρου τιμής, εορτασμός, επικοινωνία

3.1.

Κατά το έτος που σηματοδότησε την 100ή επέτειο από τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι πολίτες της ΕΕ δεν τίμησαν μόνο τους πεσόντες, αλλά αναλογίστηκαν και το τρομερό κόστος των συρράξεων. Κατανοώντας την πορεία που οδήγησε στην ειρήνη, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μαθαίνουν τα διδάγματα της ιστορίας και τον τρόπο με τον οποίο καρποφόρησαν οι ειρηνευτικές διαδικασίες. Με την απότιση φόρου τιμής στις κύριες περιόδους ειρήνης υπενθυμίζεται η κληρονομιά του πολέμου και το πνεύμα αλληλεγγύης που επικράτησε μετά τη λήξη του. Τα επόμενα χρόνια σηματοδοτούν σημαντικά γεγονότα, όπως τα 30 χρόνια από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την ειρήνη στον Λίβανο (2019) και τα 25 χρόνια από την ειρηνευτική συμφωνία του Ντέιτον (2020). Το 2018 σηματοδότησε επίσης την 20ή επέτειο της συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής (ή συμφωνίας του Μπέλφαστ) και τη 2η επέτειο της συμφωνίας ειρήνης στην Κολομβία. Υπογραμμίζοντας τη στήριξή της προς αυτές τις συμφωνίες, η ΕΕ αναδεικνύει την αξία των προσπαθειών της παγκοσμίως.

3.2.

Στο πλαίσιο του «Ευρωπαϊκού έτους πολιτιστικής κληρονομιάς», οι προσπάθειες για τη μετουσίωση των διδαγμάτων της Ευρώπης από τις συρράξεις σε μια δύναμη με στόχο το μεγαλύτερο δυνατό καλό, θα πρέπει να περιλαμβάνουν ένα ζωτικό νέο πολιτισμικό στοιχείο. Η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ κ. Federica Mogherini, έχει τονίσει ότι η πολιτιστική διπλωματία αποτελεί βασικό μέσο για τις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις της ΕΕ. Ποικίλα παραδείγματα όπως η προστασία τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς ή η ανάδειξη των πολιτισμικών ταυτοτήτων και της γλώσσας βοηθούν στη δημιουργία σταθερών πολιτειών στις οποίες οι διαφορετικές εθνοτικές/εθνικές και θρησκευτικές/γλωσσικές ομάδες αισθάνονται ασφαλείς και είναι καλύτερα προετοιμασμένες για ειρηνική συνύπαρξη. Ενώ αναγνωρίζονται οι αρετές της πολιτιστικής διπλωματίας στις εξωτερικές σχέσεις, εάν συνεκτιμηθεί η αυξανόμενη ενδοευρωπαϊκή πόλωση, η έννοια αυτή μπορεί να εφαρμοστεί εξίσου στη διευθέτηση των διαφωνιών εντός της ΕΕ. Ο Ιρλανδός προσκυνητής του έκτου αιώνα Κολουμβάνος (1), ο οποίος περιγράφεται ως προστάτης άγιος μιας ενωμένης Ευρώπης, μάς κληροδοτεί την ιστορία και την πολιτιστική σύνδεση για μια νέα παγκόσμια στρατηγική της ΕΕ με σκοπό την προώθηση της κοινής αντίληψης και δράσης μέσω της ειρήνης. Ως εκ τούτου, η παρούσα πρωτοβουλία υιοθετεί το διεθνές σύμβολο της ειρήνης του λευκού περιστεριού στο όνομά του.

4. Ο Δρόμος του λευκού περιστεριού

Με τον συνδυασμό σύγχρονων μεθόδων κοινωνικής αλληλεπίδρασης με αρχαίους τρόπους διάδοσης του λόγου, ο Δρόμος του λευκού περιστεριού χαράσσει μια νέα κατεύθυνση για την ΕΕ συνδέοντας το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της.

4.1. Ας ανοίξουμε τον δρόμο με την ενίσχυση του ηγετικού ρόλου της ΕΕ στην εδραίωση της ειρήνης παγκοσμίως

Στηρίζοντας ενεργά τη δημιουργία σταθερών, ισότιμων, δίκαιων και ευημερουσών κοινωνιών σε όλο τον κόσμο, η ΕΕ προχωρεί πέρα από την προαγωγή της ειρήνης. Αν και οι προσπάθειες της ΕΕ ενδέχεται να μην είναι πάντοτε τόσο επιτυχημένες όσο η ίδια επιθυμεί, η προώθηση των ευρωπαϊκών αξιών ενθαρρύνει εντούτοις τις χώρες που βιώνουν πολιτικές συγκρούσεις να υπερνικήσουν τη βία. Πολύτιμα παραδείγματα αποτελούν το πρόγραμμα PEACE της ΕΕ στη Βόρεια Ιρλανδία και η υποστήριξη από την ΕΕ της ειρηνευτικής διαδικασίας στην Κολομβία. Άλλο μοντέλο συμμετοχής είναι η στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία του 2015, με την οποία επιδιώκεται η αποτροπή της περιθωριοποίησης των νέων στην ΕΕ. Επίσης, με την αύξηση της συνεκτικότητας και της συνοχής μεταξύ των στρατηγικών της στους τομείς του πολιτισμού, της άμυνας, των ενισχύσεων, του εμπορίου και της επίλυσης συγκρούσεων και μαζί με διεθνείς οργανισμούς, η ΕΕ θα μπορούσε να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην εδραίωση της ειρήνης παγκοσμίως.

4.2. Ας δείξουμε τον δρόμο με την ενημέρωση, την επικοινωνία και την παιδεία

Δίνοντας το παράδειγμα και προάγοντας τις βασικές της αξίες, η ΕΕ μπορεί να δείξει τον δρόμο συμμετέχοντας πιο δημιουργικά σε στρατηγικές ενημέρωσης, επικοινωνίας και εκπαίδευσης. Η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ ειρηνευτικών φορέων σε επίπεδο βάσης στην Ευρώπη και πέραν αυτής είναι ζωτικής σημασίας. Η ίδρυση Ευρωπαϊκών κέντρων ειρήνης που θα παρέχουν εκπαίδευση στον τομέα της διαμεσολάβησης, της διαπραγμάτευσης, του διαλόγου και της συναίνεσης, όπως προτείνεται σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (2), και θα συνεργάζονται με ειρηνευτικούς φορείς της κοινωνίας των πολιτών είναι ζωτικής σημασίας. Προβάλλοντας το έργο της μέσω επαρκώς χρηματοδοτούμενων και εύστοχων εκπαιδευτικών και ενημερωτικών προγραμμάτων, η ΕΕ ενισχύει την κατανόηση του ρόλου της και δικαιολογεί τις προσπάθειές της προς τους πολίτες της, δείχνοντάς τους την αξία της πολυπολιτισμικής συμμετοχής και συμβάλλοντας στην αποκατάσταση της πίστης τους στις ρίζες του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.

4.3. Ας ακολουθήσουμε τον δρόμο για μια πολιτισμική διαδρομή προσιτή σε όλους

4.3.1.

Αυτό το μόνιμο μονοπάτι ειρήνης, από τη Βόρεια Ιρλανδία έως τη Λευκωσία, θα προσελκύσει ανθρώπους από όλα τα κοινωνικά στρώματα σε μια σωματική και πνευματική προσπάθεια να σφυρηλατήσουν νέες φιλίες και να συναντήσουν άλλους που είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα βιώματά τους από συγκρούσεις. Εκτεινόμενο 5 000 km κατά μήκος ολόκληρης της Ευρώπης στα βήματα του Κολουμβάνου, το πολιτισμικό μονοπάτι θα εκτείνεται πέρα από την αρχική διαδρομή του προσκυνητή από την Ιρλανδία στην Ιταλία, για να διασχίζει τόπους που έχουν πληγεί βαθύτατα από τον πόλεμο και τις συρράξεις, όπως το Δυτικό Μέτωπο, το Νότιο Τιρόλο και τα Βαλκάνια, συνδέοντας τους ανθρώπους και τις περιοχές κατά μήκος της διαδρομής. Οι ταξιδιώτες θα ακούνε ιστορίες σχετικές με τη μόνιμη παρακαταθήκη των συρράξεων, κυρίως όμως σχετικές με τους μηχανισμούς που επιφέρουν ειρήνη. Ο Δρόμος του λευκού περιστεριού θα δημιουργήσει επίσης μαθησιακούς κόμβους και συνδέσμους προς τη βόρεια, ανατολική, κεντρική και νότια Ευρώπη, έτσι ώστε οι περιπατητές να μπορούν να επιλέγουν τις διαδρομές τους για να επισκεφθούν όσες τοποθεσίες κρίνουν σκόπιμο. Ο Δρόμος του λευκού περιστεριού θα ενθαρρύνει την επέκταση αυτών των «συνδέσμων»τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ, αναγνωρίζοντας όχι μόνο τις φυσικές οδούς αλλά και τους πολιτιστικούς δεσμούς, όπως με τη Σκωτία και ιδιαίτερα με το νησί Iona καθώς και τους δεσμούς εδραίωσης της ειρήνης με μέρη όπως η Ουκρανία και η Μέση Ανατολή. Θα μπορούσαν επίσης να βρεθούν τρόποι σύνδεσης με άλλες ήδη καθιερωμένες διαδρομές, όπως το Camino de Santiago.

4.3.2.

Θα περιλαμβάνει ηλεκτρονική πύλη που θα δημιουργεί μια εικονική και διαδραστική εμπειρία με οπτικοακουστικά στοιχεία από κάθε τοποθεσία και τις ίδιες προφορικές αφηγήσεις που θα ακούγονται στο ταξίδι, για όσους δεν διαθέτουν την απαιτούμενη κινητικότητα ώστε να διανύσουν περπατώντας τον Δρόμο του λευκού περιστεριού. Το εικονικό μονοπάτι θα χρησιμοποιηθεί ως εκπαιδευτικό μέσο για τη διδασκαλία της εδραίωσης της ειρήνης στα σχολεία και για την περαιτέρω ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της κατανόησης με βάση τη σχετική τοπική ιστορία και τους πιθανούς δεσμούς κατά την τη διαδρομή προκειμένου να ενθαρρυνθεί η ευρύτερη δυνατή συμμετοχή σε ολόκληρη την ΕΕ και πέραν αυτής. Με βάση το πρότυπο της τεχνολογίας που χρησιμοποιείται για την κατάρτιση δοκίμων στην πολιτική προστασία και την πρόληψη συγκρούσεων, δημιουργεί μια εμπειρία εικονικής πραγματικότητας όσον αφορά τις συγκρούσεις και την εδραίωση της ειρήνης. Ως τεχνολογικό εγχειρίδιο, πληροί τις εκπαιδευτικές απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής και συμπληρώνει τις παλαιές τεχνικές διδασκαλίας που επικεντρώνονται περισσότερο σε όσους καπηλεύονται τον πόλεμο και όχι σε όσους προάγουν την ειρήνη.

5. Ο νέος προϋπολογισμός της ΕΕ (πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο) για τη μεγιστοποίηση της εμπέδωσης της ειρήνης και της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών

5.1.

Ενώ δεν υπάρχουν απλές απαντήσεις στην αναζήτηση λύσεων για την εδραίωση της ειρήνης, υπάρχουν τρόποι να αλλάξουν οι στρατηγικές και οι προτεραιότητες σε μια προσπάθεια άμβλυνσης των χειρότερων συνεπειών των συγκρούσεων. Η ανανέωση του προϋπολογισμού της ΕΕ παρέχει μια πολύτιμη ευκαιρία για να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός με τη δημιουργία «συνοχής, συντονισμού και συμπληρωματικότητας»μεταξύ των πολιτικών για την εδραίωση της ειρήνης της ΕΕ, καθώς και στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπου η πολυπλοκότητα των δομών της καθιστά δύσκολο τον πρακτικό συντονισμό μεταξύ της ΕΥΕΔ και άλλων φορέων. Ομοίως, πρέπει να υπάρχει συνεκτικότητα μεταξύ των πολιτικών της ΕΕ στον τομέα του εμπορίου, των ενισχύσεων, της ασφάλειας και της ανάπτυξης, αλλά και αναγνώριση της ανάγκης σύνδεσης της πολιτικής και της πρακτικής μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των κρατών μελών της και των λοιπών σημαντικών χορηγών.

5.2. Έμφαση στην πρόληψη των συγκρούσεων

Είναι σημαντικό να δοθεί μεγαλύτερη προτεραιότητα σε μέτρα που σχετίζονται με την εδραίωση της ειρήνης στις νέες προτάσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 που αφορούν την εξωτερική δράση. Στις εν λόγω προτάσεις περιλαμβάνεται η αύξηση για την ασφάλεια κατά 40 % στα 4,8 δισεκατ. ευρώ, ένα νέο ταμείο άμυνας ύψους 13 δισεκατ. ευρώ, 6,5 δισεκατ. ευρώ για τη «στρατιωτική κινητικότητα»μέσω του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη»και η αύξηση της χρηματοδότησης της εξωτερικής δράσης κατά 26 % στα 120 δισεκατ. ευρώ. Ουσιαστικά, η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για έναν εκτός προϋπολογισμού «Ευρωπαϊκό μηχανισμό για την ειρήνη»ύψους 10,5 δισεκατ. ευρώ με σκοπό την κοινή δράση σε χώρες εκτός ΕΕ αποτελεί ιδανική λύση προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η δράση της ΕΕ προσανατολίζεται πραγματικά προς την πρόληψη των συγκρούσεων. Το 2017, η ΕΕ ενέκρινε κανονισμό για τη δημιουργία νέας στήριξης στο πλαίσιο του Μηχανισμού συμβολής στη σταθερότητα και την ειρήνη (IcSP) με στόχο την ενίσχυση της ανάπτυξης ικανοτήτων των στρατιωτικών φορέων —Ανάπτυξη ικανοτήτων για τη στήριξη της ασφάλειας και της ανάπτυξης (CBSD). Το Ευρωπαϊκό Γραφείο-Σύνδεσμος για την οικοδόμηση της ειρήνης (EPLO) κρούει επανειλημμένα τον κώδωνα του κινδύνου ως προς το θέμα αυτό και την ανάγκη μεγαλύτερης συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών.

5.3. Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών με έμφαση στις γυναίκες και τη νεολαία

Γίνεται όλο και περισσότερο αποδεκτό ότι η κοινωνία των πολιτών έχει μεγάλη βαρύτητα στη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας και της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας οιασδήποτε στρατηγικής για την εδραίωση της ειρήνης. Η συνεργασία με τοπικούς φορείς δεν εξυπηρετεί μόνο την αύξηση της κατανόησης της σύγκρουσης από τη βάση προς την κορυφή, αλλά και την κατά τόπους αποδοχή της διαδικασίας, με την υποβοήθηση της προαγωγής μιας διαδικασίας εδραίωσης της ειρήνης —όπου θα λαμβάνεται περισσότερο υπόψη το στοιχείο της σύγκρουσης—, αλλά και της θετικής ενίσχυσης. Στο ψήφισμα υπ’ αριθ. 2419 του ΟΗΕ υπογραμμίζεται ο ρόλος των νέων ως προς τη διαπραγμάτευση και την εφαρμογή ειρηνευτικών συμφωνιών, όπως και το ψήφισμα υπ’ αριθ. 1325 του ΟΗΕ όσον αφορά τον ρόλο των γυναικών. Η συνδικαλιστική δραστηριότητα και οι επιχειρήσεις, μεγάλες ή μικρές, είναι επίσης ζωτικής σημασίας ως προς την κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών. Οι ευάλωτες ομάδες, και ιδίως τα θύματα, πρέπει να απολαύουν ειδικής προσοχής, ενώ σημαντική είναι και η προσέγγιση της «καλής γειτονίας»στις σχέσεις μέσα στην κοινότητα και τον χώρο εργασίας. Ο «διαρθρωμένος διάλογος»μεταξύ της ΕΕ και της κοινωνίας των πολιτών δημιουργεί επίσης πρωτοποριακές και σταθερές σχέσεις, όπως αποδεικνύεται από την ΕΟΚΕ στις σχέσεις με τους γείτονες της ΕΕ στην Αφρική, την Ασία και αλλού.

5.4. Ευαισθητοποίηση σε επίπεδο ΕΕ

Δεδομένου ότι η ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με την εδραίωση της ειρήνης από την ΕΕ είναι περιορισμένη, ο νέος προϋπολογισμός πρέπει να δώσει μεγαλύτερη έμφαση σε στρατηγικές ενημέρωσης, επικοινωνίας και εκπαίδευσης, ιδίως στη χρήση τόσο παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης όσο και μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αν και είναι πραγματικές οι ανησυχίες για τους κινδύνους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τη δυνητική απειλή για τις δημοκρατίες, η χρήση των ΜΜΕ για την επίτευξη θετικών αλλαγών δεν αξιοποιείται επαρκώς. Η δημοσιογραφία της ειρήνης, η πολιτιστική διπλωματία και ο διαπολιτισμικός διάλογος πρέπει να τυγχάνουν αυξημένων πόρων στον νέο προϋπολογισμό της ΕΕ. Η εκπαίδευση διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο, καθότι μέσω αυτής διδάσκονται τα παιδιά και οι νέοι όχι μόνο να ανέχονται, αλλά και να σέβονται τις διαφορές. Παράδειγμα αυτού αποτέλεσαν η Ειδική Υπηρεσία Προγραμμάτων της ΕΕ και το Κίνημα Ολοκληρωμένης Εκπαίδευσης στη Βόρεια Ιρλανδία.

5.5. Ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών

Η ΕΕ διαθέτει πολύ μεγάλη πείρα σε περιοχές όπως η Νοτιοανατολική Ασία, η Μέση Ανατολή, η Κεντρική Αμερική, τα Βαλκάνια και η υποσαχάρια Αφρική. Κάποιες από τις προσπάθειες αυτές ήταν εξαιρετικά επιτυχείς και κάποιες άλλες λιγότερο. Αντλώντας διδάγματα από την ιστορία, η ΕΕ πρέπει να σέβεται και να προωθεί τη δεοντολογική προσέγγιση όσον αφορά τις παρεμβάσεις, όπως καταδεικνύεται στην Πρωτοβουλία για τη διαφάνεια των εξορυκτικών βιομηχανιών (3), η οποία, προωθώντας τις πλήρεις διαδικασίες συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, συμβάλλει στην καταπολέμηση της εκμετάλλευσης και της διαφθοράς και την προώθηση της χρηστής διακυβέρνησης. Αυτά τα διδάγματα, άσχημα ή καλά, πρέπει να συμβάλλουν στην παροχή συμβουλών πολιτικής. Παρότι δεν υπάρχει μία ενιαία προσέγγιση για όλες τις περιπτώσεις, υπάρχουν βασικές αρχές, κοινές για ζώνες συγκρούσεων, οι οποίες δεν είναι δυνατό να αγνοηθούν. Αυτή η ανταλλαγή εμπειριών θα πρέπει να καθιερωθεί καλύτερα, ιδίως μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής δράσης της ΕΕ, η οποία δεν έχει μέχρι σήμερα υιοθετήσει μια συστηματική προσέγγιση της κοινής μάθησης. Πρόκειται για μια χαμένη ευκαιρία και μια σημαντική πολιτική αδυναμία που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί.

5.6. Η μελλοντική πορεία

Η εκατονταετηρίδα μνήμης του πολέμου και εορτασμού της ειρήνης και της πολιτιστικής κληρονομιάς σηματοδοτεί την κατάλληλη στιγμή για την ΕΕ να αποκαταστήσει την αξία της στον κόσμο, όχι μόνο ως οικονομική δύναμη αλλά και ως παγκόσμιος ηγέτης όσον αφορά την εδραίωση, εξασφάλιση και προώθηση της ειρήνης. Εστιάζοντας στην ειρήνη έναντι της τρομοκρατικής απειλής τόσο στο εσωτερικό της όσο και εκτός των συνόρων της, η ΕΕ μπορεί να θεωρεί τη δική της πείρα παράδειγμα τού τι μπορεί μεν να επιτευχθεί, αλλά πρέπει να καλλιεργείται συνεχώς προς ενθάρρυνση του διαπολιτισμικού διαλόγου, της ανοχής, της αλληλεγγύης και του αμοιβαίου σεβασμού.

Παρέχοντας έναν χάρτη πορείας για μια παγκόσμια στρατηγική εδραίωσης της ειρήνης υπό την ηγεσία της ΕΕ, παράλληλα με μια φυσική και εικονική διαδρομή ειρήνης για τους ταξιδιώτες, ο Δρόμος του λευκού περιστεριού λειτουργεί ως φάρος που δείχνει έναν τρόπο ζωής, μάθησης και σύνδεσης σε έναν όλο και πιο παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Άνθρωποι, νέοι και ηλικιωμένοι, με διαφορετικές κοινωνικοοικονομικές, γενεαλογικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές και κοινοτικές καταβολές, από μακρινές γωνιές της ΕΕ και από άλλα μέρη θα πορευτούν μαζί και θα γνωρίσουν διαφορετικούς πολιτισμούς και παραδόσεις και θα αναπτύξουν νέες διασυνδέσεις βασισμένες στη μεγαλύτερη κατανόηση των αξιών της ΕΕ.

Χρησιμοποιώντας το σύμβολο του λευκού περιστεριού για να υποδείξει την κατεύθυνση του ταξιδιού, ο Δρόμος του λευκού περιστεριού δεν θα αποτελεί απλώς παρακαταθήκη της εδραίωσης της ειρήνης σε ολόκληρο τον κόσμο από την ΕΕ, αλλά και ένα νέο ενωσιακό όραμα και μήνυμα ελπίδας σε όλο και πιο δύσκολες στιγμές.

Στην πολιτική εδραίωσης της ειρήνης, όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει και ο Δρόμος του λευκού περιστεριού.

Βρυξέλλες, 20 Μαρτίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Ο Ιρλανδός προσκυνητής του έκτου αιώνα περιγράφηκε από τον θεμελιωτή της ΕΕ, Robert Schumann, ως ο «προστάτης άγιος όλων όσοι επιδιώκουν να οικοδομήσουν μια ενωμένη Ευρώπη».

(2) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την ειρηνευτική διαδικασία στη Βόρεια Ιρλανδία, 23.10.2008 (ΕΕ C 100 της 30.4.2009, σ. 100).

Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «O ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οικοδόμηση της ειρήνης στις εξωτερικές σχέσεις: ορθές πρακτικές και προοπτικές», 19.1.2012 (EE C 68 της 06.3.2012, σ. 21).

(3) Όπως αναφέρεται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Διασφάλιση των απαραίτητων εισαγωγών για την ΕΕ μέσω των υφιστάμενων εμπορικών και συναφών πολιτικών της ΕΕ», 16.10.2013 (ΕΕ C 67 της 6.3.2014, σ. 47).

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/37

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ας αφουγκραστούμε τους πολίτες της Ευρώπης για ένα βιώσιμο μέλλον (Sibiu και πέραν αυτού)»

(2019/C 228/06)

Εισηγητές: η κ. Vladimíra DRBALOVÁ

ο κ. Peter SCHMIDT

ο κ. Yves SOMVILLE

Απόφαση του Προεδρείου	16.10.2018
Νομική βάση	Άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	217/6/8

Ας αφουγκραστούμε τους πολίτες της Ευρώπης για ένα βιώσιμο μέλλον

1. Εισαγωγή

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) αποτελεί γέφυρα μεταξύ των οργάνων της ΕΕ και των πολιτών της μέσω της πολυμορφίας των μελών της και, υπό αυτή την ιδιότητά της, θα ήθελε να καταθέσει το φιλόδοξο όραμά της για το μέλλον, με την Ευρώπη να καθίσταται ο παγκόσμιος ηγέτης στο πεδίο της βιώσιμης ανάπτυξης.

1.2.

Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί ένα από τα πλέον επιτυχημένα ειρηνευτικά, κοινωνικά και οικονομικά εγχειρήματα στην ευρωπαϊκή ιστορία. Η Ευρώπη μας θεμελιώθηκε στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της μη διάκρισης, της ανοχής, της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών, της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες (1). Οι αξίες αυτές πρέπει να συνεχίσουν να βρίσκονται στο επίκεντρο της μελλοντικής ανάπτυξης και των πολιτικών της ΕΕ.

1.3.

Οι επτά δεκαετίες ειρήνης και σταθερότητας στην Ευρώπη αποτελούν ιστορικό και εξαιρετικό επίτευγμα, που κατέστη δυνατό χάρη στο ευρωπαϊκό εγχείρημα και την οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία δημιούργησαν μια ένωση των λαών της Ευρώπης και, βήμα προς βήμα, συνέδεσαν τα ευρωπαϊκά κράτη σε έναν κοινό σκοπό. Αυτό εξηγεί τον λόγο για τον οποίο η ΕΕ εξακολουθεί να αποτελεί ένα ελκυστικό εγχείρημα για τις υποψήφιες χώρες και για τις χώρες που συμμετέχουν στην πολιτική γειτονίας της. Ωστόσο, η Ευρώπη πρέπει να είναι προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει νέες γεωπολιτικές εξελίξεις. Η ΕΟΚΕ θα πρέπει να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση σχετικά με το γεγονός ότι η ειρήνη δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη για πάντα.

1.4.

Η ενιαία αγορά σε όλες τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές της διαστάσεις αποτελεί τον πυρήνα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να είναι σε θέση να δημιουργεί βιώσιμη ανάπτυξη και καινοτομία, να προσελκύει επενδύσεις και να ενισχύει τη βιώσιμη ανταγωνιστικότητα των εταιρειών της στις παγκοσμιοποιημένες αγορές. Εντούτοις, είναι επίσης σημαντικό να αναγνωριστεί ότι ο θετικός αντίκτυπος της ενιαίας αγοράς δεν έχει κατανεμηθεί ομοιόμορφα και ότι δεν είναι όλοι οι πολίτες σε θέση να απολαμβάνουν τον πλούτο της.

1.5.

1.6.

Η βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, εν τω μεταξύ, αποτελεί μοντέλο που εξισορροπεί την οικονομική ευημερία, τα περιβαλλοντικά ζητήματα και την κοινωνική ένταξη. Στο πλαίσιο αυτό, ο προσαρμοσμένος στη βιωσιμότητα δείκτης παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας πρέπει να λαμβάνει υπόψη δύο νέες διαστάσεις – την περιβαλλοντική και την κοινωνική (3).

1.7.

Οι τέσσερις ελευθερίες, δηλαδή η ελεύθερη κυκλοφορία προϊόντων, πολιτών, υπηρεσιών και κεφαλαίων, που από κοινού διευκολύνουν το εμπόριο και την οικονομική ανάπτυξη, την απασχόληση, τη δημιουργικότητα και την καινοτομία, την ανταλλαγή δεξιοτήτων και την ανάπτυξη υποδομών σε απομακρυσμένες περιοχές, αποτελούν την ουσία της Ευρώπης. Οι οικονομικές ελευθερίες και οι κανόνες ανταγωνισμού που εφαρμόζονται ομαλά είναι σύμφυτες με τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα, αλλά δεν πρέπει να τα υπονομεύουν.

1.8.

Εντούτοις, η ΕΕ εξακολουθεί να αντιμετωπίζει εξαιρετικές εσωτερικές και εξωτερικές οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτικές προκλήσεις (4) οι οποίες απειλούν την ύπαρξή της: προστατευτισμός στην ενιαία αγορά, κοινωνικές ανισότητες, λαϊκισμός, εθνικισμός και εξτρεμισμός (5), καθώς και σημαντικές μεταβολές στη γεωπολιτική σκηνή και μεγάλες τεχνολογικές αλλαγές.

1.9.

Η ταχύτερη αλλαγή του κλίματος, η κατάρρευση της βιοποικιλότητας, άλλοι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και η συλλογική αδυναμία υλοποίησης επιτυχών πολιτικών αποτελούν επίσης ζωτικής σημασίας απειλή για τον πληθυσμό, την οικονομία και τα οικοσυστήματα της Ευρώπης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο χρειαζόμαστε μια ισχυρή στρατηγική της ΕΕ για την υλοποίηση του Θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών με ορίζοντα το 2030. Οι κοινωνίες με μεγαλύτερη ισότητα έχουν καλύτερες περιβαλλοντικές επιδόσεις και μεγαλύτερη ικανότητα να γίνονται όλο και πιο βιώσιμες.

1.10.

Υπάρχει σαφής ανάγκη να αντιμετωπιστεί η ζήτηση για ποιοτικές θέσεις εργασίας από την πλευρά των πολιτών σε όλη την Ευρώπη, ιδιαίτερα σε περιφέρειες με υψηλή ανεργία, ιδιαίτερα ανεργία των νέων, ή που αντιμετωπίζουν διαρθρωτικές αλλαγές. Αυτό μας υποχρεώνει όλους -θεσμικά όργανα, κυβερνήσεις, κοινωνικούς εταίρους και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών- να επαναπροσδιορίσουμε μια βιώσιμη Ευρώπη με στόχο την προώθηση της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας.

1.11.

Είναι επείγουσα η ανάγκη να ενισχυθεί η πρόσβαση στις αγορές εργασίας μέσω της συσχέτισης μεταξύ της δημιουργίας θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας και ενός ενισχυμένου εκπαιδευτικού συστήματος για τη δημιουργία των κατάλληλων δεσμών δεξιοτήτων, π.χ. μέσω του διττού συστήματος.

1.12.

Η κοινωνική και η περιβαλλοντική διάσταση είναι αλληλένδετες και η οικονομία πρέπει να αποτελεί παράγοντα κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ανανέωσης, κυρίως μέσω της προώθησης και της ανάπτυξης βασικών δεξιοτήτων και μεγαλύτερης διαφοροποίησης. Το Θεματολόγιο του ΟΗΕ με ορίζοντα το 2030 πρέπει να ενθαρρύνει τον ιδιωτικό τομέα να συμβάλλει στην επίτευξη βιώσιμων οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων, προωθώντας με αυτόν τον τρόπο τη δίκαιη και αειφόρο ανάπτυξη της ευημερίας για όλους και την προστασία των κοινωνικών, ανθρώπινων και εργασιακών δικαιωμάτων (6).

1.13.

Η πολιτιστική διάσταση, σε όλη της την ποικιλομορφία, του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, πρέπει επίσης να αναγνωρίζεται πλήρως σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται την κατανόηση και προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, την ενσωμάτωση μιας πολιτιστικής και δημιουργικής διάστασης στην εκπαίδευση και την υποστήριξη της σύγχρονης δημιουργίας ως κινητήριας δύναμης για τη συνοχή και την ανάπτυξη.

1.14.

Η βιωσιμότητα συνιστά μια μελλοντοστρεφή διαδικασία η οποία πρέπει να καθοδηγείται από ισχυρή πολιτική βούληση και την αποφασιστικότητα να διαμορφωθεί μια βιώσιμη Ευρωπαϊκή Ένωση με τη στροφή των οικονομιών μας προς ένα ανθεκτικό και συνεργατικό, αποδοτικό ως προς τη χρήση των πόρων, με χαμηλές εκπομπές άνθρακα και χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς μέλλον (7), στο οποίο οι συμπεριφορές, οι πράξεις και οι αποφάσεις των κυβερνήσεων, των εταιρειών, των εργαζομένων, των πολιτών και των καταναλωτών θα καθοδηγούνται από τη συνειδητοποίηση των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών τους επιπτώσεων κατά τρόπο υπεύθυνο.

—	Η ΕΟΚΕ ζητεί καταρχάς μια συνολική στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη προς εφαρμογή της ατζέντας του 2030, με την εγγύηση ενός φιλόδοξου προϋπολογισμού της ΕΕ.

—

Η ανταγωνιστικότητα και η βιωσιμότητα δεν βρίσκονται σε αντίθεση εφόσον οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του ορισμού της ανταγωνιστικότητας. Η ανταγωνιστικότητα δεν πρέπει να ορίζεται μόνο από την ποσότητα και τις τιμές, αλλά, κατά προτίμηση, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις ευρωπαϊκές αξίες, την ποιότητα και την αειφορία εντός μιας πλήρως ανεπτυγμένης και ομαλά λειτουργούσας εσωτερικής αγοράς.

—	Η Ευρώπη χρειάζεται ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, ποιοτικά διαφορετικό από αυτό που είχαμε μέχρι τώρα, πιο περιεκτικό κοινωνικά και οικολογικά βιώσιμο, αλλά και ικανό να ενθαρρύνει και να υποστηρίζει τη σύγκλιση της ψηφιακής και της οικολογικής μετάβασης στις χώρες και τις κοινωνίες μας.

—

Οι βιώσιμες επενδύσεις αποτελούν κρίσιμο μέσο για την καθοδήγηση και την προώθηση της διαδικασίας ενίσχυσης του ηγετικού ρόλου της Ευρώπης προς μια βιώσιμη κοινωνία. Πρέπει να τονώνουν τη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα εκπαιδευτικά συστήματα, τις προσιτές και προσβάσιμες πράσινες δημόσιες συγκοινωνίες, την οικολογικά σχεδιασμένη ψηφιακή τεχνολογία, την έρευνα και την καινοτομία.

—	Οι ευρωπαϊκές εταιρείες πρέπει να εκπληρώνουν τον ρόλο και τις ευθύνες τους και να δρουν ως ηγέτες στα μάτια του υπόλοιπου κόσμου ώστε να επαναπροσδιοριστούν η ανταγωνιστικότητα και η οικονομική βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού μας συστήματος σε σχέση με τα πεπερασμένα όρια του πλανήτη μας.

2. Ευρώπη των πολιτών

2.1.

Στα μάτια των ευρωπαίων πολιτών, η Ευρώπη γίνεται αντιληπτή όλο και λιγότερο ως λύση, και όλο και περισσότερο ως πρόβλημα. Ο εθνικισμός και ο προστατευτισμός αποτελούν τρέχουσες απειλές. Αντιμέτωπη με την απώλεια της ταυτότητας και των αξιών, και έχοντας παραμελήσει την πολιτιστική διάσταση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, η Ευρώπη δεν καταφέρνει να βρει απαντήσεις που να αντιστοιχούν στο επίπεδο των τοπικών και των παγκόσμιων ζητημάτων.

2.2.

Η αναγνώριση των θεμιτών ανησυχιών των πολιτών και η ενίσχυση της δημοκρατικής τους συμμετοχής —και ιδιαίτερα των νέων— είναι πολύ σημαντικά θέματα. Η βελτίωση και η μεταρρύθμιση των υφιστάμενων συμμετοχικών μηχανισμών και διαδικασιών διαβουλεύσεων της ΕΕ είναι πρωταρχικής σημασίας. Τα θέματα για τη νεολαία είναι ενσωματωμένα στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, στο Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030 και στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξής του, και αλλού.

—	Ο διαρθρωμένος πολιτικός διάλογος πρέπει να καταστεί πραγματικό εργαλείο δημοκρατικής συμμετοχής, όπως προβλέπεται στο άρθρο 11 παράγραφοι 1 και 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) (8).

—	Η ΕΟΚΕ, ως θεσμικός εκπρόσωπος της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών της ΕΕ, θα συνεχίσει να αποτελεί ενεργό παράγοντα στη διαδικασία χάραξης πολιτικής.

—

Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών (ΕΠΠ), όπως προβλέπεται στο άρθρο 11 παράγραφος 4 ΣΕΕ και ως το πρώτο διακρατικό συμμετοχικό εργαλείο παγκοσμίως, χρειάζεται επίσης περαιτέρω στήριξη και βελτίωση. Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ έχει αγωνιστεί για ένα απλούστερο και πιο κατανοητό σύνολο κανόνων για την εφαρμογή της (9), ενώ ενεργεί και ως διαμεσολαβητής μεταξύ της Επιτροπής και των πολιτών, ιδίως με τη διοργάνωση της ετήσιας διάσκεψης της Ημέρας ΕΠΠ και με την παροχή συνδρομής και υποστήριξης στους διοργανωτές της πρωτοβουλίας ΕΠΠ.

—

Η νεολαία πρέπει να εμπλακεί και να συμμετάσχει στην ευρωπαϊκή πολιτική διαδικασία (10) με την προώθηση ευρύτερης συμμετοχής των πολιτών, μεταξύ άλλων μέσω της ψηφοφορίας, του εθελοντισμού και της συμμετοχής σε οργανώσεις νέων, στη δημοκρατία στον χώρο εργασίας και στον κοινωνικό διάλογο (11). Η ΕΟΚΕ θα προωθήσει τη συμμετοχή των νέων στις δραστηριότητές της και θα αναπτύξει εκδηλώσεις που αφορούν τους νέους, όπως η πρωτοβουλία «Η δική σου Ευρώπη, η δική σου φωνή!» (Your Europe Your Say!) και το βραβείο για νέους επιχειρηματίες.

—

Πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε να διασφαλιστεί η αύξηση της λογοδοσίας και της διαφάνειας κατά τη λήψη των αποφάσεων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των εθνικών κυβερνήσεων, με τη συμμετοχή και του περιφερειακού και του τοπικού επιπέδου, ώστε να κερδηθεί η υποστήριξη των πολιτών, όπως είναι η μεταρρύθμιση των μεθόδων εργασίας του Συμβουλίου. Τούτα δε με σκοπό να ενισχυθεί η διαφάνεια και να επιλυθούν τα προβλήματα λογοδοσίας και διαφάνειας που προκαλεί η υπερβολική χρήση των τριμερών διαλόγων πριν από την έγκριση πράξεων κατά την πρώτη και τη δεύτερη ανάγνωση της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας (12) (13).

—

Θα πρέπει να θεσπιστούν θεσμικοί μηχανισμοί με στόχο να αυξηθεί ο αντίκτυπος των γνωμοδοτήσεων της ΕΟΚΕ στις διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής και λήψης αποφάσεων της ΕΕ, για παράδειγμα μέσω ενισχυμένης παρακολούθησης της συνέχειας που δίδεται στις γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ και σύναψης συμφωνίας συνεργασίας με το Συμβούλιο της ΕΕ ώστε να διασφαλίζεται, μεταξύ άλλων, η συστηματική παροχή πληροφοριών σχετικά με τις γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ στις ομάδες εργασίας του Συμβουλίου.

—	Είναι υψίστης σημασίας η εξασφάλιση δημόσιας υποστήριξης για την υλοποίηση του Θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών με ορίζοντα το 2030 για μια νέα κοινωνική συμφωνία.

3. Κοινωνική Ευρώπη

3.1.

Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο θα πρέπει να παρέχει σταθερή και δίκαιη προστασία για όλους τους πολίτες, μειώνοντας παράλληλα τη φτώχεια και προσφέροντας ευκαιρίες ευημερίας σε όλους. Τα αξιοπρεπή εισοδήματα θα πρέπει να περιορίσουν το χάσμα μεταξύ των πλουσίων και των μειονεκτούντων και να διασφαλίσουν ποιότητα ζωής. Όλοι θα πρέπει να απολαύουν αξιοπρεπών προτύπων εργασίας, ισότητας, καλύτερης ευημερίας και μειωμένων ανισοτήτων στον τομέα της υγείας εντός και μεταξύ των χωρών και των γενεών. Η κοινωνική ένταξη και προστασία, οι υψηλής ποιότητας θέσεις εργασίας, η ισότητα των φύλων, η καλής ποιότητας, προσιτή και προσβάσιμη δημόσια υγεία και υγειονομική περίθαλψη, η πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή και ποιοτική κατοικία, η περιβαλλοντική δικαιοσύνη, η υψηλής ποιότητας δημόσια εκπαίδευση και η ίση πρόσβαση στον πολιτισμό πρέπει να αποτελούν τις βασικές αρχές που καθοδηγούν τα εθνικά και τα ευρωπαϊκά πολιτικά προγράμματα.

—

Είναι απαραίτητη μια νέα «κοινωνική συμφωνία» που θα προσφέρει σε όλους τους πολίτες μια δικαιότερη και πιο ισότιμη κοινωνία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΟΚΕ ζητεί ένα πρόγραμμα κοινωνικής δράσης προκειμένου να μεταφερθεί το Θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών με ορίζοντα το 2030 σε όλα τα επίπεδα.

—

Η ΕΟΚΕ ζητεί γενική βελτίωση και αύξηση των επενδύσεων στα εκπαιδευτικά συστήματα και υποστηρίζει το καθολικό δικαίωμα στη διά βίου μάθηση που επιτρέπει στους ανθρώπους να αποκτούν δεξιότητες και να επανακαταρτίζονται και να αναβαθμίζουν τις δεξιότητές τους· η ενίσχυση των επενδύσεων στους θεσμούς, τις πολιτικές και τις στρατηγικές που θα στηρίξουν τους πολίτες στις μελλοντικές εργασιακές μεταβολές και η εφαρμογή μιας μετασχηματιστικής και μετρήσιμης ατζέντας για την ισότητα των φύλων αποτελούν στοιχεία που θα πρέπει να τυγχάνουν ευρείας στήριξης (14).

—

Οι δημόσιες πολιτικές και τα νομοθετικά μέτρα πρέπει να διασφαλίζουν ότι όλοι οι ευρωπαίοι πολίτες και κάτοικοι απολαύουν του ίδιου επιπέδου προστασίας και μπορούν να ασκούν τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες τους. Η ΕΕ πρέπει να βελτιώσει τις πολιτικές και τις δράσεις της ώστε να διασφαλιστεί η ισότητα των φύλων, πέρα από την εγγύηση ότι όλοι όσοι αντιμετωπίζουν πολλαπλές μορφές διακρίσεων έχουν ίσες ευκαιρίες στην κοινωνία.

—

Στο πλαίσιο των αυξανόμενων ανησυχιών σχετικά με τις αποκλίσεις στην πρόοδο των κρατών μελών, τα μέτρα για τη διασφάλιση ελάχιστου μισθού και ελάχιστου εισοδήματος, ως μέρος διαδικασίας κοινωνικής σύγκλισης στην ΕΕ, μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό συστατικό στοιχείο της κοινωνικής προστασίας Αυτό θα συνεισφέρει στην επίτευξη ενός αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου σε όλες τις χώρες, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στη στήριξη της ανάπτυξης και στην ενίσχυση της σύγκλισης ή την αποφυγή αποκλίσεων εντός της ΕΕ (15).

—	Η βιώσιμη μετάβαση απαιτεί επενδύσεις σε αποτελεσματικά και ολοκληρωμένα συστήματα κοινωνικής προστασίας, που προσφέρουν ποιοτικές υπηρεσίες (16).

—	Ο κοινωνικός διάλογος και τα ισχυρά συστήματα συλλογικών διαπραγματεύσεων μεταξύ των κοινωνικών εταίρων θα πρέπει να επικρατούν ως βασικά εργαλεία για την πρόβλεψη και τη διαχείριση των μεταβάσεων και των αλλαγών.

—	Τα ανωτέρω μέτρα αναμένεται να συμβάλουν στη δημιουργία ίσων όρων ανταγωνισμού, ώστε να διευκολυνθεί η πλήρης υλοποίηση της ενιαίας αγοράς.

4. Βιώσιμο περιβάλλον

4.1.

Οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι εξακολουθούν να κυριαρχούν στα αποτελέσματα της ετήσιας έρευνας αντίληψης παγκόσμιων κινδύνων (Global Risks Perception Survey/GRPS). Εφέτος, αντιπροσώπευαν τρεις από τους πέντε κορυφαίους κινδύνους βάσει πιθανότητας και τέσσερις βάσει επιπτώσεων. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα ήταν ο κίνδυνος που προκαλεί τις μεγαλύτερες ανησυχίες, όμως οι ερωτηθέντες ανησυχούν όλο και περισσότερο για την αδυναμία της περιβαλλοντικής πολιτικής: έχοντας πέσει στην κατάταξη μετά το Παρίσι, «η αδυναμία μετριασμού και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή» επανήλθε έως και τη δεύτερη θέση όσον αφορά τις επιπτώσεις κατά το τρέχον έτος (17).

4.2.

Σε έναν νεκρό πλανήτη δεν θα υπάρχει ούτε ζωή, ούτε δουλειά, ούτε επιχειρηματικότητα. Κατά συνέπεια, η κατάρρευση της βιοποικιλότητας και η κλιματική αλλαγή καθιστούν απαραίτητη προϋπόθεση η ΕΕ να δημιουργήσει υψηλής ποιότητας θέσεις εργασίας (18) και να παράσχει μια λύση επωφελή για τους εργοδότες, τους εργαζόμενους και άλλους εκπροσώπους της κοινωνίας πολιτών. Η καθυστέρηση της προσαρμογής, ή η μη ανάληψη δράσης, θα μπορούσε να αυξήσει σημαντικά το συνολικό κόστος της κλιματικής αλλαγής (19) και τις θανατηφόρες επιπτώσεις της στη βιοποικιλότητα, συμπεριλαμβανομένης της ανθρωπότητας.

4.3.

Το σχέδιο του Ευρωπαϊκού συμφώνου χρηματοδότησης για το κλίμα (European Finance-Climate Pact) συζητείται εδώ και αρκετά χρόνια και εξακολουθεί να συζητείται και σήμερα. Το σύμφωνο αυτό θα επιτρέψει στην ΕΕ να διατηρήσει την ηγετική της θέση στην αειφόρο ανάπτυξη και στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής (20).

—

Η στρατηγική αυτή πρέπει να διασφαλίζει ότι τουλάχιστον η συμφωνία του Παρισιού οφείλει να εφαρμοστεί πλήρως και αμέσως και να αντικατοπτρίζεται μέσω της ευθυγράμμισης των στόχων της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών για τα έτη 2030 και 2050, με τη δέσμευση να περιοριστούν οι αυξήσεις της θερμοκρασίας στο μέγιστο όριο του 1°C, καθώς και μέσω φιλόδοξων πολιτικών της ΕΕ για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένης της ταχείας εξάλειψης όλων των ορυκτών καυσίμων, με μετάβαση από την ενεργειακή απόδοση στην απόλυτη μείωση της χρήσης ενέργειας. Η ΕΕ θα πρέπει να επιταχύνει τη δίκαιη και βιώσιμη μετάβαση προς το υψηλότερο δυνατό ποσοστό παροχής ανανεώσιμης ενέργειας (21), η οποία είναι καθαρή, οικονομικά προσιτή, υποστηρίζει την οικειοποίηση εκ μέρους των κοινοτήτων και δεν οδηγεί ούτε σε ενεργειακή φτώχεια ούτε σε υπονόμευση της βιώσιμης ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών εταιρειών σε παγκόσμιο επίπεδο.

—

Το Ευρωπαϊκό σύμφωνο χρηματοδότησης για το κλίμα πρέπει να καλύπτει όλες τις πτυχές της πολιτικής για την αλλαγή του κλίματος, όπως τη δίκαιη μετάβαση για τον μετριασμό των επιπτώσεων της αλλαγής και την αντιστάθμιση των ζημιών και απωλειών, καθώς και πραγματικές πολιτικές προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος.

—

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της για την ανάπτυξη μιας σφαιρικής πολιτικής για τα τρόφιμα (22) στην ΕΕ με στόχο την παροχή υγιεινής διατροφής από αειφόρα επισιτιστικά συστήματα, τη σύνδεση της γεωργίας με τις υπηρεσίες εστίασης και οικοσυστημάτων και τη διασφάλιση αλυσίδων εφοδιασμού που εγγυώνται δημόσια υγεία για όλα τα τμήματα της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Είναι απαραίτητη η δίκαιη κατανομή της προστιθέμενης αξίας σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων.

—

Η γεωργία θα μπορούσε να αποτελεί μέρος της λύσης για τον μετριασμό της αλλαγής του κλίματος (κυκλική οικονομία, αποθήκευση CO2 κλπ.), δεδομένου ότι καλύπτει πολύ μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής επικράτειας. Επιπλέον, η βιώσιμη γεωργία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση του κοινωνικοοικονομικού ιστού στις αγροτικές περιοχές.

—

Η ΕΕ πρέπει να μετατρέψει τη γραμμική οικονομία σε μια κυκλική οικονομία χωρίς άνθρακα. Οι πολιτικές για την κυκλική οικονομία θα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι οι κύκλοι είναι μακράς διάρκειας, μικροί, τοπικοί και καθαροί. Για κάποιες συγκεκριμένες βιομηχανικές δραστηριότητες το μέγεθος των κύκλων τείνει να είναι μεγάλο (23).

—

Πρέπει να δημιουργηθούν και να εφαρμοστούν κοινά πρότυπα για την παροχή καθαρού αέρα και νερού και την προστασία των ωκεανών μας. Πρέπει να εφαρμοστούν φιλόδοξα μέτρα για να σταματήσει η αποδάσωση και η απώλεια βιοποικιλότητας στην Ευρώπη και σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και για να τερματιστεί η μη βιώσιμη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, μεταξύ άλλων από το Νότιο Ημισφαίριο του πλανήτη μας. Πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε να ευθυγραμμιστούν τα ευρωπαϊκά επίπεδα κατανάλωσης με την ικανότητα της Γης να παράγει, μεταξύ άλλων μέσω της εφαρμογής στρατηγικών επάρκειας (24).

5. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ως ισχυρότερος παγκόσμιος ηγέτης στον τομέα της βιωσιμότητας

5.1.

Οι επιχειρήσεις αποτελούν παράγοντα κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης και η βιώσιμη ανταγωνιστικότητα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση ώστε οι επιχειρήσεις να διαδραματίσουν τον ρόλο τους στην κοινωνία. Οι επιχειρήσεις λειτουργούν όλο και περισσότερο κατά τρόπο βιώσιμο, με βάση τις ιδιαίτερες συνθήκες και πόρους τους και σε συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους φορείς, ώστε να παρακολουθούν, να αξιολογούν και να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τις επιπτώσεις των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων στους τομείς της κοινωνίας, του περιβάλλοντος, της προστασίας των καταναλωτών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ως εκ τούτου, η Ευρώπη πρέπει να ακολουθήσει μια προσέγγιση στις πολιτικές της η οποία θα συνάδει με τη φιλοδοξία της να καταστεί παγκόσμια ηγέτιδα στην αειφόρο ανάπτυξη. Υπάρχουν ήδη πρωτοπόροι μεταξύ των εταιρειών στην Ευρώπη, πρέπει όμως να είναι πιο φιλόδοξες και να διαδώσουν το βιώσιμο αυτό πνεύμα στις αλυσίδες αξίας, δίνοντας ιδιαίτερη ενθάρρυνση στις ΜΜΕ.

5.2.

Πληθώρα νέων μοντέλων μετασχηματίζει τη σχέση μεταξύ παραγωγών, διανομέων και καταναλωτών. Μερικά από αυτά τα νέα μοντέλα (όπως η λειτουργική οικονομία, η οικονομία του διαμοιρασμού και η υπεύθυνη χρηματοδότηση) επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν άλλες βασικές προκλήσεις για τον άνθρωπο και τον πλανήτη που είναι ζωτικής σημασίας για την αειφόρο ανάπτυξη, όπως η κοινωνική δικαιοσύνη, η συμμετοχική διακυβέρνηση και η διατήρηση των πόρων και του φυσικού κεφαλαίου.

—

Η εν εξελίξει τέταρτη βιομηχανική επανάσταση τροποποιεί ριζικά την παγκόσμια οικονομία, και ειδικότερα τις υπηρεσίες που σχετίζονται με τη μεταποίηση και τις βιομηχανίες. Η Ευρώπη χρειάζεται έναν πραγματικό ψηφιακό μετασχηματισμό για να ανακτήσει την παγκόσμια βιώσιμη ανταγωνιστικότητα και να επιτύχει βιώσιμη ανάπτυξη και θέσεις εργασίας. Η Ευρώπη χρειάζεται μια συνολική στροφή ώστε να καταστεί η πιο δυναμική ψηφιακή περιοχή στον κόσμο, λαμβάνοντας υπόψη την παγκόσμια φύση της ψηφιακής οικονομίας και την ενσωμάτωση των επιχειρήσεων στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας.

