AN COIMISIÚN EORPACH

Strasbourg, 6.2.2024

COM(2024) 62 final

TEACHTAIREACHT ÓN gCOIMISIÚN CHUIG PARLAIMINT NA hEORPA, CHUIG AN gCOMHAIRLE, CHUIG COISTE EACNAMAÍOCH AGUS SÓISIALTA NA hEORPA AGUS CHUIG COISTE NA RÉIGIÚN

I dtreo Bainistiú Carbóin Tionsclaíoch uaillmhianach don Aontas Eorpach

1.An fáth a bhfuil straitéis bainistithe carbóin tionsclaíoch de dhíth ar an Aontas Eorpach

Tá an tAontas Eorpach tiomanta d’aeráidneodracht ar fud an gheilleagair a bhaint amach faoi 2050 chun téamh domhanda a theorannú go 1,5 °C. Tá creat beartais cuimsitheach á chur i bhfeidhm aige chun astaíochtaí a laghdú 55 % ar a laghad faoi 2030 agus tá an bhunchloch arna leagan amach anois ag an gCoimisiún d’uaillmhian aeráide an Aontais do na 10 mbliana amach romhainn 1 .

Chun na spriocanna sin a bhaint amach agus éirí as ár spleáchas ar bhreoslaí iontaise, tá gá le gníomhú cinntitheach ar son na haeráide ar fud gach earnála den gheilleagar. Tá straitéis bainistithe carbóin tionsclaíoch an Aontais ina comhlánú riachtanach inti féin ar mhaolú na n‑astaíochtaí gás ceaptha teasa (GCT) atá riachtanach ar an gcéad dul síos. Tá an tAontas Eorpach ar thús cadhnaíochta, agus dá bhrí sin tá an deis ag an Aontas Eorpach buntáiste eacnamaíoch a chruthú i dteicneolaíochtaí tionsclaíocha bainistithe carbóin a sholáthraíonn deiseanna domhanda gnó 2 . Is féidir le bainistiú carbóin tionsclaíoch cuidiú le próisis táirgthe a dhícharbónú in earnálacha tionsclaíocha atá tábhachtach do gheilleagar na hEorpa, agus iarrachtaí dícharbónaithe eile á gcomhlánú. Dá bhrí sin, tá bainistiú carbóin tionsclaíoch ina bhunchloch fhónta agus thábhachtach do gheilleagar inbhuanaithe agus iomaíoch san Eoraip.

In 2040 laghdófaí tomhaltas breoslaí iontaise le haghaidh fuinnimh thart ar 80 % i gcomparáid le 2021 3 . Bainfear an laghdú sin amach trí fhorbairt thapa agus comhtháthú foinsí in-athnuaite fuinnimh, ciorclaíocht agus éifeachtúlacht acmhainní, siombóis thionsclaíoch, éifeachtúlacht fuinnimh, próisis táirgthe mhalartacha agus ionadú ábhair, agus athúsáid carbóin ag cur leis an mór-aistriú sin. Ina theannta sin, spreagfar é leis an athchóiriú is déanaí ar Chóras Trádála Astaíochtaí an Aontais (CTA), trína mbeidh ar astaíochtaí tionsclaíocha laghdú ar luas luathaithe chun sprioc 2030 a bhaint amach agus trína dtugtar isteach CTA AE nua, lena gcumhdaítear astaíochtaí CO2 ó úsáid breosla in iompar de bhóthar, i bhfoirgnimh agus in earnálacha breise 4 . Ach i roinnt earnálacha, fanfaidh úsáid theoranta breoslaí iontaise in 2040 freisin, mar shampla i bhfoirm ola in earnáil an iompair agus roinnt gáis chun críocha téimh agus tionsclaíocha (lena n‑áirítear mar amhábhar). Aithnítear sa Teachtaireacht seo go bhfuil teicneolaíochtaí tionsclaíocha bainistithe carbóin mar chuid den réiteach chun aeráidneodracht a bhaint amach faoi 2050. Tá gá leis na teicneolaíochtaí sin chun leanúint d’astaíochtaí carbóin i bpróisis thionsclaíocha san Aontas a laghdú agus a bhainistiú, go háirithe i gcás ina bhfuil na roghanna maolaithe teoranta.