—

Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η υποστήριξη των εν λόγω φορέων καινοτομίας αποτελεί ευκαιρία να καταστεί ηγέτιδα καινοτόμων βιώσιμων οικονομικών μοντέλων που θα συνδέουν αναπόσπαστα τις έννοιες της οικονομικής ευημερίας, της ποιοτικής κοινωνικής προστασίας και της περιβαλλοντικής αειφορίας, και θα καθορίσουν ένα «ευρωπαϊκό σήμα».

—

Οι ευρωπαϊκές εταιρείες πρέπει να παραμείνουν κινητήριοι μοχλοί καινοτομίας και δημιουργικότητας και να σέβονται τα υψηλά πρότυπα όσον αφορά την εργασία, τους καταναλωτές και το περιβάλλον σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ενώ η έξυπνη χάραξη πολιτικής και η χρηστή διακυβέρνηση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον καθορισμό του ορθού πλαισίου, οι επιχειρήσεις με τους εργαζομένους τους, σε στενή συνεργασία με επιστήμονες και ερευνητές, είναι αυτές που παρέχουν καινοτομία και λύσεις στις ανάγκες της κοινωνίας.

—	Το επιχειρηματικό περιβάλλον που βοηθά στην προετοιμασία για το μέλλον βασίζεται σε ανοικτές αγορές και θεμιτό ανταγωνισμό, όπου οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές αποτελούν μέρος του ορισμού του, παρέχει δε δυνατότητες και υποστηρικτικές συνθήκες για την επιχειρηματική δραστηριότητα.

—

Πρέπει να διατίθενται καθοδήγηση και υποστήριξη ώστε να μπορούν όλες οι επιχειρήσεις, και ιδιαίτερα οι ΜΜΕ, να ενστερνιστούν την ψηφιοποίηση, αντιστρέφοντας τις ανορθόδοξες τάσεις στις επενδύσεις στην τεχνολογία και την καινοτομία μέσω της αύξησης της ευαισθητοποίησης, της ενθάρρυνσης της χρηματοδότησης, της στήριξης της Ε&Α και της επένδυσης σε κατάλληλες δεξιότητες.

6. Ελεύθερο και δίκαιο εμπόριο

6.1.

Η εμπορική πολιτική της ΕΕ αποτελεί βασικό παράγοντα που ισχύει για την ΕΕ στο σύνολό της και ενώνει πράγματι όλα τα κράτη μέλη της. Η εμπορική πολιτική βοήθησε την ΕΕ να αυξήσει την ευημερία της μέσω εμπορικών ανταλλαγών με ένα ευρύ φάσμα εταίρων. Σήμερα, η ΕΕ αποτελεί ηγετική δύναμη του παγκόσμιου εμπορίου, με περισσότερες από 30 εκατομμύρια θέσεις εργασίας να συνδέονται με το διεθνές εμπόριο (25), βασικό ρόλο στο εμπόριο υπηρεσιών και σημαντικά εμπορικά πλεονάσματα σε αγαθά, για παράδειγμα με τις ΗΠΑ (πάνω από 107,9 δισεκατομμύρια ευρώ κατά τους πρώτους 11 μήνες του 2018). Την ίδια στιγμή, η ΕΕ ενσωματώνει και προωθεί, μέσω του εμπορίου, τις αξίες της κοινωνικής ένταξης και της προστασίας του περιβάλλοντος, που είναι απαραίτητες για τη διαμόρφωση μιας βιώσιμης παγκοσμιοποίησης —με άλλα λόγια, μιας μορφής παγκοσμιοποίησης που θα ωφελεί όχι μόνο τις μεγάλες επιχειρήσεις και επενδυτές αλλά και τους απλούς ανθρώπους, τους εργαζομένους, τους αγρότες, τους καταναλωτές και τις ΜΜΕ.

6.2.

Η ΕΕ επιδιώκει να προωθήσει -πολυμερώς, διμερώς και μονομερώς- ένα όραμα εμπορικής πολιτικής που να συνδυάζει την παραδοσιακή μερκαντιλιστική προσέγγιση για την πρόσβαση στην αγορά (δασμολογικά και μη δασμολογικά μέσα) με στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, οι οποίοι συνάδουν με την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

6.3.

Η εμπορική πολιτική της ΕΕ ενίσχυσε τον ρόλο της κοινωνίας πολιτών τόσο κατά τη φάση των διαπραγματεύσεων όσο και κατά τη φάση της υλοποίησης χάρη στη συμβολή των εγχώριων συμβουλευτικών ομάδων. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον επαγγελματικό χαρακτήρα όλων των οργανώσεων που δίδουν την ευκαιρία στους πολίτες να εκφράζουν περισσότερο την άποψή τους κατά τον καθορισμό του περιεχομένου των εμπορικών συμφωνιών και να ελέγχουν περισσότερο τη συμμόρφωση των εμπορικών εταίρων με τις «ποιοτικές» δεσμεύσεις και τα αντίστοιχα πρότυπα (26).

—

Όπως και η διπλωματία και η πολιτική γειτονίας της, η εμπορική πολιτική της ΕΕ πρέπει να αντικατοπτρίζει και να είναι συνεπής με τις δικές της εσωτερικές αξίες ως παγκόσμια ηγέτιδα στην αειφορία. Η ΕΕ θα πρέπει να είναι σε θέση να διατηρεί την ανταγωνιστικότητά της και να διαχειρίζεται τις συμμαχίες της με βασικούς εταίρους, ενώ παράλληλα διατηρεί, ενισχύει και βελτιώνει το μοντέλο υψηλών προτύπων της στον περιβαλλοντικό και κοινωνικό τομέα.

—	Η ΕΟΚΕ ζητεί ειδικότερα μια φιλόδοξη ατζέντα εμπορικής πολιτικής και στα τρία επίπεδα, μονομερές, διμερές και πολυμερές – μιας πολιτικής που θα δημιουργεί ανάπτυξη και θέσεις εργασίας στην ΕΕ, προωθώντας παράλληλα μια εμπορική πολιτική βασισμένη σε κανόνες σε παγκόσμιο επίπεδο.

—	Σε μονομερή βάση, η ΕΕ θα πρέπει να εκσυγχρονίσει και να βελτιώσει το Σύστημα Γενικευμένων Προτιμήσεων (ΣΓΠ) και τη συμφωνία «Τα πάντα εκτός από όπλα» (ΕΒΑ) προκειμένου να ενθαρρύνει την ανάπτυξη των λιγότερο ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών.

—	Σε διμερές επίπεδο, η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να ανοίγει νέες αγορές και να αυξάνει τις επιχειρηματικές ευκαιρίες και την ικανοποίηση των καταναλωτών με περισσότερους εταίρους, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα υψηλά κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα στη γεωργία, τη βιομηχανία και τις υπηρεσίες.

—

Σε πολυμερή βάση, η ΕΕ θα πρέπει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στη μεταρρύθμιση του ΠΟΕ, προκειμένου να αποφευχθεί η παράλυση του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου (Appellate Body) του Οργάνου Επίλυσης Διαφορών (Dispute Settlement Body). Η ΕΟΚΕ υιοθέτησε πρόσφατα ένα φιλόδοξο και προοδευτικό σύνολο προτάσεων για τη μεταρρύθμιση αυτή βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα (27). Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι ο ΠΟΕ, μοναδικός θεματοφύλακας του διεθνούς εμπορίου, συμβάλλει ουσιαστικά στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), διατηρεί τη συνάφεια μεταξύ των εμπορικών κανόνων και των διεθνών προτύπων εργασίας και διευκολύνει την εκπλήρωση των δεσμεύσεων που ανελήφθησαν βάσει της συμφωνίας του Παρισιού.

—

Η διαφάνεια στο εμπόριο απαιτεί αποτελεσματικά μέσα εμπορικής άμυνας και έναν λειτουργικό μηχανισμό ελέγχου για τις άμεσες ξένες επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς της ΕΕ. Στόχος ασφαλώς είναι η προστασία της ΕΕ και των καταναλωτών, των εργαζομένων και των επιχειρήσεών της από τις αθέμιτες και επιθετικές εμπορικές πρακτικές.

—

Είναι απαραίτητο να εμβαθυνθεί η συνεργασία σε διεθνές επίπεδο με όλους τους σχετικούς οργανισμούς (ΟΟΣΑ, ΟΕΕ/ΗΕ, ΔΟΕ, ΠΟΕ κλπ.) προκειμένου να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι παγκόσμιες προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων των κλιματικών αλλαγών, της φτώχειας, της απάτης, της φοροδιαφυγής και των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο.

7. Δημόσια αγαθά και υπηρεσίες

7.1.

Σύμφωνα με την αρχή 20 του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων «Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες καλής ποιότητας, στις οποίες περιλαμβάνονται η ύδρευση, η αποχέτευση, η ενέργεια, οι μεταφορές, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και οι ψηφιακές επικοινωνίες» (28). Οι υπηρεσίες αυτές δεν μπορούν να λειτουργούν μόνο σύμφωνα με τους κοινούς κανόνες για τον ανταγωνισμό και την αγορά: είναι απαραίτητη η θέσπιση ειδικών κανόνων ώστε να διασφαλίζεται ότι κάθε πολίτης έχει οικονομικά προσιτή πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες, οι οποίες θεωρούνται ουσιαστικής σημασίας και αναγνωρίζονται ως κοινές αξίες της Ένωσης (29).

—	Οι δημόσιες αρχές πρέπει να κατευθύνουν τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης μέσω των δημόσιων συμβάσεών τους, προβαίνοντας προληπτικά στην εφαρμογή κριτηρίων περιβαλλοντικών και κοινωνικών προμηθειών, όπως ορίζεται στη νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις.

—	Οι βασικές δημόσιες υπηρεσίες (30) όπως η εκπαίδευση, η υγεία, η παιδική μέριμνα και οι δημόσιες μεταφορές, καθώς και τα δημόσια αγαθά, όπως το καθαρό πόσιμο νερό, ο καθαρός αέρας και το παρθένο έδαφος κλπ., πρέπει να είναι προσβάσιμες σε όλους, με προσιτό κόστος.

8. Δίκαιη φορολογία

8.1.

Η φορολογική πολιτική στην ΕΕ αποτελείται από δύο συνιστώσες: την άμεση φορολογία, η οποία παραμένει αποκλειστική ευθύνη κάθε κράτους μέλους, και την έμμεση φορολογία, η οποία έχει αντίκτυπο στην ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών και στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών στην ενιαία αγορά. Ωστόσο, όσον αφορά την άμεση φορολογία, η ΕΕ έχει θεσπίσει ορισμένα εναρμονισμένα πρότυπα για τη φορολογία επιχειρήσεων και ιδιωτών, ενώ τα κράτη μέλη έχουν λάβει κοινά μέτρα για την αποτροπή της φοροαποφυγής και της διπλής φορολόγησης. Εντούτοις, η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να προωθεί ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα, το οποίο υποχρεώνει τα φυσικά πρόσωπα και τις νομικές οντότητες να υπόκεινται σε φόρο επί του εισοδήματος και των κερδών κατ’ αναλογικό τρόπο. Όσον αφορά την έμμεση φορολογία, η ΕΕ είναι αρμόδια για τον συντονισμό και την εναρμόνιση του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) και των ειδικών φόρων κατανάλωσης. Η ΕΕ διασφαλίζει ότι ο ανταγωνισμός στην εσωτερική αγορά δεν υφίσταται στρεβλώσεις λόγω των διαφορών μεταξύ των συντελεστών έμμεσης φορολογίας και εξαιτίας φορολογικών συστημάτων ορισμένων χωρών βάσει των οποίων, σε ορισμένες χώρες, χορηγούνται σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις αθέμιτα πλεονεκτήματα έναντι άλλων επιχειρήσεων.

8.2.

Η έλλειψη διαφάνειας, οι διακρίσεις, η στρέβλωση του ανταγωνισμού και οι επιζήμιες φορολογικές πρακτικές αυξάνουν τις οικονομικές ανισότητες και περιορίζουν τις επενδύσεις και τις θέσεις εργασίας, επιφέροντας έτσι κοινωνική δυσφορία, δυσπιστία και δημοκρατικό έλλειμμα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θα πρέπει να εφαρμοστεί μια δίκαιη φορολογική πολιτική της ΕΕ σύμφωνα με, και όχι αντίθετα προς, τη συνολική στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη, με στόχο την προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης, της κοινωνικής συνοχής και των επενδύσεων στην αειφόρο ανάπτυξη.

—	Η αναγκαία μεταρρύθμιση της ΟΝΕ θα πρέπει να περιλαμβάνει μεγαλύτερο φορολογικό συντονισμό μεταξύ των μελών της, καθώς και μια ενιαία εκπροσώπηση του ευρώ σε διεθνείς οργανισμούς.

—

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της δίκαιης φορολόγησης και υποστηρίζει την καταπολέμηση της απάτης, της φοροδιαφυγής, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, καθώς και των χρηματοοικονομικών πρακτικών που εφαρμόζονται σε φορολογικούς παραδείσους. Η συνεργασία θα πρέπει να αποτελέσει κοινό στόχο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των κυβερνήσεων και των επιχειρήσεων με στόχο να τεθούν σε εφαρμογή αποτελεσματικοί μηχανισμοί, όπως, για παράδειγμα, οι δύο οδηγίες κατά της φοροαποφυγής (31).

—

Ο συντονισμός της καταπολέμησης της απάτης και της φοροδιαφυγής θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα κατά της διάβρωσης της εταιρικής φορολογικής βάσης και της μετατόπισης των κερδών: σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το κόστος των δύο πρακτικών ανερχόταν σε 50-70 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, προτού ξεκινήσει η εφαρμογή των αντίστοιχων μέτρων. Στην ΕΕ, το ύψος του μη εισπραχθέντος ΦΠΑ εκτιμάται περίπου σε 150 δισ. ευρώ κάθε έτος.

—	Η ΕΕ οφείλει να συνεργαστεί με άλλες οικονομικές περιοχές προκειμένου να καταπολεμήσει αποτελεσματικά τη διαφθορά και την φοροδιαφυγή σε παγκόσμιο επίπεδο και να διασφαλίσει ότι οι διεθνείς κανόνες για τη φορολογία των επιχειρήσεων είναι σαφείς, διαφανείς, αντικειμενικοί και προβλέψιμοι.

—	Οι πολίτες ζητούν ολοένα και επιτακτικότερα η φορολογία να χρησιμοποιείται για να εξασφαλίζει την κοινωνική συνοχή, την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και την προώθηση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης.

—

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για τη θέσπιση αποτελεσματικών και συντονισμένων φορολογικών μέτρων, τα οποία να διασφαλίζουν ότι όλες οι επιχειρήσεις καταβάλλουν το μερίδιο που τους αναλογεί σε φόρους και συνεισφέρουν στους εθνικούς και τους ευρωπαϊκούς δημόσιους προϋπολογισμούς, προκειμένου να συνδράμουν τις κυβερνήσεις να εκπληρώσουν τα κοινωνικά δικαιώματα (32). Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής για τη θέσπιση μιας κοινής ενοποιημένης βάσης φορολογίας εταιρειών (ΚΕΒΦΕ) (33).

—

Τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα που κάνουν χρήση διαδικτυακών πλατφορμών και άλλων ψηφιακών εργαλείων ώθησαν τις επιχειρήσεις να βασίζονται όλο και λιγότερο στη φυσική παρουσία σε μια χώρα. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι πολύ σημαντικό να αναπτυχθούν νέες αρχές σχετικά με τον τρόπο καταλογισμού και φορολόγησης των κερδών των εταιρειών σε μια χώρα της ΕΕ, σε διάλογο με τους εμπορικούς εταίρους, και να ενθαρρυνθεί η ενεργός συμμετοχή στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις που διεξάγονται σε επίπεδο ΟΟΣΑ/G20 σχετικά με μια συμφωνία για την ψηφιακή οικονομία, προκειμένου να αποφευχθεί τυχόν κλιμάκωση των εμπορικών και φορολογικών εντάσεων μεταξύ των μεγάλων οικονομικών παραγόντων του κόσμου (34).

9. Διακυβέρνηση

9.1.

Η προώθηση του μετασχηματισμού προς την αειφόρο ανάπτυξη απαιτεί μια νέα προσέγγιση διακυβέρνησης και νέους κανόνες και μέσα, κατά τον καθορισμό και την υλοποίηση των πολιτικών της ΕΕ. Η αειφόρος ανάπτυξη απαιτεί μια ολιστική και διατομεακή πολιτική προσέγγιση για να διασφαλιστεί ότι οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις αντιμετωπίζονται ενιαία.

—	Η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι όλες οι εσωτερικές και εξωτερικές της πολιτικές είναι συνεκτικές και ευθυγραμμίζονται με τους ΣΒΑ, ούτως ώστε να λαμβάνονται δεόντως υπόψη οι αρχές της αποδοτικότητας, της αναλογικότητας και της βιωσιμότητας.

—

Η χρήση των εργαλείων για τη βελτίωση της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι άλλος ένας τρόπος για να εξασφαλιστεί η περαιτέρω ενσωμάτωση της αειφόρου ανάπτυξης στις ευρωπαϊκές πολιτικές. Όλες οι εκτιμήσεις επιπτώσεων της Επιτροπής πρέπει να αξιολογούν τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, ώστε να λαμβάνεται δεόντως υπόψη και να συνυπολογίζεται η βιωσιμότητα. Οι εκ των υστέρων αξιολογήσεις πρέπει επίσης να αναλύουν και τις τρεις διαστάσεις βάσει μιας ισχυρής ολοκληρωμένης προσέγγισης. Επιπλέον, απαιτούνται διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους, τηρώντας τις διατάξεις της Συνθήκης οι οποίες απαιτούν ειδική διαβούλευση με τους εργαζόμενους και τους εργοδότες όσον αφορά τη νομοθεσία για τα κοινωνικά θέματα (άρθρο 154 παράγραφος 2), ενώ οι διαβουλεύσεις με την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών και τα εθνικά κοινοβούλια αποτελούν ένα ακόμη συστατικό στοιχείο της εργαλειοθήκης για τη βελτίωση της νομοθεσίας με στόχο την εκπλήρωση της απαίτησης για τη συμμετοχή όλων που βρίσκεται στο επίκεντρο του Θεματολογίου 2030.

—

Λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, η πλατφόρμα REFIT και οι αξιολογήσεις και εκτιμήσεις αντικτύπου πρέπει να συμβάλλουν στη διασφάλιση ευνοϊκής νομοθεσίας για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες. Τα εν λόγω μέσα θα πρέπει στο μέλλον να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν όλες τις διαθέσιμες πηγές, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας πολιτών, για να αξιολογούν τον τρόπο βελτίωσης της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της ενωσιακής νομοθεσίας έναντι των στόχων της. Θα πρέπει να συμβάλλουν στην εκτεταμένη κανονιστική βελτίωση της βιώσιμης ανάπτυξης σε όλες τις διαστάσεις της, με στόχο όχι μόνο να απλοποιηθούν και να μειωθούν οι περιττές επιβαρύνσεις και να διασφαλιστεί αποτελεσματική επίτευξη των νομοθετικών στόχων χωρίς να περιορίζεται το εύρος τους, αλλά και να παρασχεθεί βοήθεια όσον αφορά την αναθεώρηση, την επικύρωση, την τροποποίηση, την ενίσχυση ή την καλύτερη εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας.

—

Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, ως το πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, επικεντρώνεται εν μέρει στην απασχόληση και τις κοινωνικές επιδόσεις, είναι όμως αδύναμο όσον αφορά τους κινδύνους που παρουσιάζει η κλιματική αλλαγή και την πρόοδο της ΕΕ προς την επίτευξη των στόχων του Παρισιού, όπως αναφέρεται στην Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης 2019 (35). Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για μια μελλοντοστρεφή στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης που θα ενσωματώνεται σε έναν κύκλο βιώσιμης ανάπτυξης, με βάση συμπληρωματικούς κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς δείκτες και στόχους.

—

Είναι σκόπιμο ο κοινωνικός διάλογος να αναγνωριστεί ως μέσο υλοποίησης του αναπτυξιακού προγράμματος. Ο κοινωνικός διάλογος απαιτεί ευνοϊκό περιβάλλον και αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο. Αφετηρία αποτελεί ο σεβασμός της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και του δικαιώματος συλλογικής διαπραγμάτευσης. Η ΕΕ πρέπει να συνεργαστεί με τους κοινωνικούς εταίρους για την προώθηση ορθών πρακτικών στον τομέα των εργασιακών σχέσεων και εύρυθμων διοικήσεων σε θέματα εργασίας.

—

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ενισχύσει τους δεσμούς της με τα κράτη μέλη και να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών της μέσα από την ορθή υλοποίηση μιας προσέγγισης της τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (ΤΑΠΤΚ), η οποία θα προσφέρει ολοκληρωμένη τοπική ανάπτυξη και τη συμμετοχή των πολιτών και των οργανώσεών τους σε επίπεδο βάσης. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η ΤΑΠΤΚ θα μπορούσε να αποφέρει πολλά πλεονεκτήματα ως ένα επιτυχημένο ευρωπαϊκό μέσο τοπικής ανάπτυξης (36).

10. Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη μεταναστευτική πολιτική

10.1

Η συζήτηση για το μέλλον μιας βιώσιμης Ευρώπης δεν μπορεί να αγνοεί την προσέγγιση της Ευρώπης όσον αφορά τη μετανάστευση. Οι δημογραφικές εξελίξεις καταδεικνύουν ότι η Ευρώπη θα χρειαστεί τους μετανάστες, το ταλέντο τους, τις δεξιότητες και το επιχειρηματικό τους δυναμικό. Είναι επείγουσα η ανάγκη να αλλάξει το αφήγημα και οι πολιτικές μετανάστευσης με βάση τη στενότερη συνεργασία με τρίτες χώρες, ώστε να διασφαλιστεί ορθολογική και εμπεριστατωμένη συζήτηση. Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες δεν πρέπει να θεωρούνται απειλή, αλλά ευκαιρία για το οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης (37). Ως προς αυτό, χρειαζόμαστε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και στρατηγική για τη μετανάστευση.

—	Η ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσει πολιτικές και μέτρα που θα υποστηρίζουν την ασφαλή, οργανωμένη και νόμιμη μετανάστευση, αλλά και θα ενισχύουν την ένταξη και την κοινωνική συνοχή. Η ΕΕ θα πρέπει να συνεργάζεται στενότερα με τη ΔΟΕ όσον αφορά τα προγράμματα μετανάστευσης και ενσωμάτωσης των εργαζομένων.

—

Η ΕΟΚΕ ζητεί ασφαλείς και νόμιμες διαδρομές για τους πρόσφυγες όταν εισέρχονται στην ΕΕ. Πρέπει όλοι οι συναρμόδιοι από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να ακολουθήσουν μια συντονισμένη προσέγγιση, με βάση την κοινή ευθύνη, τη δίκαιη κατανομή, τη σύγκλιση και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, έτσι ώστε να υπάρχουν περισσότερες επιλογές οικογενειακής επανένωσης, μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης.

—	Η μη ένταξη ενέχει οικονομικούς, κοινωνικοπολιτισμικούς και πολιτικούς κινδύνους και κόστος. Ως εκ τούτου, η επένδυση στην κοινωνική ένταξη των μεταναστών είναι η καλύτερη πολιτική εξασφάλισης έναντι πιθανών μελλοντικών δαπανών, προβλημάτων και εντάσεων.

—

Η ένταξη είναι αμφίδρομη και τόσο η κοινωνία υποδοχής όσο και οι μετανάστες έχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις, άρα η ευθύνη πρέπει να επιμερίζεται μεταξύ των δύο. Δεν είναι ούτε δίκαιο ούτε βιώσιμο να έχουμε την αξίωση οι νεοαφιχθέντες να ενταχθούν χωρίς βοήθεια και απέναντι σε αξιόλογους κοινωνικούς, πολιτιστικούς και οικονομικούς φραγμούς. Για τη διευκόλυνση της διαδικασίας, οι δημόσιες πολιτικές θα πρέπει να αντιμετωπίζουν τους φόβους, τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες διαφορετικών τμημάτων του πληθυσμού στις κοινωνίες της ΕΕ, ώστε να αποφεύγονται οι εχθρικές προς την ΕΕ και οι ξενοφοβικές ρητορείες. Προς τούτο, οι σχετικές πολιτικές θα πρέπει να περιλαμβάνουν ένα σαφές, συνεπές και αιτιολογημένο σύνολο υποχρεώσεων, καθώς και μια συνεπή καταγγελία της αντιμεταναστευτικής ρητορείας και συμπεριφοράς.

—

Οι πόλεμοι, η κλιματική αλλαγή και η έλλειψη προοπτικών σε τρίτες χώρες μπορούν να προκαλέσουν διαρκή και μάλιστα αυξημένη εισροή προσφύγων και μεταναστών. Ο περιορισμός των παραγόντων που ωθούν στη μετανάστευση εν γένει αποτελεί παγκόσμια πρόκληση. Θα υπάρξει αυξημένη μετανάστευση (συμπεριλαμβανομένων των κλιματικών προσφύγων) όλων των ειδών λόγω του αυξανόμενου φαινομένου της εκτόπισης πληθυσμών. Για τον λόγο αυτό, η ΕΕ πρέπει να είναι καλύτερα προετοιμασμένη να συντονίσει την κατανομή τους σε όλα τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει με ποιον τρόπο οι μη ισορροπημένες οικονομικές διαδικασίες μπορούν να προκαλέσουν αποσταθεροποίηση στη συγκεκριμένη περίπτωση. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη θέση ότι η Συνθήκη της Λισαβόνας παρέχει επαρκώς ευρεία εντολή για την αναθεώρηση της μεταναστευτικής πολιτικής, προκειμένου να ρυθμιστεί το καθεστώς των «περιβαλλοντικά εκτοπισμένων ατόμων».

11. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ

11.1.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την υψηλή ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία των προγραμμάτων, στα οποία οι προτάσεις της Επιτροπής για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) 2021-2027 συγκεντρώνουν τις κύριες αυξήσεις των δαπανών (Ε+Α+Κ, Erasmus+). Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει τις αμφιβολίες της για το γεγονός ότι οι αυξήσεις αυτές πραγματοποιούνται ως αντιστάθμισμα ουσιαστικών μειώσεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), της πολιτικής συνοχής και της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ), λόγω των προσπαθειών μείωσης του προϋπολογισμού της ΕΕ, ο οποίος μειώνεται από 1,16% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος (ΑΕΕ) της ΕΕ των 27 στον τρέχοντα προϋπολογισμό σε μόλις 1,11% στο ΠΔΠ μετά το 2020.

11.2.

Η ΕΟΚΕ αμφισβητεί τις προτεινόμενες περικοπές των προγραμματισμένων δεσμεύσεων για την ΚΓΠ. Οι περικοπές αυτές θα καταστήσουν αδύνατη την εφαρμογή ενός μοντέλου βιώσιμης αγροτικής ανάπτυξης που αποτελεί συνολικό στόχο της νέας μεταρρύθμισης της ΚΓΠ, καθώς και άλλων στόχων που περιλαμβάνονται στην πρόσφατη ανακοίνωση της Επιτροπής για το μέλλον των τροφίμων και της γεωργίας.

11.3.

Δυστυχώς, η πρόταση της Επιτροπής φαίνεται υπερβολικά προσανατολισμένη προς τη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης, η δε ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για την αναντιστοιχία μεταξύ της φύσης και της κλίμακας των νέων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΕΕ, των φιλοδοξιών της και των διαθέσιμων πόρων για την επίτευξή τους.

11.4.

Η δυσπιστία των πολιτών έναντι των εθνικών και των ευρωπαϊκών δημοκρατικών θεσμών οδηγεί στην άνοδο πολιτικών κινημάτων που αμφισβητούν τις δημοκρατικές αξίες και αρχές, αλλά και την ίδια την ΕΕ. Ορισμένα από αυτά τα πολιτικά κινήματα αποτελούν πλέον μέρος κυβερνήσεων ορισμένων κρατών μελών της ΕΕ.

—

Για να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές προτεραιότητες, τόσο νέες όσο και εν εξελίξει, η ΕΕ χρειάζεται, σε αυτήν την κρίσιμη πολιτικά στιγμή, έναν ισχυρό ενωσιακό προϋπολογισμό. Η πρόταση της Επιτροπής για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) 2021-2027 είναι μετριοπαθής και χωρίς φιλοδοξία. Όπως και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών, η ΕΟΚΕ ζητεί οι πόροι να καθοριστούν στο 1,3% του ΑΕΕ και τα έσοδα να προέρχονται κυρίως από τους ιδίους πόρους της ΕΕ, με θέσπιση των φορολογικών στοιχείων που προτείνει η Ομάδα Υψηλού Επιπέδου για τους ιδίους πόρους υπό την προεδρία του κ. Mario Monti (38).

—	Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι πόροι πρέπει να μεταφέρονται στα κράτη μέλη σύμφωνα με τα κριτήρια της διανεμητικής δικαιοσύνης προς αποκατάσταση της πορείας της οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης που διεκόπη από την κρίση (39).

—

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο το επόμενο ΠΔΠ να αυξήσει τη χρηματοδότηση ώστε να καταστεί δυνατή α) η εφαρμογή από τα κράτη μέλη της Διακήρυξης του Γκέτεμποργκ για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων με στόχο την τόνωση της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων απασχόλησης στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης, β) η υλοποίηση του Θεματολογίου του ΟΗΕ με ορίζοντα το 2030 και γ) η εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού με την προώθηση δίκαιων μεταβάσεων προς πράσινες και ψηφιοποιημένες κοινωνίες.

—

Η ΕΕ χρειάζεται φιλόδοξους προϋπολογισμούς που θα αποτελούν πολιτικά εργαλεία τα οποία αναπτύσσουν σαφή στρατηγική για την ενίσχυση της Ένωσης, με μεγαλύτερη ολοκλήρωση, περισσότερη δημοκρατία, ισχυρότερη στήριξη των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, τόσο εντός της ΕΕ όσο και εκτός αυτής, μεγαλύτερη υποστήριξη για τις επιχειρήσεις όσον αφορά την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών και ψηφιακών προκλήσεων, ισχυρότερη κοινωνική διάσταση και μεγαλύτερη στήριξη της αγροτικής ζωής. Μόνο με τον τρόπο αυτό μπορεί η ΕΕ να περιορίσει και να ξεπεράσει τις εσωτερικές φυγόκεντρες δυνάμεις και να αντιμετωπίσει τους εξωτερικούς γεωπολιτικούς κινδύνους.

—	Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση βάσει της οποίας η είσπραξη κονδυλίων της ΕΕ από τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξαρτάται από τον σεβασμό της αρχής του κράτους δικαίου, η οποία συνιστά θεμελιώδη πυλώνα των αξιών της Ένωσης δυνάμει του άρθρου 2 της ΣΕΕ.

12. Επικοινωνία

12.1.

Ακόμη και οι πιο φιλόδοξες πολιτικές έννοιες και τα προγράμματα σε επίπεδο ΕΕ δεν θα συμβάλουν στην υπέρβαση του υφιστάμενου χάσματος μεταξύ της Ένωσης και των πολιτών της, εάν δεν κοινοποιούνται επαρκώς.

12.2.

Αυτή η αναντιστοιχία μεταξύ πρωτοβουλιών, δραστηριοτήτων και αποφάσεων σε επίπεδο ΕΕ και της αντίληψής τους από τους πολίτες της οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο ελλιπώς ή και καθόλου ενημερωμένων πολιτών, με αποτέλεσμα ο λαϊκισμός να αυξάνεται στα περισσότερα κράτη μέλη. Ταυτόχρονα, παρατηρείται η ανάδυση ενός αντιευρωπαϊκού κλίματος εκ μέρους ορισμένων τμημάτων του πληθυσμού, γεγονός το οποίο υπονομεύει τις εν εξελίξει εργασίες για την οικοδόμηση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.

12.3.

Ως εκ τούτου, απαιτείται επειγόντως μια συνολική κοινή στρατηγική επικοινωνίας για όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, σε όλα τα επίπεδα και με τη συμμετοχή όλων των φορέων της κοινωνίας πολιτών, προκειμένου να καταπολεμηθεί αυτή η έλλειψη ενημέρωσης, αλλά και οι σκόπιμα παραπλανητικές πληροφορίες.

12.4.

Η αποτελεσματική πολιτική επικοινωνίας πρέπει να λαμβάνει τη μορφή πραγματικού διαλόγου μεταξύ όσων παρέχουν τις πληροφορίες και όσων λαμβάνουν τις πληροφορίες αυτές, ώστε να αποφευχθεί μια προσέγγιση από την κορυφή προς τη βάση.

12.5.

Οι ουσιαστικές, αξιόπιστες και δυναμικές πληροφορίες για τα ευρωπαϊκά ζητήματα συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση και στην πρόκληση ενδιαφέροντος για τα ευρωπαϊκά θέματα.

12.6.

Η ΕΟΚΕ, ως γέφυρα μεταξύ της ΕΕ και των πολιτών της, και μέσω των 350 μελών της, θα πρέπει να λειτουργεί ως παράγοντας διευκόλυνσης για τα συντονισμένα αυτά μέτρα. Η ποικιλομορφία των μελών της ΕΟΚΕ αποτελεί μείζον πλεονέκτημα από την άποψη της επαφής με τον μέγιστο δυνατό αριθμό πολιτών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ειδικότερα, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στη νεολαία.

—	Ο κεντρικός ρόλος της ΕΟΚΕ όσον αφορά τη γεφύρωση του χάσματος με τους ευρωπαίους πολίτες πρέπει να αναγνωρίζεται και να υποστηρίζεται καλύτερα από την ΕΕ.

—	Η ΕΕ πρέπει επίσης να αποκεντρώσει τους διαλόγους με τους πολίτες της έτσι ώστε οι δήμοι και οι περιφέρειες να μπορούν να αναπτύξουν έναν κοινό ευρωπαϊκό σκοπό και μια κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα.

—	Οι πολιτικές της ΕΕ θα πρέπει να ανταποκρίνονται πολύ περισσότερο στις προτάσεις των πολιτών, των κοινοτήτων και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, δίνοντάς τους λόγο να συμμετάσχουν.

—	Η ΕΟΚΕ θα πρέπει να αξιολογεί την εφαρμογή των πολιτικών της ΕΕ στα κράτη μέλη κάθε χρόνο, με βάση τους στόχους πολιτικής που ορίζονται στην παρούσα γνωμοδότηση και με σκοπό να παρέχει συγκεκριμένες απαντήσεις στους πολίτες σχετικά με τον αντίκτυπο της συμμετοχής στην ΕΕ στην καθημερινή τους ζωή.

Βρυξέλλες, 20 Μαρτίου 2019.

O Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, άρθρο 2.

(2) Ο ορισμός της βιώσιμης ανάπτυξης βασίζεται στην κ. Kate Raworth, του «Environmental Change Institute» (Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Μετασχηματισμών) του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, και στην έννοια των «οικονομικών υπό μορφή ντόνατ» («doughnut economics»), μια επαναστατική εναλλακτική λύση σε σύγκριση με τα οικονομικά της ανάπτυξης, καθώς και στο νέο βιώσιμο οικονομικό μοντέλο για τον 21ο αιώνα, που θα μπορούσε να συμβάλει στον τερματισμό της ανισότητας – https://www.kateraworth.com/doughnut/.

(3) Ο ορισμός αυτός βασίζεται στο έργο των Sten Thore και Ruzanna Tarverdyan σχετικά με τη βιώσιμη ανταγωνιστικότητα (sustainable competitiveness): https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0040162516000664?via%3Dihub

(4) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 18ης Οκτωβρίου 2017 σχετικά με τη «Μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον» (ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 44).

(5) Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 2018 σχετικά με την άνοδο της νεοφασιστικής βίας στην Ευρώπη.

(6) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 7ης Δεκεμβρίου 2017 με θέμα «Ο κεντρικός ρόλος του εμπορίου και των επενδύσεων στην υλοποίηση και την εφαρμογή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ)» (ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 27).

(7) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 21ης Σεπτεμβρίου 2016 με θέμα «Βιώσιμη ανάπτυξη: Χαρτογράφηση των εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών της ΕΕ» (ΕΕ C 487 της 28.12.2016, σ. 41).

(8) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 14ης Νοεμβρίου 2012 με θέμα «Αρχές, διαδικασίες και δράσεις για την εφαρμογή του άρθρου 11, παράγραφοι 1 και 2 της Συνθήκης της Λισαβόνας» (ΕΕ C 11 της 15.1.2013, σ. 8).

(9) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 13ης Ιουλίου 2016 με θέμα «Η Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών (αναθεώρηση)» (ΕΕ C 389 της 21.10.2016, σ. 35).

(10) Ψήφισμα του Συμβουλίου και των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών, συνερχομένων στα πλαίσια του Συμβουλίου, σχετικά με πρόγραμμα εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη νεολαία κατά τη διετία 2016-2018

Eurochild Child Participation Strategy (Στρατηγική της Eurochild για τη συμμετοχή των ανηλίκων) της 5ης Απριλίου 2017

Το πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τη νεολαία – Youth Participation in Development – Summary Guidelines for Development Partners (Η συμμετοχή των νέων στην ανάπτυξη – Συνοπτικές κατευθυντήριες γραμμές για τους αναπτυξιακούς εταίρους).

(11) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 18ης Οκτωβρίου 2018 με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής «Ενεργοποίηση, σύνδεση και ενίσχυση των νέων: νέα στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία» (ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 142).

(12) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 17ης Σεπτεμβρίου 2015 με θέμα «Βελτίωση της Συνθήκης της Λισαβόνας» (ΕΕ C 13 της 15.1.2016, σ. 183).

(13) Ψήφισμα της ΕΟΚΕ της 5ης Ιουλίου 2017 με θέμα «Λευκή Βίβλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το μέλλον της Ευρώπης και πέραν αυτής» (ΕΕ C 345 της 13.10.2017, σ. 11).

(14) Παγκόσμια Επιτροπή της ΔΟΕ για το μέλλον της εργασίας – Work for a brighter future (Εργασία για ένα λαμπρότερο μέλλον) της 22ας Ιανουαρίου 2019.

(15) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 20ής Φεβρουαρίου 2019 με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής “Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης 2019: Για μια ισχυρότερη Ευρώπη απέναντι στην παγκόσμια αβεβαιότητα”» (EE C 190 της 5.6.2019, σ. 24).

(16) Έγγραφο προβληματισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030» της 30ής Ιανουαρίου 2019.

(17) Παγκόσμια Έκθεση Κινδύνων 2019 (Παγκόσμια Έκθεση Κινδύνων για το 2019) για το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ — σύνοψη.

(18) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 25ης Ιανουαρίου 2017 με θέμα «Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 10).

(19) ΟΟΣΑ - Έκθεση με τίτλο The economic consequences of Climate Change (Οι οικονομικές επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος) της 2ας Σεπτεμβρίου 2016.

(20) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 17ης Οκτωβρίου 2018 με θέμα «Ευρωπαϊκό σύμφωνο “Ο χρηματοπιστωτικός τομέας υπέρ του κλίματος”» ( EE C 62 της 15.2.2019, σ. 8 ).

(21) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 2ας Ιουλίου 2015 με θέμα «Πρωτόκολλο του Παρισιού: ένα σχέδιο στρατηγικής για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής μετά το 2020» (ΕΕ C 383 της 17.11.2015, σ. 74).

(22) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 6ης Δεκεμβρίου 2017 με θέμα «Η συμβολή της κοινωνίας πολιτών στην ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης επισιτιστικής πολιτικής στην ΕΕ» (ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 18).

(23) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 27ης Απριλίου 2016 με θέμα «Βελτίωση της Συνθήκης της Λισαβόνας» (ΕΕ C 264 της 20.7.2016, σ. 98).

(24) Manifesto for a Sustainable Europe for its Citizens (Μανιφέστο για μια αειφόρο Ευρώπη για τους πολίτες της), της 28ης Σεπτεμβρίου 2018.

(25) Ανακοίνωση της Επιτροπής της 14ης Οκτωβρίου 2015 με θέμα «Εμπόριο για όλους».

(26) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 23ης Ιανουαρίου 2019 με θέμα «Ο ρόλος των εσωτερικών συμβουλευτικών ομάδων στην παρακολούθηση της εφαρμογής των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών» (ΕΕ C 159 της 10.5.2019, σ. 28).

(27) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 23ης Ιανουαρίου 2019 με θέμα «Μεταρρύθμιση του ΠΟΕ για την προσαρμογή στις εξελίξεις του παγκόσμιου εμπορίου» (EE C 159 της 10.5.2019, σ. 15).

(28) Οι υπηρεσίες αυτές, τις οποίες η Επιτροπή χαρακτηρίζει ως «βασικές υπηρεσίες» και των οποίων η 20ή αρχή δεν περιλαμβάνει εξαντλητικό κατάλογο, υπάγονται στις «υπηρεσίες γενικού συμφέροντος» που υπόκεινται σε υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας. Η έννοια των «βασικών υπηρεσιών» δεν υπάρχει στο δίκαιο της ΕΕ, το οποίο αφορά μόνο τις δημόσιες υπηρεσίες (μεταφορές) και τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος (οικονομικές, μη οικονομικές).

(29) Η ΕΟΚΕ εκπονεί επί του παρόντος γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα «Προς μια καλύτερη υλοποίηση του κοινωνικού πυλώνα, με την προώθηση των βασικών υπηρεσιών» στο πλαίσιο της συμβολής της ΕΟΚΕ στη διάσκεψη κορυφής του Sibiu και πέραν αυτού.

(30) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 17ης Οκτωβρίου 2018 με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+)» (ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 165).

(31) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 20ής Σεπτεμβρίου 2017 με θέμα «Ευνοϊκό σύστημα φορολογίας για θεμιτό ανταγωνισμό και δίκαιη ανάπτυξη» (ΕΕ C 434 της 15.12.2017, σ. 18).

(32) Βλ. υποσημείωση 31.

(33) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 20ής Σεπτεμβρίου 2017 με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών (ΚΕΒΦΕ)» (ΕΕ C 434 της 15.12.2017, σ. 58).

(34) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 12ης Ιουλίου 2018 με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για τη θέσπιση κανόνων σχετικά με τη φορολόγηση των εταιρειών με σημαντική ψηφιακή παρουσία» (ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 73).

(35) Βλ. υποσημείωση 22.

(36) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 7ης Δεκεμβρίου 2017 με θέμα «Τα πλεονεκτήματα της προσέγγισης της τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (ΤΑΠΤΚ) για την ολοκληρωμένη τοπική και αγροτική ανάπτυξη» (ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 36).

(37) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 12ης Δεκεμβρίου 2018 με θέμα «Το κόστος της μη μετανάστευσης (και του κοινωνικού αποκλεισμού)» (ΕΕ C 110 της 22.3.2019, σ. 1).

(38) Τελική έκθεση και συστάσεις της Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για τους ιδίους πόρους σχετικά με τη μελλοντική χρηματοδότηση της ΕΕ – Δεκέμβριος 2016.

(39) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 19ης Σεπτεμβρίου 2018 με θέμα «Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027» (ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 106).

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Οι ακόλουθες τροπολογίες, οι οποίες υπερψηφίστηκαν από το ένα τέταρτο τουλάχιστον των ψηφισάντων, απορρίφθηκαν στην πορεία των συζητήσεων (άρθρο 59, παράγραφος 4 του Εσωτερικού Κανονισμού):

1) Σημείο 1.5

Να τροποποιηθεί ως εξής:

Η αειφόρος ανάπτυξη συνεπάγεται ότι η ανάπτυξη θα πρέπει να βασίζεται όχι μόνο στην ποσότητα αλλά -ουσιαστικά ακόμη περισσότερο- στην ποιότητα, κάτι που σημαίνει α) όχι εκμετάλλευση του περιβάλλοντος, ούτε της εργασίας, β) δίκαιες συνθήκες διαβίωσης, γ) οικονομική μεγέθυνση που μετράται όχι μόνο από την ετήσια ροή, αλλά και από τα αποθέματα πλούτου και την κατανομή τους, δ) ικανοποίηση των αναγκών όλων μέσα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του πλανήτη, ε) ανάπτυξη οικονομιών που μας επιτρέπουν να ευημερούμε, ανεξάρτητα από το εάν αναπτύσσονται ή όχι και στ) μια κλειστή ροή εισοδήματος που κινείται κυκλικά μεταξύ νοικοκυριών, επιχειρήσεων, τραπεζών, της κυβέρνησης και του εμπορίου και που λειτουργεί κατά τρόπο κοινωνικό και οικολογικό. Η ενέργεια, τα υλικά, ο φυσικός κόσμος, η ανθρώπινη κοινωνία, η εξουσία και ο πλούτος που κατέχουμε από κοινού: όλα αυτά λείπουν από το σημερινό μοντέλο. Αγνοείται η μη αμειβόμενη εργασία των φροντιστών, κυρίως γυναικών, αν και καμία οικονομία δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς αυτές. Η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης αναφέρεται στην ανάπτυξη στο πλαίσιο της οποίας αναγνωρίζονται τόσο οι οικονομικές όσο και οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές παράμετροι. Τα τελευταία χρόνια έχουν παρουσιαστεί διάφορα είδη οικονομικών μοντέλων, όπως για παράδειγμα το λεγόμενο «οικονομικά υπό μορφή ντόνατ» («doughnut economics») μοντέλο, το οποίο αποσκοπεί στην ικανοποίηση των βασικών αναγκών όλων (με βάση τα 12 «κοινωνικά θεμέλια») μέσα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του πλανήτη (όπως ορίζεται από «τα 9 όρια του πλανήτη»). Αντίστοιχα, έχουν υποβληθεί προτάσεις για τη μέτρηση της ανάπτυξης με την εφαρμογή δεικτών «πέραν του ΑΕγχΠ».

Αιτιολογία

Στόχος της παρούσας τροπολογίας είναι να αποσαφηνίσει το γεγονός ότι το διαγραφέν κείμενο δεν αποτελεί κοινώς αποδεκτό ορισμό της αειφόρου ανάπτυξης, αλλά αναφέρεται στο οικονομικό μοντέλο που παρουσίασε η Kate Raworth και στο οποίο γίνεται αναφορά στην υποσημείωση. Στην πραγματικότητα, στο κείμενο επίσης δεν περιγράφεται η βασική ιδέα του μοντέλου «ντόνατ», αλλά παρουσιάζονται πτυχές αυτού, όπως οι προϋποθέσεις, τα χαρακτηριστικά, οι επιπτώσεις και οι μετρήσεις που συνδέονται με αυτό.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	75
Κατά	:	132
Αποχές	:	11

2) Σημείο 1.6

Να τροποποιηθεί ως εξής:

Η έννοια της βιώσιμης ανταγωνιστικότητας βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, εν τω μεταξύ, αναφέρεται σε ένα αποτελεί μοντέλο που εξισορροπεί την οικονομική ευημερία, τα περιβαλλοντικά ζητήματα και την κοινωνική ένταξη. Στο πλαίσιο αυτό, Αυτό αντικατοπτρίζεται για παράδειγμα στον προσαρμοσμένο ο προσαρμοσμένος στη βιωσιμότητα δείκτη δείκτης παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ (WEF) πρέπει να λαμβάνει υπόψη δύο νέες διαστάσεις – την περιβαλλοντική και την κοινωνική.

Αιτιολογία

Ο προσαρμοσμένος στη βιωσιμότητα δείκτης παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας λαμβάνει ειδικά υπόψη την περιβαλλοντική και κοινωνική διάσταση.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	64
Κατά	:	147
Αποχές	:	13

3) Πλαίσιο 1 (μετά το σημείο 1.14), 2ο εδάφιο

Να τροποποιηθεί ως εξής:

Η ανταγωνιστικότητα και η βιωσιμότητα δεν βρίσκονται σε αντίθεση εφόσον οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της αποτίμησης των προϊόντων και υπηρεσιών στις αγορές του ορισμού της ανταγωνιστικότητας. Η ανταγωνιστικότητα δεν πρέπει να ορίζεται μόνο από την ποσότητα και τις τιμές, αλλά, κατά προτίμηση, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις ευρωπαϊκές αξίες, την ποιότητα και την αειφορία.

Αιτιολογία

Η ανταγωνιστικότητα των αγορών δεν καθορίζεται μέσω ορισμών.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	66
Κατά	:	148
Αποχές	:	9

4) Πλαίσιο 1 (μετά το σημείο 1.14), 5ο εδάφιο

Να τροποποιηθεί ως εξής:

Οι ευρωπαϊκές εταιρείες, οι εργαζόμενοι, οι καταναλωτές και η κοινωνία πολιτών στο σύνολό της πρέπει να εκπληρώνουν τον ρόλο και τις ευθύνες τους και να δρουν ως ηγέτες στα μάτια του υπόλοιπου κόσμου με σεβασμό προς τη βιωσιμότητα ώστε να επαναπροσδιοριστούν η ανταγωνιστικότητα και η οικονομική βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού μας συστήματος σε σχέση με τα πεπερασμένα όρια του πλανήτη μας .

Αιτιολογία

Όλοι οι εκπρόσωποι της κοινωνίας πολιτών πρέπει να εκπληρώνουν τα καθήκοντα και τις ευθύνες τους. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από τους ορισμούς.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	56
Κατά	:	138
Αποχές	:	9

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/50

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Το μέλλον της πολιτικής συνοχής κατά την περίοδο μετά το 2020»

(διερευνητική γνωμοδότηση)

(2019/C 228/07)

Εισηγητής: ο κ. Stefano MALLIA

Συνεισηγητής: ο κ. Ιωάννης ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ

Αίτηση γνωμοδότησης	Συμβούλιο — Ρουμανική Προεδρία, 20.9.2018 Επιστολή του κ. Victor NEGRESCU, αναπληρωτή υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Ρουμανίας
Νομική βάση	Άρθρο 304 της ΣΛΕΕ
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	8.3.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	71/0/1

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) θεωρεί ότι η πολιτική συνοχής αποτελεί βασικό πυλώνα για την προσέγγιση της ΕΕ με τους πολίτες της και για τη μείωση των ανισοτήτων τόσο μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ όσο και μεταξύ των ανθρώπων. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η πρόταση περί μείωσης του μεγέθους του προϋπολογισμού της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027 είναι απαράδεκτη.

1.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπάρχει ανάγκη για μια φιλόδοξη και σαφή ευρωπαϊκή στρατηγική η οποία, αφενός, να ευθυγραμμίζεται με το Θεματολόγιο του ΟΗΕ για το 2030 και τους σχετικούς Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης και, αφετέρου, να διαθέτει ισχυρό μηχανισμό συντονισμού που να εγγυάται τη σταθερή συνέχεια μεταξύ των διαφόρων κύκλων πολιτικής. Η πολιτική συνοχής πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής της φιλόδοξης στρατηγικής και, ως εκ τούτου, η ίδια η πολιτική συνοχής πρέπει να αναπτυχθεί κατά τρόπο ώστε να διαθέτει τα απαραίτητα μέσα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του μέλλοντος, όπως η αλλαγή του κλίματος, η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, η επίτευξη υψηλότερου επιπέδου ανταγωνιστικότητας και η διαχείριση της μετάβασης προς την αειφόρο ανάπτυξη με παράλληλη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας.

1.3.

Είναι σημαντικό, ξεκινώντας μια άκρως απαραίτητη προσπάθεια να καταστήσουμε την πολιτική συνοχής ανθεκτική στον χρόνο, να μην λησμονούμε τις σημερινές προκλήσεις, οι οποίες συνεχίζουν να επηρεάζουν σημαντικά την κοινωνία. Αναφερόμαστε, ειδικότερα, σε κοινωνικές προκλήσεις όπως η περιθωριοποίηση και οι διακρίσεις σε βάρος των μειονοτήτων και συγκεκριμένων εθνοτικών ομάδων ή η ενδοοικογενειακή βία, σε οικονομικές προκλήσεις όπως η πρόσβαση στη χρηματοδότηση και η αναβάθμιση των δεξιοτήτων, αλλά και σε περιβαλλοντικές προκλήσεις όπως η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και η διαχείριση των αποβλήτων.