Tá gá le bearta breise, áfach, chun leanúint d’astaíochtaí carbóin i bpróisis thionsclaíocha san Aontas a laghdú agus a bhainistiú, go háirithe i gcás ina bhfuil na roghanna maolaithe eile teoranta 5 . Le linn na ndeich mbliana seo, díreofar go príomha ar CO2 a ghabháil ó astaíochtaí próisis chomh maith le roinnt astaíochtaí ó fhoinsí CO2 iontaise agus bithghineach (féach Fíor 1). Chomh maith le linnte carbóin nádúrtha agus feirmeoireacht carbóin 6 , chun aeráidneodracht ar fud an gheilleagair a bhaint amach faoi 2050 beidh gá le haistrithe carbóin tionsclaíocha ó fhoinsí bithghéineacha agus atmaisféaracha cheana féin roimh 2040, chun astaíochtaí a bhfuil sé deacair srian a chur leo san Aontas a fhrithchothromú agus chun astaíochtaí diúltacha a bhaint amach ina dhiaidh sin.

Tá suíomh réasúnta maith ag an Aontas ar theicneolaíochtaí gabhála CO2 agus i dtéarmaí taighde agus nuálaíochta, agus soláthraíonn roinnt cuideachtaí teicneolaíochtaí gabhála éagsúla ar théarmaí tráchtála 7 . Beidh eolas geolaíoch agus fios gnó cuideachtaí maidir le tógáil píblínte agus long agus druileáil toibreacha riachtanach agus tionscadail bainistithe carbóin á bhforbairt.

Tá roinnt beartas i bhfeidhm ag an Aontas cheana féin chun tacú le gabháil CO2. Mar sin féin, chun a acmhainneacht eacnamaíoch iomlán a bhaint amach i gcomhréir le huaillmhian Theachtaireacht 2040 an Aontais maidir leis an sprioc aeráide 8 agus chun aeráidneodracht a bhaint amach faoi 2050, beidh ar an Aontas cur lena iarrachtaí go suntasach. Sa Ghníomh um an Tionscal Glan-Nialasachta, mhol an Coimisiún gur féidir 50 milliún tona de CO2 ar a laghad in aghaidh na bliana a stóráil go geolaíoch faoi 2030.

Tugann torthaí samhaltaithe do Theachtaireacht 2040 an Aontais maidir leis an sprioc aeráide le fios go gcaithfí thart ar 280 milliún tona a ghabháil faoi 2040 agus thart ar 450 milliún tona faoi 2050 9 (féach Fíor 1). Soláthraítear leis na torthaí seo an comhthéacs le haghaidh tuilleadh plé leis an tionscal agus le páirtithe leasmhara eile maidir le conairí do na teicneolaíochtaí sin. Faoi 2040 chaithfeadh gar do leath den CO2 a ghabhtar go bliantúil teacht ó fhoinsí bithghéineacha nó go díreach ón atmaisféar. Bheadh ról tábhachtach aige sin chun carbón a bhaint den atmaisféar agus chun foinse carbóin atá neodrach ó thaobh na haeráide de a sholáthar d’fheidhmeanna tionsclaíocha éagsúla chomh maith le breoslaí inbhuanaithe a tháirgeadh d’astaíochtaí a bhfuil sé deacair srian a chur leo san iompar, amhail san eitlíocht agus san earnáil mhuirí, áit a bhfuil GSC ar bord long ina rogha le hiniúchadh a dhéanamh uirthi freisin.

Tá scála na hiarrachta seo mór. Is ionann 50 milliún tona a stóráil in 2030 agus astaíochtaí CO2 bliantúla na Sualainne in 2022 10 . Chuir páirtithe leasmhara tionscail in iúl, faoi 2030, go bhféadfaidís suas le 80 milliún tona de CO2 a ghabháil in aghaidh na bliana san Eoraip dá mbeadh na coinníollacha infheistíochta is gá i bhfeidhm 11 .

Beidh fuinneamh breise suntasach ag teastáil freisin chun an próiseas dianfhuinnimh seo a chumhachtú 12 , agus, i gcás carbón bithghineach, chun bithmhais a fhoinsiú go hinbhuanaithe. Ina theannta sin, cé gur cheart do GSC agus do thionscadail thionsclaíocha GSC forbairt a dhéanamh agus oibriú ar bhonn tráchtála, beidh gá le roinnt tacaíochta maoinithe lena soláthrófar réitigh idirlinne go háirithe ag an gcéad chéim chun an margadh agus an bonneagar Eorpach a chruthú.

Fíor 1: Méid CO2 a gabhadh le haghaidh stórála agus úsáide san Aontas (os cionn na cairte) agus sciar CO2 a gabhadh de réir tionscnaimh (faoi bhun na cairte) 13

Éilíonn scála an dúshláin sin straitéis bainistithe carbóin tionsclaíoch ar fud an Aontais, a bheidh bunaithe ar thrí chonair:

•CO2 a ghabháil le haghaidh stórála (GSC): i gcás ina ngabhtar agus ina n‑iompraítear astaíochtaí CO2 de thionscnamh iontaise, bithghineach nó atmaisféarach le haghaidh stóráil gheolaíoch bhuan agus shábháilte.

•CO2 a bhaint ón atmaisféar: i gcás ina bhfuil CO2 bithghineach nó atmaisféarach i gceist le stóráil bhuan agus gurb é an toradh a bheidh air carbón a bhaint ón atmaisféar.

•CO2 a ghabháil lena úsáid (GÚC): i gcás ina n‑úsáideann an tionscal CO2 a gabhadh i dtáirgí sintéiseacha, i gceimiceáin nó i mbreoslaí. Agus gach cineál CO2á úsáid ar dtús, le himeacht ama beidh tairbhí aeráide níos airde mar thoradh ar fhócas straitéiseach slabhraí luacha úsáide maidir le CO2 bithghineach nó atmaisféarach a ghabháil.

Is é bonneagar iompair CO2 an príomhchumasóir atá coiteann do gach conair. I gcás nach n‑úsáidfear an CO2 a gabhadh go díreach ar an láthair, ní mór é a iompar agus a úsáid i bpróisis thionsclaíocha (e.g. le haghaidh táirgí foirgníochta, breoslaí sintéiseacha, plaisteach nó ceimiceán eile) nó a stóráil go buan i bhfoirmíochtaí geolaíocha.

Is é is aidhm don straitéis sin, dá bhrí sin, snáitheanna beartais éagsúla a thabhairt le chéile chun timpeallacht chumasúcháin a chruthú chun cineálacha cur chuige maidir le bainistiú carbóin tionsclaíoch a fhorbairt agus cur leor. Déantar cur síos ann ar an staid reatha maidir le bainistiú carbóin tionsclaíoch, ar an gconair a shamhlaítear i dtreo 2050, ar an gcreat beartais maidir le bainistiú carbóin tionsclaíoch, agus ar na réamhchoinníollacha is gá chun tacú le cineálacha cur chuige maidir le bainistiú carbóin tionsclaíoch.

2.Staid na himeartha maidir le bainistiú carbóin tionsclaíoch san Eoraip

Tá roinnt beartas ag an Aontas cheana féin a thacaíonn le gabháil agus stóráil agus/nó úsáid carbóin, agus leis na riachtanais bhonneagair ghaolmhara. Ó 2009 i leith, rialaítear stóráil gheolaíoch CO2 leis an Treoir maidir le GSC, lena leagtar síos rialacha maidir le ceadú chun sábháilteacht agus sláine chomhshaoil stórála CO2 a áirithiú agus lena bhforordaítear rochtain thrédhearcach neamh-idirdhealaitheach ar an mbonneagar 14 . Ina theannta sin, tacaítear le tionscadail iompair CO2 faoin Rialachán athbhreithnithe GTE-F 15 agus leis an liosta reatha de 14 thionscadal leasa choitinn (PCInna) nó de thionscadail leasa fhrithpháirtigh (PMInna) 16 cuirtear le hacmhainn phleanáilte fhoriomlán suas le 103 mhilliún tona in aghaidh na bliana de CO2 trí cheithre shuíomh stórála ar an gcósta agus trí ocht suíomh nó níos mó amach ón gcósta.