1.4.

Η πολιτική συνοχής της ΕΕ πρέπει να έχει μια ισχυρή εδαφική προσέγγιση, με στόχο την ενίσχυση κάθε περιφέρειας με τα απαραίτητα εργαλεία για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της κατά βιώσιμο τρόπο. Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι όλες οι περιφέρειες πρέπει να είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει με αδιαμφισβήτητο τρόπο την απογοήτευσή της όσον αφορά την εξασθένηση της διασυνοριακής δυναμικής στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής.

1.5.

Για να προχωρήσει η Ευρώπη στο επόμενο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, η πολιτική συνοχής πρέπει να υιοθετεί όλο και περισσότερο μια περιφερειακά διαφοροποιημένη προσέγγιση όσον αφορά τις επενδύσεις και τις πολιτικές απαντήσεις. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβάλει σε μια πιο εδαφικά προσαρμοσμένη προσέγγιση η οποία θα υποστηρίζει ταυτόχρονα τις πλέον απομονωμένες και αραιοκατοικημένες περιοχές (πολύ χαμηλή πυκνότητα πληθυσμού, νησιά, ορεινές περιοχές κ.λπ.), καθώς και τις «δημοφιλείς», αλλά και γεμάτες προβλήματα, λειτουργικές αστικές περιοχές στην ανάπτυξή τους.

1.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη στενότερη σύνδεση με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και, επιπλέον, ζητεί ενσωμάτωση με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις ως μέσο ενθάρρυνσης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η ΕΟΚΕ αναμένει επίσης ισχυρότερη σύνδεση μεταξύ της επενδυτικής στρατηγικής σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο. Είναι σημαντικό τα κονδύλια να μην υποκαθιστούν τις προσπάθειες των κρατών μελών, αλλά να τις συμπληρώνουν. Είναι επίσης σημαντικό τα κράτη μέλη να εξετάσουν το ενδεχόμενο προώθησης έργων που αποδεικνύονται επιτυχημένα.

1.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ρυθμιστική δέσμη μέτρων θα πρέπει να είναι πολύ απλούστερη και να αποφεύγεται η μικροδιαχείριση των κονδυλίων. Θα πρέπει να υπάρχει διαφοροποίηση όσον αφορά τις γραφειοκρατικές διαδικασίες για τα επιχειρησιακά προγράμματα σχετικά μικρού μεγέθους σε σχέση με τα πολύ μεγαλύτερα προγράμματα. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να προωθήσει τη δυνατότητα που προσφέρουν τα πραγματικά νομοθετικά πλαίσια μιας απλουστευμένης διαδικασίας για την πρόσβαση σε κονδύλια για έργα μικρής κλίμακας, και παράλληλα, ενθαρρύνει την Επιτροπή να διερευνήσει περαιτέρω δυνατότητες που θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη συμμετοχή μικρότερων παραγόντων.

1.8.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη χρήση χρηματοπιστωτικών μέσων, καλεί, εντούτοις, την Επιτροπή να μεριμνήσει ώστε, κατά την εκπόνηση των μέσων αυτών, να διεξάγεται διεξοδικός έλεγχος καταλληλότητας προκειμένου να διασφαλίζεται ότι τα εν λόγω μέσα είναι κατάλληλα για όλα τα κράτη μέλη και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις ΜΜΕ και τις ΜΚΟ.

1.9.

Ένα από τα κύρια προβλήματα που αφορούν την πολιτική συνοχής είναι η έλλειψη αποτελεσματικής επικοινωνίας. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει την αναθεώρηση των σημερινών υποχρεώσεων δημοσιότητας και να τις αναβαθμίσει σημαντικά λαμβάνοντας υπόψη τα σύγχρονα μέσα των διαύλων ψηφιακής επικοινωνίας.

1.10.

Είναι πλέον καιρός τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη να σταματήσουν να υποστηρίζουν στα λόγια μόνο την πτυχή της εταιρικής σχέσης και να εργαστούν ουσιαστικά ώστε να διασφαλιστεί η ισχυρή και ουσιαστική συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού και της εφαρμογής της πολιτικής συνοχής. Αυτό θα πρέπει να γίνει με βάση τις επιτυχείς εμπειρίες της εταιρικής σχέσης που έχουν αποκτηθεί σε τοπικό επίπεδο.

1.11.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, σε επίπεδο ΕΕ, δεν υπάρχει διαρθρωμένη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στη διαδικασία παρακολούθησης της εφαρμογής της πολιτικής συνοχής. Ως εκ τούτου, συνιστά με έμφαση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συστήσει ένα Ευρωπαϊκό φόρουμ συνοχής της κοινωνίας των πολιτών με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών. Μέσω αυτού του φόρουμ, η Επιτροπή θα μπορεί να διαβουλεύεται με τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε ετήσια βάση σχετικά με την κατάσταση της εφαρμογής της πολιτικής συνοχής καθ’ όλη τη διάρκεια των διαφόρων κύκλων προγραμματισμού.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η αποστολή της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, όπως αναφέρεται στο άρθρο 174 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) (1), είναι η ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής με τη μείωση των ανισοτήτων στο επίπεδο ανάπτυξης μεταξύ των περιοχών. Αυτή η δήλωση αποστολής πρέπει να παραμείνει στο επίκεντρο όλων των δράσεων που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής και να ενισχυθεί από την Επιτροπή, μαζί με τις αρχές των κρατών μελών που είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή της.

2.2.

Οι επερχόμενες αλλαγές που αρχίζει να βιώνει η κοινωνία ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης και οι νέες και μελλοντικές τεχνολογίες απαιτούν μια διαδικασία προσαρμογής που λίγες χώρες έχουν αρχίσει να εξετάζουν σε βάθος. Είναι σημαντικό να διαχειριστούμε τη μετάβαση προς τα νέα οικονομικά μοντέλα με βάση τις νέες και τις μελλοντικές τεχνολογίες. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πολιτική συνοχής διαθέτει τα μέσα για την αντιμετώπιση των νέων αναδυόμενων προκλήσεων και θεωρεί ότι αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες για την προσέγγιση της ΕΕ με τους πολίτες της και τη μείωση των ανισοτήτων τόσο μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ όσο και μεταξύ των ανθρώπων.

2.3.

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ αποτελεί μικρό μέρος του συνόλου των δημόσιων δαπανών στην ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας λιγότερο από το 1 % του εισοδήματος και μόνο το 2 % περίπου των δημόσιων δαπανών των 28 κρατών μελών της ΕΕ. Κατά την περίοδο 2014-2020, το μέγεθος του προϋπολογισμού της ΕΕ ανερχόταν στο 0,98 % του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της ΕΕ. Το μερίδιο της πολιτικής συνοχής επί του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ ήταν περίπου 35 % το ίδιο χρονικό διάστημα (2).

2.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η πρόταση περί μείωσης του μεγέθους του προϋπολογισμού της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027 είναι απαράδεκτη. Η πολιτική συνοχής καταλέγεται στις πιο συγκεκριμένες πολιτικές της ΕΕ και μπορεί να έχει σημαντικό άμεσο αντίκτυπο στη ζωή των πολιτών. Δεν μπορούμε να αναμένουμε από τους πολίτες να υποστηρίξουν περισσότερη Ευρώπη, ενώ συγχρόνως μειώνουμε τον προϋπολογισμό μιας τόσο σημαντικής πολιτικής. Παρά ταύτα, είναι εξαιρετικά σημαντικό οι επενδύσεις αυτές να μην υποκαθιστούν τις προσπάθειες των κρατών μελών, αλλά να τις συμπληρώνουν, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.

2.5.

Σύμφωνα και με παρόμοιες εκκλήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να παρουσιάσει και να προωθήσει ένα θεματολόγιο για μια ισχυρή και αποτελεσματική πολιτική συνοχής μετά το 2020 (3).

2.6.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να εργαστούν ώστε να συμφωνήσουν σε ένα ευρύτερο σύστημα ιδίων πόρων της ΕΕ με στόχο να διασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ διαθέτει επαρκείς πόρους και θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει ευρύτερες μελλοντικές προκλήσεις.

2.7.

Αν και βάσει της συνολικής εικόνας η πολιτική συνοχής έχει σχετικά μικρό προϋπολογισμό, έχει αποδειχθεί ότι αποφέρει σαφή προστιθέμενη αξία. Κατά την περίοδο 2014-2020, κινητοποιήθηκε, μέσω της πολιτικής συνοχής σε επίπεδο ΕΕ, ποσό άνω των 480 δισεκατ. ευρώ σε επενδύσεις, με αποτέλεσμα, για παράδειγμα, 1 εκατομμύριο επιχειρήσεις να λάβουν στήριξη, 42 εκατομμύρια πολίτες να έχουν πρόσβαση σε βελτιωμένες υπηρεσίες υγείας, 25 εκατομμύρια να ωφεληθούν από τις δράσεις πρόληψης πλημμυρών και πυρκαγιών, σχεδόν 17 εκατομμύρια επιπλέον πολίτες της ΕΕ να συνδεθούν με εγκαταστάσεις αποχέτευσης, 15 εκατομμύρια επιπλέον νοικοκυριά να αποκτήσουν ευρυζωνική πρόσβαση, και να δημιουργηθούν πάνω από 420 000 νέες θέσεις εργασίας. Εξάλλου, 5 εκατομμύρια Ευρωπαίοι θα επωφεληθούν από προγράμματα κατάρτισης και διά βίου μάθησης, ενώ 6,6 εκατομμύρια παιδιά θα έχουν πρόσβαση σε νέα, σύγχρονα σχολεία και παιδικούς σταθμούς. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πολιτική συνοχής πρέπει να βασιστεί σε αυτά τα τοπικά παραδείγματα, στα οποία η συμμετοχή των πολιτών θεωρήθηκε επιτυχής.

2.8.

Επιπλέον, σε πολλά κράτη μέλη η πολιτική συνοχής έχει αποδειχθεί η κύρια πηγή δημόσιων επενδύσεων (4). Ο έμμεσος αντίκτυπος της πολιτικής συνοχής, αυτός δηλαδή που προκύπτει από τις βελτιώσεις που επιτυγχάνονται για την εκπλήρωση των απαιτήσεών της (π.χ. όσον αφορά τη διαφάνεια, την υποχρέωση λογοδοσίας ή την ισότητα των ευκαιριών), έχουν επίσης ωφελήσει σημαντικά τους Ευρωπαίους.

2.9.

Εντούτοις, μολονότι η Ευρώπη έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο όσον αφορά την ανάπτυξη και την επιδίωξη δράσεων για την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής της συνοχής, όπως θεσπίζεται στη ΣΛΕΕ, έχει ακόμη πολλά να πράξει για να επιτύχει μια συνολική αρμονική ανάπτυξη.

2.10.

Μετά την οικονομική κρίση, η Ευρώπη μπόρεσε ξανά να γνωρίσει οικονομική ανάπτυξη, ιδίως στις χώρες χαμηλού εισοδήματος, ενώ οι περιφερειακές ανισότητες ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ επιτέλους συρρικνώνονται (5). Ωστόσο, οι διαφορές μεταξύ των περιφερειών εξακολουθούν να είναι ευρείες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, παρουσιάζουν μάλιστα αύξηση. Η παραγωγικότητα είναι μεγαλύτερη στις πλέον ανεπτυγμένες χώρες, η δε αντοχή και η ικανότητά τους να ανταγωνίζονται σε ένα παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο είναι πολύ ισχυρότερη από εκείνη των λιγότερο ανεπτυγμένων κρατών μελών. Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αποκλίσεων από κοινωνική σκοπιά, για παράδειγμα, ως προς τα υψηλότερα επίπεδα φτώχειας, τον αριθμό και την κατάσταση των ανθρώπων σε κίνδυνο αποκλεισμού ή την πρόσβαση και την ποιότητα της κοινωνικής προστασίας και της εκπαίδευσης, μεταξύ άλλων.

2.10.1.

Ως εκ τούτου, προκειμένου να μειωθούν περαιτέρω οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πολιτική συνοχής πρέπει να συνεχίσει να επενδύει στην καινοτομία, την απασχόληση, την κοινωνική ένταξη, το περιβάλλον, την εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς, τα προγράμματα και τις υποδομές υγείας, την τεχνολογία αιχμής και την προσβάσιμη τεχνολογία, τα αποτελεσματικά δίκτυα μεταφορών και τις υποδομές. Όλα αυτά είναι απαραίτητα προκειμένου να βελτιωθεί η καθολική πρόσβαση στην αγορά εργασίας και να δημιουργηθεί μια ενιαία αγορά που θα ενισχύει την ανάπτυξη, την παραγωγικότητα και την εξειδίκευση σε τομείς συγκριτικού πλεονεκτήματος σε όλες τις περιφέρειες.

2.10.2.

Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο, οι επιχειρήσεις πρέπει να ανταγωνίζονται με εταιρείες από περιοχές χαμηλού κόστους, καθώς και με ιδιαίτερα καινοτόμες εταιρείες. Η ΕΕ πρέπει να υποστηρίξει μεταρρυθμίσεις που προωθούν ένα φιλικό προς τις επενδύσεις περιβάλλον στο οποίο, αφενός, οι επιχειρήσεις να μπορούν να ευδοκιμήσουν και, αφετέρου, οι πολίτες να επωφελούνται από καλύτερες συνθήκες εργασίας. Τα ταμεία συνοχής θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να παράσχουν καλύτερο πλαίσιο για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, τους επιχειρηματίες και τις καινοτόμες ΜΜΕ και να στηρίξουν αποτελεσματικότερα τις οικογενειακές επιχειρήσεις (6), μεταξύ άλλων, μέσω της προώθησης της πολυμορφίας (φύλο, άτομα με αναπηρία, εθνοτικές μειονότητες κ.λπ.), έτσι ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικές και να δεσμευτούν περαιτέρω σε θέματα κοινωνικής ευθύνης.

2.11.

Υπάρχουν ακόμη πολλοί τομείς που σχετίζονται με τους περιβαλλοντικούς στόχους (χρήση λιγότερης και καθαρότερης ενέργειας, ανάπτυξη πιο αποδοτικών υποδομών, μείωση της ρύπανσης κ.λπ.), τα διασυνοριακά θέματα ασφάλειας, την εκπαίδευση, την κοινωνική ένταξη, την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία, τις μεταφορές, τις δημόσιες υπηρεσίες και άλλα εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών, ανθρώπων και κεφαλαίων που θα επωφεληθούν από την ενίσχυση της εδαφικής συνοχής.

2.11.1.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι όλες οι περιφέρειες πρέπει να είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση. Η πολιτική συνοχής της ΕΕ πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας ευρωπαϊκής επενδυτικής στρατηγικής, με ισχυρή εδαφική προσέγγιση, με στόχο την ενίσχυση κάθε περιφέρειας με τα απαραίτητα εργαλεία για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της. Πρέπει να οδηγεί σε οικονομικό και διαρθρωτικό μετασχηματισμό, εξασφαλίζοντας μια ανθεκτική βάση σε κάθε περιφέρεια, με βάση τα δικά της πλεονεκτήματα (7).

2.12.

Στο επίκεντρο της οικοδόμησης ενός κοινού ευρωπαϊκού χώρου, η ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία (Interreg), με όλες τις συνιστώσες της –διασυνοριακές, διακρατικές, διαπεριφερειακές, αλλά και ανοίγματος προς τις γειτονικές χώρες–, αποτελεί τη βάση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Συμβάλλει ώστε να μην μετατραπούν τα σύνορα σε εμπόδια, φέρνει τους Ευρωπαίους πιο κοντά, βοηθά στην επίλυση κοινών προβλημάτων, διευκολύνει την ανταλλαγή ιδεών και δυνατοτήτων και ενθαρρύνει στρατηγικές πρωτοβουλίες για την επίτευξη κοινών στόχων (8). Για αυτόν τον λόγο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να εφαρμόζουν κοινά μέτρα και να ανταλλάσσουν πρακτικές και στρατηγικές.

2.12.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της (9), ωστόσο, για το γεγονός ότι η πολιτική συνοχής εξακολουθεί να μην προσφέρει ολοκληρωμένες λύσεις για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες περιοχές με διαρθρωτικά και μόνιμα μειονεκτήματα (πολύ χαμηλή πυκνότητα πληθυσμού, νησιά, ορεινές περιοχές κ.λπ.), τα οποία αναφέρονται στο άρθρο 174 της ΣΛΕΕ. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να αναπτυχθεί ένας νέος μηχανισμός που θα επιτρέπει σε αυτές τις περιοχές να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις ειδικές και πολύπλοκες προκλήσεις τους. Αυτό δεν μπορεί να παραμείνει αποκλειστική αρμοδιότητα των εθνικών αρχών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πολιτική συνοχής πρέπει να ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών και των περιφερειακών και τοπικών φορέων τους όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα συγκεκριμένα εδάφη τους.

2.13.

Προτεραιότητα της ΕΕ σε σχέση με τις αραιοκατοικημένες περιοχές και τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες πρέπει να είναι η ενίσχυση των δεσμών που τις συνδέουν με την ηπειρωτική Ευρώπη, αλλά και του αισθήματος των πολιτών τους ότι αποτελούν μέρος του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Παρότι η παρούσα συγκυρία είναι ιδιαίτερα περιοριστική από δημοσιονομική άποψη, η ειδική στήριξη προς τις αραιοκατοικημένες ή τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες δεν πρέπει να μειωθεί. Οι περιφέρειες αυτές πρέπει να έχουν πρόσβαση σε κατάλληλους οικονομικούς πόρους ώστε να μπορούν να επιτυγχάνουν τους κοινούς ευρωπαϊκούς στόχους και να αντισταθμίζουν τα μειονεκτήματά τους, ιδίως όσα συνδέονται με την απόμακρη θέση τους (10) ή την εξαιρετικά χαμηλή πληθυσμιακή τους πυκνότητα. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να συμπεριληφθούν οι δημογραφικές και γεωγραφικές παράμετροι κατά την κατανομή των κονδυλίων («μέθοδος του Βερολίνου»/Berlin method) και να εκτιμηθούν και να αποφασιστούν οι απαιτήσεις θεματικής συγκέντρωσης και τα ποσοστά συγχρηματοδότησης ((1) περισσότερο ανεπτυγμένες, (2) σε μετάβαση και (3) λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες). Η συμπερίληψη αυτών των παραγόντων θα μπορούσε αποτελέσει αντιστάθμισμα για τις μειονεκτικές αραιοκατοικημένες περιοχές και τις εξόχως απόκεντρες περιοχές με επαρκή χρηματοδότηση και τον ευέλικτο προσανατολισμό των επενδύσεων.

2.14.

Περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σήμερα σε αστικές περιοχές, το ποσοστό δε αυτό θα αυξηθεί στο 70 % μέχρι το 2050 (11). Ενώ η οικονομική δραστηριότητα αυτών των περιοχών είναι πολύ υψηλή, είναι σημαντικό να προσφέρουν ένα βιώσιμο και υψηλής ποιότητας περιβάλλον διαβίωσης για τους πολίτες τους. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να συνεχίσουν να τυγχάνουν προσοχής στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής, αλλά και να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξή τους σε σχέση με το φυσικό τους περιβάλλον (πολυκεντρική ανάπτυξη, διασυνδέσεις αστικών και αγροτικών περιοχών κ.λπ.).

3. Ισχυρότερο όραμα σε ένα σαφέστερο, πιο ευέλικτο και αποτελεσματικότερο πλαίσιο

3.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι απαιτείται μια νέα φιλόδοξη και σαφής ευρωπαϊκή στρατηγική που να ευθυγραμμίζεται με το Θεματολόγιο του ΟΗΕ για το 2030 και τους συναφείς Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, καθώς και με τις άλλες παγκόσμιες δεσμεύσεις της ΕΕ, όπως οι διεθνείς συμφωνίες (π.χ. οι συμφωνίες του Παρισιού), αλλά και οι συμβάσεις των Ηνωμένων Εθνών (π.χ. Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία)· ακόμη, η στρατηγική αυτή θα πρέπει να διαθέτει ισχυρό μηχανισμό συντονισμού που να εγγυάται τη σταθερή συνέχεια μεταξύ των διαφόρων κύκλων πολιτικής. Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη μεγάλη ικανοποίησή της για το νέο έγγραφο προβληματισμού της Επιτροπής σχετικά με μια πιο βιώσιμη Ευρώπη μέχρι το 2030, με το οποίο ανοίγει η συζήτηση προς αυτήν την κατεύθυνση.

3.2.

Η πολιτική συνοχής πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής της φιλόδοξης στρατηγικής και, ως εκ τούτου, η ίδια η πολιτική συνοχής πρέπει να αναπτυχθεί κατά τρόπο ώστε να καταστεί ανθεκτική στον χρόνο, μια πολιτική δηλαδή που να διαθέτει τα απαραίτητα μέσα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του μέλλοντος, όπως η κλιματική αλλαγή, η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, η επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης και η δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας.

3.3.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας για μια ανθεκτική στον χρόνο πολιτική συνοχής, η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο να συνεχίσουν τις προσπάθειες όσον αφορά την αναθεώρηση του συστήματος κατανομής των κονδυλίων στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη και άλλα κριτήρια (πέραν του ΑΕγχΠ). Αυτά τα κριτήρια θα πρέπει να αφορούν θέματα όπως η ανισότητα, η μετανάστευση, η ανεργία και η ανεργία των νέων, η ανταγωνιστικότητα, η κλιματική αλλαγή, οι συνθήκες εργασίας και η δημογραφία.

3.4.

Είναι σημαντικό, ξεκινώντας μια άκρως απαραίτητη προσπάθεια να καταστήσουμε την πολιτική συνοχής ανθεκτική στον χρόνο, να μην λησμονούμε τις σημερινές προκλήσεις, οι οποίες συνεχίζουν να επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την κοινωνία. Αναφερόμαστε συγκεκριμένα σε κοινωνικές προκλήσεις όπως η περιθωριοποίηση και οι διακρίσεις σε βάρος των μειονοτήτων και συγκεκριμένων εθνοτικών ομάδων ή η ενδοοικογενειακή βία, σε οικονομικές προκλήσεις όπως η πρόσβαση στη χρηματοδότηση και η αναβάθμιση των δεξιοτήτων, αλλά και σε περιβαλλοντικές προκλήσεις όπως η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και η διαχείριση των αποβλήτων.

3.5.

Για να ενισχυθεί ο στρατηγικός σχεδιασμός και η διαχείριση της Ένωσης κατά την ανάπτυξη της προαναφερόμενης στρατηγικής, η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενσωματώσει τα διάφορα στρατηγικά στοιχεία που εξετάζονται επί του παρόντος στην Εδαφική Ατζέντα (12) και τον Χάρτη της Λειψίας (13) στη διαδικασία ανανέωσης που συντονίζεται από τη μελλοντική Γερμανική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ.

4. Ολοκληρωμένη και συντονισμένη επίτευξη αποτελεσμάτων

4.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Ευρώπη (όχι μόνο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και μαζί με τα κράτη μέλη και εντός αυτών) χρειάζεται να εργαστεί για τη διευκρίνιση και την απλούστευση των διοικητικών αρμοδιοτήτων της, διότι, με τον τρόπο αυτό, οι αρμοδιότητες μπορούν να καθορίζονται και να παρακολουθούνται αποτελεσματικότερα. Όταν επιτευχθεί αυτό, οι ευρωπαϊκές διοικήσεις θα πρέπει να ενισχύσουν τη συνεργασία και τις ικανότητές τους.

4.1.1.

Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη στενότερη σύνδεση με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο (14) και, επιπλέον, ζητεί ενσωμάτωση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων ως μέσο ενθάρρυνσης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι είναι επίσης σημαντικό να διασφαλίζεται πλήρης συμπληρωματικότητα και συντονισμός με το νέο, ενισχυμένο πρόγραμμα στήριξης των μεταρρυθμίσεων. Η ΕΟΚΕ εμμένει στην ανάγκη ενός βελτιωμένου μηχανισμού διακυβέρνησης που θα περιλαμβάνει και το περιφερειακό επίπεδο.

4.2.

Η Ευρώπη πρέπει να εργαστεί για να δημιουργήσει ένα απλούστερο, πιο ευέλικτο και αποτελεσματικότερο πλαίσιο για την εφαρμογή της πολιτικής συνοχής της. Ένας από τους επόμενους στόχους της ΕΕ θα πρέπει να είναι τα διαφορετικά ταμεία της για την πολιτική συνοχής (γεωργικά, κοινωνικά, περιφερειακά κ.λπ.) να διέπονται από ενιαίο σύνολο κανόνων που θα ενθαρρύνει ένθερμα τις ολοκληρωμένες επενδύσεις προσφέροντας απλές λύσεις. Η ΕΟΚΕ τάσσεται επίσης υπέρ της μεγαλύτερης συνέργειας με άλλα χρηματοδοτικά προγράμματα και μέσα (όπως «Ορίζων 2020», Μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη»κ.λπ.).

4.3.

Η αντιμετώπιση των διαφόρων πτυχών ορισμένων από τις βασικές προκλήσεις (κοινωνικές, περιβαλλοντικές, οικονομικές κ.λπ.) με ολοκληρωμένο τρόπο αντανακλά με μεγαλύτερη ακρίβεια τις πραγματικές ανάγκες. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να προετοιμάσουν και να υλοποιήσουν πολυταμειακά προγράμματα.

4.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι ουσιαστικής σημασίας η υιοθέτηση μιας τοποκεντρικής προσέγγισης. Τονίζει επίσης ότι η προσέγγιση που χρειάζεται να ενθαρρυνθεί και να ενισχυθεί είναι η συμμετοχή των εταίρων του τοπικού επιπέδου στον εντοπισμό των δυνατοτήτων και των αναγκών του και η δρομολόγηση δράσεων με τη συνεργασία όλων των τοπικών παραγόντων για την κάλυψη των ειδικών αναγκών που προσδιορίζονται. Όπως ορθά επισήμανε η Επιτροπή, «η μετάβαση στο επόμενο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης δεν μπορεί να επιτευχθεί με μια ενιαία για όλους πολιτική, αλλά θα απαιτήσει περιφερειακά διαφοροποιημένες επενδύσεις και πολιτικές απαντήσεις» (15).

4.5.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να ληφθούν υπόψη οι κοινωνικοί παράγοντες (όπως επίπεδα ανισότητας, φτώχεια, μετανάστευση, επίπεδα εκπαίδευσης κ.λπ.) κατά την εκτίμηση των ποσοστών συγχρηματοδότησης και των απαιτήσεων θεματικής συγκέντρωσης των πλέον αναπτυγμένων περιφερειών και των περιφερειών μετάβασης. Η συνεκτίμηση των παραγόντων αυτών σε επίπεδο έργων θα επιτρέψει τις επενδύσεις σε δράσεις για τα πλέον ευάλωτα άτομα (όπως άτομα με αναπηρίες, μετανάστες ή ασυνόδευτοι ανήλικοι) τα οποία, επειδή είναι δυσανάλογα παρόντα στις περισσότερες ανεπτυγμένες πόλεις και περιφέρειες της ΕΕ, δεν είναι επιλέξιμα ή βασίζονται σε υπερβολικά υψηλά ποσοστά συγχρηματοδότησης.

4.6.

Η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητο να συνδέονται καλύτερα οι διάφορες πρωτοβουλίες (στρατηγικές και προγράμματα) που σχετίζονται με την πολιτική συνοχής των διαφόρων εδαφικών επιπέδων, τόσο οριζόντιων (π.χ. μακροπεριφερειακές στρατηγικές με διακρατικά προγράμματα), όσο και κάθετων (μεταξύ των διαφόρων εδαφικών επιπέδων).

4.7.

Για να συνεχίσει να εφαρμόζεται η πολιτική συνοχής πρωτίστως μέσω διαφόρων έργων, πρέπει επίσης να απλουστευτεί η διαδικασία προετοιμασίας του νομικού πλαισίου εντός του οποίου υλοποιούνται. Σύμφωνα και με τα συμπεράσματα της ομάδας υψηλού επιπέδου για την απλούστευση μετά το 2020 (16), η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ρυθμιστική δέσμη θα πρέπει να είναι πολύ απλούστερη και να αποφεύγεται η μικροδιαχείριση των κονδυλίων. Αν και αναγνωρίζει ότι μπορεί να υπάρχει ο πειρασμός για ενίσχυση της αποτελεσματικότητας μέσω αυξημένης κεντρικής διαχείρισης, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αντισταθεί σε αυτό και να παράσχει τα απαραίτητα μέσα για τη διαχείριση περισσότερων κονδυλίων με αποκεντρωμένο τρόπο.

4.8.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η διοικητική ικανότητα, ιδίως των μικρότερων κρατών μελών και περιφερειών, θα μπορούσε να δεχθεί σοβαρές πιέσεις κατά τη διάρκεια των αρχικών φάσεων των περιόδων προγραμματισμού. Η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητη τη σημαντική μείωση του περιττού διοικητικού φόρτου για τους δικαιούχους (από την υποβολή αίτησης έργου μέχρι και το τελικό του στάδιο), διατηρώντας παράλληλα υψηλό επίπεδο εξασφάλισης της νομιμότητας και της κανονικότητας.

4.9.

Η πείρα έχει καταδείξει ότι, πολύ συχνά, τα έργα μικρής κλίμακας (κάτω των 100 000 ευρώ) μπορεί να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στις πλέον ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Ωστόσο, συμβαίνει επίσης συχνά αυτές ακριβώς οι ομάδες να αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες στην πρόσβαση των εν λόγω κονδυλίων. Έχοντας αυτό κατά νου, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να προωθήσουν τη δυνατότητα που προσφέρουν τα πραγματικά νομοθετικά πλαίσια μιας απλουστευμένης διαδικασίας για την πρόσβαση σε κονδύλια για έργα μικρής κλίμακας και παράλληλα, ενθαρρύνει την Επιτροπή να διερευνήσει περαιτέρω δυνατότητες που θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη συμμετοχή μικρότερων παραγόντων.

4.10.

Όσον αφορά την αυξανόμενη χρήση χρηματοδοτικών μέσων ως εργαλείου για την εφαρμογή της πολιτικής συνοχής, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της πρωτοβουλίας αυτής, καλεί, ωστόσο, την Επιτροπή να μεριμνήσει ώστε, κατά την εκπόνηση των μέσων αυτών, να διεξάγεται διεξοδικός έλεγχος καταλληλότητας προκειμένου να διασφαλίζεται ότι 1) τα εν λόγω μέσα είναι κατάλληλα για όλα τα κράτη μέλη και 2) ότι τα μέσα αυτά είναι κατάλληλα για τις ΜΜΕ και τις ΜΚΟ. Όταν διαπιστώνονται περιπτώσεις μη καταλληλότητας, θα πρέπει να θεσπίζονται εναλλακτικά/αντισταθμιστικά μέτρα ώστε να διασφαλίζεται ότι κανένα κράτος μέλος ή καμία οντότητα δεν θα περιέλθει σε μειονεκτική θέση.

4.11.

Για να αυξηθεί η ποιότητα ορισμένων πτυχών της εφαρμογής (όπως το μάρκετινγκ, οι τεχνικές δυνατότητες για εκδηλώσεις κ.λπ.), η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να συμβουλεύεται την κοινωνία των πολιτών και τον ιδιωτικό τομέα ώστε να επωφελείται από την άμεση πρακτική εμπειρία τους κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας. Ίσως θα ήταν σφάλμα να περιμένουμε από το γενικών καθηκόντων προσωπικό της δημόσιας διοίκησης να κατανοεί όλες τις πτυχές τού πώς καθίσταται ένα «προϊόν»δημοφιλές, αλλά και χρήσιμο.

4.12.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να ληφθούν περαιτέρω μέτρα όσον αφορά την εναρμόνιση των δεικτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί ένα σύστημα παρακολούθησης για την παρουσίαση πολύπλοκων αποτελεσμάτων κατά τρόπο εύκολα προσβάσιμο τόσο για τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων όσο και για την κοινωνία με την ευρύτερη έννοια.

4.13.

Η μελλοντική πολιτική συνοχής θα πρέπει επίσης να υποστηρίζει νέους τρόπους ενσωμάτωσης της επιχειρηματικότητας και του κοινωνικού/περιβαλλοντικού θετικού αντικτύπου. Εν προκειμένω, η ενίσχυση της στήριξης για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας είναι ουσιαστικής σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

5. Αποτελεσματικότερη συνολική επικοινωνία

5.1.

Ένα από τα κύρια προβλήματα σχετικά με την πολιτική συνοχής είναι η έλλειψη αποτελεσματικής επικοινωνίας που πολύ συχνά περιβάλλει έργα τα οποία χρηματοδοτούνται από την ίδια πολιτική. Μολονότι αναγνωρίζει τις διάφορες κατευθυντήριες γραμμές επικοινωνίας που έχει θέσει σε ισχύ η Επιτροπή, είναι σαφές ότι αυτές κάθε άλλο παρά επαρκούν. Συμβαίνει συχνά να υπάρχει ελάχιστη, ή και καθόλου, επίγνωση ως προς την υλοποίηση ορισμένων έργων και/ή ότι, στην πραγματικότητα, χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα παντελή έλλειψη ή ελάχιστη εκτίμηση της πολιτικής συνοχής. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει τις προσπάθειες για την αναθεώρηση των σημερινών υποχρεώσεων δημοσιότητας και να τις αναβαθμίσει σημαντικά λαμβάνοντας υπόψη τα σύγχρονα μέσα των διαύλων ψηφιακής επικοινωνίας. Θα πρέπει γίνει ευρύτερη χρήση των έργων βέλτιστων πρακτικών ως απτά παραδείγματα για την ενθάρρυνση μιας ισχυρότερης και καλύτερης απορρόφησης των κονδυλίων.

5.2.

Είναι αναγκαίο να βελτιωθεί ο τρόπος με τον οποίο μετράται ο αντίκτυπος της πολιτικής συνοχής σε ορισμένους τομείς, όπως η κοινωνική ένταξη, η ποιότητα ζωής των πολιτών, οι συνθήκες εργασίας, η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων ή η αναβάθμιση των υπηρεσιών δημόσιας διοίκησης. Ο αντίκτυπος θα πρέπει να κοινοποιείται στους πολίτες της ΕΕ ώστε να μπορούν να ενημερώνονται για τις επιτυχίες και τις αποτυχίες της πολιτικής.

5.3.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει στρατηγικό επικοινωνιακό σχεδιασμό σε συνέργεια με όλους τους ενδιαφερόμενους εταίρους, συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων που εκπροσωπούν τα άτομα με αναπηρία. Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι η διάδοση των βέλτιστων πρακτικών θα πρέπει να διευκολύνεται.

6. Διασφάλιση συνεργασίας με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς

6.1.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σημασία της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης μέσω της ενίσχυσης της διαρθρωτικής συμμετοχής οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων στη διαδικασία προγραμματισμού, εφαρμογής, αξιολόγησης και παρακολούθησης της χρήσης των κονδυλίων. Είναι πλέον καιρός τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη να σταματήσουν να υποστηρίζουν στα λόγια μόνο την πτυχή αυτή και να εργαστούν ουσιαστικά ώστε να διασφαλιστεί η ισχυρή και ουσιαστική συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού και της υλοποίησης της πολιτικής συνοχής. Η επιδίωξη αυτή συνεπάγεται μεγαλύτερη υπευθυνότητα εκ μέρους των εθνικών αρχών, καθώς και αποτελεσματικότερη και ουσιαστικότερη ανάπτυξη των κονδυλίων.

6.2.

Όσον αφορά τον κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση (ΕΚΔΕΣ/ευρωπαϊκός κώδικας δεοντολογίας για την εταιρική σχέση-Code of Conduct on Partnership/ECCP), η ΕΟΚΕ ζητεί να αναθεωρηθεί και να επικαιροποιηθεί σε άμεση διαβούλευση με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και άλλους ενδιαφερόμενους. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης ο κώδικας δεοντολογίας να καταστεί δεσμευτικός. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο ΕΚΔΕΣ θα πρέπει να υποστηριχθεί πλήρως σε όλα τα επίπεδα και να ενισχύεται με ισχυρές εγγυήσεις και μέτρα προς διασφάλιση της πλήρους εφαρμογής του.

6.3.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η προσέγγιση της τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (ΤΑΠΤΚ) θα μπορούσε να έχει πολλά πλεονεκτήματα και μεγάλη επιτυχία ως ευρωπαϊκό εργαλείο που να διευκολύνει την ολοκληρωμένη τοπική ανάπτυξη και τη συμμετοχή των πολιτών και των οργανώσεών τους σε επίπεδο βάσης (17).

6.4.

Για να ενισχυθούν οι δεξιότητες και η αποτελεσματικότητα της συνεργασίας, η ΕΟΚΕ ζητεί τη θέσπιση μέτρων για τη δημιουργία ικανοτήτων και τεχνικής βοήθειας για τις αστικές και άλλες δημόσιες αρχές, τους οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους, την κοινωνία των πολιτών, τις οργανώσεις και τους αρμόδιους φορείς που την εκπροσωπούν, τους περιβαλλοντικούς εταίρους και φορείς που είναι υπεύθυνοι για την προαγωγή της κοινωνικής ένταξης, των θεμελιωδών δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες και των ατόμων με χρόνιες ασθένειες, της ισότητας των φύλων και της μη διάκρισης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης σκόπιμο να θεσπιστεί μηχανισμός ετήσιας διαβούλευσης με τους σχετικούς εταίρους.

6.5.

Δεδομένου ότι οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις και οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών ενδέχεται να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αξιοποίηση των ευκαιριών που παρέχουν εν γένει τα ευρωπαϊκά ταμεία, η ΕΟΚΕ ζητεί εκ νέου να παρέχεται σταθερή και ουσιαστική στήριξη δράσεων που θα ενισχύουν την πρόσβασή τους στην ενημέρωση, θα παρέχουν πλαισίωση και καθοδήγηση και θα τονώνουν την παρεμβατική τους ικανότητα. Αυτό θα πρέπει να υλοποιηθεί λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις ειδικές ανάγκες των πλέον ευάλωτων ατόμων.

Βρυξέλλες, 20 Μαρτίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Άρθρο 174 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(2) COM(2017) 358 final, «Έγγραφο προβληματισμού για το μέλλον των οικονομικών της ΕΕ».

(3) Βλέπε την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

(4) COM(2017) 358 final, «Έγγραφο προβληματισμού για το μέλλον των οικονομικών της ΕΕ».

(5) «Η περιφέρειά μου, η Ευρώπη μου, το μέλλον μας - Η 7η έκθεση για την οικονομική, την κοινωνική και την εδαφική συνοχή».

(6) ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 1.

(7) https://www.businesseurope.eu/sites/buseur/files/media/position_papers/ecofin/2017-06-09_eu_cohesion_policy.pdf.

(8) ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 116.

(9) ΕΕ C 209 της 30.6.2017, σ. 9.

(10) ΕΕ C 161 της 6.6.2013, σ. 52.

(11) http://www.un.org/en/development/desa/news/population/world-urbanization-prospects-2014.html.

(12) https://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/publications/communications/2011/territorial-agenda-of-the-european-union-2020.

(13) https://ec.europa.eu/regional_policy/archive/themes/urban/leipzig_charter.pdf.

(14) https://www.eesc.europa.eu/sites/default/files/resources/docs/qe-02-17-362-en-n.pdf και https://www.eesc.europa.eu/sites/default/files/resources/docs/qe-01-14-110-en-c.pdf.

(15) Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), «Η ανταγωνιστικότητα στις περιοχές χαμηλού εισοδήματος και ανάπτυξης - Έκθεση με θέμα τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές», έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, SWD(2017) 132 final, Βρυξέλλες, 10.4.2017.

(16) http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/newsroom/pdf/simplification_proposals.pdf.

(17) https://www.eesc.europa.eu/en/our-work/opinions-information-reports/opinions/advantages-community-led-local-development-clld-approach.

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/57

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Το μέλλον της ΕΕ: οφέλη για τους πολίτες και σεβασμός των ευρωπαϊκών αξιών»

(διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ρουμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης)

(2019/C 228/08)

Εισηγητής: ο κ. Mihai IVAȘCU

Συνεισηγητής: ο κ. Stéphane BUFFETAUT

Αίτηση γνωμοδότησης	Ρουμανική Προεδρία του Συμβουλίου, 20.9.2018
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδια υποεπιτροπή	Υποεπιτροπή: Το μέλλον της ΕΕ: οφέλη για τους πολίτες και σεβασμός των ευρωπαϊκών αξιών
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	147/6/9

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Περισσότερα από 60 χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης, τα κράτη μέλη αναμένεται να λάβουν μια πολιτική θέση για «Το μέλλον της ΕΕ»τον Μάιο του 2019, στο Sibiu.

1.2.

Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα, η δημοκρατία, η ελευθερία, η κοινωνική δικαιοσύνη, η ισότητα, ο διαχωρισμός των εξουσιών και το κράτος δικαίου είναι οι αξίες επί των οποίων έχει οικοδομηθεί η ΕΕ. Οι αξίες αυτές πρέπει να παραμείνουν μη διαπραγματεύσιμες και να αποτελέσουν το σημείο εκκίνησης βάσει του οποίου θα μεταρρυθμιστεί η ΕΕ και θα ληφθεί η πολιτική απόφαση στο Sibiu.

1.3.

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έγγραφα για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των πολιτών. Οι σημαντικές πολιτικές αποφάσεις, όπως η βελτίωση των Συνθηκών, πρέπει να λάβουν υπόψη το έγγραφο αυτό και να το ενσωματώσουν στο νέο κείμενο.

1.4.

Το ευρωπαϊκό εγχείρημα εξασφάλισε τη μεγαλύτερη περίοδο ειρήνης στην ιστορία της ηπείρου, δημιούργησε μια περιοχή πρωτοφανούς πλούτου και κοινωνικής ανάπτυξης, διευκόλυνε την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, των αγαθών και των υπηρεσιών και διαμόρφωσε τη μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον κόσμο. Όλα αυτά διασφαλίζουν ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες διαθέτουν σημαντικά υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, κοινωνική πρόνοια και αυξημένες ευκαιρίες σε σύγκριση με τα περισσότερα μέρη του πλανήτη.

1.5.

Ενίοτε, τόσο αυτά όσο και άλλα οφέλη θεωρούνται αυτονόητα ή ήσσονος σημασίας από λαϊκιστικά και ευρωσκεπτικιστικά κινήματα. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι, χάρη στην ΕΕ, ωφελούμαστε από τα εξής:

—	ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, των αγαθών, των κεφαλαίων και των υπηρεσιών·

—	η μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον κόσμο·

—	αυξημένη οικονομική διασυνδεσιμότητα και ελεύθερο και απρόσκοπτο εμπόριο·

—	κοινές εμπορικές συμφωνίες οι οποίες είναι αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων από θέση ισχύος για όλα τα κράτη μέλη·

—	υψηλής ποιότητας και βελτιωμένη κοινωνική πρόνοια που εμπνέεται από τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων·

—	το ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο·

—	αυξημένη συνεργασία στον τομέα των υπηρεσιών πληροφοριών, των στρατιωτικών υποθέσεων και της δραστηριότητας επιβολής του νόμου·

—	βελτίωση των περιβαλλοντικών κανόνων, της ποιότητας του αέρα και των υδάτων·

—	προστασία του θεμελιώδους δικαιώματος των πολιτών για προστασία της ιδιωτικής ζωής στο ψηφιακό περιβάλλον·

—	βελτιωμένες προδιαγραφές υγιεινής και ασφάλειας·

—	αμοιβαιότητα των καθεστώτων υγειονομικής περίθαλψης σε ολόκληρη την Ένωση·

—	αποτελεσματικοί κανόνες και πολιτικές κατά των διακρίσεων, ιδίως όσον αφορά τις μειονότητες και τις γυναίκες·

—	εξαιρετικές ευκαιρίες εκπαίδευσης που βασίζονται σε προγράμματα ανταλλαγών όπως το Erasmus+·

—

κλπ.

1.6.

Η Ένωση οφείλει να εργαστεί για τη βελτίωση της σύγκλισης μεταξύ περιφερειών και/ή κρατών μελών. Η ανοδική σύγκλιση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας, με βάση τη βιώσιμη ανάπτυξη, είναι καίριας σημασίας για τη βελτίωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και για τη μείωση της ανισότητας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

1.7.

Οι πολίτες της ΕΕ πρέπει να ανακτήσουν την αίσθηση ότι η ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν σημαίνει παραίτηση από τις εθνικές πολιτικές αλλά, αντίθετα, αναγνώριση του γεγονότος ότι ορισμένα έργα έχουν καλύτερα αποτελέσματα όταν οι αποφάσεις λαμβάνονται από κοινού. Η ισότητα κανόνων και ευκαιριών για το σύνολο των κρατών μελών και των πολιτών δεν θα πρέπει ποτέ να είναι διαπραγματεύσιμη, ενώ η ευρωπαϊκή μέθοδος διασφαλίζει την ελευθερία και την κυριαρχία σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο.

1.8.

Η υιοθέτηση του ευρώ θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα της ΕΕ και η ζώνη του ευρώ θα μπορέσει να αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό της μόνον όταν προσχωρήσουν όλα τα κράτη μέλη. Σε συνδυασμό με μια ισχυρή Οικονομική και Νομισματική Ένωση, ο αναβαθμισμένος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ) μπορεί να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο προς την κατεύθυνση της πολιτικής λογοδοσίας και της ενισχυμένης δημοσιονομικής υπευθυνότητας. Επιπλέον, τα κράτη μέλη πρέπει να αναλάβουν άμεση και θαρραλέα δράση ώστε να καταστεί η ΕΕ περισσότερο ανθεκτική σε περίπτωση που εκδηλωθεί μια νέα οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση.

1.9.

Σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι σημαντικές επενδύσεις στην Ε&Α, στην προσφορά δεξιοτήτων και στις υποδομές είναι απαραίτητες για να μπορέσει η ΕΕ να αξιοποιήσει το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα. Η Ευρώπη οφείλει να αντιμετωπίσει την πρόκληση της συρρίκνωσης και της γήρανσης του πληθυσμού, καθώς αυτό έχει αντίκτυπο στην προσφορά εργατικού δυναμικού. Ωστόσο, οι μεταναστευτικές πολιτικές πρέπει να συνοδεύονται από ισχυρές πολιτικές υποδοχής και βοήθειας για την ένταξη, ώστε να αποφεύγονται οι τεράστιες κοινωνικές και κοινωνιακές δυσκολίες. Προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστική, η ΕΕ οφείλει να αντιμετωπίσει την έλλειψη εργατικού δυναμικού καθώς και την έλλειψη δεξιοτήτων. Η Ευρώπη χρειάζεται να χαράξει μια καλά διαχειριζόμενη μεταναστευτική πολιτική, να προετοιμάσει το εργατικό δυναμικό για τις δεξιότητες που απαιτούνται από τις νέες τεχνολογίες και, παράλληλα, να στηρίξει τη μεγέθυνση και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Προκειμένου να αξιοποιηθούν πλήρως οι τεχνολογικές μεταβολές, πρέπει να τεθούν στη διάθεση των Ευρωπαίων εργαζόμενων προγράμματα κατάρτισης, επανεκπαίδευσης, αναβάθμισης των δεξιοτήτων και διά βίου μάθησης.

1.10.

Κατά τα τελευταία χρόνια αναδύθηκαν ρεύματα προστατευτισμού, ενώ υποβόσκουν εμπορικοί πόλεμοι. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να προωθεί το ελεύθερο, δίκαιο και βιώσιμο εμπόριο σε ένα πολυμερές σύστημα καθώς και τις εμπορικές συμφωνίες που σέβονται τα κοινωνικά, καταναλωτικά και περιβαλλοντικά δικαιώματα ενώ, παράλληλα, στηρίζουν την ανάπτυξη και την εξέλιξη των επιχειρήσεων. Ο προστατευτισμός δεν θα ωφελήσει τους πολίτες. Επιπλέον, η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη μεταρρύθμιση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.

1.11.

Πρέπει να επιτευχθεί υγιής οικονομική ανάπτυξη, παράλληλα με μια σταθερή κοινωνική διάσταση, ενώ ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων αποτελεί μία από τις βασικές κινητήριες δυνάμεις της κοινωνικής συνοχής. Η υλοποίησή του σε εθνικό επίπεδο πρέπει να επιταχυνθεί, και σε αυτήν να συμμετέχουν όλες οι ενδιαφερόμενες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Οι κοινωνικοί εταίροι και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για το ευρωπαϊκό δημοκρατικό εγχείρημα.

1.12.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να παρέχονται σε όλους τους πολίτες της ΕΕ ίσες ευκαιρίες και ίση μεταχείριση στην αγορά εργασίας. Παράλληλα με την ενθάρρυνση της δίκαιης κινητικότητας, οι πολίτες θα πρέπει επίσης να έχουν πρόσβαση σε ποιοτική απασχόληση και σε ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο στον τόπο όπου ζουν, προκειμένου να αποφευχθούν η διαρροή εγκεφάλων και το κοινωνικό ντάμπινγκ.

1.13.

Η κλιματική αλλαγή και τα περιβαλλοντικά ζητήματα προκαλούν όλο και μεγαλύτερη ανησυχία στους πολίτες της ΕΕ. Διάφορες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ έχουν καταδείξει ότι η Ευρώπη μπορεί και χρειάζεται να υλοποιήσει τους στόχους βιωσιμότητας. Είναι επίσης σημαντικό να τηρήσει τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο των διαφόρων συμφωνιών σχετικά με το κλίμα, τη βιοποικιλότητα και το νερό. Η ΕΕ μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη για την οικολογική μετάβαση και, παράλληλα, να διασφαλίσει την κοινωνική συνοχή χωρίς αποκλεισμούς, στο πλαίσιο μιας δίκαιης μετάβασης.

1.14.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα ενεργά προγράμματα που διευκολύνουν την εκπαίδευση και την ένταξη των νέων στο εργατικό δυναμικό διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προγράμματα όπως το Erasmus+ πρέπει να ενθαρρυνθούν προκειμένου να εφοδιαστούν οι νέοι με γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, παράλληλα με αυτά, πρέπει να αναπτυχθούν άμεσα και άλλα παρόμοια προγράμματα για τη στήριξη εκείνων που διαθέτουν λιγότερους οικονομικούς πόρους. Η ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τα προγράμματα αυτά είναι ζωτικής σημασίας, με παράλληλη προώθηση του άμεσου οφέλους που προσφέρει η ένταξη στην ΕΕ. Επιπλέον, το Erasmus+, μεταξύ άλλων, μπορεί και πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να διασφαλιστεί η ποιότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Αφρική, προκειμένου οι νέοι και στις δύο ηπείρους να αποκτήσουν γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες.

1.15.

Οι εξωτερικές προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας έχουν αυξηθεί σημαντικά, αλλά γίνονται αντιληπτές με διαφορετικό τρόπο από τα κράτη μέλη τα οποία χορηγούν διαφορετικούς χρηματοοικονομικούς πόρους και έχουν διαφορετικές απόψεις ως προς τη χρήση στρατιωτικής ισχύος. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η ΕΕ πρέπει να δώσει μια συλλογική και συντονισμένη απάντηση αποδεικνύοντας στους πολίτες της ότι προασπίζει αποτελεσματικά την ασφάλειά τους. Εξίσου σημαντικά για την ασφάλεια των πολιτών είναι τα μέτρα για την πρόληψη του κυβερνοεγκλήματος στο νέο ψηφιακό περιβάλλον.

1.16.

1.17.

Οι ευρωπαίοι πολίτες θεωρούν συχνά δεδομένες τις θετικές επιδράσεις της ιδιότητας του μέλους της ΕΕ ή τις συνδέουν με τις εθνικές κυβερνήσεις, ενώ για πολλές αντιξοότητες μέμφονται τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αυτό οφείλεται στην ανεπαρκή προβολή των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η ιδιότητα του μέλους της ΕΕ στους πολίτες της και, ως εκ τούτου, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταβάλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για την καλύτερη παρουσίαση των ευρωπαϊκών πολιτικών, σκοπών και στόχων.

1.18.

Η μελλοντική πορεία σημαίνει την παροχή περισσότερων πόρων για επικοινωνία αλλά και παράλληλη χρήση όλων των διαθέσιμων διαύλων: σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο, καθώς και σε επίπεδο κοινωνικών εταίρων και άλλων φορέων εκπροσώπησης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών. Οι πολίτες πρέπει πάντοτε να ενημερώνονται για τα οφέλη που τους παρέχει η ιδιότητα του μέλους της ΕΕ, έχοντας, συγχρόνως, κατά νου πώς ήταν η ζωή τους χωρίς την Ένωση: πόλεμοι, διαμάχες και οικονομικές δυσχέρειες.

1.19.

Για να προσεγγίσει τους πολίτες της, η ΕΕ πρέπει να ακούει και να κατανοεί συνεχώς ποιες είναι οι βασικές προσδοκίες των Ευρωπαίων και να προσπαθεί να ανταποκριθεί αναλόγως. Επομένως, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η επικοινωνία, οι πλατφόρμες συνεργασίας και οι δημόσιες διαβουλεύσεις θα πρέπει να προωθούνται και να χρησιμοποιούνται όσο το δυνατόν συχνότερα και να συμπεριλαμβάνουν όλα τα κράτη μέλη.

1.20.

Η καταπολέμηση των ψευδών ειδήσεων αποτελεί μία ακόμη σημαντική πρόκληση σε έναν κόσμο όπου η παραπληροφόρηση, η αποπληροφόρηση και η κακοπληροφόρηση παρουσιάζουν έξαρση. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί κοινή και σταθερή δράση προκειμένου να ενισχυθεί η αναλυτική ικανότητα των πολιτών και να εφαρμοστούν αυστηρά δεοντολογικά πρότυπα σε όλα τα μέσα ενημέρωσης, να αποτρέπεται η διάδοση ψευδών ειδήσεων (fake news) και να δημιουργούνται εργαλεία ελέγχου και επαλήθευσης των γεγονότων.

2. Εισαγωγή

2.1.

Το άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζει ότι: «Η Ένωση έχει σκοπό να προάγει την ειρήνη, τις αξίες της και την ευημερία των λαών της». Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε ως σχέδιο με στόχο τη διασφάλιση της ειρήνης και εξελίχθηκε στη μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον κόσμο, με ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων, προϊόντων, υπηρεσιών και, κυρίως, ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών της. Αυτό το όνειρο πήρε σάρκα και οστά από τις στάχτες δύο παγκόσμιων πολέμων και διασφάλισε την ανάπτυξη σε ολόκληρη την ήπειρο, εγκαινιάζοντας τη μακρύτερη περίοδο ειρήνης στην ιστορία της.

2.2.

Φέτος, το 2019, ένα έτος ευρωπαϊκών εκλογών και κρίσιμων αλλαγών για την Ένωση, όλοι οι ευρωπαϊκοί παράγοντες πρέπει να επιδείξουν την αποφασιστικότητά τους όσον αφορά τη διασφάλιση της ειρήνης, της ενότητας, της ευμάρειας και της ευημερίας των πολιτών της μέσω της προάσπισης της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του κράτους δικαίου και του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου (1).

2.3.

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2) κατοχυρώνει ορισμένα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα για τους πολίτες ολόκληρης της ΕΕ. Με την επικύρωσή του το 2000, προστέθηκε ένα σημαντικό στοιχείο που μέχρι τότε είχε παραλειφθεί από τις Συνθήκες, και συγκεκριμένα, την υποχρέωση της ΕΕ να ενεργεί και να νομοθετεί σύμφωνα με τα δικαιώματα και τις αξίες του Χάρτη που περιγράφονται στα 7 κεφάλαιά του: Αξιοπρέπεια, Ελευθερίες, Ισότητα, Αλληλεγγύη, Δικαιώματα των πολιτών, Δικαιοσύνη και Γενικές διατάξεις.

2.4.

Παρά το γεγονός ότι τα οφέλη για τους Ευρωπαίους πολίτες είναι προφανή, ορισμένοι φαίνεται, δυστυχώς, να τα αγνοούν ή να τα αμφισβητούν, ενώ τα τελευταία χρόνια βιώνουμε αυξανόμενες εντάσεις στο εσωτερικό των κρατών μελών και διαφορετικές απόψεις σχετικά με τη μελλοντική πορεία. Αυτό φυσικά έχει προκαλέσει ερωτήματα όπως τα εξής: ποιο θα πρέπει να είναι το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Πρέπει να κάνουμε περισσότερα ή λιγότερα μαζί; Πώς πρέπει να σταθμίζονται τα διάφορα σχέδια συνεργασίας ώστε να γίνονται αποδεκτά από τα κράτη μέλη; Διαφορετικές πολιτικές δυνάμεις, και μάλιστα στο εσωτερικό των ιδρυτικών κρατών μελών, αμφισβητούν την κατεύθυνση, τη διακυβέρνηση ή ακόμη και την αρχή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

2.5.

Αυτή η πολιτική καμπή συμπίπτει με την αυξανόμενη εμπιστοσύνη στην ΕΕ (3) ύστερα από μια μακρά τάση δυσπιστίας ως προς τον τρόπο διαχείρισης από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Οι πρόσφατες προκλήσεις, όπως η χρηματοπιστωτική κρίση και η κρίση στη ζώνη του ευρώ, η μετανάστευση ή το Brexit, κατέδειξαν ότι είναι πολύ εύκολο να μετατίθεται η υπαιτιότητα στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Τα ευρωσκεπτικιστικά κινήματα χρησιμοποίησαν τα πρόσφατα γεγονότα για να προωθήσουν το πρόγραμμά τους, ανεξάρτητα από το αν έφταιγε η ΕΕ ή όχι. Λαϊκιστικά πολιτικά κόμματα που απέκτησαν την εξουσία σε διάφορα κράτη μέλη αμφισβητούν τα οφέλη της ΕΕ ή παραπληροφορούν όσον αφορά την Ένωση.

3. Οφέλη για τους ευρωπαίους πολίτες

3.1.

Η οικονομική διασυνδεσιμότητα, η αυξημένη κοινωνική και πολιτική συνεργασία και η ελεύθερη κυκλοφορία έχουν εξαλείψει το σκιάχτρο του πολέμου από την Ευρώπη, με αποτέλεσμα να απολαμβάνουμε τη μεγαλύτερη περίοδο ειρήνης στην ιστορία της ευρωπαϊκής ηπείρου.

3.2.

Η ευρωπαϊκή ενιαία αγορά καθιέρωσε ελεύθερες και απρόσκοπτες συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών, συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη πλούτου, ευημερίας καθώς και στην επίτευξη προτύπων διαβίωσης από τα υψηλότερα στον κόσμο. Ωστόσο, αυτό δεν έχει εξαλείψει τις κοινωνικές και τις εδαφικές ανισότητες.

3.3.

Ως ενιαίος οικονομικός διαπραγματευτής, η Ευρώπη έχει καταστεί σημαντικότατος παράγοντας επιρροής στη διεθνή σκηνή, καθώς είναι σε θέση να διαπραγματεύεται στρατηγικές εμπορικές συμφωνίες και να επηρεάζει την οικονομική πολιτική σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αυξημένη συνδεσιμότητα και το μειωμένο κόστος συναλλαγών για τις εταιρείες διευκολύνουν τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

3.4.

Η ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών σε ολόκληρη την επικράτεια της Ένωσης συνέβαλε στην εξάλειψη της δυσπιστίας μεταξύ των εθνών και διάνοιξε αμέτρητες εκπαιδευτικές και επαγγελματικές ευκαιρίες. Ένας πολίτης μπορεί να εργάζεται, να κατοικεί ή να διαμένει ως συνταξιούχος σε οποιοδήποτε κράτος μέλος. Είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο να συναντήσει κανείς π.χ. έναν Ρουμάνο που έχει σπουδάσει στο Ηνωμένο Βασίλειο, εργάζεται σήμερα στο Βέλγιο, ενώ διαμένει στις Κάτω Χώρες.

3.5.

Οι πολίτες επωφελούνται επίσης από τη δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, καθώς τα ευρωπαϊκά έθνη διαθέτουν μια μορφή αμοιβαίας προστασίας. Η ΕΕ παρέχει ένα επίπεδο ασφάλειας που επιτρέπει στις τοπικές υπηρεσίες πληροφοριών και στις αρχές επιβολής του νόμου να έχουν πρόσβαση σε ένα βελτιωμένο σύστημα ανταλλαγής δεδομένων και πόρων.

3.6.

Από τη σύστασή της και σε όλες της τις εκφάνσεις, η ΕΕ καταβάλλει προσπάθειες για τη βελτίωση του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, η ποιότητα του αέρα και των υδάτων έχει βελτιωθεί εντυπωσιακά σε ολόκληρη την ήπειρο από τη δεκαετία του ’50 χάρη στον συντονισμό προσπαθειών και κανονιστικών ρυθμίσεων σε επίπεδο Ένωσης.

3.7.

Στην ψηφιακή εποχή, η ιδιωτική ζωή προστατεύεται σε μεγάλο βαθμό στην ΕΕ με την πρόσφατη υιοθέτηση του γενικού κανονισμού για την προστασία των δεδομένων (ΓΚΠΔ). Πρόκειται για έναν από τους πιο ισχυρούς νόμους περί προστασίας της ιδιωτικής ζωής στον κόσμο και διασφαλίζει το θεμελιώδες δικαίωμα των πολιτών στην ιδιωτική ζωή.

3.8.

Η ΕΕ διαθέτει ένα από τα αυστηρότερα καθεστώτα παγκοσμίως στον τομέα της ασφάλειας των προϊόντων και των τροφίμων. Οι εθνικές αρχές αποστέλλουν πληροφορίες στο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για επικίνδυνα μη εδώδιμα προϊόντα σχετικά με επικίνδυνα προϊόντα που εντοπίζονται στην αγορά. Επίσης, η ΕΕ δεσμεύεται για τον εντοπισμό μη ασφαλών προϊόντων πριν από την πώλησή τους στους καταναλωτές. Στην ΕΕ, οι εργοδότες υποχρεούνται να διασφαλίζουν την υγιεινή και την ασφάλεια των εργαζομένων σε κάθε πτυχή της εργασίας τους.

3.9.

Οι πολίτες της ΕΕ επωφελούνται από αμοιβαία πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη όταν βρίσκονται σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ. Τα δικαιώματα αυτά ισχύουν είτε ταξιδεύουν προσωρινά για διακοπές, είτε σπουδάζουν στο εξωτερικό, είτε διαμένουν μόνιμα σε άλλη χώρα της ΕΕ, είτε ταξιδεύουν σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ ειδικά για να τύχουν ιατρικής περίθαλψης.

3.10.

Όλοι οι πολίτες της ΕΕ έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και/ή στις δημοτικές εκλογές στη χώρα της ΕΕ στην οποία διαμένουν, υπό τους ίδιους όρους με τους πολίτες της εν λόγω χώρας. Επιπλέον, οι πολίτες της ΕΕ δικαιούνται να προσλαμβάνονται υπό τους ίδιους όρους με τους πολίτες της χώρας στην οποία αναζητούν εργασία και δεν μπορούν να τους ζητηθούν τυχόν πρόσθετες απαιτήσεις.

3.11.

Ως πολίτης της ΕΕ, μπορείτε να καταχωρήσετε μια εταιρεία ή να ανοίξετε υποκατάστημα υπάρχουσας επιχείρησης με έδρα στην ΕΕ σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ, στην Ισλανδία, τη Νορβηγία ή το Λιχτενστάιν εύκολα και γρήγορα. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά ταμεία και πρωτοβουλίες της ΕΕ για τη στήριξη νεοσύστατων επιχειρήσεων και ΜΜΕ.

3.12.

Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο συμβάλλει στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας μεγάλου μέρους του πληθυσμού της ΕΕ. Η πρόσφατη θέσπιση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων αποσκοπεί στην περαιτέρω βελτίωση της κατάστασης.

3.13.

Η ΕΕ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της προώθησης της ίσης οικονομικής ανεξαρτησίας για τις γυναίκες και τους άνδρες. Η Ένωση καταβάλλει συνεχώς προσπάθειες για την προώθηση της ισότητας των φύλων, την αντιμετώπιση των διαφορών στις αμοιβές και τη θέσπιση αποτελεσματικών κανόνων και πολιτικών για την καταπολέμηση των διακρίσεων.

3.14.

Η ευρωπαϊκή διαδικασία ένταξης και η προοπτική προσχώρησης στην Ένωση έχουν δώσει ώθηση στην οικοδόμηση βιώσιμων οικονομιών της αγοράς, έχουν ανυψώσει τα κοινωνικά πρότυπα και έχουν διαμορφώσει σταθερούς δημοκρατικούς θεσμούς στην Ευρώπη.

3.15.

Οι πολίτες της ΕΕ δικαιούνται προστασία από τις διπλωματικές ή τις προξενικές αρχές οποιουδήποτε άλλου κράτους μέλους της ΕΕ όταν βρίσκονται σε τρίτη χώρα στην οποία το εθνικό τους κράτος δεν εκπροσωπείται. Το δικαίωμα αυτό κατοχυρώνεται στο άρθρο 46 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Υπάρχουν μόνο τρεις χώρες στις οποίες εκπροσωπούνται διπλωματικά όλα τα κράτη μέλη, και συγκεκριμένα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα και η Ρωσία. Κατά τη διάρκεια καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, τα κράτη μέλη της ΕΕ είναι υποχρεωμένα να βοηθούν στην απομάκρυνση των πολιτών της ΕΕ σαν να ήταν δικοί τους πολίτες. Η προστασία καλύπτει επίσης καθημερινές καταστάσεις, όπως η κλοπή διαβατηρίου, σοβαρού ατυχήματος ή ασθένειας.

3.16.

Η εκπαίδευση υποστηρίζεται σθεναρά στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το παγκοσμίως διάσημο πρόγραμμα ανταλλαγών Erasmus+ παρέχει στους σπουδαστές και τους πανεπιστημιακούς τη δυνατότητα να βελτιώσουν τις δεξιότητες και τις ευκαιρίες απασχόλησής τους, μέσω της απόκτησης εμπειρίας από την ακαδημαϊκή ζωή σε διαφορετική χώρα· από το 2014, συνολικά πάνω από 3 εκατομμύρια άτομα έχουν αξιοποιήσει τη δυνατότητα αυτή. Επιπλέον, η ανταλλαγή ιδεών και πολιτισμού έφερε κοντά τους ανθρώπους, συμβάλλοντας έτσι στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας.

4. Ευρωπαϊκές αξίες και θεμελιώδη δικαιώματα

4.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, για να προστατευθούν καλύτερα τα συμφέροντα των πολιτών, οποιαδήποτε μεταρρύθμιση των Συνθηκών πρέπει να ενσωματώνει το κείμενο του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και κανένα κράτος μέλος δεν θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αυτοεξαιρεθεί από την εφαρμογή του. Επί του παρόντος, ο Χάρτης αναφέρεται από τη Συνθήκη της Λισαβόνας ως ανεξάρτητο έγγραφο και το Ηνωμένο Βασίλειο και η Πολωνία αυτοεξαιρούνται.

4.2.

Παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις και ότι χρειάζονται πάντοτε κοινές αποφάσεις, οι αξίες επί των οποίων έχει οικοδομηθεί η ΕΕ και οι οποίες κατοχυρώνονται στις Συνθήκες είναι μη διαπραγματεύσιμες και πρέπει να αποτελούν το σημείο εκκίνησης για κάθε νέα αρχιτεκτονική της ΕΕ· οι αξίες αυτές είναι οι ακόλουθες: σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοκρατία, ελευθερία, ισότητα και κράτος δικαίου.

4.3.

Η ισότητα ως προς τη μεταχείριση και τους κανόνες για τους πολίτες της ΕΕ δεν πρέπει ποτέ να αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης, η δε ΕΕ έχει κάνει σημαντικούς και περιττούς συμβιβασμούς ως προς το ζήτημα αυτό: θεωρήσεις για τις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο για ορισμένα κράτη μέλη, διπλά πρότυπα ποιότητας τροφίμων κλπ. Η ΕΕ οφείλει να προστατεύει εξίσου τα συμφέροντα όλων των πολιτών της ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους.

4.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν σημαίνει παραίτηση από τα εθνικά συμφέροντα, ούτε σύγκρουση μεταξύ των ευρωπαϊκών και των εθνικών συμφερόντων· σημαίνει, απλώς, ότι κάποια πράγματα μπορούν να υλοποιηθούν καλύτερα από κοινού. Όποια κατεύθυνση και να λάβει η Ένωση, θα πρέπει να προβλέψει σημαντικές μεταρρυθμίσεις και σαφείς κανόνες για τη διακυβέρνηση της Ένωσης, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις υφιστάμενες πολιτικές εντάσεις και την αυξανόμενη πολυμορφία. Η ευρωπαϊκή μέθοδος διασφαλίζει την ελευθερία και την κυριαρχία σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Οι πολίτες επωφελούνται από την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ, διότι τους παρέχει ένα νομικό χώρο ευκαιριών και ίδιους κανόνες για όλους, ενώ απαγορεύει αυστηρά κάθε διάκριση για λόγους ιθαγένειας.

4.5.

Σκανδαλώδης ήταν η δραματική κατάσταση των χιλιάδων μεταναστών που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τις συγκρούσεις και τη φτώχεια θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους για να διασχίσουν τη Μεσόγειο. Οι πολιτικές επιπτώσεις δημιούργησαν την εσφαλμένη εντύπωση ότι η ΕΕ δεν γνωρίζει με ποιον τρόπο να χειριστεί μια τέτοια κρίση. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το σχέδιο της Επιτροπής για μια ισορροπημένη, συνολική και κοινή μεταναστευτική πολιτική που θα βοηθήσει την ΕΕ να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες της μετανάστευσης και, ταυτόχρονα, να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ιδιαίτερα τη νέα πολιτική της Επιτροπής, αφενός, για τη διατήρηση της Ευρώπης ως ελκυστικού προορισμού για τους μετανάστες σε μια περίοδο δημογραφικής παρακμής και, αφετέρου, για τη μείωση των κινήτρων της παράτυπης μετανάστευσης. Αυτό συνεπάγεται επίσης ισχυρές πολιτικές υποδοχής και βοήθειας για την ένταξη.

4.6.

Η μεγαλύτερη πρόκληση για την ΕΕ είναι να συνεχίσει να είναι η Ένωση που υπερασπίζεται, προστατεύει και ενδυναμώνει τους πολίτες της. Ως εκ τούτου, πρέπει να προσφέρει λύσεις για τα ζητήματα για τα οποία ανησυχούν πραγματικά οι πολίτες: «Η ΕΟΚΕ παραμένει πεπεισμένη ότι ένα ευοίωνο μέλλον είναι εφικτό και ότι η ενδυνάμωση της ΕΕ μπορεί να συμβάλει στην καλύτερη διαμόρφωση της παγκοσμιοποίησης και της ψηφιοποίησης, προκειμένου να εξασφαλιστούν ικανοποιητικές προοπτικές για όλους τους πολίτες» (4).

4.7.

Οι θεμελιωτές του ευρωπαϊκού εγχειρήματος αναγνώρισαν ότι θα έχει πολύ δρόμο να διανύσει έως ότου φθάσει σε παρόμοια επίπεδα νομιμότητας με τις εδραιωμένες δημοκρατίες των κρατών μελών του. Έχουμε ήδη διανύσει πολύ δρόμο, όμως, μια ενδεχόμενη νέα Συνθήκη πρέπει να διασφαλίσει μεγαλύτερη διαφάνεια και περισσότερο δημοκρατικό έλεγχο για την καλύτερη δυνατή νομιμοποίηση της Ένωσης στα μάτια της κοινής γνώμης. Επιπλέον, πρέπει να διασφαλιστεί μεγαλύτερη συμμόρφωση των κρατών μελών με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

5. Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη

5.1.

Η Ευρώπη αποτελεί την πατρίδα της μεγαλύτερης ενιαίας αγοράς και του δεύτερου περισσότερο χρησιμοποιούμενου νομίσματος στον κόσμο. Είναι η σημαντικότερη εμπορική δύναμη που αντιπροσωπεύει το 16,5% των παγκόσμιων εισαγωγών και εξαγωγών (5) και ο μεγαλύτερος χορηγός αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής βοήθειας. Χάρη, εν μέρει, στο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», το μεγαλύτερο πολυεθνικό πρόγραμμα έρευνας παγκοσμίως, η Ευρώπη βρίσκεται στην αιχμή της καινοτομίας. Ωστόσο, ο ανταγωνισμός με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ασία φαίνεται να είναι εντονότερος από ποτέ. Είναι προφανές ότι κανένα κράτος μέλος δεν μπορεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή από μόνο του.

5.2.

Το ευρώ είναι σχεδόν 20 ετών και μπορεί να επιτύχει το πλήρες δυναμικό του μόνον αφού υιοθετηθεί από όλα τα κράτη μέλη και όταν η Οικονομική και Νομισματική Ένωση έχει ολοκληρωθεί. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται σαφείς κανόνες που θα είναι αποδεκτοί από όλους και θα ισχύουν για όλους, την αναβάθμιση του ΕΜΣ σε σημαντικότερο ρόλο, ανάλογο με αυτόν που διαδραματίζει διεθνώς το ΔΝΤ, καθώς και πολιτική λογοδοσία και ενισχυμένα δημοσιονομικά συμβούλια (6). Η υιοθέτηση του ευρώ θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα στην οικοδόμηση της ΕΕ.

5.3.

Η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει κατά το παρελθόν ότι η ΕΕ αντέδρασε με καθυστέρηση στην χρηματοπιστωτική κρίση και ότι απαιτούνται μεταρρυθμίσεις στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (7). Έκτοτε, παρατηρείται μια συνεχής προσπάθεια μεταρρύθμισης και ολοκλήρωσης της Τραπεζικής Ένωσης και της Ένωσης Κεφαλαιαγορών. Όπως και στο παρελθόν (8), η ΕΟΚΕ επικροτεί την περαιτέρω ενοποίηση της αγοράς, αλλά προειδοποιεί για τον κίνδυνο δημιουργίας θέσεων που χαρακτηρίζονται από τη συγκέντρωση ευρύτατων εξουσιών λήψης αποφάσεων στα χέρια ενός μικρού αριθμού ατόμων. Μια ολοκληρωμένη ΟΝΕ θα πρέπει να οδηγήσει σε μια νέα ενιαία νομισματική εποχή για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μειώνοντας σημαντικά το κόστος συναλλαγών και εξαλείφοντας τους συναλλαγματικούς κινδύνους, βελτιώνοντας τη διαφάνεια των τιμών στο εμπόριο, και, παράλληλα, μειώνοντας τους επενδυτικούς κινδύνους.

5.4.

Σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο, αν η Ευρώπη θέλει να αξιοποιήσει τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της, θα πρέπει να επικεντρωθεί σε τομείς όπως η Ε&Α, η προσφορά δεξιοτήτων και οι υποδομές. Η Ευρώπη οφείλει να αντιμετωπίσει την πρόκληση της συρρίκνωσης και της γήρανσης του πληθυσμού, καθώς αυτό έχει αντίκτυπο στην προσφορά εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστική, η ΕΕ οφείλει να αντιμετωπίσει την έλλειψη εργατικού δυναμικού καθώς και την έλλειψη δεξιοτήτων. Η Ευρώπη χρειάζεται μια καλά διαχειριζόμενη μεταναστευτική πολιτική και μια μακροπρόθεσμη προοπτική για την προετοιμασία του εργατικού δυναμικού για τις μελλοντικές προκλήσεις και, παράλληλα, είναι αναγκαίο να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν. Ωστόσο, οι μεταναστευτικές πολιτικές πρέπει να συνοδεύονται από ισχυρές πολιτικές, ούτως ώστε να αποφεύγονται οι τεράστιες κοινωνικές και κοινωνιακές δυσκολίες.

5.5.

Η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει επίσης σε αρκετές από τις γνωμοδοτήσεις της την αύξηση των επενδύσεων σε υποδομές και δημόσιες υπηρεσίες, έργα που θα δημιουργήσουν ανάπτυξη και ευημερία για τους πολίτες της. Η ΕΟΚΕ έχει επίσης ταχθεί υπέρ «μιας κοινής ενοποιημένης φορολογικής βάσης για τις εταιρείες (ΚΕΒΦΕ), αλλά και υπέρ της φορολόγησης των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, των καυσίμων και των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα διότι οι εν λόγω φόροι —αν εισπράττονταν σε ευρωπαϊκό επίπεδο— θα μπορούσαν να συμβάλουν τόσο στη διαμόρφωση μιας διακρατικής φορολογικής βάσης όσο και στην καταπολέμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε παγκόσμια κλίμακα» (9). Με τον τρόπο αυτό θα μειωθεί η φοροαποφυγή και θα εξασφαλιστεί ομοιομορφία στη δημοσιονομική πολιτική. Η ΕΟΚΕ έχει επίσης παρατηρήσει τα εξής: «Η Ευρώπη κατέχει φαινομενικά ισχυρή θέση στην ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας, όταν όμως οι επιχειρήσεις αυτές χρειάζονται ισχυρές επενδύσεις κεφαλαίου, συνήθως χρεοκοπούν» (10).

5.6.

Η ΕΕ έχει υπογράψει ολοκληρωμένες εμπορικές συμφωνίες με στόχο την ενίσχυση των ανταλλαγών αγαθών και υπηρεσιών, προστατεύοντας παράλληλα και βελτιώνοντας τα δικαιώματα των εργαζομένων και λαμβάνοντας υπόψη τις περιβαλλοντικές προκλήσεις. Ωστόσο, κατά τα τελευταία χρόνια, αναδύθηκαν ρεύματα προστατευτισμού, ενώ υποβόσκουν εμπορικοί πόλεμοι. Η ΕΕ οφείλει να συνεχίσει την πορεία της να προωθεί το ελεύθερο, δίκαιο και βιώσιμο εμπόριο σε ένα πολυμερές σύστημα καθώς και τις εμπορικές συμφωνίες που σέβονται τα κοινωνικά, καταναλωτικά και περιβαλλοντικά δικαιώματα ενώ, παράλληλα, στηρίζουν την ανάπτυξη και την εξέλιξη των επιχειρήσεων. Ο προστατευτισμός δεν ωφελεί τους πολίτες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου θα αναλάβει σημαντικό ρόλο και είναι ζητούμενο καίριας σημασίας να διαδραματίσει η ΕΟΚΕ τον ρόλο που της αναλογεί κατά τη μεταρρύθμισή του (11). Το κλείσιμο των συνόρων και η παρεμπόδιση του εμπορίου δεν μπορούν επ’ ουδενί να είναι η μελλοντική μας πορεία.

5.7.

Σε έναν κόσμο που πλήττεται από την κλιματική αλλαγή, η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα διατυπώσει συστάσεις για τη βελτίωση της προστασίας της βιοποικιλότητας και των ζωτικών πόρων που απαιτούνται για την ύπαρξή μας. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η προστασία της βιοποικιλότητας είναι εξίσου σημαντική με την πρόληψη της κλιματικής αλλαγής. Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για μεγαλύτερη πολιτική βούληση και νομοθετική συνοχή στον τομέα αυτό, και ως εκ τούτου, συνιστά να διατεθούν όσο το δυνατόν ταχύτερα όλοι οι απαραίτητοι πόροι.

5.8.

Για την ΕΟΚΕ, η πολιτική για την κλιματική αλλαγή πρέπει να βασίζεται σε μια δίκαιη μετάβαση, η οποία απαιτεί μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την αντιστάθμιση ζημιών και απωλειών. Πρέπει να προωθηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο το πρότυπο της κυκλικής οικονομίας και να βελτιωθεί το ρυθμιστικό του πλαίσιο. Ακόμη, πρέπει να προωθηθούν οι βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού, ιδίως στον τομέα των τροφίμων, και να ολοκληρωθεί ο επαναπροσδιορισμός των πολιτικών κινητικότητας, ώστε να καταστούν πιο αποτελεσματικές και βιώσιμες. Στο πλαίσιο της διάσκεψης του 2015 στο Παρίσι με θέμα την κλιματική αλλαγή, η ΕΕ δεσμεύτηκε να επιτύχει τους στόχους για τη μείωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η ΕΕ έχει ήδη σημειώσει σημαντική πρόοδο και μπορεί να ενισχύσει τις συλλογικές προσπάθειες για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν στην COP21 και την αντιμετώπιση των τρεχουσών αναγκών. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ έχει λάβει υπόψη της ότι τα κινήματα των φοιτητών και των νέων σε διάφορα κράτη μέλη ζητούν περισσότερη δράση για την προστασία του περιβάλλοντος.

6. Κοινωνική πρόοδος και εκπαίδευση

6.1.

«Με βάση τα παγκόσμια πρότυπα, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες προσφέρουν ευημερία στους πολίτες τους. Έχουν τα υψηλότερα επίπεδα κοινωνικής προστασίας στον κόσμο και κατατάσσονται υψηλά όσον αφορά την ευημερία, την ανάπτυξη του ανθρώπου και την ποιότητα ζωής» (12). Ωστόσο, αυξάνονται οι ανισότητες και υπάρχουν τεράστια κενά στην κοινωνική συνοχή σε ολόκληρη την Ένωση και οφείλουμε να επιδιώξουμε την άμβλυνση των διαφορών μεταξύ των κρατών μελών. Η ανοδική σύγκλιση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας, με βάση τη βιώσιμη ανάπτυξη, θα οδηγήσουν σε βελτιωμένες κοινωνικές συνθήκες και σε μείωση των ανισοτήτων· συνεπώς, θα πρέπει να αποτελέσουν τον κύριο στόχο για το μέλλον της Ευρώπης.

6.2.

Σημαντική κινητήρια δύναμη της κοινωνικής προόδου πρέπει να είναι ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, μια πρωτοβουλία που υποστηρίζεται σθεναρά από την ΕΟΚΕ, στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης και σφαιρικής στρατηγικής για την υλοποίηση του Θεματολογίου του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Για να εξασφαλίσει ένα μέλλον ευημερίας στους πολίτες, η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει εκ νέου την ισχυρή δέσμευσή της για κάθε προσπάθεια που θα προσφέρει «μια δίκαιη και αληθινά πανευρωπαϊκή αγορά εργασίας, για την επίτευξη μιας “κοινωνικής Ευρώπης τριπλού Α”και για την καθοδήγηση της ανανεωμένης σύγκλισης» (13). Η υλοποίησή του σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει να επιταχυνθεί και να συνοδευτεί με τη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι η υγιής οικονομική ανάπτυξη πρέπει να επιτευχθεί σε συνδυασμό με μια σταθερή κοινωνική διάσταση. Από κοινού με την ΕΕ και τα κράτη μέλη, όλες οι ενδιαφερόμενες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών οφείλουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι σημαντικό για την ευημερία των πολιτών της ΕΕ να συνεχίσει να παρακολουθεί η ΕΕ την πρόοδο που σημειώνεται στην εφαρμογή του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και με την πλήρη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

6.3.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει εκ νέου ότι «Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αξιοποιήσει πλήρως την εμπειρία και την ικανότητα των κοινωνικών εταίρων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) που δραστηριοποιούνται σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, με τη συμμετοχή όλων τους, μαζί με τους χρήστες των υπηρεσιών και σύμφωνα με τους διαφορετικούς ρόλους τους, στα καθήκοντα του προγραμματισμού, της εφαρμογής, της παρακολούθησης και της αξιολόγησης της χρηματοδότησης της ΕΕ. Οι κοινωνικοί εταίροι και οι άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για το ευρωπαϊκό δημοκρατικό εγχείρημα» (14). Η ΕΕ θα πρέπει να προωθεί τις συλλογικές διαπραγματεύσεις στον χώρο εργασίας, καθώς και τον σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων.

6.4.

Η ψηφιοποίηση, η αυτοματοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη κτλ. απαιτούν ταχεία και βιώσιμη ανταπόκριση. Εκτός από την επείγουσα και μαζική ανάγκη επενδύσεων σε ποιοτική εκπαίδευση και σε Ε&Α, δεδομένου ότι η ΕΕ υστερεί σε σχέση με άλλες οικονομικές δυνάμεις όσον αφορά τις δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕγχΠ (15), η οικονομία της ΕΕ χρειάζεται εργατικό δυναμικό εξοπλισμένο με δεξιότητες που να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις ενός μεταβαλλόμενου ανταγωνιστικού περιβάλλοντος. Τούτο σημαίνει ότι η ενίσχυση της κατάρτισης, της επανεκπαίδευσης, της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της διά βίου μάθησης των νέων και των ενηλίκων αποτελούν κοινό συμφέρον και κοινή ευθύνη των εργοδοτών και των εργαζομένων —και παράλληλα της ΕΕ, των κρατών μελών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών— με στόχο την ύπαρξη επιτυχών επιχειρήσεων και κατάλληλα καταρτισμένου εργατικού δυναμικού. Η μετατροπή της οικονομίας της ΕΕ σε πιο ψηφιακή θα πρέπει να επιτευχθεί μέσα σε ένα πλαίσιο δίκαιης μετάβασης για τεχνολογικές αλλαγές, διασφαλίζοντας ότι η μετατροπή αυτή συμβάλλει σε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας και κοινωνιών που θα χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη ισότητα.

6.5.

Με βάση τις αρχές του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, είναι σημαντικό να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων που προκύπτουν για την αγορά εργασίας. Επομένως, η αξιοποίηση των ευκαιριών που παρέχει η τεχνολογική πρόοδος θα πρέπει να συμβαδίζει με την αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτουν οι βιομηχανικές μεταλλαγές και ο μετασχηματισμός της αγοράς εργασίας. Εάν δεν αντιμετωπιστούν αυτές οι δύο προκλήσεις, θα υπάρξει τεράστια αντίσταση στην αλλαγή ή σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού που δεν θα επωφεληθεί από την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών.

6.6.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη ζητήσει να καταπολεμηθούν οι αυξανόμενες ανισότητες, η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός σε όλα τα επίπεδα και από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Προς το σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες στα ενδεδειγμένα επίπεδα για τον καθορισμό κοινών αρχών, προτύπων, πολιτικών και στρατηγικών με στόχο αφενός την καλύτερη σύγκλιση των αμοιβών και, αφετέρου, τη θέσπιση κατώτατων μισθών ή την αύξησή τους σε επαρκή επίπεδα με πλήρη σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων. Επιπλέον, είναι σημαντική η διασφάλιση ελάχιστου εισοδήματος για όλους τους πολίτες. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η χρηματοδότηση που διατίθενται για την κοινωνική συνοχή και τις κοινωνικές επενδύσεις θα πρέπει να αυξηθούν για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων (16).

6.7.

6.8.

Το μέλλον της ΕΕ στηρίζεται σε ενεργά προγράμματα που θα διευκολύνουν την εκπαίδευση και την ένταξη των νέων στο εργατικό δυναμικό. Προγράμματα όπως το Erasmus+ και το προηγούμενο πρόγραμμα Erasmus, είχαν απίστευτο αντίκτυπο στη σφυρηλάτηση ευρωπαϊκής ταυτότητας, ενώ παράλληλα εφοδίαζαν τη νεολαία με γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες. Η πρόθεση της Επιτροπής για διπλασιασμό της χρηματοδότησής του αποτελεί σαφές βήμα προόδου, όμως, ήδη από τον Οκτώβριο του 2018 (17), η ΕΟΚΕ είχε ζητήσει να διατεθούν ακόμη περισσότερα κονδύλια. Αυτό το είδος προγράμματος πρέπει να συνεχιστεί και να επεκταθεί στους νέους οι οποίοι, λόγω οικονομικών δυσχερειών, αγωνίζονται να αποκτήσουν πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση και διαπολιτισμική συνδεσιμότητα.

6.9.

Όπως ανέφερε και σε προηγούμενη γνωμοδότησή της, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι «η στρατηγική για τη νεολαία θα πρέπει να συνδέεται περισσότερο με υφιστάμενα προγράμματα της ΕΕ, όπως το Erasmus+, οι Εγγυήσεις για τη νεολαία και το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης»και «θα πρέπει επίσης να προωθεί την ευρύτερη ενασχόληση της νεολαίας με τα κοινά, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής της σε διαδικασίες ψηφοφορίας, τον εθελοντισμό, τις ΜΚΟ με επικεφαλής νέους, τη δημοκρατία στον χώρο εργασίας και τον κοινωνικό διάλογο» (18). Είναι υψίστης σημασίας να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με αυτά τα προγράμματα, με παράλληλη συνεχή προβολή του γεγονότος ότι αποτελούν άμεσο όφελος που προκύπτει από την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ.

6.10.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της επικουρικότητας και της περιφερειακής διακυβέρνησης για την υλοποίηση των πολιτικών συνοχής. Δεδομένων των σημαντικών αποκλίσεων ως προς την ευημερία και την ανάπτυξη μεταξύ των διαφόρων περιφερειών, ακόμη και στο εσωτερικό των μεμονωμένων κρατών μελών, είναι θεμελιώδους σημασίας να διασφαλιστεί ότι οι πολιτικές υλοποιούνται από εκείνους που κατανοούν καλύτερα τα βασικά προβλήματα και είναι, επομένως, σε θέση να αναλάβουν βέλτιστη δράση. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να συνεχίσουν να διασφαλίζουν την καταπολέμηση των κάθε είδους διακρίσεων, του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και του αντισημιτισμού.

6.11.

Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο είναι μοναδικό στον κόσμο και παραμένει ένα από τα σημαντικότερα οφέλη για τους Ευρωπαίους πολίτες. Η ΕΕ, από κοινού με τα κράτη μέλη, πρέπει να στηριχθεί σε πολιτικές που θα το διαφυλάξουν, θα το προασπίσουν και θα το προωθήσουν, διευκολύνοντας περαιτέρω την οικονομική πρόοδο και την κοινωνική συνοχή και έχοντας υπόψη ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα πρέπει να συμβαδίζουν πλήρως με τα κοινωνικά δικαιώματα.

7. Ασφάλεια και άμυνα

7.1.

Η Ευρώπη είναι ένας εξαιρετικά ελεύθερος και σταθερός τόπος σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από διενέξεις και διαιρέσεις. Από τις 25 πιο ειρηνικές χώρες, οι 15 ανήκουν στην ΕΕ. Ωστόσο, οι τρομοκρατικές επιθέσεις, οι ακυβέρνητες και ασταθείς ζώνες σε ολόκληρη τη Μεσόγειο και την Υποσαχάρια Αφρική, καθώς και οι επανεμφανιζόμενες εχθρικές δυνάμεις στην Ανατολή κατέδειξαν ότι πρέπει να αναλάβουμε σθεναρή δράση για τη διαφύλαξη της ειρήνης και της ασφάλειάς μας.

7.2.

Αν και οι εσωτερικές και οι εξωτερικές προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας έχουν πράγματι αυξηθεί σημαντικά, αντιμετωπίζονται ωστόσο διαφορετικά από τα κράτη μέλη τα οποία δεν αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο τις εξωτερικές απειλές, χορηγούν διαφορετικούς χρηματοοικονομικούς πόρους για την ασφάλεια και την άμυνα και έχουν διαφορετικές απόψεις ως προς τη χρήση στρατιωτικής ισχύος. Δεδομένου ότι πολλές από τις απειλές που αντιμετωπίζουμε έχουν διακρατικά χαρακτηριστικά, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα κράτη μέλη και η ΕΕ πρέπει να δρουν όσο το δυνατόν περισσότερο από κοινού, επιδιώκοντας μια συλλογική και συντονισμένη αντίδραση, αποδεικνύοντας έτσι στους συμμάχους μας ότι είμαστε ένας αποτελεσματικός εγγυητής της ασφάλειας.

7.3.

Η συντονισμένη αμυντική προσπάθεια όχι μόνο παρέχει αξιόπιστη και σταθερή ισχύ στα κράτη μέλη μας, αλλά και συμβάλλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας σε τομείς υψηλής τεχνολογίας, καθώς και στην προώθηση της καινοτομίας και της τεχνολογικής ανάπτυξης. Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξουν την κοινή δράση σε αυτόν τον τομέα, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι έχουν ήδη ληφθεί μέτρα (19).

7.4.

Οι επιθέσεις στον κυβερνοχώρο εκτιμάται ότι κοστίζουν στην παγκόσμια οικονομία 400 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως (20) και αποτελούν πραγματική απειλή για την ιδιωτική ζωή και την ασφάλεια των πολιτών. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει την ενίσχυση της καταπολέμησης της κατασκοπείας και της τρομοκρατίας στον κυβερνοχώρο καθώς και κάθε άλλης μορφής κυβερνοεγκλήματος που έχει στο στόχαστρο τόσο στους Ευρωπαίους πολίτες όσο και στις επιχειρήσεις.

8. Επικοινωνία με τους πολίτες

8.1.

Οι Ευρωπαίοι πολίτες θεωρούν συχνά δεδομένες τις θετικές επιδράσεις της ιδιότητας του μέλους της ΕΕ ή τις συνδέουν με τις εθνικές κυβερνήσεις, ενώ για πολλές αντιξοότητες μέμφονται την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία και την υπερβολική παρέμβασή της. Αυτό οφείλεται κυρίως σε ελλιπή επικοινωνία και ανεπαρκή προσέγγιση του μέσου πολίτη. Ως εκ τούτου, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταβάλουν εντονότερες προσπάθειες για την καλύτερη προβολή των ευρωπαϊκών πολιτικών, επιδιώξεων και στόχων.

8.2.

Η ΕΕ πρέπει να διαθέσει περισσότερους πόρους για επικοινωνιακή προβολή και να κάνει χρήση όλων των διαθέσιμων διαύλων: όχι μόνο μέσω των κρατών μελών, αλλά και μέσω των κοινωνικών εταίρων και των άλλων φορέων εκπροσώπησης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών. Η ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο στο να επιβεβαιώνει τόσο στους ηγέτες όσο και στους πολίτες τον ρόλο της στην ειρήνη, τη σταθερότητα, την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, χρησιμοποιώντας όλες τις επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να προωθήσει τα μηνύματά της.

8.3.

Το 2012, η ΕΟΚΕ επισήμανε ότι «η πλήρης εφαρμογή του άρθρου 11 αποκτά πρωταρχική σημασία για την εδραίωση της δημοκρατικής νομιμότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη συνείδηση των πολιτών της. Τέλος, μόνο με τη μεγαλύτερη διαφάνεια, την ενδυνάμωση του αισθήματος οικείωσης και την ευρύτερη συμμετοχή των πολιτών και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, θα είναι σε θέση η Ευρώπη να αποφύγει τους εξτρεμισμούς, να προασπιστεί τις δημοκρατικές αξίες της και να θέσει τις βάσεις για ένα “κοινό πεπρωμένο”» (21).

8.4.

Εάν η ΕΕ επιθυμεί να προσεγγίσει τους πολίτες της (και αν δεν το καταφέρει τότε θα αποτύχει στο σύνολό της), πρέπει να αφουγκραστεί και να κατανοήσει τι πραγματικά θέλουν οι πολίτες της και να προσπαθήσει να ανταποκριθεί αναλόγως. Οι πολίτες επιθυμούν προστασία, δίκαιους κανόνες για τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις, υγιείς συνθήκες διαβίωσης και εργασίας και σαφή απάντηση στις εξωτερικές προκλήσεις. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η Ευρώπη πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί καταλύτη οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και δημοκρατικής σταθερότητας και να διασφαλίζει ότι όλοι είναι ενήμεροι για τη δέσμευσή της.

8.5.

Η παραπληροφόρηση, η αποπληροφόρηση και η κακή πληροφόρηση χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων κράτη, ομάδες συμφερόντων, μέσα ενημέρωσης και ιδιώτες. Οι τεχνικές αυτές είναι παλιές, αλλά η ανάπτυξη και οι δυνατότητες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επέτρεψαν το φαινόμενο να προσεγγίσει το ευρύ κοινό. Ο καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπιση ψευδών ειδήσεων είναι η παρουσίαση των γεγονότων και η συμβολή στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης των ανθρώπων. Ωστόσο, η ελευθερία γνώμης και έκφρασης πρέπει να γίνεται πάντοτε σεβαστή, ακριβώς όπως δεν πρέπει να παραμελείται η καταπολέμηση των ψευδών ειδήσεων.

8.6.

Χρειάζεται να προαχθούν πλατφόρμες επικοινωνίας και συνεργασίας με τη συμμετοχή όλων των κρατων μελών. Ο,τι λειτουργεί σε ένα κράτος μέλος μπορεί επίσης να λειτουργήσει και σε κάποιο άλλο και αυτό που έχει διερευνήσει ένα κράτος μέλος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ή να ενισχυθεί από κάποιο άλλο.

Βρυξέλλες, 20 Μαρτίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) ΕΕ C 110 της 22.3.2019, σ. 1.

(2) ΕΕ C 326 της 26.10.2012, σ. 391.

(3) Δελτίο Τύπου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, 23.5.2018.

(4) ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145.

(5) Η ΕΕ ανά θέμα – Εμπόριο.

(6) Ανεξάρτητα δημοσιονομικά ιδρύματα.

(7) ΕΕ C 227 της 28.6.2018, σ. 1.

(8) ΕΕ C 262 της 25.7.2018, σ. 28.

(9) ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 131.

(10) ΕΕ C 440, 6.12.2018, σ. 79.

(11) ΕΕ C 159 της 10.5.2019, σ. 15.

(12) Έγγραφο προβληματισμού για την κοινωνική διάσταση της Ευρώπης.

(13) ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 10.

(14) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 165.

(15) Στοιχεία του ΟΟΣΑ, ακαθάριστες εγχώριες δαπάνες για Ε&Α.

(16) ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145.

(17) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 194.

(18) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 142.

(19) ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 58.

(20) Μεταρρύθμιση της κυβερνοασφάλειας στην Ευρώπη

(21) ΕΕ C 11 της 15.1.2013, σ. 8.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Οι ακόλουθες τροπολογίες συγκέντρωσαν άνω του ενός τετάρτου των ψήφων, αλλά απορρίφθηκαν κατά τη διάρκεια των συζητήσεων.

Τροπολογία 12

Σημείο 5.5

Να τροποποιηθεί ως εξής:

5.5

Η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει επίσης σε αρκετές γνωμοδοτήσεις της την αύξηση των επενδύσεων σε υποδομές και δημόσιες υπηρεσίες, έργα που μπορούν να συμβάλουν στην εξασφάλιση οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας προς όφελος των πολιτών. Η ΕΟΚΕ έχει επίσης ταχθεί υπέρ της εφαρμογής ολοκληρωμένων μέτρων για την πρόληψη της διάβρωσης της βάσης και μετατόπισης των κερδών από τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης«μιας κοινής ενοποιημένης φορολογικής βάσης για τις εταιρείες (ΚΕΒΦΕ) και της καταπολέμησης της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ μέσω της στενότερης συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών σε καθημερινή βάση, αλλά και υπέρ της φορολόγησης των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, των καυσίμων και των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα διότι οι εν λόγω φόροι —αν εισπράττονταν σε ευρωπαϊκό επίπεδο— θα μπορούσαν να συμβάλουν τόσο στη διαμόρφωση μιας διακρατικής φορολογικής βάσης όσο και στην καταπολέμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε παγκόσμια κλίμακα » (1). Με τον τρόπο αυτό θα μειωθεί η φοροαποφυγή και θα εξασφαλιστεί ομοιομορφία στη δημοσιονομική πολιτική. Η ΕΟΚΕ έχει επίσης παρατηρήσει τα εξής: «Η Ευρώπη κατέχει φαινομενικά ισχυρή θέση στην ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας, όταν όμως οι επιχειρήσεις αυτές χρειάζονται ισχυρές επενδύσεις κεφαλαίου, συνήθως χρεοκοπούν» (2).

Αιτιολογία

Για την αποφυγή τυχόν παρανοήσεων, καλό θα ήταν να περιοριστούμε σε μια γενική δήλωση. Η ΕΟΚΕ δεν έχει συζητήσει μέχρι τώρα ούτε τη φορολόγηση των πολυεθνικών εταιρειών ως πηγή ιδίων πόρων της ΕΕ ούτε την κοινή ευρωπαϊκή φορολογική βάση για τα καύσιμα και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ή τη φορολόγησή τους. Η φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών θα οδηγήσει σε μείωση των συντάξεων των εργαζομένων, ενώ το εδώ και πολλά χρόνια συνεχιζόμενο έργο του Συμβουλίου μέσω της ενισχυμένης συνεργασίας έχει οδηγηθεί σε πλήρες αδιέξοδο. Παρόμοιες παρατηρήσεις έγιναν στη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Έγγραφο προβληματισμού για το μέλλον των οικονομικών της ΕΕ»[COM(2017) 358 final] (2018/C 081/18).

Η τροπολογία απορρίφθηκε με 76 ψήφους υπέρ, 98 κατά και 16 αποχές.

Τροπολογία 11

Σημείο 5.6

Να προστεθούν τα εξής:

5.6

Η ΕΕ έχει υπογράψει ολοκληρωμένες εμπορικές συμφωνίες, π.χ. με την Ιαπωνία, με στόχο την ενίσχυση των ανταλλαγών αγαθών και υπηρεσιών, προστατεύοντας παράλληλα και βελτιώνοντας τα δικαιώματα των εργαζομένων και λαμβάνοντας υπόψη τις περιβαλλοντικές προκλήσεις. Ωστόσο, κατά τα τελευταία χρόνια, αναδύθηκαν ρεύματα προστατευτισμού, ενώ υποβόσκουν εμπορικοί πόλεμοι. Η ΕΕ οφείλει να συνεχίσει την πορεία της να προωθεί το ελεύθερο, δίκαιο και βιώσιμο εμπόριο σε ένα πολυμερές σύστημα καθώς και τις εμπορικές συμφωνίες που σέβονται τα κοινωνικά, καταναλωτικά και περιβαλλοντικά δικαιώματα ενώ, παράλληλα, στηρίζουν την ανάπτυξη και την εξέλιξη των επιχειρήσεων. Ο προστατευτισμός δεν ωφελεί τους πολίτες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου θα αναλάβει σημαντικό ρόλο και είναι καίριας σημασίας να διαδραματίσει η ΕΟΚΕ τον ρόλο που της αναλογεί κατά τη μεταρρύθμισή του (3). Το κλείσιμο των συνόρων και η παρεμπόδιση του εμπορίου δεν μπορούν επ’ ουδενί να είναι η μελλοντική μας πορεία.

Αιτιολογία

Βελτίωση της αναγνωσιμότητας, με την παροχή συγκεκριμένου παραδείγματος εμπορικής συμφωνίας της ΣΟΕΣ ΕΕ-Ιαπωνίας.

Όπως ξέρουμε, η ΣΟΕΣ ΕΕ-Ιαπωνίας τέθηκε σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου 2019 και αποτελεί τη μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία που έχουν συνάψει οι δύο χώρες.

Καλύπτει 640 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ και την Ιαπωνία, σχεδόν ένα τρίτο του παγκοσμίου ΑΕγχΠ και 37 % του παγκοσμίου εμπορίου.