Tá praghas curtha ag Córas Trádála Astaíochtaí an Aontais (CTA) 17 ar astaíochtaí CO2 agus, ó 2013 i leith, tá sé tar éis gabháil CO2a dhreasú le haghaidh stóráil bhuan san Aontas agus sa Limistéar Eorpach Eacnamaíoch (LEE). Le déanaí, tugadh isteach le hathchóiriú CTA an Aontais roinnt athruithe chun tacú le bainistiú carbóin tionsclaíoch, lena n‑áirítear raon feidhme níos leithne d’iompar CO2 le haghaidh stórála agus dreasachtaí chun breoslaí sintéiseacha a ghlacadh in earnáil na heitlíochta. Ina theannta sin, ní gá lamháltais le haghaidh astaíochtaí a mheastar a gabhadh agus a úsáideadh go buan a ghéilleadh 18 , rud a sholáthraíonn níos mó roghanna d’astaírí chun CO2 a ghabháil. Tacaíonn Ciste Nuálaíochta an Aontais, a bunaíodh le hioncam arna ghiniúint ag CTA AE, le tionscadail gabhála agus stórála carbóin cheana féin maidir le thart ar 10 milliún tona de CO2 in aghaidh na bliana a bheith ag feidhmiú chomh luath le 2027.

In 2021 leag an Coimisiún amach cuspóirí uaillmhianacha 2030 chun sciar 20 % ar a laghad de charbón inbhuanaithe a bhaint amach sa charbón a úsáidtear mar bhunábhar i dtionscal na gceimiceán san Aontas agus chun 5 mhilliún tona de CO2 ar a laghad a bhaint agus a stóráil go buan 19 . Meastar go n‑áiritheofar i gcreat deimhniúcháin AE le haghaidh aistrithe carbóin 20 , a bheidh le glacadh go luath ag na comhreachtóirí, sláine chomhshaoil na n‑aistrithe carbóin deimhnithe.

Ina theannta sin, aithnítear leis an nGníomh um an Tionscal Glan-Nialasachta (NZIA) 21 atá beartaithe gabháil agus stóráil carbóin mar theicneolaíochtaí glan-nialasacha straitéiseacha agus tacaítear le húsáid tionscadal le bearta rialála, lena n‑áirítear nósanna imeachta um cheadú luathaithe. Áirítear leis an togra freisin sprioc go mbeidh acmhainneacht ar fáil ag an Aontas 50 milliún tona de CO2 a stóráil go bliantúil faoi 2030 agus tugtar sainordú do tháirgeoirí ola agus gáis infheistíocht a dhéanamh sna bonneagair thosaigh sin, agus saineolas sonrach na hearnála sa réimse sin á shainaithint.

Ar bhonn na mbeartas sin, chuir 20 Ballstát réitigh bainistithe carbóin thionsclaíocha san áireamh ina ndréachtphleananna náisiúnta fuinnimh agus aeráide (PNFAnna) cheana féin 22 . Ina ndréachtphleananna, tá sé beartaithe ag na Ballstáit go ngabhfar méid suas le 34,1 milliún tona de CO2 go bliantúil in 2030, agus as sin tiocfaidh 5,1 milliún tona ó fhoinsí bithghéineacha 23 . Cuirtear é sin i gcomparáid le hacmhainneacht insteallta fhoriomlán arna meas ag na Ballstáit ag 39,3 milliún tona in aghaidh na bliana in 2030 24 . De réir na ndréacht-PNFAnna a cuireadh isteach, ghabhfaí CO2 go príomha ó astaíochtaí próisis, go háirithe sna hearnálacha próiseála stroighne, cruach agus gáis nádúrtha. Tugann na Ballstáit tús áite freisin do ghabháil carbóin i dtáirgeadh leictreachais, go háirithe ó bhithmhais, agus i dtáirgeadh hidrigine ísealcharbóin. Tá iarratais eile ar ghabháil carbóin a léirítear sna PNFAnna san earnáil scagtha, loscadh dramhaíola agus táirgeadh teasa theirmigh.

Tá na teicneolaíochtaí sin curtha san áireamh ag seacht mBallstát freisin ina bpleananna téarnaimh agus athléimneachta. Tá scéimeanna fóirdheontais náisiúnta feidhmiúla ag an Danmhairg agus ag an Ísiltír cheana féin maidir le gabháil carbóin agus tá gníomhaíocht luathaithe acu chun stóráil CO2 a chur ar fáil. In éineacht leis an Iorua agus an Íoslainn, tá ceannródaíocht á déanamh ag na ceithre thír seo maidir le stóráil gheolaíoch CO2 ar scála tionsclaíoch agus tá níos mó spéise á léiriú acu ó thaobh na tráchtála de i gceadúnais stórála ar talamh agus amach ón gcósta araon. Tá straitéisí bainistithe carbóin á bhforbairt ag an bhFrainc, ag an nGearmáin agus ag an Ostair.