74 000 επιχειρήσεις της ΕΕ εξάγουν στην Ιαπωνία και 600 000 θέσεις εργασίας συνδέονται με αυτές τις εξαγωγές. Η συμφωνία είναι επίσης καλή για τους καταναλωτές, καθώς θα έχουν περισσότερες επιλογές σε χαμηλότερη τιμή. Τέλος, στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα ότι 2 από τις μεγαλύτερες οικονομίες παγκοσμίως στηρίζουν σθεναρά το ελεύθερο, δίκαιο και βασισμένο σε κανόνες εμπόριο.

Η τροπολογία απορρίφθηκε με 73 ψήφους υπέρ, 111 κατά και 11 αποχές.

(1) ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 131.

(2) ΕΕ C 440, 6.12.2018, σ. 79.

(3) ΕΕ C 159 της 10.5.2019, σ. 15.

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/68

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Εκπαίδευση για την Ευρωπαϊκή Ένωση»

[Διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ρουμανικής Προεδρίας]

(2019/C 228/09)

Εισηγήτρια: η κ. Tatjana BABRAUSKIENĖ

Συνεισηγητής: ο κ. Pavel TRANTINA

Αίτηση της Ρουμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου	Επιστολή με ημερομηνία 20.9.2018
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Διερευνητική γνωμοδότηση
Απόφαση του Προεδρείου	16.10.2018
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις και δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	6.3.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	21.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	164/2/1

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

Η ΕΟΚΕ:

1.1.

πιστεύει, αφενός, ότι η ζωτικότητα της ΕΕ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από μια ισχυρή ευρωπαϊκή ταυτότητα και από την ταύτιση των πολιτών με την ΕΕ, με ταυτόχρονη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας, και, αφετέρου, ότι η επιτυχία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος βασίζεται στις αξίες του, την ανεκτικότητα και την προσήλωση στην ποικιλομορφία των πολιτισμών, των θρησκειών και της κληρονομιάς. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να ενισχυθούν οι γνώσεις και η κατανόηση των πολιτών σχετικά με την ιστορία και τον πολιτισμό, τις θεμελιώδεις αξίες και τα δικαιώματα, τις βασικές αρχές και τις αποφάσεις, καθώς και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε επίπεδο ΕΕ. Είναι επίσης σημαντικό να υποστηριχθεί η έννοια του ενεργού πολίτη του κόσμου και ο ρόλος της ΕΕ ως παγκόσμιου παράγοντα.

1.2.

υπογραμμίζει ότι η ολιστική εκπαίδευση, η κατάρτιση και η διά βίου μάθηση διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας, της αίσθησης της κοινότητας και του ανήκειν, και της ευθύνης των πολιτών της ΕΕ, ενθαρρύνοντας την ενεργό συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων σχετικά με την ΕΕ· τονίζει δε ότι συμβάλλουν στην ειρήνη, την ασφάλεια, την ελευθερία, τη δημοκρατία, την ισότητα, το κράτος δικαίου, την αλληλεγγύη και τον αμοιβαίο σεβασμό, τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική ένταξη και δικαιοσύνη, με παράλληλο σεβασμό και εμπλουτισμό της πολιτιστικής ποικιλομορφίας. Οι στόχοι της ολοκλήρωσης της ΕΕ, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της πρέπει να εξετάζονται με τόλμη και αυτοπεποίθηση τόσο σε επίπεδο κρατών μελών όσο και σε επίπεδο ΕΕ.

1.3.

τονίζει ότι η μάθηση διεξάγεται παντού και συνεχώς, ενεργά και παθητικά. Κατά συνέπεια, η εκπαίδευση σχετικά με την ΕΕ δεν αποτελεί μόνο καθήκον της τυπικής εκπαίδευσης και δεν αφορά μόνο τους νέους. Τόσο η εκπαίδευση για όλο το φάσμα της ζωής όσο και η διά βίου εκπαίδευση θα πρέπει να υποστηριχθούν, ενώ ειδική έμφαση θα πρέπει να δοθεί στις γηραιότερες γενιές, με μέσα πληροφόρησης προσαρμοσμένα στους δικούς τους τρόπους μάθησης.

Όσον αφορά τα θεσμικά όργανα και τις πολιτικές σε επίπεδο ΕΕ, η ΕΟΚΕ:

1.4.

τονίζει την ανάγκη να εφαρμοστεί η πρώτη αρχή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, δηλαδή να καταστεί η ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, η κατάρτιση και η διά βίου μάθηση δικαίωμα για όλους στην Ευρώπη.

1.5.

προτείνει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην εκπαίδευση σχετικά με την ΕΕ και την ταυτότητα της ΕΕ σε όλη την ποικιλομορφία της στο πλαίσιο των βασικών δεξιοτήτων και κύριων ικανοτήτων, και ιδίως του γραμματισμού σχετικά με την ΕΕ, καθορίζοντας έτσι ένα σύνολο μαθησιακών αποτελεσμάτων στον τομέα αυτό (ελάχιστες γνώσεις, δεξιότητες και αντιλήψεις σχετικά με την ΕΕ). Προς τούτο, απαιτείται καλύτερη τεκμηρίωση της κατάστασης στα κράτη μέλη και η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να επικαιροποιήσει τη μελέτη της για το θέμα αυτό.

1.6.

ζητεί την ανάληψη στρατηγικών μέτρων πολιτικής σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο για την προώθηση της εκμάθησης για την ΕΕ, με σκοπό την ενίσχυση της αίσθησης της ταυτότητας και του ανήκειν στην ΕΕ, καθώς και την ανάδειξη των απτών οφελών της συμμετοχής στην ΕΕ για τους πολίτες. Είναι επίσης σημαντικό τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν σωστά τη σύσταση του Συμβουλίου για την προώθηση των κοινών αξιών (1) και τη Διακήρυξη του Παρισιού του 2015 (2).

1.7.

συνιστά ο μελλοντικός αυξημένος προϋπολογισμός του προγράμματος Erasmus+ (2021-2027) να ενισχύσει την αίσθηση του ανήκειν στην ΕΕ, διασφαλίζοντας μαθησιακή κινητικότητα για όλους, ιδίως για άτομα από διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά υπόβαθρα, και ζητεί όλα τα μελλοντικά έργα να δίδουν έμφαση στη εκμάθηση για την ΕΕ, στη διαμόρφωση της ενωσιακής ταυτότητας, στη στήριξη της διαγενεακής μάθησης σχετικά με την ΕΕ και στην εκμάθηση γλωσσών για όλες τις ηλικιακές ομάδες, αλλά και στον διάλογο πολιτών για τους ενήλικες.

1.8.

χαιρετίζει τη συμπλήρωση των 30 ετών των δραστηριοτήτων Jean Monnet του προγράμματος Erasmus+ για την προώθηση παγκοσμίως της αριστείας στη διδασκαλία και την έρευνα στον κλάδο των ευρωπαϊκών σπουδών και ζητεί αύξηση του προϋπολογισμού του προγράμματος και επέκτασή του σε όλους τους εκπαιδευτικούς τομείς με στόχο την προαγωγή της εκπαίδευσης για την ΕΕ και την ενίσχυση της δημοκρατικής αγωγής του πολίτη.

1.9.

ζητεί καλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών για την ΕΕ με τους πολίτες της ΕΕ, με την υποστήριξη από την ΕΕ και τα κράτη μέλη στρατηγικών ενημέρωσης, επικοινωνίας και εκπαίδευσης· επισημαίνει την ανάγκη ορισμού Επιτρόπου αρμόδιου για την Επικοινωνία.

1.10.

προτείνει στρατηγικό ρόλο για τα ευρωπαϊκά και εθνικά δημόσια μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του τηλεοπτικού σταθμού Euronews, όσον αφορά την ενημέρωση των πολιτών για τα επιτεύγματα της ΕΕ. Ενεργό ρόλο στη στήριξη των διαδικασιών διαμόρφωσης ταυτότητας θα πρέπει επίσης να αναλάβουν τα γραφεία πληροφοριών της ΕΕ που εδρεύουν στα κράτη μέλη, καθώς και τα μέλη και άλλοι εκπρόσωποι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ), τα μέλη της ΕΟΚΕ και άλλοι φορείς χάραξης πολιτικής που δραστηριοποιούνται στον τομέα της διαμόρφωσης ενωσιακής ταυτότητας σε εθνικό επίπεδο.

1.11.

συνιστά τη θέσπιση πολιτικής στρατηγικής σε επίπεδο ΕΕ, με παράλληλο σεβασμό των εθνικών αρμοδιοτήτων στον τομέα της εκπαίδευσης, με στόχο την υποβολή συστάσεων σχετικά με τη συνεργασία (για παράδειγμα, μέσω της ανοικτής μεθόδου συντονισμού (ΑΜΣ) ή μιας ομάδας υψηλού επιπέδου) μεταξύ των κρατών μελών, προκειμένου να ενθαρρυνθούν πρωτοβουλίες στα εκπαιδευτικά συστήματα και δράση σε εθνικό και τοπικό επίπεδο για την εκπαίδευση όσον αφορά την ΕΕ και τη διαμόρφωση ενωσιακής ταυτότητας, σε στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς. Αυτή θα πρέπει να υποστηρίζεται από ενημερωμένες μελέτες για τη χαρτογράφηση της κατάστασης σε θέματα διδασκαλίας σχετικά με την ΕΕ.

1.12.

συνιστά την ενσωμάτωση της εκπαίδευσης για την ΕΕ και της διαμόρφωσης ενωσιακής ταυτότητας στη στρατηγική ΕΕ 2030 και στο στρατηγικό πλαίσιο «ΕΚ 2030», αλλά και στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (μεταξύ των σχετικών συστάσεων ανά χώρα), εφόσον είναι διαθέσιμα ακριβή συστηματικά δεδομένα.

1.13.

ζητεί την πρόβλεψη και προώθηση κεντρικής προσβάσιμης πλατφόρμας με μαθησιακό και εκπαιδευτικό υλικό, που θα συνδέει τις διάφορες υφιστάμενες πρωτοβουλίες και διαδικτυακές πύλες, θα είναι διαθέσιμη σε διάφορες γλώσσες της ΕΕ για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και για μεμονωμένους σπουδαστές σχετικά με την ΕΕ και τη διαμόρφωση ενωσιακής ταυτότητας, με ιδιαίτερη έμφαση στις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ, τη δημοκρατία, τη συμμετοχή στη δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων, την ανεκτικότητα και την κοινή αντίληψη.

Όσον αφορά τις πρωτοβουλίες σε επίπεδο κρατών μελών, η ΕΟΚΕ:

1.14.

προκρίνει τη θέσπιση εθνικών στρατηγικών με σκοπό την ενσωμάτωση της εκπαίδευσης για τις αξίες, την ιστορία, τα επιτεύγματα και τις τρέχουσες εξελίξεις στην ΕΕ στα σχολικά προγράμματα όλων των εκπαιδευτικών τομέων, με αναγνώριση του σημαντικού ρόλου της άτυπης και μη τυπικής μάθησης προς τούτο.

1.15.

συνιστά η εκμάθηση για την ΕΕ να πραγματοποιείται εγκάρσια στη σχολική εκπαίδευση ως αναπόσπαστο μέρος όλων των μαθημάτων και η αγωγή του πολίτη, η ιστορία, η γεωγραφία και η οικονομία να επικεντρώνονται στην ιθαγένεια της ΕΕ και τα οφέλη της.

1.16.

ζητεί η αρχική και η συνεχής επαγγελματική κατάρτιση όλων των εκπαιδευτικών να περιλαμβάνει εκπαίδευση σχετικά με την ΕΕ και καλεί τα κράτη μέλη να υποστηρίξουν την υψηλής ποιότητας συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη των διδασκόντων για το θέμα αυτό. Η κατάρτιση θα πρέπει να περιλαμβάνει τις δεξιότητες για το δημοκρατικό πνεύμα που ορίζει το Συμβούλιο της Ευρώπης (3).

1.17.

προτείνει την ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την ενθάρρυνση και υποστήριξη της διεθνούς κινητικότητας και της εκμάθησης ξένων γλωσσών όλων των εκπαιδευτικών, αλλά και την καθιέρωση ευρωπαϊκού βραβείου/σήματος για τη διδασκαλία σχετικά με την ΕΕ και τη διαμόρφωση ενωσιακής ταυτότητας, τόσο για σχολεία όσο και για ιδιώτες.

1.18.

συνιστά την ενθάρρυνση και την αποτελεσματική στήριξη των ενδιαφερόμενων φορέων, μεταξύ άλλων των συνδικάτων, των εργοδοτικών οργανώσεων και των επιχειρήσεων, καθώς και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της εκπαίδευσης, της κατάρτισης των νέων και των ενηλίκων, όπως είναι οι πρόσκοποι και οι άλλες οργανώσεις νεολαίας και σπουδαστών, οι ενώσεις εκπαιδευτικών και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι σύλλογοι γονέων, προκειμένου να ενισχύσουν τις δραστηριότητές τους όσον αφορά την εκμάθηση και τη διδασκαλία σχετικά με την ΕΕ.

1.19.

καλεί τα κράτη μέλη να ενθαρρύνουν συμπράξεις μεταξύ των παρόχων τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης (π.χ. σχολεία και οργανώσεις νεολαίας και/ή πανεπιστήμια και οργανώσεις της κοινότητας), ώστε να προσφέρουν εκμάθηση για την ΕΕ και την αγωγή του πολίτη εν γένει. Ομοίως, η ΕΟΚΕ συνιστά την εξασφάλιση της συμμετοχής των οργάνων της νεολαίας στη διαδικασία καθορισμού των προγραμμάτων σπουδών και στον καθορισμό των τρόπων παροχής της εκπαίδευσης για την ιθαγένεια.

1.20.

σημειώνει τη φιλοδοξία που διατυπώθηκε στη Διακήρυξη Σουμάν, την οποία παρουσίασε ο Ρομπέρ Σουμάν στις 9 Μαΐου 1950, σύμφωνα με την οποία «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί διά μιας, ούτε σε ένα συνολικό σχέδιο: [αλλά] θα οικοδομηθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που καταρχάς θα δημιουργήσουν […] αλληλεγγύη» (4). Η ΕΟΚΕ προτείνει να εορτάζεται στα κράτη μέλη η Ημέρα της Ευρώπης (9 Μαΐου) ή ακόμη και μια ξεχωριστή Ευρωπαϊκή Ημέρα Εκπαίδευσης, και αυτή να χρησιμεύει ως αφετηρία για τη διοργάνωση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία και τις κοινότητες σχετικά με την ΕΕ.

2. Ιστορικό πλαίσιο

2.1.

Η πρωταρχική ευθύνη για τις πολιτικές εκπαίδευσης και πολιτισμού εναπόκειται στα κράτη μέλη. Ωστόσο, διαχρονικά η ΕΕ έχει διαδραματίσει σημαντικό συμπληρωματικό ρόλο και είναι προς το κοινό συμφέρον όλων των κρατών μελών να αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό της εκπαίδευσης και του πολιτισμού ως κινητήριων δυνάμεων για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη, καθώς και να βιώσουν την ευρωπαϊκή ταυτότητα σε όλη της την πολυμορφία.

2.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να φέρει το ευρωπαϊκό εγχείρημα εγγύτερα στους πολίτες, ενισχύοντας τις γνώσεις τους για την ιστορία, τα επιτεύγματα και τη σημασία της ΕΕ υπό το πρίσμα της ιστορίας της Ευρώπης και της θετικής επίδρασής της στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη κατανόησης και προαγωγής των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ διότι αυτό έχει καθοριστική σημασία για την αμοιβαία κατανόηση, την ειρηνική συνύπαρξη, την ανεκτικότητα και την αλληλεγγύη, καθώς και για την κατανόηση των βασικών αρχών της ΕΕ.

2.3.

60 χρόνια μετά τη Συνθήκη της Ρώμης, οι πολίτες της ΕΕ δεν έχουν ακόμη διαμορφώσει πλήρως την ενωσιακή τους ταυτότητα. Επί του παρόντος, 93 % των πολιτών της ΕΕ αισθάνονται δεμένοι με τη χώρα τους, εκ των οποίων 57 % πολύ δεμένοι, ενώ 89 % αισθάνονται δεμένοι με «την πόλη/το χωριό»τους. Ωστόσο, μόνο 56 % των ερωτηθέντων αναφέρουν ότι αισθάνονται δεμένοι με την ΕΕ, και μόνο 14 % αισθάνονται «πολύ δεμένοι» (5). Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά υπό το πρίσμα των προσεχών εκλογών του ΕΚ και των συζητήσεων για το μέλλον της Ευρώπης.

2.4.

Στις τελευταίες εκλογές του ΕΚ (2014), η προσέλευση ήταν και πάλι υψηλότερη μεταξύ των ψηφοφόρων ηλικίας 55+ (ποσοστό συμμετοχής 51 %), ενώ συμμετείχε μόλις το 28 % της ηλικιακής ομάδας 18-24 ετών. Το ποσοστό συμμετοχής συνδέεται στενά με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση (6). Η έλλειψη κρίσιμου γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας και η εξάπλωση της παραπληροφόρησης αυξάνουν επίσης τη δυσπιστία στους δημοκρατικούς θεσμούς και την ΕΕ. Κατά συνέπεια, η καλύτερη γνώση σχετικά με την ΕΕ και τη δημοκρατική συμμετοχή στα κοινά ενδέχεται να βοηθήσει εν προκειμένω. Αυτό δεν αποτελεί πρόκληση μόνο για την τυπική αρχική εκπαίδευση.

2.5.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι μελέτες (7) και έρευνες (8) εντοπίζουν σημαντικό χάσμα μεταξύ πολιτικής και έμπρακτης εφαρμογής ως προς την αγωγή του πολίτη και ότι σχεδόν τα μισά κράτη μέλη δεν διαθέτουν ακόμη κανόνες ή συστάσεις για την αγωγή του πολίτη στην αρχική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Ενώ η αγωγή του πολίτη εμφανίζεται στη συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, για τους διευθυντές των σχολείων δεν προβλέπεται σχετική επιμόρφωση σχετικά με το συγκεκριμένο ζήτημα.

2.6.

Ένας άλλος λόγος ανησυχίας είναι η ανισορροπία ως προς τη διδασκαλία της αγωγής του πολίτη στους διάφορους τομείς της εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, υπάρχει λιγότερη αγωγή του πολίτη στην αρχική σχολική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) σε σύγκριση με τη γενική εκπαίδευση. Για παράδειγμα, υπάρχουν λιγότερα προγράμματα σπουδών για τη διδασκαλία της αγωγής του πολίτη, λιγότερο υλικό καθοδήγησης για τους εκπαιδευτικούς και λιγότερες συστάσεις σχετικά με τη συμμετοχή των μαθητών στα σχολικά συμβούλια ή την εκπροσώπηση των γονέων στα σχολικά διοικητικά συμβούλια.

2.7.

Η εκμάθηση για την ΕΕ θα πρέπει να επικεντρώνεται επίσης στη διδασκαλία θεμάτων σχετικά με τη δημοκρατία (μεταξύ άλλων όσον αφορά τη συμμετοχή, τη δημοκρατική πολιτική και τη δημοκρατική κοινωνία) και την ανεκτικότητα, συμπεριλαμβανομένων των διαπροσωπικών σχέσεων, της ανεκτικότητας έναντι των διαφορετικών κοινωνικών και πολιτιστικών ομάδων και της χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίας.

2.8.

Η αγωγή του πολίτη της ΕΕ εν γένει θα πρέπει να αποτελεί μια δυναμική διαδικασία μάθησης (9), προσαρμοσμένη στις εκάστοτε ιδιαίτερες συνθήκες και σε κάθε σπουδαστή, να καθοδηγείται από αξίες και να εφοδιάζει τους σπουδαστές, και ως επί το πλείστον τους νέους, με τη γνώση και την κατανόηση, τις δεξιότητες και τις συμπεριφορές που χρειάζονται όχι μόνο για να ασκήσουν τα δικαιώματά τους, αλλά και για να συνεισφέρουν στην κοινότητα και την κοινωνία τους και να ενεργούν με ενσυναίσθηση, φροντίδα και λαμβάνοντας υπόψη τις μελλοντικές γενιές. Η σύγχρονη αντίληψη της αγωγής του πολίτη μετατοπίζεται αργά αλλά σταθερά από την παραδοσιακή άποψη της απλής μετάδοσης «γνώσης και κατανόησης των επίσημων θεσμών και διαδικασιών της πολιτικής ζωής (όπως η ψηφοφορία στις εκλογές)»προς μια ευρύτερη κατανόηση που περιλαμβάνει τη δέσμευση και τη συμμετοχή τόσο στην κοινωνία των πολιτών όσο και στο ευρύτερο φάσμα των τρόπων κατά τους οποίους οι πολίτες αλληλεπιδρούν και διαμορφώνουν τις κοινότητες (συμπεριλαμβανομένων των σχολείων) και τις κοινωνίες τους.

2.9.

Για να υπερβεί η ιθαγένεια της ΕΕ τη σημερινή στενή, νομική αντίληψή της και να αξιοποιήσει και να αναπτύξει την ιδέα τού τι σημαίνει να είναι κανείς Ευρωπαίος σε ολόκληρη την Ευρώπη, η προσέγγισή μας όσον αφορά την αγωγή του πολίτη απαιτεί μια σαφή ευρωπαϊκή διάσταση. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία πλουσιότερης, πιο πολιτικής αντίληψης της ιδιότητας του πολίτη της ΕΕ, η οποία θα είναι ζωτικής σημασίας ώστε να μπορέσει η ΕΕ να αυξήσει τη συμμετοχή και την «οικειοποίηση»από τους πολίτες, αλλά και να τονώσει την υποστήριξη της ΕΕ ως κοινωνικής και πολιτικής —και όχι απλώς οικονομικής— ένωσης.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Είναι υψίστης σημασίας οι άνθρωποι να μαθαίνουν και να γνωρίζουν τον ρόλο και τις δυνατότητες συμμετοχής τους στις δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και να κατανοούν τη θεσμική ηγεσία. Η ολιστική εκπαίδευση, η κατάρτιση και η διά βίου μάθηση, με ιδιαίτερη προσοχή στη δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη και στις κοινές ευρωπαϊκές αξίες και την ευρωπαϊκή ταυτότητα, θα συμβάλει σημαντικά στην ειρήνη, την ασφάλεια, την ελευθερία, τη δημοκρατία, την ισότητα, το κράτος δικαίου, την αλληλεγγύη, τον αμοιβαίο σεβασμό, την αειφόρο ανάπτυξη και την κοινωνική ένταξη και δικαιοσύνη, με παράλληλο σεβασμό και εμπλουτισμό της πολιτιστικής ποικιλομορφίας και της αίσθησης του ανήκειν στην ΕΕ.

3.2.

Η ΕΟΚΕ, στη γνωμοδότησή της (10) σχετικά με τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης (2018), εξέφραζε την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η πρωτοβουλία προτείνει περιορισμό των αποκλεισμών στα μελλοντικά εκπαιδευτικά συστήματα και υπογραμμίζει ότι η εκμάθηση για την ΕΕ, τις δημοκρατικές αξίες, την ανεκτικότητα και την ιδιότητα του πολίτη θα πρέπει να θεωρείται δικαίωμα για όλους, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Θα πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους, με ειδική έμφαση στις μειονεκτούσες ομάδες (11) ατόμων, προκειμένου όλοι οι πολίτες να κατανοούν τον συμμετοχικό τους ρόλο στη δημοκρατία. Είναι σημαντικό οι χώρες να εφαρμόζουν τη Σύσταση του Συμβουλίου για την προώθηση κοινών αξιών (12).

3.3.

Η πλήρης εφαρμογή της ανανεωμένης σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης (2018) (13) εξακολουθεί να ελλείπει από την πολιτική ημερήσια διάταξη πολλών κρατών μελών, είναι δε απαραίτητη η βελτίωση της εκμάθησης για την ΕΕ, τα απτά της οφέλη, τις δημοκρατικές αξίες, την ανεκτικότητα και την ενεργό ιθαγένεια στο πλαίσιο της εκμάθησης του γραμματισμού, της πολυγλωσσικής ικανότητας, της προσωπικής και κοινωνικής ικανότητας, της ικανότητας του πολίτη και της πολιτιστικής επίγνωσης και προσωπικής έκφρασης.

3.4.

Στη γνωμοδότησή της (14) σχετικά με το μελλοντικό πρόγραμμα Erasmus+ 2021-2027, η ΕΟΚΕ αναγνώριζε ότι το προηγούμενο πρόγραμμα Erasmus+ (2014-2021) υποστήριξε σε μεγάλο βαθμό την εκπαίδευση και κατάρτιση σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, καλλιέργησε την αίσθηση του ανήκειν στην ΕΕ (η «ευρωπαϊκή ταυτότητα»σε όλη της την ποικιλομορφία) και ενίσχυσε την αμοιβαία κατανόηση, τη δημοκρατική ιθαγένεια και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Το επόμενο πρόγραμμα Erasmus+ είναι ουσιαστικής σημασίας για την ενίσχυση αυτών των διαδικασιών: την υποστήριξη της ένταξης και των κοινών ευρωπαϊκών αξιών, την προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης, την ενίσχυση της διαπολιτισμικής κατανόησης και την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης μέσω της συμμετοχής των ατόμων κάθε ηλικίας σε δημοκρατικές διαδικασίες, με την υποστήριξη της μαθησιακής κινητικότητας και της συνεργασίας μεταξύ Ευρωπαίων πολιτών, ιδρυμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, οργανώσεων, ενδιαφερόμενων φορέων και κρατών μελών, στοιχεία τα οποία είναι όλα υψίστης σημασίας για το μέλλον της ΕΕ.

3.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προσπάθειες που καταβάλλονται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων Jean Monnet του προγράμματος Erasmus+ για την προώθηση παγκοσμίως της αριστείας στη διδασκαλία και την έρευνα στον τομέα των σπουδών της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι ο προτεινόμενος προϋπολογισμός για το εν λόγω πρόγραμμα εξακολουθεί να είναι ανεπαρκής. Ενώ το πρόγραμμα επικεντρώνεται μέχρι στιγμής μόνο στα πανεπιστήμια, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι θα πρέπει να αυξηθεί ο προϋπολογισμός του και το πρόγραμμα να επεκταθεί σε όλους τους εκπαιδευτικούς τομείς και σε όλες τις ηλικιακές ομάδες προκειμένου να προαχθεί η εκπαίδευση για την ΕΕ και να ενισχυθεί η δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη.

3.6.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της εφαρμογής της Διακήρυξης του Παρισιού που υπέγραψαν οι ηγέτες της ΕΕ τον Μάρτιο του 2015 (15) και υπενθυμίζει ότι η κριτική σκέψη και ο γραμματισμός στα μέσα επικοινωνίας, οι κοινωνικές και πολιτικές ικανότητες, η διαπολιτισμική κατανόηση και η καταπολέμηση των διακρίσεων θα πρέπει να αποτελέσουν πραγματικότητα μέσω όλων των μορφών μάθησης.

4. Ειδικές παρατηρήσεις σχετικά με την επίσημη εκπαίδευση

4.1.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σημασία της στήριξης των ευκαιριών διά βίου μάθησης για όλους μέσω των σχολείων και των κοινοτήτων τους, προκειμένου να καταστούν δημοκρατικά συμμετέχοντες πολίτες. Οι εκπαιδευτικές πολιτικές χωρίς αποκλεισμούς μπορούν να γίνουν πραγματικότητα εάν τα εθνικά και ευρωπαϊκά ΜΜΕ και οι εθνικές τάσεις πολιτικής λειτουργούν υποστηρικτικά και παραθέτουν ορθά παραδείγματα δημοκρατίας και ανεκτικότητας. Σε αυτά θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται το δικαίωμα στη συμμετοχή, η στήριξη των κοινωνικών συμπράξεων και του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών, η ελευθερία του λόγου, η ανάσχεση των ψευδών ειδήσεων, η δράση χωρίς αποκλεισμούς και με σεβασμό της πολιτιστικής πολυμορφίας εντός και εκτός των συνόρων, η προάσπιση της ισότητας για όλους, καθώς και η στήριξη των μεταναστών, των προσφύγων και των μειονοτήτων προκειμένου να αποτελούν ενεργούς πολίτες της ΕΕ και των κρατών μελών παράλληλα με την πολιτιστική τους ταυτότητα.

4.2.

Η μάθηση σχετικά με την ΕΕ, τις δημοκρατικές αξίες, την ανεκτικότητα και την ιθαγένεια, αλλά και σχετικά με τον ρόλο της ΕΕ στην παγκόσμια σκηνή, θα πρέπει να είναι εγκάρσιο θέμα στα σχολεία που θα διδάσκεται μέσω όλων των μαθημάτων και των προγραμμάτων και όχι μόνο σε ειδικά μαθήματα ιστορίας ή αγωγής του πολίτη. Θα πρέπει να επιδεικνύονται τους εκπαιδευόμενους παραδείγματα ενεργού συμμετοχής σε κοινωνικές δραστηριότητες και δράσεις εθελοντισμού, μέσω της πρόσκλησης εκπροσώπων της κοινωνίας πολιτών και ενώσεων, καθώς και εκπροσώπων επιχειρήσεων, προκειμένου να παρουσιάσουν τις δραστηριότητές τους. Οι σπουδαστές θα πρέπει να ενθαρρύνονται να λαμβάνουν μέρος σε δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Επιπλέον, οι διευθυντές των σχολείων και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να δημιουργήσουν μια συνεργατική δημοκρατική σχολική νοοτροπία με τη συνεργασία των σχολικών συμβουλίων, συμπεριλαμβάνοντας τους γονείς και τους σπουδαστές στη λήψη αποφάσεων και διασφαλίζοντας συλλογική διακυβέρνηση.

4.3.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της ύπαρξης κανονισμών ή συστάσεων σχετικά με την ανάπτυξη των ικανοτήτων των εκπαιδευτικών σε θέματα αγωγής του πολίτη μέσω της αρχικής εκπαίδευσής τους σε όλα τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της συνεχούς επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών και των διευθυντών σχολείων (16).

4.4.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την πρόβλεψη και προώθηση κεντρικής προσβάσιμης πλατφόρμας με μαθησιακό και διδακτικό υλικό που θα συνδέει τις διάφορες υφιστάμενες πρωτοβουλίες και διαδικτυακές πύλες (17), θα είναι διαθέσιμη σε διάφορες γλώσσες της ΕΕ για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τους μεμονωμένους σπουδαστές σχετικά με την ΕΕ και τη διαμόρφωση ενωσιακής ταυτότητας, με ιδιαίτερη έμφαση στις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ, τη δημοκρατία, τη συμμετοχή στη δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων, την ανεκτικότητα και την κοινή αντίληψη. Το διδακτικό και εκπαιδευτικό υλικό (18) που παράγεται στο πλαίσιο των διαφόρων χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ σχεδίων θα πρέπει να είναι διαθέσιμο σε όλους, να προωθείται καλύτερα και να χρησιμοποιείται στα σχολεία και σε άλλες δραστηριότητες που αποσκοπούν στην εκμάθηση για την ΕΕ.

5. Ειδικές παρατηρήσεις σχετικά με την ανεπίσημη εκπαίδευση

5.1.

Η ΕΟΚΕ κατανοεί την αγωγή του πολίτη μέσα σε ένα πρακτικό πλαίσιο διά βίου πολιτικών για όλο το φάσμα της ζωής. Η ολιστική προσέγγιση στην αγωγή του πολίτη απαιτεί τη συμμετοχή παρόχων τόσο τυπικής όσο και μη τυπικής εκπαίδευσης, οι οποίοι αλληλοσυμπληρώνονται όσον αφορά το περιεχόμενο και το επίκεντρο των εκπαιδευτικών τους προγραμμάτων, καθώς και την παιδαγωγική προσέγγιση και τους τύπους ευκαιριών συμμετοχής.

5.2.

Ευρύ φάσμα μαθησιακών προγραμμάτων που παρέχονται σε πλαίσια μη τυπικής μάθησης επικεντρώνεται στην αγωγή του πολίτη της ΕΕ. Πρόκειται για την περίπτωση των οργανώσεων νεολαίας, για παράδειγμα, όπου το εκπαιδευτικό έργο αναπτύσσεται γύρω από μια συμμετοχική διαδικασία η οποία προωθεί την ενεργό συμμετοχή του πολίτη και διευρύνει τους ορίζοντες των νέων ανθρώπων. Οι οργανώσεις νεολαίας διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο ως φορείς παροχής εκπαίδευσης σε θέματα αγωγής του πολίτη, προωθώντας έναν χώρο κοινωνικοποίησης, αλληλεπίδρασης και πολιτικής και κοινωνικής δράσης για τα μέλη και τους συνεργάτες τους.

5.3.

Οι οργανώσεις νεολαίας διοργανώνουν ευρύ φάσμα προγραμμάτων, σχεδίων και δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την αγωγή του πολίτη, τα οποία συχνά περιλαμβάνουν μια ευρωπαϊκή διάσταση. Επιλέγονται βάσει της εντολής και της ομάδας στόχου της οργάνωσης και περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, δράσεις εθελοντισμού και διεθνείς ανταλλαγές/εκδηλώσεις, τακτικές συναντήσεις/δραστηριότητες τοπικών ομάδων, σχολικά προγράμματα ανταλλαγών και οικογενειών υποδοχής, προσομοιώσεις διαβουλεύσεων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, εικονικές εκλογές κ.λπ.

5.4.

Λόγω του συμπληρωματικού χαρακτήρα της τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης, είναι ζωτικής σημασίας να ενθαρρυνθούν οι συμπράξεις μεταξύ φορέων παροχής τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης, με σκοπό την εξασφάλιση μιας πιο πρακτικής και εκ του σύνεγγυς εμπειρίας άσκησης της δημοκρατίας. Οι οργανώσεις των σπουδαστών και των νέων πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της λήψης αποφάσεων και να τους παρέχονται τα απαιτούμενα μέσα προκειμένου να υποστηρίζουν άμεσα μηχανισμούς ανατροφοδότησης και παρακολούθησης. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά τη συμπερίληψη των νέων στους οργανισμούς που είναι αρμόδιοι για τον καθορισμό των προγραμμάτων σπουδών και τους τρόπους επίτευξης της αγωγής του πολίτη.

6. Ειδικές παρατηρήσεις σχετικά με την άτυπη μάθηση

6.1.

Η ΕΟΚΕ γνωρίζει ότι πολλές πληροφορίες για την ΕΕ μπορούν να αντληθούν μέσω της άτυπης μάθησης – από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, από συζητήσεις σε ομάδες ομοτίμων κ.λπ. Απαιτείται συντονισμένη προσπάθεια και συγκεκριμένα μέτρα που θα οδηγήσουν σε πλήρη «γραμματισμό για την ΕΕ»όλων των πολιτών όλων των ηλικιών, για την απόκτηση ενός ελάχιστου επιπέδου απαραίτητων γνώσεων σχετικά με την ΕΕ. Αυτό θα πρέπει, εκτός από άλλες πτυχές, να περιλαμβάνει την ευαισθητοποίηση σχετικά με την κοινωνική και οικονομική αλληλεξάρτηση των κρατών μελών της ΕΕ και, ως εκ τούτου, την ανάγκη για μια ανθεκτική ευρωπαϊκή κοινωνία, ικανή να βελτιώσει την κοινή οικονομική ανταγωνιστικότητα.

6.2.

Η ΕΟΚΕ ζητεί καλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών για την ΕΕ με τους πολίτες της ΕΕ, με την υποστήριξη στρατηγικών ενημέρωσης, επικοινωνίας και εκπαίδευσης εκ μέρους της ΕΕ και των κρατών μελών και υπενθυμίζει τη σημασία της προώθησης αυτού του προγράμματος δράσης από την Επιτροπή, συμπεριλαμβανομένης της ενδεχόμενης εκ νέου θέσπισης θέσης Επιτρόπου αρμόδιου για την Επικοινωνία.

6.3.

Τα ευρωπαϊκά και φιλοευρωπαϊκά εθνικά δημόσια μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του τηλεοπτικού σταθμού Euronews, θα πρέπει να διαδραματίζουν στρατηγικό ρόλο όσον αφορά την έγκυρη ενημέρωση των πολιτών για την ΕΕ. Ενεργό ρόλο στην ενίσχυση της ενωσιακής ταυτότητας θα πρέπει να διαδραματίζουν τα γραφεία πληροφοριών της ΕΕ που εδρεύουν στα κράτη μέλη, με την υποστήριξη των μελών και άλλων εκπρόσωπων του ΕΚ, την ενεργό συμμετοχή των μελών της ΕΟΚΕ και άλλων φορέων χάραξης πολιτικής που δραστηριοποιούνται στον ευρωπαϊκό τομέα.

6.4.

Υπό το πρίσμα της επιτυχίας του προγράμματος Erasmus+, η ΕΟΚΕ ζητεί να ενισχυθεί η επικοινωνιακή προσπάθεια ώστε να προαχθεί η σημασία της εκπαίδευσης και της ενημέρωσης στη συνέχιση του ειρηνευτικού αφηγήματος της ΕΕ, να διευκολυνθεί η μάθηση μεταξύ ΜΚΟ τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ και να δημιουργηθεί ένα σήμα «Λευκού περιστεριού»για τα ειρηνευτικά προγράμματα της ΕΕ προς ενίσχυση της προβολής τους, τόσο στο εσωτερικό της όσο και εκτός των συνόρων της.

6.5.

Οι σημερινοί σπουδαστές του προγράμματος Erasmus+ θα πρέπει να παροτρύνονται να χρησιμοποιούν την εμπειρία τους από το εξωτερικό προκειμένου να δρουν ως πρεσβευτές της ΕΕ μεταξύ των συνομηλίκων τους, με σκοπό να πληροφορούν τους νεότερους όσον αφορά την Ευρώπη, τη διαπολιτισμική μάθηση και την αίσθηση του να βιώνει κανείς μια διαφορετική κουλτούρα.

6.6.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στα έργα της, όπως στη δράση «Η δική σου Ευρώπη, η δική σου φωνή»(YEYS) (19), μια ετήσια συμμετοχική εκδήλωση της ΕΟΚΕ για τη νεολαία. Χάρη σε αυτήν την εκδήλωση, κάθε χρόνο, μαθητές ηλικίας 16-18 ετών από όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες έρχονται στις Βρυξέλλες για δύο ημέρες, ενημερώνονται για την ΕΕ και συνεργάζονται για την άντληση ιδεών και την κατάρτιση ψηφισμάτων που εν συνεχεία διαβιβάζονται στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Βρυξέλλες, 21 Μαρτίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Σύσταση του Συμβουλίου (2018/C 195/01) (ΕΕ C 195 της 7.6.2018, σ. 1).

(2) Διακήρυξη του Παρισιού, 17.3.2015.

(3) Συμβούλιο της Ευρώπης (2016), «Competences for democratic culture».

(4) Διακήρυξη Σουμάν.

(5) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Τακτικό Ευρωβαρόμετρο 89, Άνοιξη 2018 – Έκθεση.

(6) Βάσει προσωπικών συνεντεύξεων με 27 331 άτομα ηλικίας 18 ετών και άνω στην ΕΕ-28.

(7) Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την εκμάθηση για την ΕΕ στο σχολείο [2015/2138(INI)].

(8) Eurydice, Αγωγή του πολίτη στο σχολείο στην Ευρώπη – 2017.

(9) Ευρωπαϊκό Φόρουμ Νεολαίας, Δώστε έμπνευση! Η συμβολή των οργανώσεων νέων στην αγωγή του πολίτη 2016.

(10) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 136.

(11) Ο ορισμός των «μειονεκτουσών ομάδων»παρέχεται από το EIGE.

(12) Σύσταση του Συμβουλίου (2018/C 195/01).

(13) Σύσταση του Συμβουλίου (2018/C189/01) (ΕΕ C 189 της 4.6.2018, σ. 1).

(14) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 194.

(15) Διακήρυξη του Παρισιού, 17.3.2015.

(16) Κοινή δήλωση για την αγωγή του πολίτη και τις κοινές αξίες της ΕΕ.

(17) Π.χ. eTwinning, Open Education Europe κ.λπ.

(18) Π.χ. https://euhrou.cz/.

(19) https://www.eesc.europa.eu/en/our-work/civil-society-citizens-participation/your-europe-your-say

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/74

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Το ετήσιο πρόγραμμα εργασιών της Ένωσης για την ευρωπαϊκή τυποποίηση για το 2019»

[COM(2018) 686 final]

(2019/C 228/10)

Εισηγήτρια: η κ. Elzbieta SZADZIŃSKA

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 14.12.2018
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	7.3.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές):	122/0/1

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επιδοκιμάζει το ετήσιο πρόγραμμα εργασιών της ΕΕ με θέμα την ευρωπαϊκή τυποποίηση για το 2019, το οποίο αποτελεί μια βελτιωμένη έκδοση της δέσμης πρωτοβουλιών για την τυποποίηση (2011). Μολονότι οι εργασίες της πρωτοβουλίας αυτής θα ολοκληρωθούν το 2019, στο ετήσιο πρόγραμμα προτείνεται η ενδελεχής εξέταση έργων σε πεδία που βρίσκονται στο τελευταίο έτος της εκτέλεσής τους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη σημερινή της σύνθεση.

1.2.

Κάθε χρόνο, η ΕΟΚΕ διατυπώνει υπό τη μορφή γνωμοδοτήσεων τις απόψεις και τις προτάσεις της επί των ετήσιων προγραμμάτων εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τούτο δε διότι αναγνωρίζει τη σημασία των προτύπων στην προσπάθεια αφενός μεν να καταστεί η ενιαία αγορά πιο ανταγωνιστική και να αναπτυχθούν νέα προϊόντα και νέες υπηρεσίες, αφετέρου δε να ενισχυθεί η ποιότητα και η ασφάλειά τους προς όφελος των καταναλωτών, των επιχειρήσεων και του περιβάλλοντος (1). Η παρούσα γνωμοδότηση συνδέεται με τη γνωμοδότηση με θέμα «Εναρμονισμένα πρότυπα» (2).

1.3.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει πρόοδο στην προσπάθεια διασφάλισης του πλουραλισμού και του καθεστώτος διαφάνειας του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης με την ενεργό συμπερίληψη σε αυτό των οργανώσεων που αναφέρονται στο παράρτημα III του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1025/2012. Η συμμετοχή των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών στο σύστημα τυποποίησης δεν θα πρέπει να περιορίζεται στο ενωσιακό και το εθνικό επίπεδο, αλλά, αντιθέτως, θα πρέπει να εκτείνεται και προάγεται στη διεθνή τυποποίηση.

1.3.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το μέτρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υποστηρίξει τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών στις εργασίες τυποποίησης, ιδίως μέσω του προγράμματος «Ορίζων 2020». Ωστόσο, η ΕΟΚΕ συνιστά την ενίσχυση του υπάρχοντος μηχανισμού και τη βελτίωση της πληροφόρησης ως προς αυτές τις δυνατότητες. Αυτό θα βοηθήσει τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις, όχι μόνο να συμβάλουν στην κατάρτιση των προτύπων, αλλά και στην εφαρμογή τους.

1.3.2.

Η αντιστοιχία των ενωσιακών και των διεθνών προτύπων θα συμβάλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης της βιομηχανίας της ΕΕ στην παγκόσμια αλυσίδα προστιθέμενης αξίας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον διάλογο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης, τον ΠΟΕ και άλλα διεθνή φόρουμ. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ τάσσεται σαφώς υπέρ της πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταστήσει ταχύτερη και αποτελεσματικότερη τη διαδικασία τυποποίησης με σκοπό την κατοχύρωση και την προαγωγή καλύτερων ευρωπαϊκών προτύπων (3).

1.4.

Το ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης βασίζεται στις σχέσεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα και οι κύριες κατευθύνσεις για τη μελλοντική ανάπτυξη του τομέα καθορίζονται στο ετήσιο πρόγραμμα εργασιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι στην εν λόγω σύμπραξη θα συμμετέχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι ενδιαφερόμενοι φορείς.

1.5.

Το φετινό πρόγραμμα εργασιών καταρτίστηκε και βάσει του διοργανικού διαλόγου και, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, η συνέχισή του στο μέλλον θα συμβάλει στην εμπέδωση του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης. Ήδη σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της με θέμα τα ευρωπαϊκά πρότυπα, η ΕΟΚΕ έχει δηλώσει έτοιμη να συγκροτήσει ένα ειδικό φόρουμ με τη συμμετοχή ευρέος κύκλου ενδιαφερόμενων μερών (4).

1.6.

Στο πρόγραμμα εντοπίζονται σημαντικά πεδία όσον αφορά την τυποποίηση όπως τα εξής: η ενέργεια, η κυκλική οικονομία, η άμυνα, η ασφάλεια, η εσωτερική αγορά, η ψηφιακή ενιαία αγορά, καθώς και η διεθνής συνεργασία. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη σκοπιμότητα της επιλογής αυτών των πεδίων.

1.7.

Η ΕΟΚΕ αναμένει τα αποτελέσματα της μελέτης με θέμα την επίδραση των προτύπων στην οικονομία και την κοινωνία. Θεωρεί δε ότι στη μελέτη πρέπει να συνεκτιμηθούν οι έμμεσες επιδράσεις της τυποποίησης, όπως, λόγου χάρη, στον τομέα της απασχόλησης (5). Επιπλέον, σημαντική για τον σχεδιασμό στρατηγικών και προγραμμάτων τυποποίησης είναι η εκ των υστέρων αξιολόγηση.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημά της να παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς οι προσπάθειες που καταβάλλουν οι κύριοι φορείς τυποποίησης με σκοπό να υπάρξει η ευρύτερη δυνατή συμμετοχή ενδιαφερόμενων μερών στο ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης. Η ΕΟΚΕ θα μπορούσε, κατά προτεραιότητα, να δημιουργήσει ένα ειδικό φόρουμ με θέμα τη συμμετοχικότητα στο ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης. Το συγκεκριμένο όργανο θα είναι αρμόδιο για τη διοργάνωση ετήσιας δημόσιας ακρόασης με σκοπό την αξιολόγηση της συντελούμενης προόδου στο εν λόγω πεδίο (6).

2. Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

2.1.

Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1025/2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημοσιεύσει ανακοίνωση με περιεχόμενο το πρόγραμμα εργασιών της ΕΕ για την ευρωπαϊκή τυποποίηση για το 2019.

2.2.

Οι στρατηγικές προτεραιότητες ως προς την ευρωπαϊκή τυποποίηση προκειμένου να στηριχθούν η νομοθεσία και οι πολιτικές της ΕΕ είναι οι εξής:

—	η προαγωγή της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά·

—	η προαγωγή της Ενεργειακής Ένωσης και η δράση υπέρ του κλίματος·

—	η συμβολή στην εκτέλεση του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία·

—	η προαγωγή μιας ουσιαστικότερης και δικαιότερης εσωτερικής αγοράς με ενισχυμένη βιομηχανική βάση·

—	η προαγωγή του Ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης στον τομέα της άμυνας·

—	η προαγωγή της διαστημικής στρατηγικής για την Ευρώπη,

—	η προαγωγή του Ευρωπαϊκού θεματολογίου για την ασφάλεια.

2.3.

Πέραν αυτού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

—	θα συνεχίσει τη συνεργασία της με τους διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης·

—	θα αναπτύξει συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με τη συμμετοχή ευρέος κύκλου ενδιαφερόμενων μερών και

—	θα εξετάσει τον αντίκτυπο των προτύπων στην οικονομία και την κοινωνία.

2.4.

Δυνάμει του άρθρου 24 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1025/2012 όσον αφορά την υποβολή έκθεσης σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προβεί στην αναθεώρηση του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης με σκοπό την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς του.

2.5.

Εντός του 2019 πρόκειται να ολοκληρωθεί η κοινή πρωτοβουλία για την τυποποίηση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αναλύσει τα αποτελέσματα της εν λόγω πρωτοβουλίας σε τρεις κατηγορίες:

—	την ευαισθητοποίηση και την επιμόρφωση σχετικά με το ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης, καθώς και την κατανόησή του·

—	τον συντονισμό, τη συνεργασία, τη διαφάνεια και τη συμμετοχή πλήθους ενδιαφερόμενων μερών·

—	την ανταγωνιστικότητα και τη διεθνή διάσταση. —

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Στο ετήσιο πρόγραμμα εργασιών για το 2019 διασαφηνίζονται και εμπλουτίζονται οι προτεραιότητες που βρίσκονται ήδη στο στάδιο της υλοποίησης. Στην προκειμένη περίπτωση, ο στόχος είναι η προσαρμογή του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης στη μεταβαλλόμενη διεθνή κατάσταση και στα ζητούμενα της παγκόσμιας αγοράς.

3.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η τυποποίηση θα συμβάλει στην ευόδωση της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά, χάρη στην έμφαση στο διαδίκτυο των πραγμάτων, στα μαζικά δεδομένα, στην αλυσίδα συστοιχιών, στα ευφυή συστήματα μεταφορών, στην αυτόνομη οδήγηση, στις έξυπνες πόλεις, στην προσβασιμότητα, στην ηλε-διοίκηση, την ηλε-υγεία και την τεχνητή νοημοσύνη. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με τους κανόνες προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (7), η νέα τυποποίηση θα πρέπει να είναι συμβατή και διαλειτουργική.

3.2.1.

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι, σύμφωνα με τον γενικό κανονισμό για την προστασία δεδομένων (ΓΚΠΔ), τα εν λόγω δεδομένα όλων των συμμετεχόντων στην ψηφιακή ενιαία αγορά θα τυγχάνουν υψηλής προστασίας και ασφάλειας.

3.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα υφιστάμενα πρότυπα και οι νομικοί κανόνες ασφάλειας στον τομέα αυτό χρήζουν επικαιροποίησης, ιδίως λόγω των συνακόλουθων νέων κινδύνων. Αναμένεται ότι τα νέα πρότυπα θα μειώσουν τον αρνητικό αντίκτυπο της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης στη ζωή του ατόμου (8).

3.4.

Με τις απαιτήσεις κυβερνοασφάλειας θα πρέπει να εξασφαλίζεται ότι ο νέος εξοπλισμός που συνδέεται με συστήματα τεχνητής νοημοσύνης δεν ενέχει κινδύνους για τους χρήστες του, όπως π.χ. οι μεγάλης κλίμακας επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, η «ιχνηλάτηση»(tracking) των καταναλωτών ή η δικτυοπαραβίαση (χακάρισμα). Χάρη στη μόνιμη αποστολή που του έχει ανατεθεί, καθοριστική συμβολή στην επίτευξη αυτού του στόχου μπορεί να έχει ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών (ENISA), ιδίως όσον αφορά την τυποποίηση στα θέματα κυβερνοασφάλειας (9).

3.5.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στον τομέα των μεταφορών. Προς τούτο, θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να καταστεί πιο αποδοτική η κατανάλωση καυσίμων και ενέργειας στα αυτοκίνητα, στοιχείο το οποίο θα επιδράσει στη μείωση του κόστους που επωμίζονται οι χρήστες. Ταυτόχρονα, η αύξηση του αριθμού των αυτοματοποιημένων οχημάτων απαιτεί εναρμονισμένο ρυθμιστικό πλαίσιο, δεδομένου ότι τα οχήματα αυτά ενέχουν σοβαρούς κινδύνους (κυβερνοεπιθέσεις, προστασία δεδομένων, ευθύνη σε περίπτωση ατυχήματος) (10).

3.5.1.

Ήδη σε προηγούμενη γνωμοδότησή της η ΕΟΚΕ έχει εκφραστεί θετικά υπέρ της τρίτης δέσμης μέτρων για την κινητικότητα, θεωρώντας ότι αποτελεί θετικό βήμα προς την κατεύθυνση των βιώσιμων μετακινήσεων στην Ευρώπη (11).