Chun tacú le gabháil agus úsáid carbóin, bunaíodh ardán idirphlé le páirtithe leasmhara, Fóram GÚSC 25 , in 2021. Dhírigh meithleacha faoi Fhóram GÚSC ar phríomhcheisteanna i dtaca le forbairt an mhargaidh bhainistithe carbóin: bonneagar (lena n‑áirítear sainghrúpa maidir le sonraíochtaí/caighdeáin CO2), dearcadh an phobail agus comhpháirtíochtaí tionsclaíocha 26 . Tá sé i gceist ag an gCoimisiún leanúint ar aghaidh ag tarraingt ar an ardán sin san obair amach anseo ar bhainistiú carbóin tionsclaíoch.

In ainneoin na mbeartas a thacaíonn le bainistiú carbóin tionsclaíoch agus leis na tionscadail atá beartaithe, tá tionscadail oibríochtúla ar mhórscála teoranta san Eoraip. Ina theannta sin, léirítear roinnt dúshlán ó thaithí an lae inniu, go háirithe;

-deacrachtaí maidir le cás gnó inmharthana a thógáil, lena n‑áirítear mar gheall ar an gcaipiteal infheistíochta suntasach a theastaíonn roimh ré, éiginnteacht praghsanna CO2 amach anseo agus an gá atá le haird bhreise chun an soláthar agus an t‑éileamh ar tháirgí ísealcharbóin a mheaitseáil,

-an easpa creat rialála cuimsitheach ar fud an tslabhra luacha ar fad, go háirithe le haghaidh aistrithe carbóin tionsclaíocha agus le haghaidh úsáidí áirithe CO2.

-Tá rioscaí sonracha CO2 idir na chéad ghnólachtaí a bhfuil baint acu le slabhraí luacha carbóin a thógáil freisin, amhail dliteanas as sceitheadh nó neamh-infhaighteacht bonneagair iompair nó stórála.

-Comhordú agus pleanáil neamhleor, go háirithe i gcomhthéacsanna trasteorann.

-Dreasachtaí neamhleora d’infheistíocht phríobháideach agus phoiblí chun an cás gnó maidir le bainistiú carbóin tionsclaíoch a chruthú.

Go ginearálta, ní mór do rialtais ar fud an Aontais fós gabháil agus stóráil carbóin a aithint mar chuid dhlisteanach agus riachtanach den réiteach ar dhícharbónú.

Leis an straitéis sin tugtar aghaidh ar gach ceann de na dúshláin sin, bunaithe ar na céimeanna a rinneadh cheana féin agus ar an gcás polaitiúil agus eacnamaíoch maidir le bainistiú carbóin tionsclaíoch níos uaillmhianaí san Eoraip.

3.Fís don chur chuige Eorpach i leith bainistiú carbóin tionsclaíoch

Tá gá le cur chuige agus fís choiteann chun margadh aonair a bhunú do réitigh bainistithe carbóin thionsclaíocha mar phríomhbhloc tógála chun aeráidneodracht a bhaint amach in 2050. Áirítear leis sin creat gnó agus infheistíochta cumasúcháin, arna threisiú le beartais níos uaillmhianaí agus níos dea-chomhordaithe ar an leibhéal náisiúnta, chomh maith le pleanáil straitéiseach bonneagair ar leibhéal an Aontais, a bhfuil dlúthchomhar idir an tAontas agus riaracháin náisiúnta mar bhonn agus mar thaca aici agus gnólachtaí, an tsochaí shibhialta agus pobail taighde freisin.

Chun é sin a bhaint amach, beidh ar an Eoraip slabhraí luacha carbóin ar mórscála a úsáid san Eoraip chun tacú leis na céimeanna éagsúla sa bhainistiú carbóin tionsclaíoch.

Is é cuspóir straitéiseach an Aontais le haghaidh 2030 acmhainneacht stórála CO2 de 50 milliún tona ar a laghad in aghaidh na bliana a úsáid 27 mar aon le modhanna iompair gaolmhara arb éard atá iontu píblínte, longa, traenacha agus trucailí, ag brath ar gach cás gnó.