3.6.

Η πρόταση σήμανσης των ελαστικών (12), ο οικολογικός προσανατολισμός της ναυτιλίας με τη χρήση εναλλακτικών καυσίμων και η επέκταση των απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασμού (13) σε νέες κατηγορίες προϊόντων —κατά την άποψη της ΕΟΚΕ— μπορούν να συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

3.7.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την εκπόνηση προτύπων στους τομείς της κυκλικής οικονομίας, καθότι θεωρεί ότι θα συμβάλουν στη βιώσιμη παραγωγή και, κατ’ επέκταση, στην προστασία των φυσικών πόρων (14).

3.8.

Τα τεχνικά πρότυπα διευκολύνουν την εφαρμογή καινοτόμων λύσεων στη βιομηχανία.

3.9.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η εκπόνηση ενός σχεδίου για την τυποποίηση στον τομέα της άμυνας από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας και τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης θα πρέπει να συμβάλει στην εξασφάλιση μιας ανοικτής και ανταγωνιστικής ευρωπαϊκής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού (15). Ανάλογες δράσεις θα αναληφθούν στον τομέα του διαστήματος (16).

3.10.

Θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την αντιστοιχία των ευρωπαϊκών με τα διεθνή πρότυπα και να προκριθεί η χρήση των ευρωπαϊκών προτύπων και εκτός της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εντείνει τον διάλογο πολιτικής με διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης και σε διμερείς διαπραγματεύσεις με χώρες εκτός Ευρώπης.

3.11.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την καθόλα θεμιτή πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταδείξει ότι η θετική επίδραση της συμμετοχής πολλών ενδιαφερόμενων μερών στην ποιότητα της τυποποίησης είναι απολύτως θεμιτή. Η συμμετοχή των οργανισμών που αναφέρονται στο παράρτημα III στο έργο της τυποποίησης δημιουργεί προστιθέμενη αξία χάρη στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και είναι ευεργετική για το σύνολο της κοινωνίας.

3.12.

Βρυξέλλες, 20 Μαρτίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) ΕΕ C 197 της 8.6.2018, σ. 17; ΕΕ C 75 της 10.3.2017, σ. 40, ΕΕ C 34 της 2.2.2017, σ. 86; ΕΕ C 303 της 19.8.2016, σ. 81.

(2) INT/879 – «Εναρμονισμένα πρότυπα», εισηγητής: G. Larghi, 2019 (βλέπε σελίδα 78 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας).

(3) INT/879 – «Εναρμονισμένα πρότυπα», εισηγητής: G. Larghi, 2019 (βλέπε σελίδα 78 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας).

(4) ΕΕ C 303 της 19.8.2016, σ. 81, ΕΕ C 75 της 10.3.2017, σ. 40, ΕΕ C 197 της 8.6.2018, σ. 17.

(5) ΕΕ C 197 της 8.6.2018, σ. 17.

(6) ΕΕ C 197 της 8.6.2018, σ. 17.

(7) ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 102.

(8) ΕΕ C 288 της 31.8.2017, σ. 1.

(9) ΕΕ C 227 της 28.6.2018, σ. 86.

(10) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 254, ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 274.

(11) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 254.

(12) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 280.

(13) ΕΕ C 345 της 13.10.2017, σ. 97.

(14) ΕΕ C 264 της 20.7.2016, σ. 98, ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 97, ΕΕ C 283 της 10.8.2018, σ. 61, ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 207.

(15) ΕΕ C 288 της 31.8.2017, σ. 62.

(16) ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 1.

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/78

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή — Εναρμονισμένα πρότυπα — Βελτίωση της διαφάνειας και της ασφάλειας δικαίου για μια πλήρως λειτουργική ενιαία αγορά»

[COM(2018) 764 final]

(2019/C 228/11)

Εισηγητής: ο κ. Gerardo LARGHI

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 18.2.2019
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	7.3.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	125/0/2

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επιδοκιμάζει την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τα εναρμονισμένα πρότυπα που αποσκοπεί στη βελτίωση της διαφάνειας και της ασφάλειας δικαίου της ενιαίας αγοράς, εξασφαλίζοντας την αποτελεσματική λειτουργία της. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πλήρη υποστήριξή της στην αρχή των εναρμονισμένων προτύπων ως βασικό μέσο για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, δεδομένου ότι παρέχει ευκαιρίες ανάπτυξης στις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους, ενισχύει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών για την ποιότητα και την ασφάλεια των προϊόντων και συμβάλλει στην καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος.

1.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μια αποτελεσματική στρατηγική για τα εναρμονισμένα πρότυπα πρέπει να βασίζεται σε ταχύτερο σχεδιασμό και δημοσίευση προτύπων στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ, αλλά και στην ενίσχυση της διακυβέρνησης με βάση τη διαφάνεια και την ένταξη των ενδιαφερομένων φορέων, καθώς και σε μια σφαιρική στρατηγική προστασίας των ευρωπαϊκών προτύπων από την οποία εξαρτάται το παραγωγικό μας σύστημα, οι ευκαιρίες ανάπτυξης και απασχόλησης, αλλά και η ποιότητα και η ασφάλεια των προϊόντων.

1.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι όσον αφορά την ταχύτερη παραγωγή εναρμονισμένων προτύπων, τα μέτρα που προτείνει η Επιτροπή μοιάζουν να κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση και είναι σε γενικές γραμμές αποδεκτά. Από την άλλη πλευρά, όσον αφορά τη διαφάνεια και την ένταξη, θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα, δεδομένου ότι μέχρι στιγμής εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί φορείς που θα ενδιαφέρονταν ενδεχομένως αλλά που στην πράξη δεν συμμετέχουν στη διαδικασία τυποποίησης. Ο εν λόγω περιορισμός έχει προφανείς επιπτώσεις στη δυσκολία της ΕΕ να υπερασπίζεται συστηματικά τα πρότυπά της σε διεθνές επίπεδο στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης (ISO).

1.4.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημά της για μεγαλύτερη στήριξη της συμμετοχής των ενδιαφερομένων φορέων, μεταξύ άλλων μέσω της ενίσχυσης και της βελτίωσης της κοινοποίησης των ήδη διαθέσιμων χρηματοδοτικών μέσων (H2020). Στο πλαίσιο αυτό, η εν λόγω χρηματοδότηση θα πρέπει να διατηρηθεί και, ενδεχομένως, να αυξηθεί στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027. Η ίδια σύσταση ισχύει και για τη χρηματοδότηση των ενδιαφερομένων φορέων που αναφέρονται στο παράρτημα III του κανονισμού (ΕΕ) 1025/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (1). Επιπλέον, προκειμένου να ενισχυθεί η συμμετοχικότητα στη διαδικασία τυποποίησης, η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει την πρόθεσή της να φιλοξενήσει ένα ετήσιο φόρουμ με πολλούς ενδιαφερομένους φορείς, προκειμένου να αξιολογηθεί η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στο θέμα αυτό και να προωθηθεί η ανταλλαγή ορθών πρακτικών μεταξύ των διαφόρων παραγωγικών τομέων.

1.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι πρωτοβουλίες που έχει ήδη εφαρμόσει η Επιτροπή για την κάλυψη της καθυστέρησης στην παραγωγή προτύπων στέλνουν θετικά μηνύματα. Ωστόσο, είναι σαφές ότι ορισμένοι στρατηγικοί τομείς, όπως ο ψηφιακός, εξακολουθούν να εμφανίζουν σημάδια σοβαρής καθυστέρησης σε ευαίσθητα ζητήματα, όπως η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών (blockchain), που έχουν εγκάρσιο αντίκτυπο στη ζωή όλων των πολιτών, των επιχειρήσεων και των εργαζομένων. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εκπονήσει περισσότερα και πιο συγκεκριμένα προγράμματα εργασίας με σαφή και καθορισμένα χρονοδιαγράμματα. Επιπλέον, αναμένει με ενδιαφέρον το αποτέλεσμα της αξιολόγησης των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων στην τυποποίηση, με την ελπίδα ότι θα ληφθούν υπόψη και έμμεσες πτυχές, όπως το επίπεδο απασχόλησης και η ασφάλεια των εργαζομένων.

2. Εισαγωγή

2.1.

Τα εναρμονισμένα πρότυπα είναι μια ειδική κατηγορία ευρωπαϊκών προτύπων που αναπτύχθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Τυποποίησης (2) (ΕΟΤ) κατόπιν σχετικού αιτήματος, που αποκαλείται «εντολή», της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Περίπου το 20 % όλων των ευρωπαϊκών προτύπων καταρτίζονται μετά από αίτημα τυποποίησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα εναρμονισμένα πρότυπα εφαρμόζονται για να αποδειχθεί ότι ορισμένα προϊόντα ή υπηρεσίες που διατίθενται στην αγορά συμμορφώνονται με τις τεχνικές απαιτήσεις της σχετικής νομοθεσίας της ΕΕ.

2.2.

Οι τεχνικές απαιτήσεις που αναφέρονται στη νομοθεσία της ΕΕ είναι υποχρεωτικές, ενώ η χρήση εναρμονισμένων προτύπων συνήθως γίνεται σε εθελοντική βάση. Ωστόσο, για μια επιχείρηση, κυρίως μικρών και μεσαίων διαστάσεων, είναι τόσο περίπλοκο να πιστοποιήσει τα δικά της εναλλακτικά πρότυπα που, στην πράξη, τα εναρμονισμένα πρότυπα τηρούνται και αναγνωρίζονται πρακτικά από όλες τις εταιρείες.

2.3.

Συνεπώς, αν και θεωρητικά η χρήση εναρμονισμένων προτύπων είναι προαιρετική, στην πραγματικότητα τα πρότυπα αυτά αποτελούν καίριο εργαλείο για τη λειτουργία και την ανάπτυξη της ενιαίας αγοράς, δεδομένου ότι παρέχουν τεκμήριο συμμόρφωσης, το οποίο εγγυάται την ασφάλεια δικαίου και τη δυνατότητα διάθεσης νέων προϊόντων στην αγορά χωρίς πρόσθετα έξοδα. Επομένως, η ανάπτυξη ενός σωστού συστήματος εναρμονισμένων προτύπων θα πρέπει να αποφέρει οφέλη σε όλους, προσφέροντας ευκαιρίες ανάπτυξης για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους, διασφαλίζοντας την υγεία και την ασφάλεια των καταναλωτών και συμβάλλοντας στην προστασία του περιβάλλοντος από την οπτική της κυκλικής οικονομίας.

2.4.

Τον Μάρτιο του 2018, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να αξιολογήσει την πρόοδο της ενιαίας αγοράς, καθώς και τα εναπομένοντα εμπόδια για την ολοκλήρωσή της. Το αίτημα αυτό απαντήθηκε με την ανακοίνωση COM (2018) 772 (3). Στην αξιολόγηση αυτή, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην τυποποίηση ως βασικού παράγοντα για την άρση των τεχνικών εμποδίων στις εμπορικές συναλλαγές, την εξασφάλιση της διαλειτουργικότητας των συμπληρωματικών προϊόντων και υπηρεσιών, τη διευκόλυνση της εισαγωγής καινοτόμων προϊόντων στην αγορά και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών.

2.5.

Ωστόσο, η ταχεία εξέλιξη της τεχνολογίας, η ψηφιοποίηση και η ανάπτυξη της συνεργατικής οικονομίας καθιστούν αναγκαία την ταχύτερη, πιο σύγχρονη, αποδοτικότερη και πιο ευέλικτη εφαρμογή του συστήματος τυποποίησης. Στο πλαίσιο αυτό, τα εναρμονισμένα πρότυπα αποτελούν παράγοντα καθοριστικής σημασίας. Επιπλέον, σε πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ (4) διευκρινίζεται ότι τα εναρμονισμένα πρότυπα, ακόμη και αν αναπτύσσονται από ανεξάρτητους ιδιωτικούς φορείς και μολονότι η χρήση τους παραμένει προαιρετική, εμπίπτουν πλήρως στη νομοθεσία της ΕΕ· εξ ου και η υποχρέωση της Επιτροπής να παρακολουθεί τη συγκεκριμένη διαδικασία και να διασφαλίζει την ταχεία επεξεργασία και την αποτελεσματική εφαρμογή τους.

2.6.

Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή δημοσίευσε την υπό εξέταση ανακοίνωση προκειμένου να προβεί σε απολογισμό των δράσεων που έχουν ήδη αναληφθεί σχετικά με τα εναρμονισμένα πρότυπα και σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την πλήρη εφαρμογή του κανονισμού για την τυποποίηση (ΕΕ) 1025/2012.

3. Κύρια σημεία του εγγράφου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

3.1.

Η πρόταση της Επιτροπής βασίζεται σε τέσσερις δράσεις που πρέπει να δρομολογηθούν αμέσως, προκειμένου να επιτευχθεί περαιτέρω πρόοδος στο θέμα της ένταξης, της ασφάλειας δικαίου, της προβλεψιμότητας και της ταχείας επίτευξης των πλεονεκτημάτων για την ενιαία αγορά που προκύπτουν από τη διαθεσιμότητα εναρμονισμένων προτύπων.

3.2. Πρώτη δράση. Όσο το δυνατόν ταχύτερη διεκπεραίωση των υπόλοιπων καθυστερούμενων εναρμονισμένων προτύπων

3.2.1.

Το 2017, η πλατφόρμα REFIT επεσήμανε μια σαφή καθυστέρηση (backlog) στη διαδικασία τυποποίησης, σύμφωνα με όσα είχαν ήδη υποστηρίξει διάφοροι ενδιαφερόμενοι φορείς (5). Οι καθυστερήσεις αυτές αφορούν ιδίως τους τομείς που υπόκεινται στον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας. Για τον σκοπό αυτό, σε συμφωνία με τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης, χαράχθηκε μια στρατηγική για τη διεκπεραίωση των υπόλοιπων καθυστερούμενων εναρμονισμένων προτύπων.

3.3. Δεύτερη δράση. Εξορθολογισμός των διαδικασιών δημοσίευσης των αναφορών σε εναρμονισμένα πρότυπα στην Επίσημη Εφημερίδα

3.3.1.

Η δράση βασίζεται σε διεξοδική επανεξέταση της λειτουργίας της Επιτροπής. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη συγκρότηση μιας ομάδας συμβούλων που καλούνται να εντοπίζουν τα ανακύπτοντα ζητήματα όσο το δυνατόν νωρίτερα κατά τη διαδικασία κατάρτισης. Επιπλέον, θεσπίστηκε διαρθρωμένος διάλογος στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και διοργανικός διάλογος στον οποίο συμμετείχαν τα κυριότερα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα (συμπεριλαμβανομένης της ΕΟΚΕ), καθώς και οι ενδιαφερόμενοι φορείς, και ορίστηκε ότι, από 1ης Δεκεμβρίου 2018, οι αποφάσεις σχετικά με τα εναρμονισμένα πρότυπα θα λαμβάνονται με ταχεία γραπτή διαδικασία από την Επιτροπή.

3.4.

Τρίτη δράση. Σύνταξη εγγράφου καθοδήγησης σχετικά με τις πρακτικές πτυχές της εφαρμογής του κανονισμού για την τυποποίηση.

3.4.1.

Το έγγραφο καθοδήγησης θα χρησιμεύσει για την αποσαφήνιση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων των διαφόρων φορέων σε όλα τα στάδια κατάρτισης των εναρμονισμένων προτύπων. Ειδικότερα, θα καθοριστούν οι ουσιαστικές και οι διαδικαστικές πτυχές της νέας μορφής του αιτήματος τυποποίησης που αναπτύσσει η Επιτροπή, με σκοπό την εξασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας και προβλεψιμότητας όσον αφορά την κατάρτιση των προτύπων. Επίσης, θα καταστεί δυνατή η αποσαφήνιση του ρόλου της Επιτροπής και των ειδικών συμβούλων της. Τέλος, θα παρασχεθεί πρόσθετη καθοδήγηση για τη βελτίωση της συνοχής και της ταχύτητας της διαδικασίας αξιολόγησης των εναρμονισμένων προτύπων σε όλους τους σχετικούς τομείς.

3.5. Τέταρτη δράση. Ενίσχυση του συστήματος των συμβούλων για την υποστήριξη ταχύτερων και αξιόπιστων αξιολογήσεων των εναρμονισμένων προτύπων και της έγκαιρης δημοσίευσής τους στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.5.1.

Για να εξασφαλιστεί καλύτερα ο εκ των προτέρων συντονισμός κατά τη διαδικασία αξιολόγησης των εναρμονισμένων προτύπων, τα οποία επεξεργάζονται επί του παρόντος οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί τυποποίησης, η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να βασίζεται στην επιστημονική συμβολή του Κοινού Κέντρου Ερευνών και, παράλληλα, θα ενισχύσει τις επαφές της με τις τεχνικές επιτροπές που είναι αρμόδιες για την κατάρτιση προτύπων μέσω του προσφάτως θεσπισθέντος συστήματος ειδικών συμβούλων. Στόχος θα είναι η μεγιστοποίηση της ταχύτητας, της ποιότητας και της ακρίβειας των αξιολογήσεων, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της διαδικασίας και να διασφαλιστεί ότι οι αναφορές σε εναρμονισμένα πρότυπα θα δημοσιεύονται το ταχύτερο δυνατόν στην Επίσημη Εφημερίδα.

4. Γενικές παρατηρήσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τα εναρμονισμένα πρότυπα που αποσκοπεί στη βελτίωση της διαφάνειας και της ασφάλειας δικαίου μιας ενιαίας αγοράς, εξασφαλίζοντας την αποτελεσματική λειτουργία της. Η ανάλυση αυτής της πρότασης αναπτύσσεται παράλληλα με τη γνωμοδότηση INT/878 (6) της ΕΟΚΕ σχετικά με το Ετήσιο Πρόγραμμα για την Ευρωπαϊκή Τυποποίηση για το 2019 (7) για προφανείς λόγους συνοχής του περιεχομένου, προκειμένου να υπάρξει μια συνολική, συντονισμένη και συνεκτική απάντηση.

4.2.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πλήρη υποστήριξή της στην αρχή των εναρμονισμένων προτύπων ως βασικό μέσο για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, δεδομένου ότι παρέχει ευκαιρίες ανάπτυξης στις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους, ενισχύει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών για την ποιότητα και την ασφάλεια των προϊόντων και συμβάλλει στην καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος (8). Επιπλέον, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μια στρατηγική για τα εναρμονισμένα πρότυπα δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από τις υπό εξέλιξη διαδικασίες σε παγκόσμια κλίμακα, στις οποίες θα πρέπει να ανταποκρίνεται επαρκώς όσον αφορά την υπεράσπιση των προτύπων που έχουν θεσπιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πράγματι, τυχόν καθυστερήσεις στην ευρωπαϊκή διαδικασία τυποποίησης ή αδυναμία υπεράσπισης των ευρωπαϊκών προτύπων κατά τις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται στο πλαίσιο του ISO μπορεί να σημαίνει ότι τα πρότυπά μας παρακάμπτονται ή δεν είναι συμβατά με αυτά που έχουν εγκριθεί σε διεθνές επίπεδο, προκαλώντας σαφή ζημία στις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές.

4.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρωτοβουλία της Επιτροπής που επέτρεψε την ανάκτηση μέρους της καθυστέρησης με την πάροδο των ετών (9) όσον αφορά τα εναρμονισμένα πρότυπα. Ωστόσο, για ορισμένους στρατηγικούς ψηφιακούς τομείς, όπως η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών (blockchain), επισημαίνεται ότι μόλις τώρα ξεκινά μια ειδική ομάδα εργασίας για το συγκεκριμένο θέμα, πράγμα που δείχνει μια σημαντική καθυστέρηση. Δεδομένου ότι είναι εξαιρετικά δύσκολη η έγκαιρη ρύθμιση της καινοτομίας, ενδείκνυται να καταρτιστεί ένα πιο σαφές και συγκεκριμένο πρόγραμμα εργασίας το οποίο να προβλέπει συγκεκριμένες προθεσμίες και μεθόδους εφαρμογής.

4.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απολύτως σκόπιμο τον εξορθολογισμό των εσωτερικών διαδικασιών της Επιτροπής για τη συντόμευση των εσωτερικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων και τη δημοσίευσή τους στην Επίσημη Εφημερίδα, δεδομένου ότι αποτελεί επί σειρά ετών μία από τις αιτίες καθυστέρησης όσον αφορά τα εναρμονισμένα πρότυπα. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το σύστημα των εναρμονισμένων προτύπων να μπορεί να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις της αγοράς, προκειμένου να αποφευχθούν διαρροές στα επιμέρους κράτη μέλη, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν συγκρούσεις μεταξύ των διαφόρων εθνικών νομοθεσιών.

4.5.

Στο πλαίσιο της ευρύτερης διαδικασίας απλούστευσης που προβλέπει η Επιτροπή, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η διαφάνεια και, ειδικότερα, η ενσωμάτωση στις διαδικασίες διακυβέρνησης. Αυτό σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, όπως συνέβη με τον διοργανικό διάλογο που ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2018, πρέπει να συνεχίσει να συμμετέχει πλήρως, όπως και οι άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς, τόσο σε ευρωπαϊκή όσο και σε εθνική κλίμακα (10).

4.6.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η ενεργός συμμετοχή των ενδιαφερομένων φορέων σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο αποτελεί παράγοντα ενίσχυσης και επιλεξιμότητας των προτύπων και πρέπει να ενθαρρυνθεί και να υποστηριχθεί. Πράγματι, οι ενδιαφερόμενοι φορείς εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες όσον αφορά την πρόσβαση στις διαδικασίες καθορισμού των εναρμονισμένων προτύπων. Συγκεκριμένα, υπάρχουν προβλήματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης όσον αφορά τη σημασία αυτού του μέσου και τις λεπτομέρειες πρόσβασης, περιοριστικά κριτήρια συμμετοχής και υπερβολικά υψηλό κόστος για τις μικρές οργανώσεις ή επιχειρήσεις.

4.7.

Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι τα κονδύλια που διατίθενται μέσω του προγράμματος H2020 για τη χρηματοδότηση της συμμετοχής των ενδιαφερομένων φορέων στις διαδικασίες τυποποίησης δεν είναι ευρέως γνωστά και πρέπει να είναι πιο εύκολα προσβάσιμα και να γνωστοποιούνται καλύτερα (11). Είναι επίσης σημαντικό το σύνολο της χρηματοδότησης που προβλέπεται σήμερα να διατηρηθεί και, ενδεχομένως, να αυξηθεί στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027. Η ίδια σύσταση ισχύει και για τη χρηματοδότηση των ενδιαφερομένων φορέων που αναφέρονται στο παράρτημα III του κανονισμού (ΕΕ) 1025/2012.

4.8.

Προκειμένου να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα των δράσεων στήριξης της τυποποίησης, συνιστάται τα έργα που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» να περιλαμβάνουν επίσης τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων στην τυποποίηση των δραστηριοτήτων καινοτομίας που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων διάδοσης.

4.9.

Σύμφωνα με τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (12), η ΕΟΚΕ ζητεί τη διεξοδική παρακολούθηση των προσπαθειών των βασικών φορέων τυποποίησης, προκειμένου να ενισχυθεί η διάσταση συμμετοχικότητας του Ευρωπαϊκού Συστήματος Τυποποίησης (ΕΣΤ). Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα ειδικό φόρουμ σχετικά με τη συμμετοχικότητα του ΕΣΤ. Αυτός ο φορέας θα είναι υπεύθυνος για τη διοργάνωση ετήσιας δημόσιας ακρόασης για την αξιολόγηση της προόδου που επιτεύχθηκε στο θέμα αυτό, καθώς και για τη διευκόλυνση της ανταλλαγής ορθών πρακτικών μεταξύ των διαφόρων παραγωγικών τομέων.

5. Ειδικές παρατηρήσεις

5.1.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι οι προσπάθειες που κατέβαλε η Επιτροπή για τον εξορθολογισμό των εσωτερικών διαδικασιών και την αύξηση του αριθμού των συμβούλων θα μπορούσαν να αφορούν πολλά επιχειρησιακά επίπεδα, επηρεάζοντας τόσο το προσωπικό όσο και τη λειτουργία της εσωτερικής οργάνωσης. Οι βελτιώσεις αυτές είναι αναγκαίες, αλλά θα πρέπει να χρηματοδοτούνται επαρκώς. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διευκρινίσει καλύτερα την πτυχή αυτή, υπογραμμίζοντας την ανάγκη διάθεσης πόρων ανάλογων με τις προκλήσεις του τομέα και σύμφωνων με τους στόχους του κανονισμού (ΕΕ) 1025/2012 (13).

5.2.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την ανάγκη ενίσχυσης του ευρωπαϊκού πνεύματος τυποποίησης μέσω ειδικών εκστρατειών ευαισθητοποίησης, με τη συμμετοχή μεμονωμένων πολιτών από τη σχολική ηλικία έως τους πολιτικούς φορείς λήψεως αποφάσεων, καθώς και με την αναζήτηση απαντήσεων στο πλαίσιο διεθνών συμφωνιών (14). Επιπλέον, θα πρέπει να αναπτυχθούν ειδικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης για τις ΜΜΕ και τις νεοφυείς επιχειρήσεις.

5.3.

Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι η εκτίμηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων του συστήματος τυποποίησης που περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα εργασίας της ευρωπαϊκής τυποποίησης του 2019 θα περιλαμβάνει μια ειδική ενότητα αφιερωμένη στα εναρμονισμένα πρότυπα και μια ρεαλιστική εξέταση των πιθανών μειονεκτημάτων και ευκαιριών όχι μόνο στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς, αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτό σημαίνει ότι η προαναφερόμενη αξιολόγηση θα πρέπει επίσης να εξετάζει τις έμμεσες επιπτώσεις της τυποποίησης, όπως τα επίπεδα απασχόλησης και την ασφάλεια των εργαζομένων (15).

Βρυξέλλες, 20 Μαρτίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) ΕΕ L 316 της 14.11.2012, σ. 12.

(2) Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN), Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης (Cenelec), και Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τηλεπικοινωνιακών Προτύπων (ETSI).

(3) COM(2018) 772 final: Η ενιαία αγορά σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο. Ένα μοναδικό πλεονέκτημα που χρειάζεται ανανεωμένη πολιτική δέσμευση.

(4) Απόφαση στην υπόθεση C-613/14 "James Elliot Construction/Irish Asphalt Limited".

(5) Πλατφόρμα REFIT, γνώμη XXII.2.b.

(6) INT/878, Ευρωπαϊκή Τυποποίηση 2019, (βλ. σελίδα 74 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας).

(7) COM(2018) 686 final.

(8) ΕΕ C 75 της 10.3.2017, σ. 40.

(9) Στοιχεία Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

(10) ΕΕ C 34 της 2.2.2017, σ. 86· ΕΕ C 75 της 10.3.2017, σ. 40.

(11) Με το πρόγραμμα εργασίας LEIT (Leadership in Enabling and Industrial Technologies) του H2020, χρηματοδοτούνται έργα για τη στήριξη της συμμετοχής των ενδιαφερομένων φορέων στη διαδικασία τυποποίησης. Ένα εξ αυτών είναι το έργο Standict.eu (www.standict.eu), διετούς διάρκειας, για την τυποποίηση των καινοτομιών στον τομέα των ΤΠΕ, με προϋπολογισμό 2 εκατ. ευρώ και ομάδα δυνητικών δικαιούχων 300 περίπου ατόμων που επιλέγονται μέσω προσκλήσεων υποβολής προσφορών που δημοσιεύονται περιοδικά. Παρόμοια πρόσκληση υποβολής προσφορών προβλέπεται στο πρόγραμμα εργασίας LEIT 2019-2020 «ICT-45-2020: Reinforcing European presence in international ICT standardisation: Standardisation Observatory and Support Facility», αλλά με διπλασιασμένη χρηματοδότηση από 2 εκατ. ευρώ σε 4 εκατομμύρια ευρώ και με διάρκεια από 2 έως 3 χρόνια.

(12) ΕΕ C 303 της 19.8.2016, σ. 81· ΕΕ C 197 της 8.6.2018, σ. 17.

(13) ΕΕ C 197 της 8.6.2018, σ. 17.

(14) Βλέπε υποσημείωση 10.

(15) Βλέπε υποσημείωση 8.

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/83

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Προς ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο της ΕΕ για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες»

[COM(2018) 734 final]

(2019/C 228/12)

Εισηγητής: ο κ. Brian CURTIS (UK/II)

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 14.12.2018
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Απόφαση του Προεδρείου	10.7.2018
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	27.2.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	21.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	173/0/1

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, η οποία αποσκοπεί στην καλύτερη προστασία της υγείας των ανθρώπων και των ζώων. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να διενεργηθεί πλήρης έλεγχος καταλληλότητας όσον αφορά την ισχύουσα νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων, προκειμένου να διαπιστωθεί η πραγματική κατάσταση των πραγμάτων. Η ολιστική προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να υποστηριχθεί μια νέα μακροπρόθεσμη στρατηγική που θα καθιστά δυνατή την αντιμετώπιση των ενδοκρινικών διαταρακτών κατά τρόπο συνεκτικό, συνεπή και επιστημονικό. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η στρατηγική αυτή θα πρέπει να ενισχυθεί με ένα ρεαλιστικό σχέδιο δράσης το οποίο θα θέτει στόχους και προθεσμίες.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση που αποσκοπεί στον καθορισμό ενός πιο συνεκτικού νομοθετικού πλαισίου. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να τηρείται η αρχή «μία ουσία, μία τοξικολογία»και η νέα στρατηγική να βασιστεί στην εναρμονισμένη χρήση της αρχής της προφύλαξης, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις που ισχύουν για τα βιοκτόνα και τα φυτοφάρμακα (1). Η νέα στρατηγική θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στη «διατομεακή ομπρέλα»που αντιπροσωπεύει ο κανονισμός REACH.

1.3.

Ο μηχανισμός διακυβέρνησης θα πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, ώστε να διασφαλίζεται διαφάνεια για τους πολίτες και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Για τον λόγο αυτό, η δημόσια και ανεξάρτητη έρευνα θα πρέπει να υποστηρίζεται από επαρκή προϋπολογισμό. Ειδικότερα, η ανεξάρτητη έρευνα θα μπορούσε να παράσχει συμφωνημένα επιστημονικά κριτήρια ή/και μεθόδους για την αντιμετώπιση, την υποστήριξη και την τόνωση της ευρωπαϊκής βιομηχανικής δραστηριότητας στον τομέα της Ε & Α και της παραγωγής. Η ΕΟΚΕ συνιστά ο προϋπολογισμός αυτός να μην είναι χαμηλότερος από τον τρέχοντα προϋπολογισμό στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020». Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία ειδικής γραμμής του προϋπολογισμού για τον έγκαιρο εντοπισμό των ενδοκρινικών διαταρακτών και των κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία και την υγεία των ζώων, τον προσδιορισμό ασφαλών εναλλακτικών ουσιών και την περιβαλλοντική αποκατάσταση.

1.4.

Απαγορεύσεις ή περιορισμοί ορισμένων ουσιών ή προϊόντων, εφόσον αναγνωριστούν ως ενδοκρινικοί διαταράκτες, θα μπορούσαν να έχουν σημαντική επίπτωση στις επιχειρήσεις και στους χώρους εργασίας. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά να προβλεφθεί από την Επιτροπή ειδικός χρηματοδοτικός μηχανισμός για τη στήριξη της μετάβασης προς μια πιο βιώσιμη παραγωγή, προκειμένου να βελτιωθούν οι τεχνικές και οι μηχανισμοί παραγωγής των βιομηχανιών και να αναβαθμιστούν οι δεξιότητες των εργαζομένων.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση για μια ετήσια συνάντηση των ενδιαφερόμενων μερών. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο διάλογος μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για να είναι πραγματικά αποτελεσματικός, θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα μόνιμο, δομημένο σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών και διαβουλεύσεων.

1.6.

Η ΕΟΚΕ ζητεί η ευρεία εκστρατεία ευαισθητοποίησης σχετικά με τους έμμονους οργανικούς ρύπους (ΕΟΡ), την οποία θα διοργανώσει η Επιτροπή σε επίπεδο ΕΕ, να αναπτυχθεί με αναφορά σε παρόμοια προσέγγιση επικεντρωμένη στους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει επίσης τη σύστασή της να δημιουργηθεί ανοικτή τράπεζα δεδομένων για τους έμμονους οργανικούς ρύπους και τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, καθότι θα αποτελέσει ένα χρήσιμο μέσο για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές.

1.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η ευρωπαϊκή στρατηγική για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες θα πρέπει να έχει διεθνή διάσταση προκειμένου να προστατεύεται αποτελεσματικά η υγεία των πολιτών έναντι δυνητικά μη ασφαλών προϊόντων από τρίτες χώρες. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναλάβει η ΕΕ πιο ενεργό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο, υποστηρίζοντας τον ΟΟΣΑ στη βελτίωση των δοκιμών του. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει τη βιωσιμότητα και την τήρηση των διατάξεων για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες στις διμερείς και πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ θα μπορούσε να συνεργαστεί με την ΠΟΥ και το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον (UNEP) με σκοπό την υπογραφή μιας παγκόσμιας σύμβασης για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, όπως έχει ήδη κάνει για τους έμμονους οργανικούς ρύπους (σύμβαση της Στοκχόλμης) και με βάση τον υφιστάμενο κατάλογο του ΟΗΕ για τους προσδιορισμένους ή δυνητικούς ενδοκρινικούς διαταράκτες. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα είναι επίσης χρήσιμες για τη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού και την προστασία του ευρωπαϊκού μοντέλου παραγωγής από τον αθέμιτο ανταγωνισμό.

1.8.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανοικτή στρατηγική που έχει αναλάβει η Επιτροπή και θεωρεί ότι η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών θα μπορούσε να διαδραματίσει καίριο ρόλο στην ανάπτυξη εθνικών εκστρατειών ευαισθητοποίησης προκειμένου να ενημερωθεί η ευρύτερη πληθυσμιακή βάση σχετικά με τις δραστηριότητες της ΕΕ για την προστασία της υγείας των πολιτών. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα πρέπει να ξεκινούν στα σχολεία προκειμένου να μειωθούν οι κίνδυνοι έκθεσης σε ενδοκρινικούς διαταράκτες και να προαχθεί η ασφαλής συμπεριφορά. Συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ συνιστά να εναρμονιστούν οι πρωτοβουλίες εκπαίδευσης και κατάρτισης και να θεωρούνται μέρος της ίδιας στρατηγικής στο πλαίσιο μιας προσέγγισης για τη διά βίου μάθηση. Τα μαθήματα επιμόρφωσης θα πρέπει να καταστούν υποχρεωτικά και να είναι διαθέσιμα για όλους τους Ευρωπαίους εργαζομένους των οποίων η εργασία συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες.

2. Εισαγωγή

2.1.

Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι συνθετικές ή φυσικές χημικές ουσίες οι οποίες αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας του ενδοκρινικού συστήματος και, συνεπώς, επηρεάζουν αρνητικά την υγεία των ανθρώπων και των ζώων, συμπεριλαμβανομένου του μεταβολισμού, της ανάπτυξης, του ύπνου και της διάθεσης. Η έκθεση σε ενδοκρινικούς διαταράκτες οφείλεται σε διάφορες πηγές, όπως κατάλοιπα φυτοφαρμάκων, μέταλλα και πρόσθετα ή μολυσματικές ουσίες σε τρόφιμα και καλλυντικά. Ορισμένοι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι ουσίες που απαντώνται φυσιολογικά στο περιβάλλον. Οι άνθρωποι και τα ζώα μπορεί να εκτεθούν σε ενδοκρινικούς διαταράκτες μέσω της τροφής, της σκόνης ή του νερού, εισπνέοντας αέρια και σωματίδια στον αέρα ή, απλά, μέσω της επαφής με το δέρμα (προϊόντα προσωπικής φροντίδας). Μερικές φορές, οι επιδράσεις που προκαλούνται από μια ουσία η οποία οδηγεί σε ενδοκρινικές διαταραχές παρατηρούνται μόνο πολύ καιρό μετά την έκθεση (2). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στα στοιχεία με ιδιότητες ενδοκρινικής διαταραχής μπορεί να περιλαμβάνονται ουσίες οι οποίες περιέχονται σε συγκεκριμένα τρόφιμα (π.χ. στα λαχανικά), σε ορισμένες βιταμίνες και σε άλλα συμπληρώματα διατροφής, καθώς και σε βασικά φαρμακευτικά προϊόντα (λόγου χάρη στα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου, ή ιδίως για αντισύλληψη): Οι πολίτες της ΕΕ μπορεί να εκτίθενται σε μεγάλες ποσότητες ενδοκρινικών διαταρακτών μέσω αυτών των στοιχείων.

2.2.

Οι ανησυχίες σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες αυξάνονται από τη δεκαετία του 1990. Τον Δεκέμβριο του 1999, η Επιτροπή ενέκρινε την κοινοτική στρατηγική για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες (3), η οποία αναπτύσσεται έκτοτε με δράσεις στους τομείς της έρευνας, της νομοθεσίας και της διεθνούς συνεργασίας. Ευρεία μελέτη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) έθεσε το πρόβλημα των τεράστιων επιπτώσεων των ενδοκρινικών διαταρακτών σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων και ζώων, ιδίως όσον αφορά τα έμβρυα και τις εγκύους (πρόωρος τοκετός και χαμηλό βάρος γέννησης, δυσπλασίες και νευροαναπτυξιακές διαταραχές), τα παιδιά και τους εφήβους (αλλοίωση της φυσιολογικής ανάπτυξης και λειτουργίας του αναπαραγωγικού συστήματος, όπως πρώιμη έναρξη της ανάπτυξης του μαστού σε νεαρά κορίτσια), αλλά και τους ενήλικες (απώλεια γονιμότητας, παχυσαρκία, καρκίνος) (4).

2.3.

Ένας μεγάλος αριθμός ανθρωπογενών και φυσικών χημικών ουσιών είναι γνωστό ότι αλληλεπιδρούν με τη σύνθεση των ορμονών, τη δραστηριότητα ή τον μεταβολισμό, αλλά μόνο ένα μικρό κλάσμα αυτών έχει ερευνηθεί σωστά εάν μπορούν να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ενέργειες μέσω ενδοκρινικών μηχανισμών, όπως περιγράφεται και σε πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ. Η ταχύτητα με την οποία αυξάνεται η συχνότητα εμφάνισης ασθενειών τις τελευταίες δεκαετίες αποκλείει τους γενετικούς παράγοντες ως τη μόνη εύλογη εξήγηση. Επενεργούν επίσης περιβαλλοντικοί και άλλοι μη γενετικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της διατροφής, της ηλικίας της μητέρας, των ιογενών ασθενειών και των χημικών εκθέσεων, αλλά δεν είναι πάντοτε εύκολο να εντοπιστούν (5).

2.4.

Έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην κατανόηση και τη ρύθμιση των ενδοκρινικών διαταρακτών, η δε ΕΕ αναγνωρίζεται πλέον ως παγκόσμιος ηγέτης στην αντιμετώπιση αυτών των χημικών ουσιών, ενώ η νομοθεσία της είναι από τις πλέον προστατευτικές στον κόσμο. Ειδικές διατάξεις περιλαμβάνονται πλέον στη νομοθεσία για τα φυτοφάρμακα και τα βιοκτόνα, τα χημικά προϊόντα γενικά («κανονισμός REACH»), τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα και το νερό (6). Άλλες νομοθετικές πράξεις, όπως για τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα, τα καλλυντικά, τα παιχνίδια ή την προστασία των εργαζομένων στον χώρο εργασίας (7), δεν περιέχουν ειδικές διατάξεις σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Ωστόσο, οι ουσίες με ιδιότητες ενδοκρινικής διαταραχής υπόκεινται σε κανονιστική δράση κατά περίπτωση, βάσει των γενικών απαιτήσεων της νομοθεσίας. Παρά ταύτα, η έλλειψη συντονισμού έχει ως αποτέλεσμα η ισχύουσα νομοθεσία να είναι κατακερματισμένη και μερικές φορές χωρίς συνεκτικότητα (π.χ. η δισφαινόλη Α είναι μια πρώτη ύλη που χρησιμοποιείται ευρέως σε διάφορους τομείς παραγωγής. Απαγορεύεται στα καλλυντικά και τα μπιμπερό, εξακολουθεί όμως να επιτρέπεται σε άλλα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα και ζωοτροφές και στο θερμικό χαρτί).

3. Κύρια σημεία της πρότασης

3.1.

Είκοσι περίπου χρόνια μετά την υιοθέτηση της κοινοτικής στρατηγικής, στην ανακοίνωση επισημαίνεται ότι η Επιτροπή έχει ως στόχο τη διενέργεια ελέγχου καταλληλότητας της ισχύουσας νομοθεσίας προκειμένου να διαπιστωθεί η τρέχουσα κατάσταση. Αυτό πρέπει να είναι το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της επικαιροποίησης της νομοθεσίας της ΕΕ ώστε να καταστεί συνεκτική και συντονισμένη όσον αφορά τρεις κρίσιμες πτυχές: τον ορισμό, τον προσδιορισμό και τις κανονιστικές συνέπειες (ιδίως σχετικά με τα μέτρα προστασίας).

3.2.

Ο κοινός ορισμός των ενδοκρινικών διαταρακτών αποτελεί το σημείο εκκίνησης για την οριζόντια προσέγγιση και συνιστά βασικό στοιχείο της νέας πορείας. Ο ορισμός θα βασίζεται στον ορισμό της ΠΟΥ για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες (8). Ο κοινός ορισμός είναι απαραίτητος για τη θέσπιση εναρμονισμένης μεθόδου προσδιορισμού των ενδοκρινικών διαταρακτών.

3.3.

Όσον αφορά τον προσδιορισμό, η Επιτροπή επιδιώκει να ενισχύσει τρεις γραμμές δράσης:

—	έναν οριζόντιο μηχανισμό για τον προσδιορισμό των ενδοκρινικών διαταρακτών·

—	επικαιροποίηση των απαιτήσεων για τα δεδομένα στη νομοθεσία με στόχο τον ακριβέστερο προσδιορισμό νέων ενδοκρινικών διαταρακτών·

—	βελτίωση της επικοινωνίας σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού όσον αφορά τους ενδοκρινικούς διαταράκτες βάσει του κανονισμού REACH (δελτία δεδομένων ασφαλείας).

3.4.

Η τρίτη πτυχή συνίσταται στην εφαρμογή των ίδιων μέτρων και διατάξεων σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης προκειμένου να προστατευθεί το κοινό από την έκθεση σε κίνδυνο, όταν η επιστημονική έρευνα έχει διαπιστώσει πιθανό κίνδυνο. Κάτι τέτοιο θα πρέπει να συνεπάγεται την απαγόρευση παραγωγής των ουσιών αυτών, με περιορισμένες δυνατότητες παρέκκλισης. Για τον λόγο αυτό, ο έλεγχος καταλληλότητας θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στη συνεκτικότητα και την ένταση των μέτρων για την προστασία όλων των πολιτών, με ιδιαίτερη έμφαση στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στους ενδοκρινικούς διαταράκτες όταν το ενδοκρινικό σύστημα είναι σε φάση αλλαγής, όπως τα έμβρυα, οι έφηβοι και οι έγκυοι.

3.5.

Η έρευνα θα είναι ζωτικής σημασίας στο μελλοντικό νομοθετικό πλαίσιο, διότι εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετά κενά γνώσεων, όπως:

—	με ποιον ακριβώς τρόπο η έκθεση σε ενδοκρινικούς διαταράκτες συμβάλλει στην ανάπτυξη ασθενειών·

—	κατά πόσον μπορεί να θεσπιστεί ένα «ασφαλές όριο»για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, κάτω από το οποίο δεν υφίσταται δυσμενής επίδραση·

—	ποιο μείγμα μπορεί να παραγάγει «επίδραση συνδυασμού παραγόντων»και με ποιον τρόπο λειτουργούν γενικά τα «μείγματα»·

—	με ποιον τρόπο μπορούμε να κάνουμε τις μεθόδους δοκιμής αποτελεσματικότερες.

3.6.

Από το 1999, έχουν χρηματοδοτηθεί περισσότερα από 50 προγράμματα για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες στο πλαίσιο των προγραμμάτων πλαισίων της ΕΕ για την έρευνα και ανάπτυξη (πάνω από 150 εκατομμύρια ευρώ σε χρηματοδότηση (9)). 52 εκατ. ευρώ επιπλέον χορηγούνται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020». Νέα έργα θα χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» (10). Ειδικότερα, η Επιτροπή προτείνει τους παρακάτω άξονες έρευνας:

—	περαιτέρω ανάπτυξη της εκτίμησης επικινδυνότητας, της αξιολόγησης κινδύνου και της διαχείρισης χημικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένου του συνδυασμού παραγόντων, καθώς και συλλογή, ανταλλαγή και συνδυασμός των απαιτούμενων δεδομένων·

—	εξάλειψη των ουσιών που προκαλούν ανησυχία στις φάσεις της παραγωγής και στο τέλος του κύκλου ζωής· στήριξη της ανάπτυξης ασφαλών υποκατάστατων και ασφαλών και οικονομικά αποδοτικών τεχνολογιών παραγωγής·

—	οικολογική καινοτομία για την πρόληψη και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ρύπανσης από επικίνδυνες ουσίες και χημικά που θεωρείται πλέον ότι προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία, με παράλληλη συνεκτίμηση της διασύνδεσης μεταξύ χημικών ουσιών, προϊόντων και αποβλήτων.

3.7.

Για να καταστεί αποτελεσματικότερη η νέα στρατηγική, η Επιτροπή προβλέπει πιο ενεργό ρόλο της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο και ανοικτό διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη και το ευρύ κοινό. Οι δραστηριότητες αυτές θα διαρθρωθούν γύρω από τέσσερις πρωτοβουλίες:

—

διοργάνωση σε ετήσια βάση φόρουμ για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Το φόρουμ θα δίδει την ευκαιρία σε επιστήμονες και ενδιαφερόμενους φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα να ανταλλάσσουν πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές, να εντοπίζουν προκλήσεις και να δημιουργούν συνέργειες προκειμένου να στηρίξουν το έργο της Επιτροπής·

—	ενισχυμένη στήριξη στο έργο των αρμόδιων διεθνών οργανισμών, με ιδιαίτερη έμφαση στην παροχή της απαραίτητης στήριξης στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) με στόχο την επίτευξη προόδου στην ανάπτυξη διεθνώς αποδεκτών κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τις δοκιμές·

—

διερεύνηση των δυνατοτήτων ένταξης των ενδοκρινικών διαταρακτών στο υφιστάμενο διεθνές σύστημα ταξινόμησης των χημικών ουσιών. Με τον τρόπο αυτό θα επιτευχθεί μια καθολική λύση όσον αφορά τον προσδιορισμό των ενδοκρινικών διαταρακτών (παρόμοια με αυτήν που υπάρχει ήδη για άλλες τάξεις κινδύνου, όπως είναι οι μεταλλαξιογόνες, οι καρκινογόνες και οι τοξικές για την αναπαραγωγή ουσίες)·

—

δικτυακή πύλη one-stop-shop για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες με στόχο την ενημέρωση ιδιωτών, επιχειρήσεων και ενδιαφερόμενων μερών ως προς το θέμα. Δεδομένου ότι υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης στην Ευρώπη, τα κράτη μέλη θα ενθαρρυνθούν να αναπτύξουν ειδικές εκστρατείες με ιδιαίτερη έμφαση στις ευάλωτες ομάδες.

4. Γενικές παρατηρήσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να διενεργηθεί πλήρης έλεγχος καταλληλότητας για την ισχύουσα νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων, προκειμένου να διαπιστωθεί η πραγματική κατάσταση των πραγμάτων. Η ολιστική προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να υποστηριχθεί μια νέα μακροπρόθεσμη στρατηγική (11) που θα καθιστά δυνατή την αντιμετώπιση των ενδοκρινικών διαταρακτών κατά τρόπο συνεκτικό, συνεπή και επιστημονικό.

4.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι ουσίες που προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση δημιουργίας ενός συνεκτικού νομοθετικού πλαισίου και εναρμονισμένης χρήσης της αρχής της προφύλαξης, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις που έχουν ήδη εγκριθεί για τα βιοκτόνα και τα φυτοφάρμακα (12).

4.3.

Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η συνεκτικότητα του νέου νομοθετικού πλαισίου θα αποτελέσει την κύρια πρόκληση για την ΕΕ, διότι πολλές ουσίες, όπως η «δισφαινόλη Α», που χρησιμοποιούνται ευρέως ως πρόσθετα σε διάφορους τομείς, αντιμετωπίζονται με πολύ διαφορετικό τρόπο. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό να τηρείται η επιστημονική αρχή «μία ουσία, μία τοξικολογία» (13). Αυτό σημαίνει ότι τα κριτήρια για τον προσδιορισμό μιας ουσίας ως ενδοκρινικού διαταράκτη πρέπει να είναι συναφή και συνεκτικά σε όλους τους ρυθμιστικούς τομείς στην ΕΕ. Στη συνέχεια, ακόμη και αν μπορεί να επιτρέπονται εξαιρέσεις, οι ρυθμιστικές αποφάσεις θα πρέπει σε γενικές γραμμές να είναι συνεκτικές και συντονισμένες. Τέλος, η νέα στρατηγική θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στη «διατομεακή ομπρέλα»που παρέχει ο κανονισμός REACH προς διασφάλιση συνεκτικότητας.

4.4.

Στο νέο πλαίσιο, ο μηχανισμός διακυβέρνησης θα πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, ώστε να διασφαλίζεται διαφάνεια για τους πολίτες και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό να προβλεφθεί επαρκής προϋπολογισμός για τη στήριξη δημόσιας και ανεξάρτητης έρευνας. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι με συμφωνημένα επιστημονικά κριτήρια ή/και μεθόδους που θα βασίζονται σε ανεξάρτητα ερευνητικά δεδομένα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί, να υποστηριχθεί και να τονωθεί η ευρωπαϊκή βιομηχανική δραστηριότητα στον τομέα της Ε & Α και η παραγωγή.

4.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η απαγόρευση ή οι περιορισμοί που επιβάλλονται σε ορισμένες ουσίες ή προϊόντα, εφόσον αναγνωριστούν εύλογα ως ενδοκρινικοί διαταράκτες, θα μπορούσαν να έχουν σημαντική επίπτωση στις επιχειρήσεις και στους χώρους εργασίας. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να προβλέψει ειδικό χρηματοδοτικό μηχανισμό για τη στήριξη της μετάβασης προς μια πιο βιώσιμη παραγωγή, τόσο για τις επιχειρήσεις, ώστε να καινοτομήσουν όσον αφορά τις τεχνικές και τους μηχανισμούς παραγωγής τους, όσο και για τους εργαζομένους, ώστε να αναβαθμιστούν οι δεξιότητές τους (14).

4.6.

Η ανεξάρτητη έρευνα είναι ζωτικής σημασίας για να βελτιωθούν και να ολοκληρωθούν οι γνώσεις μας σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η πρόταση της Επιτροπής δεν προσδιορίζει τον ακριβή προϋπολογισμό για έρευνα και καινοτομία σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες στο πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη». Η ΕΟΚΕ συνιστά ο προϋπολογισμός αυτός να μην είναι χαμηλότερος από τον τρέχοντα προϋπολογισμό στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020».