Spreagfar le spriocanna 2030 maidir le glacadh hidrigine in-athnuaite sa tionscal agus san iompar úsáid CO2 chun meatánól agus ríomhbhreoslaí a tháirgeadh. Táthar ag súil go dtiocfaidh na chéad mhoil bhonneagair agus braislí tionsclaíocha CO2 chun cinn san Eoraip, a fhreastalaíonn ar thionscadail gabhála CO2 a fhaigheann tacaíocht ó chláir chistiúcháin náisiúnta agus AE, a bhfuil go leor acu ag brath ar iompar trasteorann CO2 . Sa chéim luath sin d’fhorbairt iompair CO2 , déanfar formhór an iompair CO2 trí fhoirmeacha malartacha iompair chuig an gcósta, agus seolfar é chuig láithreacha stórála amach ón gcósta ina dhiaidh sin. In éineacht leis na moil bhonneagair CO2 sin, tá na chéad chomhaontuithe tráchtála aistarraingthe maidir le gabháil agus stóráil CO2 á síniú, go háirithe i gcás na saoráidí tionsclaíocha ina bhfuil costais gabhála carbóin sách íseal. Éascófar infheistíochtaí sna moil sin le rialacha nua idir-inoibritheachta bonneagair iompair CO2 ar fud an Aontais, lena n‑áirítear íoschaighdeáin cháilíochta CO2 chun a áirithiú gur féidir leis sreabhadh faoi shaoirse ar fud LEE.

Faoi 2040, ba cheart an chuid is mó de na slabhraí luacha carbóin a bheith inmharthana go heacnamaíoch chun cuspóirí aeráide an Aontais a bhaint amach bunaithe ar CO2 mar thráchtearra intrádála lena stóráil nó lena úsáid laistigh de mhargadh aonair an Aontais. D’fhéadfaí suas le trian den CO2 a gabhadh a úsáid. Bheadh bonneagar iompair agus stórála de dhíth ar na slabhraí luacha sin ar fud an Aontais agus is iad na píblínte an príomhbhealach iompair, chomh maith le roghanna loingseoireachta. Le bonneagar, is féidir CO2 a gabhadh a iompar ar bhonn trasteorann le haghaidh stórála nó le haghaidh úsáide, bunaithe ar thimpeallacht rialála lena ráthaítear rochtain neamh-idirdhealaitheach ar sheirbhísí iomaíocha iompair agus stórála. Bheadh sé ina norm astaíochtaí CO2 a bhfuil sé deacair srian a chur leo in earnálacha tionsclaíocha a ghabháil, lena n‑áirítear na foinsí ábhartha uile atá fágtha de chuid astaíochtaí ón bpróiseas tionsclaíoch. Chun cuspóir 2040 maidir le laghdú glanastaíochtaí gás ceaptha teasa a bhaint amach, ba cheart leibhéil gabhála CO2 bithghéineach agus atmaisféarach a bheith inchomparáide cheana féin le gabháil CO2 iontaise faoi 2040, agus ar deireadh na leibhéil sin a shárú (féach Fíor 1).

Tar éis 2040, ba cheart bainistiú carbóin tionsclaíoch a bheith ina dhlúthchuid de chóras eacnamaíoch an Aontais Eorpaigh, agus ba cheart gurb é carbón bithghineach nó atmaisféarach an phríomhfhoinse do phróisis thionsclaíocha nó do bhreoslaí iompair atá bunaithe ar charbón. Chaithfí aon CO2 atá fágtha bunaithe ar iontaise a ghabháil, agus bheadh cás gnó láidir i bhfeidhm maidir le hastaíochtaí diúltacha.

Chun an fhís sin a bhaint amach maidir le margadh dea-fheidhmiúil agus iomaíoch le haghaidh CO2 a gabhadh, tá gá le comhpháirtíocht leis an tionscal agus leis na Ballstáit, agus le hacmhainní chun creat beartais comhleanúnach a fhorbairt lena soláthraítear deimhneacht rialála agus dreasachtaí le haghaidh infheistíochtaí i ngabháil, i stóráil, in úsáid agus in aistrithe carbóin. Is teicneolaíochtaí iad atá fíor-riachtanach chun aeráidneodracht a bhaint amach agus chun tacú le hinfheistíochtaí bonneagair éifeachtúla i mbonneagar iompair agus stórála.