4.7.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής ως προς τις επενδύσεις στην έρευνα και καινοτομία, όμως θεωρεί ότι και κάποια άλλα πεδία θα είναι ζωτικής σημασίας για τα επόμενα χρόνια και θα πρέπει, συνεπώς, να χρηματοδοτηθούν:

α)

έγκαιρος προσδιορισμός των ενδοκρινικών διαταρακτών. Σύμφωνα με την ΠΟΥ, υπάρχουν περισσότερες από 800 ουσίες που είναι πιθανοί ενδοκρινικοί διαταράκτες (15). Λόγω της ευρείας χρήσης τους, είναι σημαντική η επένδυση στην επιτάχυνση των τεχνικών και μηχανισμών επιστημονικής εξατομίκευσης για την ανάλυση των δεδομένων (ώστε να επιτευχθεί καλύτερη ερμηνεία των υφιστάμενων δεδομένων)·

β)

προσδιορισμός ασφαλών εναλλακτικών ουσιών και μεθόδων. Η νέα πορεία που ακολουθεί η Επιτροπή θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανακάλυψη πολλών νέων ενδοκρινικών διαταρακτών. Ορισμένες από αυτές τις ουσίες είναι ιδιαίτερα χρήσιμες σε πολλούς παραγωγικούς τομείς, συνεπώς είναι σημαντικό να γίνουν επενδύσεις στην αναζήτηση ασφαλών εναλλακτικών λύσεων και ασφαλών μεθόδων παραγωγής. Η απουσία δεδομένων δεν σημαίνει ότι μια ουσία είναι ασφαλής και για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό να αυξηθεί η επιστημονική έρευνα. Πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για τη διεύρυνση του καταλόγου των ουσιών που αξιολογούνται, και όχι απλώς να επικεντρωνόμαστε σε ουσίες που έχουν ήδη δοκιμαστεί ευρέως·

γ)

περιβαλλοντική αποκατάσταση. Μόλις εντοπιστεί με βάσιμο τρόπο μια νέα ουσία με χαρακτηριστικά ενδοκρινικού διαταράκτη, είναι σημαντικό να εφαρμόζεται ειδική διαδικασία σχετικά με την αξιολόγηση και τη διαχείριση του κινδύνου της εν λόγω ουσίας στο περιβάλλον προκειμένου να σχεδιαστεί, εάν χρειάζεται (ιδίως λόγω της εμμονής της), μια συγκεκριμένη στρατηγική για την περιβαλλοντική αποκατάσταση.

4.8.

4.9.

Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες και οι έμμονοι οργανικοί ρύποι (ΕΟΡ) είναι διαφορετικές ουσίες και έχουν διαφορετικές επιδράσεις στον άνθρωπο και το περιβάλλον, είναι όμως εξίσου επικίνδυνες για την υγεία και άγνωστες στους πολίτες. Επειδή η στρατηγική της ΕΕ για τους έμμονους οργανικούς ρύπους παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, η ΕΟΚΕ προτείνει την ανάπτυξη αυτών των στρατηγικών με παρόμοια προσέγγιση προκειμένου να ενισχυθούν οι πολιτικές και επιστημονικές διαδικασίες. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση NAT/719 της ΕΟΚΕ για την αναδιατύπωση των ΕΟΡ, η ΕΟΚΕ ζητεί να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους ενδοκρινικούς διαταράκτες κατά την ευρεία εκστρατεία ευαισθητοποίησης σχετικά με τους ΕΟΡ, η οποία θα διοργανωθεί από την Επιτροπή σε επίπεδο ΕΕ. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει επίσης τη σύστασή της να δημιουργηθεί ανοικτή τράπεζα δεδομένων για τους έμμονους οργανικούς ρύπους και τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, καθότι θα αποτελέσει ένα χρήσιμο μέσο για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές.

5. Ειδικές παρατηρήσεις

5.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί την ανακοίνωση της Επιτροπής σημαντικό βήμα προς τη βελτίωση της προστασίας της υγείας των πολιτών με τον καθορισμό ενός πιο βιώσιμου συστήματος παραγωγής. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η στρατηγική αυτή θα πρέπει να ενισχυθεί με ένα ρεαλιστικό σχέδιο δράσης το οποίο θα καθορίζει στόχους και προθεσμίες.

5.2.

Μια καλά σχεδιασμένη κυκλική οικονομία, με ιδιαίτερη έμφαση στις δευτερογενείς πρώτες ύλες (16), θα μπορούσε να αποτελέσει μέσο για την ελαχιστοποίηση της έκθεσης των πολιτών της ΕΕ σε ενδοκρινικούς διαταράκτες. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση της Επιτροπής πρέπει να συνδέεται σαφώς και αυστηρά με την ισχύουσα νομοθεσία που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του 7ου σχεδίου δράσης για το περιβάλλον (17) και τις άλλες σημαντικές πρωτοβουλίες πολιτικής για τη βιωσιμότητα, όπως το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία και τη στρατηγική για τις πλαστικές ύλες, με στόχο την εξάλειψη της παραγωγής τοξικών προϊόντων. Το θέμα αυτό είναι πολύ ευαίσθητο, ιδιαίτερα όσον αφορά την επίδραση συνδυασμού παραγόντων, που είναι αιτία νόσων για τους ανθρώπους και επιβλαβής για το περιβάλλον.

5.3.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να καθορίσει με μεγαλύτερη ακρίβεια την πρόταση για τη διοργάνωση δημόσιας διαβούλευσης σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι, περισσότερο από τα μεμονωμένα άτομα, η ίδια η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, κυρίως επειδή χρειάζονται ειδικές γνώσεις και εμπειρίες για την παροχή χρήσιμων, αξιόπιστων και επιστημονικά τεκμηριωμένων συμβουλών (18).

5.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι κάθε ευρωπαϊκή στρατηγική για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες θα πρέπει να έχει διεθνή διάσταση και να αναπτύσσεται σε διεθνές επίπεδο προκειμένου να προστατεύεται αποτελεσματικά η υγεία των πολιτών έναντι δυνητικά μη ασφαλών προϊόντων από τρίτες χώρες. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναλάβει η ΕΕ πιο ενεργό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο, υποστηρίζοντας τον ΟΟΣΑ στη βελτίωση των δοκιμών του. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει τη βιωσιμότητα και την τήρηση των διατάξεων για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες στις διμερείς και πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ θα μπορούσε να συνεργαστεί με την ΠΟΥ και το UNEP με σκοπό την υπογραφή μιας παγκόσμιας σύμβασης για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, όπως έχει ήδη κάνει για τους έμμονους οργανικούς ρύπους (σύμβαση της Στοκχόλμης) με βάση τον υφιστάμενο κατάλογο του ΟΗΕ για τους προσδιορισμένους ή δυνητικούς ενδοκρινικούς διαταράκτες (19). Οι πρωτοβουλίες αυτές θα είναι επίσης χρήσιμες για τη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού και την προστασία του ευρωπαϊκού μοντέλου παραγωγής από τον αθέμιτο ανταγωνισμό (20).

5.5.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανοικτή στρατηγική που έχει αναλάβει η Επιτροπή και θεωρεί ότι η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών θα μπορούσε να διαδραματίσει καίριο ρόλο στην ανάπτυξη εθνικών εκστρατειών ευαισθητοποίησης προκειμένου να ενημερωθεί η ευρύτερη πληθυσμιακή βάση σχετικά με τις δραστηριότητες της ΕΕ για την προστασία της υγείας των πολιτών. Η αποτελεσματική εκστρατεία ευαισθητοποίησης θα πρέπει να ξεκινά στα σχολεία ώστε να μειωθούν οι κίνδυνοι έκθεσης σε ενδοκρινικούς διαταράκτες και να προαχθεί η ασφαλής συμπεριφορά (21). Συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ συνιστά να εναρμονιστούν οι πρωτοβουλίες εκπαίδευσης και κατάρτισης και να θεωρούνται μέρος της ίδιας στρατηγικής στο πλαίσιο μιας προσέγγισης για τη διά βίου μάθηση. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα ειδικά μαθήματα επιμόρφωσης θα πρέπει να καταστούν υποχρεωτικά και να είναι διαθέσιμα για όλους τους Ευρωπαίους εργαζομένους των οποίων η εργασία συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες (22).

Βρυξέλλες, 21 Μαρτίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 528/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 167 της 27.6.2012, σ. 1). κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 309 της 24.11.2009, σ. 1).

(2) Ιστότοπος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Χημικών Προϊόντων (ΕΟΧΠ). https://chemicalsinourlife.echa.europa.eu/endocrine-disrupters-and-our-healthΣύμφωνα με τον ευρέως αναγνωρισμένο ορισμό της ΠΟΥ (ΠΟΥ-IPCS) του 2002, ως χημική ουσία που προκαλεί ενδοκρινικές διαταραχές νοείται «εξωγενής ουσία ή μείγμα που τροποποιεί μία ή περισσότερες λειτουργίες του ενδοκρινικού συστήματος, με αποτέλεσμα να προκαλεί δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία ενός άθικτου οργανισμού ή των απογόνων του, ή σε (υπο)πληθυσμούς».

(3) COM(1999) 706.

(4) Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, Η πορεία της επιστήμης ως προς τις χημικές ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές, 2012, σελίδες VII-XII.

(5) https://www.unenvironment.org/explore-topics/chemicals-waste/what-we-do/emerging-issues/scientific-knowledge-endocrine-disrupting.

(6) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009· κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 528/2012· κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1907/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 396 της 30.12.2006, σ. 1)· κανονισμός (ΕΕ) 2017/745 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 117 της 5.5.2017, σ. 1)· οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 327 της 22.12.2000, σ. 1).

(7) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1935/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 338 της 13.11.2004, σ. 4)· κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1223/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 342 της 22.12.2009, σ. 59)· οδηγία 2009/48/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 170 της 30.6.2009, σ. 1)· οδηγία 98/24/ΕΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 131 της 5.5.1998, σ. 11)· οδηγία 2004/37/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 158 της 30.4.2004, σ. 50).

(8) «Εξωγενής ουσία ή μείγμα που τροποποιεί μία ή περισσότερες λειτουργίες του ενδοκρινικού συστήματος, με αποτέλεσμα να προκαλεί δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία ενός άθικτου οργανισμού ή των απογόνων του, ή σε (υπο)πληθυσμούς».

(9) Στοιχεία της Επιτροπής.

(10) COM(2018) 435 final και COM(2018) 436 final — βλέπε ειδικότερα στον δεύτερο πυλώνα για τις παγκόσμιες προκλήσεις και τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα, την ομάδα για την υγεία (με προτεινόμενο προϋπολογισμό ύψους 7,7 δισεκατομμυρίων ευρώ) και τις μη πυρηνικές άμεσες δράσεις της ομάδας του Κοινού Κέντρου Ερευνών (με προτεινόμενο προϋπολογισμό ύψους 2,2 δισεκατομμυρίων ευρώ).

(11) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την «Οδηγία για το πόσιμο νερό»(EE C 367 της 10.10.2018, σ. 107), Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με «Ενέργειες της ΕΕ για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης και διακυβέρνησης»(ΕΕ 283 της 10.8.2018, σ. 83), Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Το ισχύον καθεστώς εγγύησης της ασφάλειας των τροφίμων και του εφοδιασμού σε τρόφιμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι δυνατότητες βελτίωσής του»(EE C 268 της 14.8.2015, σ. 1), Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την «Ασφάλεια των παιχνιδιών»(EE C 77 της 31.3.2009, σ. 8), Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η συμβολή της κοινωνίας πολιτών στην ανάπτυξη μιας σφαιρικής πολιτικής για τα τρόφιμα στην ΕΕ»(ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 18).

(12) Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 528/2012· κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009· Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Χρήση βιοκτόνων»(ΕΕ C 347 της 18.12.2010, σ. 62).

(13) «Επιστημονικές αρχές για τον προσδιορισμό των χημικών ουσιών που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές: συναινετική δήλωση», Solecki, 2017. https://link.springer.com/article/10.1007/s00204-016-1866-9

(14) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την προστασία των εργαζομένων από τους κινδύνους που συνδέονται με την έκθεση σε καρκινογόνους ή μεταλλαξιογόνους παράγοντες κατά την εργασία (EE C 288 της 31.8.2017, σ. 56); Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την αναδιατύπωση για τους έμμονους οργανικούς ρύπους (ΕΟΡ) (ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 93).

(15) Σύμφωνα με το σύστημα TEDX (ανταλλαγή ενδοκρινικών δεδομένων), ο κατάλογος αυτός περιλαμβάνει περισσότερες από 1 000 ουσίες.

(16) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με «Θέματα διεπαφής μεταξύ της νομοθεσίας για τα χημικά, τα προϊόντα και τα απόβλητα»(ΕΕ C 283 της 10.8.2018, σ. 56).

Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με τη «Στρατηγική για τις πλαστικές ύλες σε μια κυκλική οικονομία (συμπεριλαμβανομένης της δράσης για τα θαλάσσια απορρίμματα)»(ΕΕ C 283 της 10.8.2018, σ. 61).

(17) Απόφαση αριθ. 1386/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 354 της 28.12.2013, σ. 171).

(18) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την «Αναδιατύπωση για τους έμμονους οργανικούς ρύπους (ΕΟΡ)»(ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 93).

(19) Τον Αύγουστο του 2018, ο ΟΗΕ δημοσίευσε κατάλογο 45 χημικών ουσιών ή ομάδων χημικών ουσιών που έχουν αναγνωριστεί ως ενδοκρινικοί διαταράκτες ή δυνητικοί ενδοκρινικοί διαταράκτες μετά από ενδελεχή επιστημονική αξιολόγηση με βάση τους ορισμούς των ΠΟΥ/IPCS του 2002 για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες και τους δυνητικούς ενδοκρινικούς διαταράκτες. Δυστυχώς, η απουσία διεθνούς σύμβασης για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες δεν καθιστά δυνατή την καθιέρωση αποδεκτής διεθνώς διαδικασίας για την προστασία της υγείας των ανθρώπων και των ζώων από την έκθεση σε τέτοιου είδους ουσίες. https://www.unenvironment.org/explore-topics/chemicals-waste/what-we-do/emerging-issues/scientific-knowledge-endocrine-disrupting.

(20) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με τη «Μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον»(ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 44).

(21) Π.χ. δεκάλογος για τους πολίτες σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. http://old.iss.it/inte/index.php?lang=2&id=289&tipo=29.

(22) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την «Αναδιατύπωση για τους έμμονους οργανικούς ρύπους (ΕΟΡ)»(ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 93).

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/89

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Κοινή ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Συμβουλίου, της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής και της Επιτροπής των Περιφερειών — Σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης»

[JOIN(2018) 36 final]

(2019/C 228/13)

Εισηγητής: ο κ. Ulrich SAMM

Συνεισηγήτρια: η κ. Giulia BARBUCCI

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 12.3.2019
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	5.3.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	142/2/1

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) λαμβάνει υπόψη της τον ορισμό της παραπληροφόρησης ως μιας επαληθεύσιμα ψευδούς ή παραπλανητικής πληροφορίας που αποτελεί απειλή για τη δημοκρατία και είναι επιζήμια για το δημόσιο συμφέρον. Η διάδοση υλικού παραπληροφόρησης αποτελεί τακτική υβριδικού πολέμου με σαφή πολιτικό στόχο. Ωστόσο, τονίζει επίσης ότι, πέραν των ψευδών πληροφοριών, η εξαιρετικά επιλεκτική πληροφόρηση, η συκοφαντική δυσφήμιση, η κινδυνολογία και η υποκίνηση μίσους απειλούν τα θεμελιώδη δικαιώματα (ελευθερίες) των πολιτών και τα δικαιώματα των μειονοτήτων.

1.2.

Η πλέον αποτελεσματική παραπληροφόρηση περιέχει πάντοτε στοιχεία αλήθειας. Ως εκ τούτου, απαιτούνται πολλαπλές δράσεις από όλους τους ενδιαφερόμενους για την παροχή ποιοτικών πληροφοριών και την ευαισθητοποίηση. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία συντονισμένης δράσης για την προστασία της ΕΕ, των θεσμικών της οργάνων και των πολιτών της από την παραπληροφόρηση. Η ΕΟΚΕ τονίζει την επείγουσα ανάγκη για τέτοια μέτρα, ωστόσο ανησυχεί για το γεγονός ότι ο αντίκτυπος του εν λόγω σχεδίου δράσης ενδέχεται να είναι περιορισμένος, δεδομένου ότι οι ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου του 2019 δεν είναι μακριά.

1.3.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η παραπληροφόρηση προέρχεται, κατά κύριο λόγο, από τρεις πηγές: από τη Ρωσική Ομοσπονδία (όπως τεκμηριώνεται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης), από οικονομικούς παράγοντες και μέσα διαφόρων τρίτων χωρών (συμπεριλαμβανομένων της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών) και από εσωτερικές πηγές (διάφορα μέσα που λειτουργούν σε χώρες της ίδιας της Ένωσης καθώς και εξτρεμιστικά κινήματα και οργανώσεις). Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διευρύνει ανάλογα τις δραστηριότητες παρακολούθησης και λήψης αντιμέτρων.

1.4.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι επείγον τα κράτη μέλη να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για τη διατήρηση της ακεραιότητας των εκλογικών τους συστημάτων και υποδομών και να τα δοκιμάσουν σε όλα τα στάδια των ευρωπαϊκών εκλογών.

1.5.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι για τη συνολική αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης απαιτείται και η ενεργός συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών. Η ΕΟΚΕ προνοεί όσον αφορά την υποστήριξη των κοινών προσπαθειών κατά της παραπληροφόρησης, για παράδειγμα μέσω γνωμοδοτήσεων, ακροάσεων και εκδηλώσεων τύπου «Going local»καθώς και πολυάριθμων δραστηριοτήτων Τύπου της επαγγελματικής της Ομάδας Επικοινωνίας.

1.6.

Η οικοδόμηση ανθεκτικότητας απαιτεί τη συμμετοχή όλων των τομέων της κοινωνίας και, ειδικότερα, τη βελτίωση της παιδείας των πολιτών ως προς τα μέσα. Η ευαισθητοποίηση και η κριτική σκέψη ξεκινούν από το σχολείο, αλλά απαιτούν επίσης συνεχή διά βίου ενημέρωση. Οι δραστηριότητες αυτές απαιτούν την κατάλληλη χρηματοδότηση – τόσο άμεση όσο και στο νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.

1.7.

Οι κοινές προσπάθειες πρέπει να υποστηριχθούν από όσο το δυνατόν περισσότερους παράγοντες σε επίπεδο ΕΕ, στα κράτη μέλη και εντός της νότιας και ανατολικής εταιρικής σχέσης, με τη συμμετοχή δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών. Οι ανεξάρτητοι ελεγκτές γεγονότων και η ποιοτική δημοσιογραφία διαδραματίζουν βασικό ρόλο και χρειάζονται επαρκή χρηματοδότηση για να μπορούν να λειτουργούν σχεδόν σε πραγματικό χρόνο.

1.8.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της ιδίως για τη χρηματοδότηση της έρευνας στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Ορίζων 2020»και «Ορίζων Ευρώπη», με στόχο την καλύτερη κατανόηση των πηγών παραπληροφόρησης καθώς και των προθέσεων, των εργαλείων και των στόχων της.

1.9.

Η ενίσχυση των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας έχει καθυστερήσει. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί το σχέδιο διάθεσης πρόσθετου προσωπικού και νέων εργαλείων. Δεδομένων των σημαντικών πόρων που διατίθενται σε ορισμένες χώρες για τη δημιουργία παραπληροφόρησης, φρονούμε πως η ΕΕ οφείλει να δώσει την κατάλληλη απάντηση. Για αυτό, η αναμενόμενη αύξηση των πόρων για τις ειδικές ομάδες στρατηγικής επικοινωνίας μπορεί να θεωρηθεί μόνον ως ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση μιας περαιτέρω μεγέθυνσης τα επόμενα χρόνια.

1.10.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι πρέπει να επανεξεταστούν και οι άλλες δύο ειδικές ομάδες στρατηγικής επικοινωνίας («Western Balkans»και «South»), και καλεί τα κράτη μέλη να συμβάλουν στο έργο των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας με την αποστολή εθνικών εμπειρογνωμόνων.

1.11.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τον κώδικα δεοντολογίας ως εθελοντική δέσμευση για τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τους διαφημιζόμενους με στόχο την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης. Ταυτόχρονα, ωστόσο, εκφράζει αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εθελοντικών αυτών δράσεων. Η Επιτροπή καλείται να προτείνει περαιτέρω ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων δράσεων κανονιστικού χαρακτήρα, π.χ. κυρώσεων, εφόσον η εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας παραμένει μη ικανοποιητική.

1.12.

Η ΕΟΚΕ απευθύνει επείγουσα έκκληση προς τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να ξεκινήσουν να θεωρούν ανήθικη και ανεύθυνη την τοποθέτηση διαφημίσεων που συμβάλλουν στη διάδοση της παραπληροφόρησης σε διαδικτυακές πλατφόρμες και τις παροτρύνει να λάβουν μέτρα αποτροπής της συμπεριφοράς αυτής.

2. Εισαγωγή – Η παραπληροφόρηση ως απειλή για τα δημοκρατικά συστήματα της Ένωσης

2.1.

Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας, ως παραπληροφόρηση νοείται μια επαληθεύσιμα ψευδής ή παραπλανητική πληροφορία που δημιουργείται, παρουσιάζεται και διαδίδεται για οικονομικό όφελος ή για την εσκεμμένη εξαπάτηση του κοινού, είναι επιζήμια για το δημόσιο συμφέρον και απειλεί τη δημοκρατία. Συχνά, τα δικαιώματα απειλούνται από τη συκοφαντική δυσφήμιση, την κινδυνολογία και την υποκίνηση μίσους.

2.2.

Όσοι διανέμουν υλικό παραπληροφόρησης, το πράττουν μερικές φορές προφασιζόμενοι την ελευθερία έκφρασης. Τόσο το δικαίωμα πληροφόρησης όσο και η ελευθεροτυπία αποτελούν πράγματι θεμελιώδη δικαιώματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όμως πρέπει να καταπολεμήσουμε κάθε κατάχρηση αυτών των δικαιωμάτων όταν η παραπληροφόρηση χρησιμοποιείται σκόπιμα για βλάψει την κοινωνία.

2.3.

Οι ψηφιακές τεχνικές διευκολύνουν τη δημιουργία και τη διανομή υλικού παραπληροφόρησης. Στις τεχνικές αυτές περιλαμβάνονται οι εξής:

—	επιθέσεις τρολ σε προφίλ μέσων κοινωνικής δικτύωσης·

—	χρήση διαδικτυακού αυτοματοποιημένου λογισμικού (μποτ)·

—	πλαστογράφηση εγγράφων·

—	παραποίηση βίντεο («deep fakes»)·

—	ψεύτικα προφίλ μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

2.4.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν εξελιχθεί σε σημαντικό μέσο διάδοσης της παραπληροφόρησης, μεταξύ άλλων, όπως στην περίπτωση της Cambridge Analytica, και για τη στοχευμένη προβολή του περιεχομένου παραπληροφόρησης σε συγκεκριμένους χρήστες οι οποίοι εντοπίζονται μέσω της μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης και χρήσης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, με απώτατο στόχο τον επηρεασμό των εκλογικών αποτελεσμάτων και, απειλώντας, με τον τρόπο αυτό, τη δημοκρατία.

Εκτός των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, πιο παραδοσιακές μέθοδοι, όπως η τηλεόραση, οι εφημερίδες, οι ιστότοποι και οι αλυσίδες ηλεκτρονικών και άλλων μηνυμάτων εξακολουθούν επίσης να έχουν σημαντική επιρροή σε πολλές περιοχές. Τα εργαλεία και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται μεταβάλλονται με γρήγορους ρυθμούς.

2.5.

Οι παράγοντες της παραπληροφόρησης μπορεί να είναι εσωτερικοί, στα ίδια τα κράτη μέλη, ή εξωτερικοί, συμπεριλαμβανομένων κρατικών παραγόντων (ή με κυβερνητική υποστήριξη) και μη κρατικών παραγόντων. Σύμφωνα με εκθέσεις, περισσότερες από 30 χώρες χρησιμοποιούν διάφορες μορφές παραπληροφόρησης και δραστηριοτήτων επηρεασμού, ακόμα και στο εσωτερικό τους.

2.6.

Σύμφωνα με τη Μονάδα Ανάλυσης Υβριδικών Απειλών της ΕΕ, η οποία ιδρύθηκε το 2016 στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, οι δραστηριότητες παραπληροφόρησης που προέρχονται από τη Ρωσική Ομοσπονδία συνιστούν τη μεγαλύτερη απειλή για την ΕΕ. Η παραγωγή και/ή διάδοση υλικού παραπληροφόρησης από ρωσικές πηγές έχει επισημανθεί στο πλαίσιο διαφόρων εκλογικών αναμετρήσεων και δημοψηφισμάτων στην ΕΕ. Έχουν τεκμηριωθεί δεόντως εκστρατείες παραπληροφόρησης σχετικά με τον πόλεμο στη Συρία, την κατάρριψη του αεροσκάφους MH-17 στην ανατολική Ουκρανία και τη χρήση χημικών όπλων στην επίθεση στο Salisbury. Ωστόσο, άλλες τρίτες χώρες διαδραματίζουν και αυτές σημαντικό ρόλο στην παραπληροφόρηση, ενώ και πολλοί παράγοντες στο εσωτερικό της ΕΕ διαδίδουν επίσης ψευδείς πληροφορίες.

2.7.

Το 2018, η ΕΕ πρότεινε ορισμένες πρωτοβουλίες κατά της παραπληροφόρησης και του παράνομου περιεχομένου και υπέρ της προστασίας των δεδομένων:

—	Κοινή ανακοίνωση σχετικά με την ενίσχυση της ανθεκτικότητας έναντι των υβριδικών απειλών JOIN(2018)16·

—	Σύσταση σχετικά με μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο C(2018) 1177·

—	Κανονισμός για την πρόληψη της διάδοσης τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο COM(2018) 640·

—	Κανονισμός όσον αφορά τη διαδικασία ελέγχου σχετικά με παραβάσεις των κανόνων προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο COM(2018) 636 (1)·

—	Αναθεωρημένη οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων (ΕΕ) 2018/1808·

—	Ανακοίνωση σχετικά με την αντιμετώπιση του παράνομου επιγραμμικού περιεχομένου – Προς την ενίσχυση της ευθύνης των επιγραμμικών πλατφορμών COM(2017) 555 (2)·

—	Κανονισμός για τη σύσταση του ευρωπαϊκού βιομηχανικού, τεχνολογικού και ερευνητικού κέντρου ικανοτήτων στον τομέα της κυβερνοασφάλειας και του δικτύου εθνικών κέντρων συντονισμού (3)·

—	Ανακοίνωση σχετικά με την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο: μια Ευρωπαϊκή Προσέγγιση COM(2018)236 (4) και έκθεση για την εφαρμογή της COM(2018)794·

—	Ανακοίνωση σχετικά με τη διασφάλιση ελεύθερων και δίκαιων ευρωπαϊκών εκλογών COM(2018) 637, η οποία υποβλήθηκε στις 19-20 Σεπτεμβρίου 2018, στη σύνοδο των ηγετών της ΕΕ στο Σάλτσμπουργκ.

2.8.

Ενόψει των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2019 και των άνω των 50 προεδρικών, εθνικών ή τοπικών/περιφερειακών εκλογών που θα διεξαχθούν στα κράτη μέλη έως το 2020, απαιτείται επείγουσα και άμεση συντονισμένη δράση για την προστασία της Ένωσης, των θεσμικών της οργάνων και των πολιτών της από την παραπληροφόρηση.

3. Κύρια σημεία του σχεδίου δράσης κατά της παραπληροφόρησης

3.1.

Το σχέδιο δράσης JOIN(2018) 36 της Επιτροπής και της Ύπατης Εκπροσώπου της Ένωσης ανταποκρίνεται στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για λήψη μέτρων προκειμένου «να προστατευθούν τα δημοκρατικά συστήματα της Ένωσης και να καταπολεμηθεί η παραπληροφόρηση». Η συντονισμένη αντίδραση στην παραπληροφόρηση βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες:

3.2.

Βελτίωση των ικανοτήτων των θεσμικών οργάνων της Ένωσης όσον αφορά τον εντοπισμό, την ανάλυση και την αποκάλυψη της παραπληροφόρησης

—	ενίσχυση των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας και των αντιπροσωπειών της Ένωσης μέσω πρόσθετου προσωπικού και νέων εργαλείων·

—	επανεξέταση των εντολών των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας «Western Balkans»και «South».

3.3.

Ενίσχυση των συντονισμένων και κοινών αντιδράσεων στην παραπληροφόρηση

—

Έως τα τέλη Μαρτίου 2019, θέσπιση ενός Συστήματος Ταχείας Ειδοποίησης για την αντιμετώπιση των εκστρατειών παραπληροφόρησης, σε στενή συνεργασία με υφιστάμενα δίκτυα, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και με τον Οργανισμό Βορειοατλαντικού συμφώνου και με τον μηχανισμό ταχείας αντίδρασης της Ομάδας των 7·

—	εντατικοποίηση των προσπαθειών προβολής των αξιών και των πολιτικών της Ένωσης·

—	ενίσχυση της στρατηγικής επικοινωνίας στην περιοχή γειτονίας της Ένωσης.

3.4.

Κινητοποίηση του ιδιωτικού τομέα για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης

—	Στις 26 Σεπτεμβρίου 2018, δημοσιεύθηκε κώδικας δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση με αποδέκτες τις διαδικτυακές πλατφόρμες, τους διαφημιζόμενους και τον διαφημιστικό κλάδο. Η Επιτροπή θα διασφαλίσει τη στενή και συνεχή παρακολούθηση της εφαρμογής του.

3.5.

Αύξηση της ευαισθητοποίησης και βελτίωση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας

—	στοχευμένες εκστρατείες για το κοινό και εκδηλώσεις κατάρτισης για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης στην Ένωση και στις γειτονικές της χώρες με στόχο την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις της παραπληροφόρησης·

—	οι προσπάθειες για την ενίσχυση του έργου των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και της ποιοτικής δημοσιογραφίας, καθώς και η έρευνα για την παραπληροφόρηση θα συνεχιστούν·

—

τα κράτη μέλη, σε συνεργασία με την Επιτροπή, θα πρέπει να υποστηρίξουν τη δημιουργία πολυεπιστημονικών ομάδων ανεξάρτητων ελεγκτών γεγονότων και ερευνητών με ειδικές γνώσεις για τοπικά περιβάλλοντα πληροφόρησης, ώστε να εντοπίζουν και να αποκαλύπτουν τις εκστρατείες παραπληροφόρησης σε διάφορα κοινωνικά δίκτυα και ψηφιακά μέσα·

—	στο πλαίσιο της Εβδομάδας για την παιδεία στα μέσα του Μαρτίου 2019 και σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα στηρίξει τη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ των επαγγελματιών της παιδείας στα μέσα·

—	τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόσουν με ταχείς ρυθμούς τις διατάξεις της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων που αναφέρονται στην παιδεία στα μέσα·

—	η Επιτροπή θα παρακολουθεί στενά τον τρόπο εφαρμογής της δέσμης μέτρων και, κατά περίπτωση, θα παρέχει σχετική στήριξη και συμβουλές.

4. Γενικές παρατηρήσεις

4.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) λαμβάνει υπόψη τον ορισμό της παραπληροφόρησης ως μιας επαληθεύσιμα ψευδούς ή παραπλανητικής πληροφορίας που αποτελεί απειλή για τη δημοκρατία και είναι επιζήμια για το δημόσιο συμφέρον. Ωστόσο, τονίζει επίσης ότι, πέραν των ψευδών πληροφοριών, η εξαιρετικά επιλεκτική πληροφόρηση, η συκοφαντική δυσφήμιση, η κινδυνολογία και η υποκίνηση μίσους απειλούν τα θεμελιώδη δικαιώματα (ελευθερίες) των πολιτών και τα δικαιώματα των μειονοτήτων. Η πλέον αποτελεσματική παραπληροφόρηση περιέχει πάντοτε κάποια αλήθεια. Ως εκ τούτου, απαιτούνται πολλαπλές δράσεις από όλους τους ενδιαφερόμενους για την παροχή ποιοτικών πληροφοριών και την ευαισθητοποίηση.

4.2.

Η διάδοση υλικού παραπληροφόρησης αποτελεί τακτική υβριδικού πολέμου με σαφή πολιτικό στόχο. Η ΕΟΚΕ επικροτεί συνεπώς την υπό εξέταση πρωτοβουλία συντονισμένης δράσης για την προστασία της ΕΕ, των θεσμικών της οργάνων και των πολιτών της από την παραπληροφόρηση. Η ΕΟΚΕ τονίζει την επείγουσα ανάγκη για τέτοια μέτρα, ωστόσο ανησυχεί για το γεγονός ότι ο αντίκτυπος του εν λόγω σχεδίου δράσης ενδέχεται να είναι περιορισμένος, δεδομένου ότι οι ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου του 2019 δεν είναι μακριά. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μακροπρόθεσμα αυτές οι κοινές προσπάθειες κατά της παραπληροφόρησης θα είναι καθοριστικής σημασίας για την προστασία των δημοκρατικών συστημάτων της ΕΕ.

4.3.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η παραπληροφόρηση προέρχεται, κατά κύριο λόγο, από τρεις πηγές: από τη Ρωσική Ομοσπονδία (όπως τεκμηριώνεται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης), από οικονομικούς παράγοντες και μέσα διαφόρων τρίτων χωρών (συμπεριλαμβανομένων της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών) και από εσωτερικές πηγές (διάφορα μέσα ενημέρωσης που λειτουργούν σε χώρες της ίδιας της Ένωσης καθώς και εξτρεμιστικά κινήματα και οργανώσεις). Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διευρύνει ανάλογα τις δραστηριότητες παρακολούθησης και λήψης αντιμέτρων.

4.4.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι επείγον τα κράτη μέλη να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για τη διατήρηση της ακεραιότητας των εκλογικών τους συστημάτων και υποδομών και να τα δοκιμάσουν πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές, αλλά και κατά τη διάρκεια καθώς και μετά την εκλογική διαδικασία. Είναι ζωτικής σημασίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να τα στηρίξει στο έργο αυτό. Η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, όπως το σουηδικό παράδειγμα από το 2018, θα πρέπει να αποτελέσει σχετικό πρότυπο.

4.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την άποψη της Επιτροπής ότι για τη συνολική αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης απαιτείται και η ενεργός συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών. Η οικοδόμηση ανθεκτικότητας απαιτεί τη συμμετοχή όλων των τομέων της κοινωνίας και, ειδικότερα, τη βελτίωση της παιδείας των πολιτών στα μέσα, ώστε να κατανοούν πώς να εντοπίζουν την παραπληροφόρηση και πώς να προφυλάσσονται από αυτήν. Η ευαισθητοποίηση και η κριτική σκέψη ξεκινούν από το σχολείο, αλλά απαιτούν επίσης συνεχή διά βίου ενημέρωση. Ωστόσο, οι δραστηριότητες αυτές απαιτούν την κατάλληλη χρηματοδότηση – τόσο άμεση όσο και στο νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.

4.6.

Η ΕΟΚΕ προνοεί όσον αφορά την υποστήριξη των κοινών προσπαθειών κατά της παραπληροφόρησης, για παράδειγμα μέσω γνωμοδοτήσεων, ακροάσεων και εκδηλώσεων τύπου «Going local»και πολυάριθμων δραστηριοτήτων Τύπου της επαγγελματικής της Ομάδας Επικοινωνίας.

4.7.

4.8.

Μακροπρόθεσμα, η κατάλληλη παιδεία στα μέσα είναι κομβικής σημασίας για το μέλλον της δημοκρατίας στην Ευρώπη. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προσπάθειες για την καλύτερη κατανόηση των πηγών παραπληροφόρησης καθώς και των προθέσεων, των εργαλείων και των στόχων της, αλλά και των τρόπων και των αιτιών που οι πολίτες, και ενίοτε ολόκληρες κοινότητες, έλκονται από αφηγήματα παραπληροφόρησης και γίνονται μέρος των μηχανισμών που διαδίδουν ψευδείς ειδήσεις. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της ιδίως για τη χρηματοδότηση για τον στόχο αυτό στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Ορίζων 2020»και «Ορίζων Ευρώπη».

5. Ειδικές παρατηρήσεις και συστάσεις

5.1.

Η ενίσχυση των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας έχει καθυστερήσει, όπως εκφράζεται ήδη σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (5). Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το σχέδιο παροχής πρόσθετου προσωπικού και νέων εργαλείων, και επισημαίνει το αίτημα προς τα κράτη μέλη να αναβαθμίσουν τις εθνικές ικανότητές τους και στον εν λόγω τομέα. Λαμβανομένων υπόψη των σημαντικών πόρων που παρέχονται σε ορισμένες χώρες για τη δημιουργία υλικού παραπληροφόρησης, φαίνεται ότι η ΕΕ χρειάζεται να δώσει την κατάλληλη απάντηση· η αναμενόμενη αύξηση των πόρων για τις ειδικές ομάδες στρατηγικής επικοινωνίας μπορεί να θεωρηθεί μόνον ως ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση περαιτέρω ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια.

5.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η εντολή της ειδικής ομάδας «East Strategic Communication»πρέπει να διατηρηθεί και η εντολή των άλλων δύο ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας («Western Balkans»και «South») πρέπει να επανεξεταστεί υπό το πρίσμα της αυξανόμενης κλίμακας και σημασίας των δραστηριοτήτων παραπληροφόρησης σε αυτές τις περιφέρειες. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να συμβάλουν στο έργο των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας με την αποστολή εθνικών εμπειρογνωμόνων. Μόνο τότε μπορεί να είναι πραγματικά αποτελεσματικό το Σύστημα Ταχείας Ειδοποίησης.

5.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τα επειγόντως αναγκαία μέτρα για τη διασφάλιση ελεύθερων και δίκαιων ευρωπαϊκών εκλογών και τη συνιστώμενη επιβολή κυρώσεων, όπου κρίνεται σκόπιμο, μεταξύ άλλων για την παράνομη χρήση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα με στόχο να επηρεαστεί το αποτέλεσμα των εκλογών. Επικροτεί επίσης την καλή συνεργασία με τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και τη Νορβηγία και ζητεί να διατηρηθεί ο σημαντικός ρόλος του Ηνωμένου Βασιλείου είτε λάβει χώρα το Brexit είτε όχι. Η μάχη για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης πρέπει να δοθεί μέσα σε πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών.

5.4.

Το σχέδιο δράσης συνοδεύεται από έκθεση προόδου (6) όσον αφορά τις διάφορες δράσεις, και ιδίως τον κώδικα δεοντολογίας ως εθελοντική δέσμευση για τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τους διαφημιζόμενους. Σύμφωνα με τον κώδικα δεοντολογίας, οι επιχειρήσεις στο διαδίκτυο είναι υποχρεωμένες να μειώνουν τα έσοδα για τους λογαριασμούς και τις ιστοσελίδες που παραποιούν πληροφορίες, να λαμβάνουν αυστηρά μέτρα για τους ψεύτικους λογαριασμούς και τα μποτ, να δίδουν έμφαση στις αξιόπιστες πηγές ειδήσεων και να βελτιώσουν τη διαφάνεια της χρηματοδότησης για την πολιτική διαφήμιση.

5.5.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τον κώδικα δεοντολογίας, ταυτόχρονα, ωστόσο, εκφράζει αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εθελοντικών αυτών δράσεων, αμφιβολίες τις οποίες εξέφρασε πρόσφατα η Επιτροπή κατά την παρουσίαση της πρώτης έκθεσης που συνέταξαν οι Google, Facebook, Twitter και Mozilla στις 29 Ιανουαρίου. Η Επιτροπή καλείται να προτείνει περαιτέρω ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων δράσεων κανονιστικού χαρακτήρα, όπως η επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση που τα μέτρα αντιμετώπισης των ψεύτικων λογαριασμών δεν εφαρμόζονται αρκετά γρήγορα ή εάν η εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας παραμένει μη ικανοποιητική.

5.6.

Η ΕΟΚΕ απευθύνει επείγουσα έκκληση προς τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να αρχίσουν να θεωρούν ανήθικη και ανεύθυνη την τοποθέτηση διαφημίσεων που συμβάλλουν στη διάδοση της παραπληροφόρησης σε διαδικτυακές πλατφόρμες και τις παροτρύνει να λάβουν μέτρα αποτροπής της συμπεριφοράς αυτής.

Βρυξέλλες, 20 Μαρτίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και ΚοινωνικήςΕπιτροπής

Luca JAHIER

(1) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο των εκλογών του ΕΚ»(δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα).

(2) ΕΕ C 237 της 6.7.2018, σ. 19.

(3) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ευρωπαϊκό βιομηχανικό, τεχνολογικό και ερευνητικό κέντρο ικανοτήτων στον τομέα της κυβερνοασφάλειας και Δίκτυο εθνικών κέντρων συντονισμού»(δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα).

(4) ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 183.

(5) ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 183.

(6) COM(2018) 794.

5.7.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/95

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων — Σύνδεση της Ευρώπης και της Ασίας — Δομικά στοιχεία μιας στρατηγικής της ΕΕ»

[JOIN(2018) 31 final]

(2019/C 228/14)

Εισηγητής: ο κ. Jonathan PEEL

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 14.12.2018
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Εξωτερικές σχέσεις
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	26.2.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	133/2/1

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δημοσίευση της κοινής ανακοίνωσης με τίτλο «Σύνδεση της Ευρώπης και της Ασίας — Δομικά στοιχεία μιας στρατηγικής της ΕΕ» (1), η οποία εκδόθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μαζί με την Ύπατη Εκπρόσωπο της ΕΕ στις 19 Σεπτεμβρίου 2018.

1.1.1.

Η πρωτοβουλία αυτή είναι πολύ επίκαιρη. Η παγκόσμια τάξη μεταβάλλεται με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων τριάντα σχεδόν ετών, η μεταπολεμική διεθνής εμπορική τάξη αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, η ισορροπία της παγκόσμιας οικονομικής ισχύος μετατοπίζεται προς τα ανατολικά και η ασιατική συνολική αγοραστική δύναμη αυξάνεται εκθετικά.

1.2.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι με την ανακοίνωση χάθηκε μια σοβαρή ευκαιρία. H ΕΟΚΕ σημειώνει με μεγάλη ανησυχία τον αριθμό των σημαντικών στρατηγικών κενών. Δεν έχουν συνεκτιμηθεί οι βασικές οικονομικές και γεωπολιτικές πραγματικότητες. Φαίνεται ότι δεν υπάρχει επαρκής φιλοδοξία ούτε νέος τρόπος σκέψης για το μέλλον. Δεν αξιοποιείται η ευκαιρία να δοθεί πραγματικό βάθος στο όραμα για τη μελλοντική ανάπτυξη της σχέσης και της σύνδεσης της ΕΕ με την Ασία, ενώ ελάχιστα εμφανής είναι η αναγνώριση της ευρείας πολυμορφίας ή πολυπλοκότητάς της.

1.2.1.

Δεν υπάρχει χάρτης πορείας ούτε σαφής ένδειξη των στρατηγικών στόχων της ΕΕ, είτε αυτοί είναι συμπληρωματικοί είτε ανταγωνιστικοί.

1.2.2.

Η ΕΟΚΕ διερωτάται για τις τόσο λίγες ή ακόμη και ανύπαρκτες αναφορές σε πολλές πρόσφατες καθοριστικής σημασίας εξελίξεις που επηρεάζουν τόσο την ΕΕ όσο και την Ασία. Για παράδειγμα:

—	δεν καταβάλλεται καμία προσπάθεια να εντοπιστεί κάποια από τις σημαντικές στρατηγικές προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη στις μελλοντικές της σχέσεις με την Ασία·

—	δεν υπάρχει καμία ενθάρρυνση ή αξιολόγηση των ζητημάτων συνδεσιμότητας ή επενδύσεων που έχουν ξεκινήσει από την Ασία και που κατευθύνονται κυρίως ή εν μέρει προς την Ευρώπη·

—

δεν γίνεται καμία αναφορά στις σημαντικές συμφωνίες εμπορικής ή οικονομικής εταιρικής σχέσης μεταξύ της ΕΕ και των πρωτοπόρων χωρών της Ασίας, οι οποίες είτε είναι ήδη σε ισχύ είτε είναι ακόμη υπό εξέλιξη: είναι εκπληκτική η παράλειψη οποιασδήποτε αναφοράς στην πρόσφατη συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Ιαπωνίας, που είναι η πιο σημαντική συμφωνία του είδους αυτού (και η οποία πλέον έχει τεθεί σε ισχύ)·

—	δεν αναφέρεται το πλαίσιο της «συνδεσιμότητας των λαών», στον υφιστάμενο διάλογο της κοινωνίας πολιτών μεταξύ ΕΕ και Ασίας, ιδιαίτερα στα εμβληματικά όργανα παρακολούθησης της κοινωνίας πολιτών που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο των εν λόγω εμπορικών συμφωνιών·

—	δεν καταβάλλεται καμία προσπάθεια να αξιολογηθεί ο δυνητικός ρόλος της κοινωνίας πολιτών, παρά τον προαναφερθέντα ενεργό ρόλο παρακολούθησης, δεδομένου κυρίως ότι δεν υπάρχει τέτοια παράδοση στην Ασία·

—	δεν εξετάζονται τα κοινωνικά ζητήματα, παρά το γεγονός ότι αυτά συχνά αποτελούν βασικό θέμα για τέτοια όργανα - συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής των βασικών συμβάσεων της ΔΟΕ, της προώθησης της ισότητας των φύλων (Στόχος Βιώσιμης Ανάπτυξης 5) ή ακόμη και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων·

—	δεν αναφέρεται η κινεζική πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος», («Belt and Road»(BRI)) — παρά το ότι δεν απευθύνεται μόνο στην Ευρώπη αλλά επηρεάζει και όλες τις άλλες ασιατικές χώρες και προτείνει αποτελεσματική οικονομική στήριξη, εμπόριο και υποδομές·

—	δεν λαμβάνεται υπόψη το δυναμικό της BRI να αναλαμβάνει μεγάλες οφειλές χωρίς να δημιουργεί πολλές νέες θέσεις εργασίας ούτε εξετάζονται οι πιθανές στρατηγικές της ευκαιρίες ή προκλήσεις για την Ευρώπη·

—	δεν εξετάζεται, παρά μόνο περιστασιακά, η στρατηγική της ΕΕ για την Κεντρική Ασία, ούτε το πώς επηρεάζεται αυτή από το στρατηγικό παιχνίδι εξουσίας στην περιοχή στο οποίο συμμετέχουν η Κίνα, η Ρωσική Ομοσπονδία και πολλοί άλλοι, συμπεριλαμβανομένων του Ιράν, της Τουρκίας και της Ινδίας·

—	δεν γίνεται καμία αναφορά στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση ούτε αξιολόγηση αυτής, η οποία έχει συσταθεί από τη Ρωσία και περιλαμβάνει τόσο ευρωπαϊκές όσο και χώρες της Κεντρικής Ασίας, με φιλοδοξίες για περαιτέρω επέκταση·

—	δεν αναφέρονται η διαχείριση της ζήτησης ενέργειας και τα ανταγωνιστικά συμφέροντα για τους τεράστιους πόρους υδρογονανθράκων που υπάρχουν στην Κεντρική Ασία – εκτός από την αναφορά «να υποστηρίξει την ενεργειακή συνδεσιμότητα μεταξύ των εταίρων και με τους εταίρους της στην Ασία»·

—	δεν αναφέρονται οι τρέχουσες πρωτοβουλίες συνδεσιμότητας στους τομείς των μεταφορών ή της ενέργειας, όπως π.χ. η διακυβερνητική επιτροπή για τον διάδρομο μεταφορών Ευρώπη-Καύκασος-Ασία (TRACECA/Transport Corridor Europe-Caucasus-Asia) (2).

—	δεν καταβάλλεται καμία προσπάθεια σύνδεσης των μεταφορών και της ανάγκης υποδομών στην περιοχή με τον Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης 9, για παράδειγμα, ο οποίος καλύπτει τις υποδομές·

—	ομοίως, μικρή αναφορά γίνεται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τόσο η ΕΕ όσο και η Ασία όσον αφορά την επίτευξη των στόχων που απορρέουν από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, ιδίως σε σχέση με την περιβαλλοντική ρύπανση·

—	δεν αναφέρεται ο αυξανόμενος κίνδυνος ένοπλων συγκρούσεων, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του διαστήματος και της ψηφιακής τεχνολογίας, ή η ανάγκη διαλόγου με τις ασιατικές χώρες για το θέμα αυτό·

—	δεν αναφέρεται ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος συνεργασίας με τις ασιατικές χώρες για την ενίσχυση των διεθνών οργανισμών, ιδίως του ΠΟΕ·

—	γίνεται μόνο περιστασιακή αναφορά στην Ινδία, παρά το μέγεθος και τη δυνητική της ισχύ – και μία μόνο στο Ιράν, έναν ολοένα και σημαντικότερο παράγοντα στην ευρύτερη περιοχή.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί, ωστόσο, την έμφαση που δίδει η ανακοίνωση στη βιώσιμη, ολοκληρωμένη και βάσει κανόνων συνδεσιμότητα. Ορθώς τονίζει τη σημασία να προωθηθεί «μια κυκλική οικονομία, χαμηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και ένα μέλλον ανθεκτικό στην κλιματική αλλαγή, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) και οι στόχοι που καθορίζονται στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα».

1.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι επιτακτική ανάγκη η ΕΕ να απαντήσει επίσημα στην πρωτοβουλία BRI.

1.4.1.

Πολλοί ανέμεναν ότι η παρούσα ανακοίνωση θα αποτελούσε βασικό στοιχείο της απάντησης της ΕΕ στην BRI, ωστόσο δεν γίνεται σχετική μνεία. Αρχικά, η πρωτοβουλία BRI ονομαζόταν «οικονομική ζώνη του δρόμου του μεταξιού»(«Silk Road Economic Belt») – με τον «Δρόμο του Μεταξιού»(«Silk Road») να αποτελεί την ιστορική οδό σύνδεσης ΕΕ-Ασίας. Η ΕΕ διατηρεί ήδη στρατηγική εταιρική σχέση με την Κίνα. Η πρωτοβουλία BRI επιδιώκει επίσης να οικοδομήσει πραγματικούς δεσμούς μεταξύ Ασίας και Ευρώπης, ενώ η ανακοίνωση είναι πιο αόριστη.

1.4.2.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ιδιαίτερη σύνδεση που επιχειρεί η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (3) μεταξύ της πρωτοβουλίας BRI και του «σχήματος»«16 + 1»ανάμεσα στην Κίνα και 16 χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (συμπεριλαμβανομένων 11 κρατών μελών). Στην εν λόγω έκθεση εκφράζονταν φόβοι ότι η δέσμευση της Κίνας να επενδύσει 3 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ σε υποδομές στις χώρες αυτές θα μπορούσε να δημιουργήσει «μεγάλα χρέη»των αντίστοιχων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων «σε κρατικές κινεζικές τράπεζες […] και λίγες θέσεις εργασίας στην Ευρώπη». Η ανακοίνωση δίνει μεγάλη έμφαση στη δημοσιονομική βιωσιμότητα και την καινοτόμο χρηματοδότηση, αγνοεί όμως την ανησυχία αυτή.

1.4.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί καθοριστικής σημασίας να θεσπιστεί μια επίσημη σύνδεση μεταξύ της BRI και των ΣΒΑ. Η ανακοίνωση δίδει έμφαση στους ΣΒΑ. Η Στρογγυλή Τράπεζα ΕΕ-Κίνας, στην οποία συμμετέχουν τόσο η ΕΟΚΕ όσο και το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο της Κίνας, έχει εγκρίνει δύο φορές σε πρόσφατες συνεδριάσεις αυτήν τη σύνδεση.

1.4.4.

Η BRI πρέπει να λειτουργεί αμφίδρομα. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το εμπορικό επιμελητήριο της ΕΕ στην Κίνα (EUCCC/EU Chamber of Commerce in China) ότι το μέλλον της εξαρτάται από την αμφίδρομη και ισορροπημένη εμπορική και επενδυτική ροή. Αυτό θα απαιτήσει από την Κίνα να ανοίξει τις αγορές της. Οι επιχειρήσεις της ΕΕ έχουν επίσης εκφράσει ανησυχίες, ζητώντας μεγαλύτερη ενημέρωση και διαφάνεια προτού μπορέσουν να συμμετάσχουν σε έργα που βασίζονται στην BRI. Οι ανησυχίες αυτές είναι εξίσου σημαντικές σε πανασιατικό επίπεδο.

1.5.

Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά να διατεθούν πολύ περισσότεροι πόροι στις σχέσεις της ΕΕ με την Ασία, «πατρίδα», όπως επισημαίνει η ΕΥΕΔ, «των δύο τρίτων των φτωχών του κόσμου». Σε σύγκριση με το πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του προϋπολογισμού της ΕΕ για την ανάπτυξη που διατίθεται στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική, οι πόροι που προορίζονται για πολύ φτωχότερες χώρες της Ασίας είναι ανεπαρκείς.

1.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επεκτείνει τα μέσα της εξωτερικής οικονομικής πολιτικής, που υποστηρίζουν τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και ιδίως τις κοινοπραξίες και τα οποία υφίστανται ήδη για την Αφρική στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU, προκειμένου να καλύψουν επίσης την Ασία και άλλες περιοχές του κόσμου. Αυτή η στήριξη πρέπει επίσης να παρέχεται με σεβασμό των δικαιωμάτων των εργαζομένων σε διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων σε τρίτες χώρες που λαμβάνουν ξένες επενδύσεις.

1.7.

Το τμήμα που αφορά την ενέργεια είναι πολύ συνοπτικό. Η ΕΟΚΕ ζητεί να αξιοποιηθεί η σημαντική εμπειρία που διαθέτει η ΕΕ στην ενίσχυση της συνεργασίας προκειμένου να βελτιωθεί η ενεργειακή απόδοση και να αναπτυχθούν πλήρως εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Παρατηρούμε επίσης ότι δεν γίνεται καμία αναφορά ούτε στα ποικίλα ανταγωνιστικά συμφέροντα για τους τεράστιους πόρους υδρογονανθράκων που υπάρχουν στην Κεντρική Ασία και με λύπη διαπιστώνουμε ότι δεν αναφέρεται το νερό, ένα ακόμη εξαιρετικά σημαντικό, δυνητικά επικίνδυνο και ζωτικό στρατηγικό αγαθό.

1.8.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις παρατηρήσεις της ανακοίνωσης σχετικά με την ψηφιακή συνδεσιμότητα, ιδίως δε την έκκληση προς την ΕΕ «να προωθήσει ένα ειρηνικό, ασφαλές και ανοικτό περιβάλλον ΤΠΕ και, παράλληλα, να αντιμετωπίσει τις απειλές κατά της ασφάλειας του κυβερνοχώρου και να προστατεύσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες στο διαδίκτυο, καθώς και τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα». Ωστόσο, είναι άκρως απογοητευτικό το γεγονός ότι δεν γίνεται καθόλου λόγος για τον τρόπο αντιμετώπισης των ευρωπαϊκών ή ασιατικών χωρών που υιοθετούν πολύ διαφορετικές προσεγγίσεις στα θέματα αυτά.

1.9.

Η ΕΟΚΕ εκπλήσσεται από την απλή αναφορά ότι η ΕΕ «θα πρέπει να εργαστεί για τη σύνδεση του καλά αναπτυγμένου Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) με δίκτυα στην Ασία»: επαναλαμβάνουμε τη σύστασή μας που διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 2011 (4) και σύμφωνα με την οποία οι προτεινόμενοι διάδρομοι μεταφορών της Κίνας και της ΕΕ πρέπει να ευθυγραμμιστούν πλήρως, ιδίως οι σιδηροδρομικές υποδομές όπου είναι δυνατόν.

1.9.1.

Επίσης, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της του 2015 ότι η ΕΕ θα πρέπει να καταβάλει περισσότερες προσπάθειες για να τελεσφορήσει το έργο της TRACECA, ούτως ώστε «να επισπευσθεί η ανάπτυξη μιας βιώσιμης αλυσίδας υποδομών που θα διασφαλίζει πολυτροπικές μεταφορές (κυρίως σιδηροδρομικές και οδικές υποδομές) μέσω της διασύνδεσης του διαδρόμου με τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών (ΔΕΔ-Μ)».

2. Το πλαίσιο: η σημασία της Ασίας για την ΕΕ

2.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι αποτελεί επίσημο αποδέκτη της κοινής ανακοίνωσης με τίτλο «Σύνδεση της Ευρώπης και της Ασίας — Δομικά στοιχεία μιας στρατηγικής της ΕΕ», η οποία εκδόθηκε λίγο πριν από τη 12η σύνοδο κορυφής της ASEM (5) στις Βρυξέλλες, τον Οκτώβριο του 2018.

2.2.

Η παρούσα πρωτοβουλία για τον καθορισμό μιας στρατηγικής όσον αφορά τη συνδεσιμότητα Ευρώπης-Ασίας είναι εξαιρετικά επίκαιρη. Ο κόσμος υφίσταται θεμελιώδεις, διαρθρωτικές αλλαγές. Η αυξανόμενη οικονομική ισχύς και η αγοραστική δύναμη της Ανατολής ενισχύονται, η παγκόσμια εμπορική τάξη αντιμετωπίζει τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ιστορίας της λόγω της επιβολής από την αμερικανική κυβέρνηση μονομερών εισαγωγικών δασμών και των προκλήσεων που θέτει έναντι του ΠΟΕ· η ΕΕ αντιμετωπίζει πρωτοφανείς εσωτερικές προκλήσεις, ενώ πολλές χώρες υφίστανται επίσης σοβαρές εσωτερικές μεταβολές (π.χ. το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία) ή επανέρχονται στο προσκήνιο, όπως η Ρωσία ή το Ιράν.

2.2.1.

Η σύνδεση ΕΕ-Ασίας υπάρχει εδώ και χιλιετίες. Πριν από την ανακάλυψη της θαλάσσιας οδού το 1497, αυτή η σύνδεση πραγματοποιούνταν κυρίως μέσω του γνωστού σήμερα και ως «Δρόμου του Μεταξιού»(Silk Road). Ο δρόμος αυτός κάλυπτε πολλά περισσότερα από το εμπόριο: περιελάμβανε όλες τις μετακινήσεις που αφορούσαν αγαθά, ιδέες και λαούς, από την πολιτιστική, ιατρική και θρησκευτική αλληλεπίδραση μέχρι την πρόσβαση σε βασικούς πόρους και την τεχνολογική καινοτομία. Από την Ασία, οι δρόμοι προς τα δυτικά αφορούσαν και την πρόσβαση στην Αφρική, στοιχείο το οποίο επανενεργοποιείται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας BRI της Κίνας.

2.3.

Τέσσερις μεγάλες ασιατικές χώρες συγκαταλέγονται μεταξύ των δέκα κύριων εμπορικών εταίρων της ΕΕ, ήτοι η Κίνα, η Ιαπωνία, η Δημοκρατία της Κορέας και η Ινδία. Άλλες επτά ασιατικές χώρες εμφανίζονται μεταξύ των κορυφαίων τριάντα. Από αυτές, η ΕΕ έχει ήδη διαπραγματευθεί σημαντικές συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών (ΣΕΣ) ή συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) με τη Δημοκρατία της Κορέας (8η μεγαλύτερη εταίρος), η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2011, με την Ιαπωνία (6η), η οποία είναι πλέον σε ισχύ, και με τη Σιγκαπούρη (14η) και το Βιετνάμ (19ος), όπου δεν έχει ζητηθεί ακόμη η συγκατάθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι διαπραγματεύσεις για συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών της ΕΕ με την Ινδονησία (29η), τη Μαλαισία (21η) και την Ταϊλάνδη (24η) και άλλες χώρες του Συνδέσμου Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) είτε βρίσκονται σε εξέλιξη είτε έχουν περιέλθει σε τέλμα.

2.3.1.

Κάθε μία από τις υπογεγραμμένες ΣΕΣ ή ΣΟΕΣ περιλαμβάνει ένα ισχυρό κεφάλαιο για το Εμπόριο και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, το οποίο συνεπάγεται ενεργό ρόλο παρακολούθησης της κοινωνίας πολιτών και με το οποίο ασχολείται ενεργά, με τη σειρά της, η ΕΟΚΕ (καλύπτεται εκτενώς σε άλλες πρόσφατες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (6)). Έχουν επίσης υπογραφεί ξεχωριστές συμφωνίες προστασίας των επενδύσεων, τόσο με τη Σιγκαπούρη όσο και με το Βιετνάμ, ωστόσο δεν έχουν επιτευχθεί ακόμη συμφωνίες με την Ιαπωνία.

2.3.2.

Από την άλλη, οι διαπραγματεύσεις με την Κίνα (2η) για μια ολοκληρωμένη, αυτόνομη επενδυτική συμφωνία ξεκίνησαν το 2013, προχωρούν, όμως, με αργό ρυθμό: σε εξέλιξη βρίσκεται ο 20ός γύρος των διαπραγματεύσεων. Οι διαπραγματεύσεις για ΣΕΣ με την Ινδία (9η), που ξεκίνησαν το 2007, έχουν, ωστόσο, παγώσει από το 2013.

2.3.3.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με μεγάλη έκπληξη ότι η παρούσα ανακοίνωση δεν αναφέρεται σε καμία από αυτές τις συμφωνίες ή διαπραγματεύσεις.

2.4.

Η Ασία αντιπροσωπεύει περίπου 60 % του παγκόσμιου πληθυσμού, περίπου 35 % των εξαγωγών της ΕΕ και 45 % των εισαγωγών της. Εκτός από βιομηχανικούς εταίρους υψηλού εισοδήματος και δυναμικές αναδυόμενες οικονομίες, η Ασία «φιλοξενεί επίσης τα δύο τρίτα των φτωχών του κόσμου», όπως επισημαίνει ο ιστότοπος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) (7). Η ΕΥΕΔ διαπιστώνει ότι «η αναπτυξιακή συνεργασία εξακολουθεί να αποτελεί θέμα προτεραιότητας της ημερήσιας διάταξης της ΕΕ για την Ασία», με τη διάθεση περισσοτέρων από 5 δισεκατομμύρια ευρώ και προσθέτει ότι «αναπτύσσονται από κοινού πολιτικές για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, η βιώσιμη ανάπτυξη, η ασφάλεια και η σταθερότητα, η διακυβέρνηση και τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και η πρόληψη και η αντιμετώπιση φυσικών και ανθρωπιστικών καταστροφών». Ωστόσο, τα ποσά που διατίθενται για την Αφρική και τη Λατινική Αμερική είναι συγκριτικά πολύ μεγαλύτερα.

2.5.

Η Ασία καλύπτει μια τεράστια ποικιλία λαών και πολιτισμών, και κατά συνέπεια δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με ενιαίο τρόπο. Δεν μπορεί ποτέ να παρομοιάζεται με την ΕΕ. Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η προσέγγιση των κοινωνικών ζητημάτων ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των χωρών της Ασίας. Εκτός από τους οικονομικούς κολοσσούς της Ανατολικής Ασίας και της Ινδίας (όπου η οικονομική ανάπτυξη δεν έχει ακόμη ανταποκριθεί στις προσδοκίες), οι ασιατικές χώρες διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό. Ακόμη και τα μέλη του Συνδέσμου Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) διαφέρουν, με τη Σιγκαπούρη από τη μία πλευρά και τις τρεις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, τη Μιανμάρ, το Λάος και την Καμπότζη από την άλλη.

2.6.

Η ΕΟΚΕ, από την πλευρά της, έχει εκπονήσει πρόσφατα αρκετές γνωμοδοτήσεις για την Ασία, ιδιαίτερα όσον αφορά τις εμπορικές και επενδυτικές διαπραγματεύσεις της ΕΕ, καθώς και δύο γνωμοδοτήσεις για την Κεντρική Ασία (8), τη δεύτερη το 2015, κατόπιν αιτήματος της τότε λετονικής Προεδρίας της ΕΕ.

3. Γενικές παρατηρήσεις: δομικά στοιχεία;

3.1.

Είναι ευπρόσδεκτη η έμφαση που δίδει η ανακοίνωση στη βιώσιμη, ολοκληρωμένη και βασισμένη σε κανόνες συνδεσιμότητα, παρότι κάπως γενική ως προς το χαρακτήρα της. Αυτό περιλαμβάνει την προστασία του περιβάλλοντος, την ασφάλεια και την προστασία, καθώς και τα εργασιακά και ατομικά δικαιώματα, παράλληλα με την ανάγκη δίκαιου και διαφανούς ανταγωνισμού. Τονίζει επίσης τη σημασία να προωθηθεί «μια κυκλική οικονομία, χαμηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και ένα μέλλον ανθεκτικό στην κλιματική αλλαγή, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) και οι στόχοι που καθορίζονται στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα».

3.2.

Η ΕΟΚΕ θα ανησυχούσε βαθύτατα εάν η ανακοίνωση δεν είχε θίξει όλα αυτά τα θέματα, ιδίως επειδή τα εν λόγω βασικά ζητήματα έχουν επισημανθεί και αναπτυχθεί από τη δημοσίευση της ανακοίνωσης που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το εμπόριο το 2006 με τίτλο «Η Ευρώπη στον κόσμο». Επιδίωξη της ανακοίνωσης ήταν να διασφαλιστεί ότι τα οφέλη της ελευθέρωσης του εμπορίου «μεταβιβάζονται στους πολίτες. Όπως επιδιώκουμε την κοινωνική δικαιοσύνη και συνοχή στο εσωτερικό, έτσι θα πρέπει να προσπαθήσουμε να προαγάγουμε τις αξίες μας καθώς και τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά μας πρότυπα και την πολιτισμική μας πολυμορφία σε όλο τον κόσμο» (9). Τα θέματα αυτά εξετάστηκαν διεξοδικά στην ανακοίνωση του 2015 με τίτλο «Εμπόριο για όλους» (10).

3.3.

Επομένως, υποστηρίζουμε σθεναρά τη βασική παραδοχή της κοινής ανακοίνωσης, η οποία έχει προτρεπτικό ύφος. Εντούτοις, φαίνεται να μην λαμβάνονται υπόψη πολλές πρόσφατες εξελίξεις εντός της Ασίας, ιδίως όσες ενδέχεται να αποτελέσουν με την πάροδο του χρόνου στρατηγικές προκλήσεις για την ίδια την Ευρώπη. Οι εξελίξεις αυτές ποικίλλουν, όπως καταδεικνύεται από τα σχετικά παραδείγματα: η πρωτοβουλία BRI, ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO/Shanghai Cooperation Organisation), ή η αυξημένη διασύνδεση μεταξύ Ρωσίας, Κίνας, Κεντρικής Ασίας, Τουρκίας, Ιράν και ακόμη και Ινδίας, κυρίως όσον αφορά την ενέργεια και τις μεταφορές.

3.3.1.

Είναι πολύ απογοητευτικό το ότι δεν αξιοποιήθηκε η ευκαιρία να δοθεί πραγματικό βάθος στο όραμα για τη μελλοντική ανάπτυξη της σχέσης και της συνδεσιμότητας της ΕΕ με την Ασία. Δεν εξετάζεται τι μπορεί να θέλουν οι ασιατικές χώρες με τη σειρά τους από την ΕΕ: επενδύσεις; Αγορές; Βοήθεια για την ανάπτυξη ικανοτήτων; Το έγγραφο μοιάζει περισσότερο με κατάλογο «δομικών στοιχείων»που ήδη υπάρχουν, χωρίς καμιά φιλοδοξία όσον αφορά το τι επιθυμεί να χτίσει η ΕΕ θετικά για το μέλλον. Δεν διακρίνονται νέες, προορατικές ιδέες στο σκεπτικό, πολλώ δε μάλλον ένας «μη συμβατικός τρόπος σκέψης»(thinking outside the box).

Ίσως να μην ήταν ποτέ αυτός ο στόχος της κοινής ανακοίνωσης, θεωρούμε, εντούτοις, ότι έχουν χαθεί πολλές σημαντικές ευκαιρίες. Αυτά έχουν ήδη περιγραφεί λεπτομερώς παραπάνω.

4. Συνδεσιμότητα

4.1.

Το βασικό θέμα της ανακοίνωσης είναι η συνδεσιμότητα. Ακολουθεί τον ορισμό που καθορίστηκε από την υπουργική συνάντηση της ASEM, τον Νοέμβριο του 2017. Παρά το γεγονός ότι η συνδεσιμότητα αποτέλεσε, με τη σειρά της, κεντρικό θέμα στη διάσκεψη κορυφής του 2018, η ASEM δεν εξετάζεται στην προτεινόμενη ανακοίνωση. Η συνδεσιμότητα καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, χωρισμένων σε έξι συγκεκριμένους τομείς. Περιλαμβάνονται οι σιδηροδρομικές, οδικές, αεροπορικές και θαλάσσιες υποδομές, οι ενεργειακές υποδομές (ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο), οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ), η τεχνητή νοημοσύνη και τα ευφυή δίκτυα και οι εμπορικές και επενδυτικές σχέσεις, καθώς και η βασική διάσταση της συνδεσιμότητας των λαών.

4.2.

Στη «βιώσιμη συνδεσιμότητα», η ανακοίνωση προσθέτει τη «δημοσιονομική βιωσιμότητα», η οποία επεκτείνεται σε μεταγενέστερο τμήμα σε «διεθνείς συμπράξεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα»και καλύπτεται σε βάθος. Ενώ περιλαμβάνεται αναφορά στην Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων σε Έργα Υποδομής (AIIB), η οποία δεν είναι καθόλου αρεστή στις ΗΠΑ, δεν γίνεται αναφορά στις ανησυχίες που εξέφρασε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (11) σχετικά με την «κινεζική πρωτοβουλία 16 + 1» που δημιουργεί μεγάλα χρέη και λίγες θέσεις εργασίας στην Ευρώπη, ούτε στο ότι τα αποτελέσματα αυτά δεν θα σταματούν στα σύνορα της ΕΕ. Αυτό ακολούθησε την υπόσχεση της Κίνας στη διάσκεψη κορυφής του 2017 να επενδύσει 3 δισεκατομμύρια δολάρια σε υποδομές σε αυτές τις 16 ευρωπαϊκές χώρες, ενώ το ΕΚ τόνισε ότι τα έργα αυτά «δεν πρέπει να ανατίθενται με αδιαφανή διαδικασία υποβολής προσφορών».

4.2.1.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε τα κράτη μέλη να συνεργαστούν πολύ πιο στενά για να διασφαλίσουν «ότι δεν διακυβεύονται τα εθνικά και ευρωπαϊκά συμφέροντα με αντάλλαγμα βραχυπρόθεσμη χρηματοδοτική στήριξη». Αυτή η γενική ανησυχία αντανακλάται στην πρόταση της ΕΕ σχετικά με τον έλεγχο των εισερχόμενων άμεσων ξένων επενδύσεων (12).

4.2.2.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, ενώ για την Αφρική υφίστανται ενωσιακά μέσα στήριξης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και κοινοπραξιών, δεν υφίστανται τέτοια μέτρα για τις συνδέσεις Ασίας-Ευρώπης. Δεδομένου ότι, μεταξύ άλλων, αυτό φέρνει τις εν λόγω επιχειρήσεις σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τις κινεζικές επιχειρήσεις που υποστηρίζονται από την πρωτοβουλία BRI, φρονούμε ότι η Επιτροπή πρέπει πλέον να επεκτείνει την πολιτική που ισχύει για την Αφρική, και το πρόγραμμα InvestEU να επεκταθεί ώστε να καλύπτει επενδυτικούς κινδύνους τόσο στην Ασία όσο και σε άλλες περιοχές του κόσμου. Αυτή η στήριξη πρέπει επίσης να παρέχεται με σεβασμό των δικαιωμάτων των εργαζομένων σε διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων σε τρίτες χώρες που λαμβάνουν ξένες επενδύσεις.

4.3.

Η «ολοκληρωμένη συνδεσιμότητα» («comprehensive connectivity»), από την άλλη, περιλαμβάνει τη συνδεσιμότητα των μεταφορών και την ψηφιακή και ενεργειακή συνδεσιμότητα. Όσον αφορά την ψηφιακή συνδεσιμότητα, το σημείο 3.2 της ανακοίνωσης αναφέρεται σε ζεύξεις δικτύων υψηλής χωρητικότητας, καθολική και προσιτή οικονομικά πρόσβαση στο διαδίκτυο και σε «ένα ειρηνικό, ασφαλές και ανοικτό περιβάλλον ΤΠΕ και, παράλληλα, [η ΕΕ θα πρέπει] να αντιμετωπίσει τις απειλές κατά της ασφάλειας του κυβερνοχώρου και να προστατεύσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες στο διαδίκτυο, καθώς και τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα». Ωστόσο, δεν γίνεται καμία αναφορά στον τρόπο αντιμετώπισης όσων χωρών υιοθετούν πολύ διαφορετικές προσεγγίσεις σε αυτά τα ζητήματα.

4.4.

Όσον αφορά τις μεταφορές, η ανακοίνωση επισημαίνει ότι το 70 % του εμπορίου μεταφέρεται διά θαλάσσης και το 25 % αεροπορικώς, κάτι που είναι αναπόφευκτο λόγω των αποστάσεων. Παρατηρούμε, ωστόσο, ότι, κατά την εξέταση των τελωνειακών διατυπώσεων, δεν λαμβάνεται προφανώς υπόψη η συμφωνία του ΠΟΕ για τη διευκόλυνση του εμπορίου (WTO Trade Facilitation Agreement), η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2017.

4.4.1.

Αναγνωρίζεται ότι το δυναμικό ανάπτυξης στις μεταφορές είναι σημαντικό, και επισημαίνεται ότι «οι σιδηροδρομικές μεταφορές παραμένουν σχετικά οριακές». Οι θαλάσσιες μεταφορές είναι πολύ πιο κατάλληλες για πολλές ασιατικές χώρες και ένα πλοίο μπορεί να φορτώσει έως και 200 φορές περισσότερα κοντέινερ από το τρένο. Οι θαλάσσιες μεταφορές όμως αποτελούν παγκόσμιο, και όχι ασιατικό, ζήτημα. Προστίθεται ότι «οι οδικές μεταφορές συμφέρουν συνήθως στις μεσαίες αποστάσεις […] και ως δευτερεύον δίκτυο μεταφορών». Γιατί όμως δεν περιέχεται καμία αναφορά στη διακυβερνητική επιτροπή TRACECA (13);

4.4.2.

Βασική σύσταση της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ του 2015 για την Κεντρική Ασία (14) ήταν ότι η ΕΕ θα πρέπει να καταβάλει περισσότερες προσπάθειες για να τελεσφορήσει το έργο της TRACECA ώστε «να επισπευσθεί η ανάπτυξη μιας βιώσιμης αλυσίδας υποδομών που θα διασφαλίζει πολυτροπικές μεταφορές (κυρίως σιδηροδρομικές και οδικές υποδομές) μέσω της διασύνδεσης του διαδρόμου με τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών (ΔΕΔ-Μ)».

4.4.3.

Η ΕΟΚΕ επεσήμανε ότι «για την ΕΕ, ο διάδρομος μεταφορών Ευρώπη-Καύκασος-Ασία (TRACECA) εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική πρωτοβουλία. Το διεθνές αυτό πρόγραμμα ενισχύει τους οικονομικούς δεσμούς, τις εμπορικές συναλλαγές και τις μεταφορικές συνδέσεις από τον Εύξεινο Πόντο προς τις νότιες περιοχές του Καυκάσου και την Κεντρική Ασία με βάση τα υφιστάμενα δίκτυα μεταφοράς, χάρη στην πολιτική βούληση και τις κοινές φιλοδοξίες και των 13 κρατών μελών του». Εάν υπάρχουν ζητήματα διαφθοράς, αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα.

4.4.4.

Η ΕΟΚΕ με έκπληξη διαπιστώνει επίσης ότι υπάρχει απλώς μια πρόταση που αναφέρει ότι η ΕΕ «θα πρέπει να εργαστεί για τη σύνδεση του καλά αναπτυγμένου Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) με δίκτυα στην Ασία». Η γνωμοδότησή μας του 2015 επαναλάμβανε «τη σύσταση του 2011 ότι οι προτεινόμενοι μεταφορικοί διάδρομοι της Κίνας και της ΕΕ πρέπει να ευθυγραμμιστούν πλήρως, με επίκεντρο κυρίως –και όπου αυτό είναι δυνατό– τις σιδηροδρομικές υποδομές». Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το ίδιο το 2019.

4.4.5.

Στην εν λόγω γνωμοδότηση επισημαίνονταν επίσης ότι «η κατασκευή σύγχρονων και διαλειτουργικών οδικών και στρατηγικών σιδηροδρομικών υποδομών κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού εξυπηρετεί ζωτικά συμφέροντα της Κίνας, της ΕΕ, καθώς και της Ρωσίας. Η επιτυχημένη ολοκλήρωση αυτής της περιοχής μέσω σύγχρονων και αξιόπιστων υποδομών αναμένεται να αποτελέσει σημαντική ευκαιρία, όχι μόνο για την ενίσχυση της περιφερειακής οικονομικής συνεργασίας, αλλά και για την προώθηση της κινητικότητας των πολιτών και των πολυπολιτισμικών ανταλλαγών, οι οποίες με τη σειρά τους θα διαμορφώσουν ένα καλύτερο περιβάλλον για την προαγωγή του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας». Λαμβανομένου υπόψη του ΣΒΑ 9 (Κατασκευή ανθεκτικών υποδομών, προαγωγή της βιώσιμης εκβιομηχάνισης και υποστήριξη της καινοτομίας), το θέμα καθίσταται ακόμη πιο επείγον.

4.4.6.

Εκφράζουμε επίσης την απογοήτευσή μας για το γεγονός ότι δεν περιλαμβάνεται καμία αναφορά σχετικά με την επέκταση των οδικών και σιδηροδρομικών συνδέσεων προς την Ινδία και τη ΝΑ Ασία, παρά τα σημαντικά πρόσφατα έργα οδοποιίας τόσο στην Κεντρική Ασία όσο και στο Ιράν. Η εγκατάλειψη του κοινού ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης (ΚΟΣΔ/JCPOA-Joint Comprehensive Plan of Action (15)) από τις ΗΠΑ μπορεί να αποτελεί βασικό παράγοντα στην προκειμένη περίπτωση.

4.5.

Το τμήμα σχετικά με την ενεργειακή συνδεσιμότητα (3.3) είναι ιδιαίτερα σύντομο. Έχουμε διατυπώσει στο παρελθόν τη σύσταση «ότι η βιωσιμότητα των συνδέσεων της ΕΕ με τα σημαντικά πιθανά ενεργειακά αποθέματα της Κεντρικής Ασίας πρέπει να βασίζεται σε πρακτικούς και οικονομικούς λόγους. Η ΕΕ ορθώς συμμετέχει στην ανάπτυξη του ενεργειακού τομέα σε αυτές τις χώρες, καθώς μάλιστα τα αποθέματά τους προσφέρουν στην Ευρώπη πρόσθετες και συμπληρωματικές (και όχι εναλλακτικές) πηγές ενέργειας, παρόλο που το εγχείρημα αυτό δυσχεραίνεται λόγω προβλημάτων στη διαμετακόμιση και μεταφορά. Θα είναι ωστόσο σημαντικό να αποφευχθεί κάθε πιθανή παρανόηση με την Κίνα, καθώς η αύξηση του ενεργειακού εφοδιασμού από την Κεντρική Ασία εξυπηρετεί τα συμφέροντα και των δύο πλευρών».

4.5.1.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει και πάλι τη σύστασή της «να αξιοποιηθεί η σημαντική εμπειρία που διαθέτει η ΕΕ στην αναβάθμιση της συνεργασίας προκειμένου να βελτιωθεί η ενεργειακή αποδοτικότητα και να αναπτυχθούν εναλλακτικές πηγές ενέργειας, δεδομένου ότι υπάρχουν σημαντικές ανεκμετάλλευτες δυνατότητες στην περιοχή».

4.5.2.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με έκπληξη ότι απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στο νερό, παρά το γεγονός ότι αποτελεί ζωτικής σημασίας αγαθό για μεγάλο τμήμα της Ασίας και μπορεί να αποτελέσει πραγματική αιτία συγκρούσεων. Η διαχείριση του νερού, όπως και η περιβαλλοντική βιωσιμότητα, είναι καθοριστικής σημασίας.Αυτό ισχύει κυρίως για την αποδοτική χρήση και τη σπατάλη νερού.

4.5.3.

Η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει την έλλειψη νερού. Υπάρχει ήδη το ενδεχόμενο συγκρούσεων στην Κεντρική Ασία μεταξύ των χωρών που έχουν νερό αλλά δεν έχουν σοβαρές πηγές υδρογονανθράκων και των χωρών με πετρέλαιο και φυσικό αέριο αλλά χωρίς νερό. Η πιθανή κατασκευή φραγμάτων σε μεγάλους ποταμούς, όπως ο Μεκόνγκ, εξακολουθεί να προκαλεί ανησυχία, ενώ η τήξη του «τρίτου πόλου», των πολικών πάγων των Ιμαλαΐων, αναμένεται επίσης να αποτελέσει ιδιαίτερη πρόκληση.

5. Η πρωτοβουλία «Μια ζώνη ένας δρόμος» (Belt and Road Initiative/BRI) και ευρύτεροι προβληματισμοί για την ΕΕ-Ασία

5.1.

Η ΕΟΚΕ δεν θα είναι η μόνη που εκπλήσσεται από το γεγονός ότι η ανακοίνωση δεν κάνει αναφορά στην BRI: πολλοί ανέμεναν ότι η ανακοίνωση θα αποτελούσε βασικό στοιχείο της απάντησης της Ευρώπης.

5.1.1.

Όταν εγκαινιάστηκε για πρώτη φορά στην Αστάνα το 2013 από τον Πρόεδρο Xi, η BRI ονομαζόταν «οικονομική ζώνη του Δρόμου του Μεταξιού» («Silk Road Economic Belt»): ο «Δρόμος του Μεταξιού»αποτελεί την ιστορική οδό σύνδεσης ΕΕ-Ασίας.

5.1.2.

Η BRI υποστηρίζονταν αρχικά από κονδύλιο ύψους 16,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, το οποίο είναι σήμερα πολύ υψηλότερο: απέφερε πραγματικό χρήμα. Δεν αποσκοπούσε απλά στην οικοδόμηση στενότερων δεσμών με την Ευρώπη, αλλά αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου οράματος για την επέκταση της περιφερειακής συνεργασίας μεταξύ της Κίνας και άλλων χωρών της Ασίας, καθώς και της Αφρικής, για την ενίσχυση της περιφερειακής συνδεσιμότητας, την εμβάθυνση των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων και τη σύσφιξη των δεσμών μεταξύ των λαών. Σήμερα αποσκοπεί στην οικοδόμηση δεσμών στους τομείς του εμπορίου και των υποδομών σε περισσότερες από εβδομήντα χώρες διά ξηράς και θαλάσσης, με την προσθήκη της επενδυτικής, αναπτυξιακής και χρηματοπιστωτικής συνδεσιμότητας και της συνδεσιμότητας των λαών, ένα ισχυρό μήνυμα της επιθυμίας της Κίνας να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο παγκοσμίως, παρά τις ανησυχίες πολλών (όπως της Ινδίας και της Ιαπωνίας) σχετικά με τις πολιτικές και τις οικονομικές προεκτάσεις αυτών.

5.1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι επιτακτική ανάγκη η ΕΕ να απαντήσει επίσημα στην πρωτοβουλία BRI. Η στρατηγική εταιρική σχέση ΕΕ-Κίνας είναι σημαντική. Ενώ η BRI επιδιώκει να παράσχει πραγματικούς μεταφορικούς και εμπορικούς δεσμούς και δεσμούς στον τομέα των υποδομών, αυτό που προσφέρει η παρούσα ανακοίνωση είναι πολύ αόριστο. Θέλει η ΕΕ στο μέλλον οι δρόμοι να οδηγούν στο Πεκίνο και όχι στη Ρώμη;

5.2.

Η BRI αποτελεί βασικό παράγοντα συνδεσιμότητας της ΕΕ με την Ασία. Έχουν ήδη αναφερθεί οι ανησυχίες που έχει εκφράσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Με τη σειρά του, το εμπορικό επιμελητήριο της ΕΕ στην Κίνα (EUCCC/European Union Chamber of Commerce in China) τόνισε ότι η BRI πρέπει να αποτελέσει αμφίδρομο όχημα, αναφέροντας ότι το μέλλον της «εξαρτάται από την ισόρροπη εμπορική και επενδυτική ροή και προς τις δύο κατευθύνσεις, γεγονός που θα απαιτήσει από την Κίνα να ανοίξει τις αγορές της».

5.2.1.

Το EUCCC θεωρεί ότι η επιτυχία της BRI «θα βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στις ανοικτές αγορές, το ισορροπημένο εμπόριο, τη διαφάνεια και την αμοιβαιότητα». Επισημαίνει την ανάγκη για καλές υποδομές στην Ασία, όπως και αλλού, αναφέροντας ότι «η βελτίωση της συνδεσιμότητας μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη, επομένως μια τέτοια προσέγγιση είναι προς το συμφέρον όλων των συμμετεχόντων σε αυτό το φιλόδοξο έργο». Απευθύνει έκκληση να τεθούν σε εφαρμογή «διαφανείς διαδικασίες για τις δημόσιες συμβάσεις» που «θα επιτρέπουν στις ευρωπαϊκές και κινεζικές εταιρείες, και κυρίως στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, να ανταγωνίζονται με ισότιμους όρους και τα έργα να κατακυρώνονται στους ισχυρότερους υποψηφίους. Εάν δεν γίνει κάτι τέτοιο, το αποτέλεσμα θα είναι πιθανόν η απώλεια κεφαλαίων και η αποτυχία των έργων» (16).

5.2.2.

Η ανακοίνωση (τμήμα 5.3) κάνει επίσης λόγο για «ίσους όρους για τις επιχειρήσεις». Οι επιχειρήσεις της ΕΕ έχουν εκφράσει τις ανησυχίες τους, ζητώντας επίσης μεγαλύτερη διαφάνεια και εκτεταμένη συμμετοχή των επιχειρήσεων σε προγενέστερο στάδιο στα έργα BRI, προκειμένου να καταστεί δυνατή η δέουσα επιμέλεια και η αξιολόγηση της εμπορικής βιωσιμότητας και να διασφαλιστεί η λειτουργία της οικονομίας της αγοράς βάσει κανόνων, αλλά και των δημόσιων συμβάσεων χωρίς διακρίσεις.

5.3.

Η ανακοίνωση δίνει έμφαση στους ΣΒΑ. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι απαραίτητο να υπάρξει επίσημη σύνδεση μεταξύ των ΣΒΑ και της BRI. Η κοινή δήλωση της Στρογγυλής Τράπεζας ΕΕ-Κίνας του 2017 (17)«τονίζει ότι η εφαρμογή της BRI θα πρέπει να συμβάλλει στην υλοποίηση της ατζέντας του ΟΗΕ για το 2030 και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξής της και στην εφαρμογή της Συμφωνίας του Παρισιού για την αλλαγή του κλίματος».

5.3.1.

Η κοινή δήλωση του 2018 (18) ανέφερε επίσης ότι «όσον αφορά σημαντικές πρωτοβουλίες στον τομέα των υποδομών, η ΕΕ και η ΛΔΚ, ως σημαντικοί εμπορικοί και επενδυτικοί εταίροι, θα πρέπει να συνεχίσουν να ευθυγραμμίζουν την ανάπτυξη και την υλοποίηση σημαντικών πρωτοβουλιών και να εμβαθύνουν τη συνεργασία στο εμπόριο, τη διευκόλυνση των επενδύσεων, το ηλεκτρονικό εμπόριο, τη συνδεσιμότητα, την υποδομή, την πληροφορική, την ενέργεια, τις επαφές μεταξύ των λαών και άλλους τομείς». Οι αρχές και των δύο πλευρών, προσέθετε, θα πρέπει «να διασφαλίζουν ότι όλες οι κοινές πρωτοβουλίες και τα κοινά έργα είναι βιώσιμα από φορολογικής και περιβαλλοντικής άποψης και, κατά συνέπεια, συμβάλλουν στην επίτευξη των ΣΒΑ». Στη δήλωση επισημαινόταν ότι «τόσο η ατζέντα του 2030 όσο και η συμφωνία του Παρισιού αναδεικνύουν τις εκκρεμείς ανάγκες για παγκόσμιες υποδομές και διαπιστώνει ότι όλοι οι ΣΒΑ πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο της BRI και της ευρωασιατικής στρατηγικής για τη συνδεσιμότητα».

5.3.2.

Η Στρογγυλή Τράπεζα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «για να είναι επωφελή και για τις δύο πλευρές, τα μεγάλα έργα πρέπει να έχουν αμοιβαίο όφελος και να είναι διαφανή, διαλειτουργικά, αμοιβαία και βιώσιμα και να βασίζονται σε διαβουλεύσεις, συνεισφορές και κοινά οφέλη».

5.4.

Όσον αφορά τους ευρύτερους προβληματισμούς για τη συνδεσιμότητα της ΕΕ με την Ασία, είναι σαφές ότι πολλά από τα ζητήματα που αφορούν την BRI έχουν πολύ ευρύτερη εφαρμογή. Για παράδειγμα, η ανακοίνωση δίνει έμφαση στους ΣΒΑ, αλλά δεν προβαίνει σε βάθος ανάλυση. Οι πιο σημαντικοί ΣΒΑ, όχι μόνο για τη BRI, αλλά για τη συνδεσιμότητα σε πανασιατικό επίπεδο, είναι:

—	Στόχος 6 (Καθαρό νερό και αποχέτευση),

—	Στόχος 7 (Διασφάλιση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους),

—	Στόχος 9 (Κατασκευή ανθεκτικών υποδομών, προαγωγή της βιώσιμης εκβιομηχάνισης και υποστήριξη της καινοτομίας),

—	Στόχος 8 (Προώθηση της χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, της απασχόλησης και της αξιοπρεπούς εργασίας για όλους), και

—	Στόχος 14 (Διατήρηση και βιώσιμη χρήση των ωκεανών, των θαλασσών και των θαλάσσιων πόρων).

5.4.1.

Πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη πολλοί άλλοι ΣΒΑ, ιδίως ο Στόχος 5 (Επίτευξη της ισότητας των φύλων), ο Στόχος 11 (Βιώσιμες πόλεις και κοινότητες), ο Στόχος 12 (Διασφάλιση μεθόδων βιώσιμης κατανάλωσης και παραγωγής) και ο Στόχος 15 (Βιώσιμη διαχείριση των δασών, καταπολέμηση της απερήμωσης, ανάσχεση και αντιστροφή της υποβάθμισης του εδάφους και ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας).

5.5.

Η ανακοίνωση ορθώς δίδει μεγάλη έμφαση στη «συνδεσιμότητα βασισμένη σε κανόνες». Στο σημείο αυτό ο ΠΟΕ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, ο οποίος απειλείται σήμερα από την κυβέρνηση Τραμπ των Ηνωμένων Πολιτειών. Βασικό καθήκον του ΠΟΕ είναι να προωθεί τη διαφάνεια στο διεθνές εμπόριο, ιδίως μέσω του συστήματος «αξιολόγησης από ομοτίμους» («peer-review»), βάσει του οποίου οι εμπορικές πρακτικές των μελών του υπόκεινται σε τακτική εξέταση. Ο ΠΟΕ αποτελεί το κατάλληλο φόρουμ στο οποίο θα πρέπει να αντιμετωπίζονται οι ανησυχίες, όπως αυτές που εξέφρασαν οι ΗΠΑ σε βάρος της Κίνας, μεταξύ άλλων σχετικά με περιπτώσεις ντάμπινγκ και κρυφών επιδοτήσεων.

5.5.1.

Για τον λόγο αυτό και για πολλούς άλλους γεωπολιτικούς λόγους, δεδομένης της εκθετικής αύξησης του εμπορίου σε μεγάλο αριθμό ασιατικών κρατών, η θετική υποστήριξη του ΠΟΕ θα είναι ισχυρή και θα υπάρξει ευρεία υποστήριξη από την Ασία στην ΕΕ στην προσπάθειά της να προωθήσει τον ΠΟΕ, τον ρόλο και τις βασικές του δραστηριότητες.

5.5.2.

Ένας συγκεκριμένος επιμέρους στόχος για τον ΣΒΑ 17 (Αναζωογόνηση της παγκόσμιας σύμπραξης για τη βιώσιμη ανάπτυξη) είναι η καθιέρωση ενός «καθολικού, ανοικτού, χωρίς διακρίσεις και δίκαιου πολυμερούς εμπορικού συστήματος βάσει κανόνων στο πλαίσιο του ΠΟΕ». Στην υπουργική Διακήρυξη του ΠΟΕ (19) στο Ναϊρόμπι τονίστηκε ότι το διεθνές εμπόριο μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη της βιώσιμης, ισχυρής και ισόρροπης ανάπτυξης για όλους, ενώ επισημάνθηκε, ταυτοχρόνως, ότι κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ δυσκολότερο χωρίς την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού πολυμερούς μηχανισμού εμπορίου.

6. Ενδυνάμωση της κοινωνίας πολιτών

6.1.

Όπως έχει ήδη επισημανθεί, σε όλες τις ΣΕΣ και ΣΟΕΣ της ΕΕ που έχουν συναφθεί από το 2011 υπάρχει ένα ισχυρό κεφάλαιο για το Εμπόριο και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, στο οποίο προβλέπεται ένας ενεργός ρόλος παρακολούθησης για την κοινωνία πολιτών.

6.1.1.

Ωστόσο, ο ρόλος και η έννοια της κοινωνίας πολιτών διαφέρουν αισθητά στην Ασία και στην Ευρώπη ή αλλού. Η σύσταση ενός αποτελεσματικού φόρουμ της κοινωνίας πολιτών στο πλαίσιο της ΣΕΣ ΕΕ- Κορέας υπήρξε επιτυχής, μολονότι αποτέλεσε μια μακροχρόνια διαδικασία. Η θέσπιση παρόμοιου μηχανισμού μεταξύ της ΕΕ και της Ιαπωνίας βρίσκεται σε εξέλιξη, και δημιουργείται με μακροχρόνιες, σε βάθος και γόνιμες επαφές. Ωστόσο, ούτε για τη Σιγκαπούρη ούτε για το Βιετνάμ δεν υπάρχει επί του παρόντος μηχανισμός που θα αποτελέσει τη βάση της προσπάθειας μετά την επικύρωση. Άλλες χώρες της ASEAN, ιδίως η Ινδονησία, είναι πιθανόν να ακολουθήσουν. Παρά το γεγονός ότι αποτελεί το εμβληματικό στοιχείο για τη σύνδεση της ΕΕ με την κοινωνία πολιτών στην Ασία, η ανακοίνωση παραμένει σιωπηλή ως προς αυτό το ζήτημα.

6.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ενσωμάτωση της έννοιας της συνδεσιμότητας των λαών στην ανακοίνωση. Αναφέρεται ειδικότερα στη «συνδεσιμότητα και την κινητικότητα φοιτητών, επιστημόνων και ερευνητών»(τμήμα 3.4) η οποία «έχει καίρια σημασία για την αμοιβαία κατανόηση και την οικονομική ανάπτυξη», υπογραμμίζοντας το πρόγραμμα Erasmus και τις δράσεις Marie Sklodowska Curie. Η μεγαλύτερη συνδεσιμότητα μεταξύ των λαών προκύπτει μέσω του εμπορίου, του τουρισμού ή του αθλητισμού, παρόλο που η ΕΕ έχει επίσης καθιερώσει ένα ευρύ φάσμα πρωτοβουλιών διαλόγου με την Κίνα, την Ινδία και άλλους.

6.2.1.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμμετοχή των νέων, ιδίως μέσω προγραμμάτων εκπαίδευσης και ανταλλαγών. Το αναθεωρημένο, ιδιαίτερα περιζήτητο πρόγραμμα Erasmus+ της ΕΕ, είναι καθοριστικής σημασίας. Το πρόγραμμα Erasmus+ συμβάλλει στην ανάπτυξη βαθύτερων εκπαιδευτικών δεσμών και στην κινητικότητα σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η οποία θα πρέπει να συνοδεύεται από διευκόλυνση έκδοσης θεωρήσεων και απαλλαγές διδάκτρων για τους πλέον προικισμένους σπουδαστές. Ωστόσο, το πρόγραμμα αυτό είναι παγκοσμίου εμβέλειας, και δεδομένης της ποικιλομορφίας στο εσωτερικό της Ασίας δεν είναι εύκολη ούτε, ενδεχομένως, επιθυμητή η προσθήκη ενός συγκεκριμένου ασιατικού πλαισίου.

6.2.2.

Όμως αυτό πρέπει να λειτουργεί αμφίδρομα: και η Ασία έχει ικανότητες υψηλού επιπέδου να προσφέρει. Πολλές ασιατικές χώρες ενδιαφέρονται περισσότερο για την αμοιβαία αναγνώριση των προσόντων, για την κινητικότητα της εργασίας και για την εύκολη πρόσβαση στις θεωρήσεις, όπως έχει ήδη αποδειχτεί με το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις με την Ινδία.

6.3.

Ωστόσο, η ΕΕ πρέπει να πράξει περισσότερα για να κερδίσει την καρδιά και τη σκέψη των πολιτών στην Ασία. Είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι η ανακοίνωση κάνει τόσο περιορισμένη αναφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα (ίσως λόγω της ποικιλομορφίας σε ολόκληρη την Ασία), στο κράτος δικαίου, στη χρηστή διακυβέρνηση και στον εκδημοκρατισμό. Η ΕΕ πρέπει να ενθαρρύνει την οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Η Ασία, ως συνολική οντότητα, αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες λόγω της επώδυνης και ευρείας μετάβασής της από την οικονομία κεντρικού σχεδιασμού στην οικονομία των εθνικών αγορών σε πολλές χώρες, η οποία μάλιστα δυσχεραίνεται, όπως πάντα, από εθνοτικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές αναταραχές, για να μην αναφέρουμε τη διαφθορά.

Βρυξέλλες, 20 Μαρτίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) JOIN(2018) 31 final

(2) www.traceca-org.org/en/traceca/

(3) EP 2017/2274(INI), 11 Ιουλίου 2018.

(4) Γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ με θέμα «Η συμβολή της κοινωνίας των πολιτών στην επανεξέταση της στρατηγικής ΕΕ — Κεντρικής Ασίας»(ΕΕ C 242, της 23.7.2015, σ. 1), και «Ο ρόλος της ΕΕ και η σχέση της με την Κεντρική Ασία και η συμβολή της κοινωνίας των πολιτών»(ΕΕ C 248, της 25.8.2011, σ. 49).

(5) Ευρασιατική σύνοδος, αποτελούμενη από 30 ευρωπαϊκές και 21 ασιατικές χώρες.

(6) Βλέπε γνωμοδοτήσεις με θέμα (i) Ο ρόλος των εσωτερικών συμβουλευτικών ομάδων στην παρακολούθηση της εφαρμογής των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών, (ii) Εμπόριο για όλους: Προς μια πιο υπεύθυνη πολιτική για το εμπόριο και τις επενδύσεις (ΕΕ C 264, της 20.7.2016, σ. 123), και (iii) κεφάλαια για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη στις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών της ΕΕ (ΕΕ C 227, της 28.6.2018, σ. 27).

(7) https://eeas.europa.eu/regions/asia/334/asia_en

(8) Βλέπε υποσημείωση 4.

(9) COM(2006) 567 final, σημείο 3.1.iii.

(10) COM(2015) 497 final

(11) Βλέπε υποσημείωση 3.

(12) COM(2017) 487 final

(13) Βλέπε υποσημείωση 2.

(14) Βλέπε υποσημείωση 4.

(15) Το κοινό ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης (ΚΟΣΔ) του 2015 που υπογράφηκε με το Ιράν.

(16) Όπως επιβεβαιώθηκε στις 27 Μαΐου 2017.

(17) 15η Στρογγυλή Τράπεζα ΕΕ-Κίνας

(18) 16η Στρογγυλή Τράπεζα ΕΕ-Κίνας

(19) Υπουργική δήλωση του Ναϊρόμπι

		ISSN 1977-0901
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης		C 228

Έκδοση στην ελληνική γλώσσα	Ανακοινώσεις και Πληροφορίες	62ό έτος 5 Ιουλίου 2019

Περιεχόμενα		Σελίδα
	I Ψηφίσματα, συστάσεις και γνωμοδοτήσεις
	ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
2019/C 228/01	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ψηφιακές δεξιότητες στον τομέα της υγείας — για μια φιλική προς τον πολίτη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στην Ευρώπη σε περιόδους δημογραφικών αλλαγών (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	1
	ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
2019/C 228/02	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ευκαιρίες απασχόλησης για τον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό [γνωμοδότηση πρωτοβουλίας]	7
2019/C 228/03	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Υποστηρικτικά εκπαιδευτικά συστήματα για την αποφυγή των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων — Ποια είναι η μετάβαση που απαιτείται; (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	16
2019/C 228/04	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανθεκτική δημοκρατία μέσω μιας ισχυρής και πολύμορφης κοινωνίας των πολιτών (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	24
2019/C 228/05	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ο Δρόμος του λευκού περιστεριού: μια πρόταση για μια παγκόσμια στρατηγική εδραίωσης της ειρήνης υπό την ηγεσία της ΕΕ (Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	31
2019/C 228/06	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ας αφουγκραστούμε τους πολίτες της Ευρώπης για ένα βιώσιμο μέλλον (Sibiu και πέραν αυτού)	37
2019/C 228/07	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Το μέλλον της πολιτικής συνοχής κατά την περίοδο μετά το 2020 (διερευνητική γνωμοδότηση)	50
2019/C 228/08	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Το μέλλον της ΕΕ: οφέλη για τους πολίτες και σεβασμός των ευρωπαϊκών αξιών (διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ρουμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης)	57
2019/C 228/09	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Εκπαίδευση για την Ευρωπαϊκή Ένωση [Διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ρουμανικής Προεδρίας]	68

	III Προπαρασκευαστικές πράξεις
	ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
2019/C 228/10	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Το ετήσιο πρόγραμμα εργασιών της Ένωσης για την ευρωπαϊκή τυποποίηση για το 2019 [COM(2018) 686 final]	74
2019/C 228/11	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή — Εναρμονισμένα πρότυπα — Βελτίωση της διαφάνειας και της ασφάλειας δικαίου για μια πλήρως λειτουργική ενιαία αγορά [COM(2018) 764 final]	78
2019/C 228/12	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Προς ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο της ΕΕ για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες[COM(2018) 734 final]	83
2019/C 228/13	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Κοινή ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Συμβουλίου, της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής και της Επιτροπής των Περιφερειών — Σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης[JOIN(2018) 36 final]	89
2019/C 228/14	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων — Σύνδεση της Ευρώπης και της Ασίας — Δομικά στοιχεία μιας στρατηγικής της ΕΕ [JOIN(2018) 31 final]	95
2019/C 228/15	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 όσον αφορά τους πόρους για το ειδικό κονδύλιο για την πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων [COM(2019) 55 final — 2019/0027 (COD)]	103

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 11.2.2019 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 19.2.2019
Νομική βάση	Άρθρα 177 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.3.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	542
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	132/0/1