4.Creat beartais a bheartú chun réitigh bainistithe carbóin thionsclaíocha a úsáid

Is é gabháil astaíochtaí CO2 an pointe tosaigh coiteann do gach conair bhainistithe carbóin tionsclaíoch: gabháil agus stóráil carbóin (GSC), aistrithe carbóin agus gabháil agus úsáid carbóin (GÚC). Ina theannta sin, tá gá le bonneagar iompair CO2 , sa bhreis ar úsáid agus stóráil áitiúil CO2, chun gur féidir na conairí éagsúla a bhunú agus chun margadh aonair a chruthú do CO2 san Eoraip.

Fíor 2: Tuairisc ar shlabhraí luacha CO2 

4.1    Bonneagar iompair a úsáid do mhargadh aonair le haghaidh CO2 

Is gníomhaíocht tráchtála é iompar CO2 cheana féin, áfach, tá na méideanna a ghluaiseann modhanna éagsúla iompair agus líonraí áitiúla an-bheag i gcomparáid le riachtanais bainistithe carbóin tionsclaíoch amach anseo.

Ba cheart go mbeadh astaírí a ghabhann CO2, cuideachtaí úsáide agus oibreoirí láithreán stórála in ann brath ar líonra iompair CO2 trasteorann atá ag feidhmiú agus a bhfuil rochtain oscailte air toisc nach bhfuil líonraí den sórt sin á rialáil faoi láthair ar leibhéal an Aontais. Cumhdaíonn CTA AE gach modh iompair CO2, ach ní mór rialacha cuntasaíochta agus dliteanais a fhorbairt le haghaidh astaíochtaí ó gach modh laistigh den chreat sin.

Chun margadh a thógáil a fhreastalóidh ar na riachtanais a bhaineann le GSC, GÚC agus aistrithe carbóin tionsclaíocha a fhorbairt, beidh gá le hinfheistíochtaí suntasacha. Meastar i staidéar ón gCoimisiún go bhféadfadh suas le 7 300 km a bheith sa líonra iompair CO2, lena n‑áirítear píblínte agus bealaí loingseoireachta, agus go bhféadfadh suas le EUR 12,2 billiún san iomlán a bheith ar a úsáid faoi 2030, agus go bhféadfadh ardú a bheith air sin go dtí thart ar 19 000 km agus EUR 16 bhilliún san iomlán faoi 2040 28 . Ní mór roinnt dúshlán a shárú chun infheistíocht a shlógadh agus líonra iompair chomh fairsing sin a úsáid.

Cé gurb iad na píblínte an rogha iompair is coitianta le haghaidh CO2 i mórán cásanna, tá na costais chaipitil tosaigh a bhaineann lena dtógáil ard agus baineann agaí seachadta fada leo. Roimh 2030, beidh loingseoireacht CO2 ina rogha thábhachtach, ach éilítear leis sin go mbeidh flít de longa iompair speisialaithe CO2 ar fáil. Is bacainní suntasacha iad an éiginnteacht maidir le méideanna CO2 amach anseo, comhordú casta ar fud na slabhraí luacha, agus nósanna imeachta fada um cheadú d’infheisteoirí dul ar aghaidh leis na tionscadail. Ina theannta sin, éileofar bonneagar iompair trasteorann ar mhórscála sruthanna CO2 a láimhseáil ó fhoinsí éagsúla, a ghabhfar le teicneolaíochtaí éagsúla agus a n‑úsáidfear modhanna iompair éagsúla agus láithreáin stórála éagsúla ina leith, lena n‑éilítear idir-inoibritheacht a áirithiú.

As seo amach, beidh gá le híoschaighdeáin cháilíochta srutha CO2 chun ilroinnt an mhargaidh a sheachaint 29 . Ba cheart don obair chaighdeánaithe aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna amhail comhdhéanamh, íonacht, brú agus teocht. Ina theannta sin, tá gá le treoirlínte comhchoiteanna maidir le ‘substaintí teagmhasacha gaolmhara ón bpróiseas foinse, gabhála nó insteallta’ ar féidir glacadh leo i gceadanna stórála CO2 30 . Thacódh sé sin le margadh cothrom trí chothromaíocht a chruthú idir éifeachtacht costais agus rioscaí, toisc go dtagann costais éagsúla le leibhéil íonachta éagsúla CO2, agus riosca suntasach don chomhshaol á chosc ag an am céanna.

Suiteálacha gabhála carbóin atá suite ar shiúl ó mhoil thionsclaíocha agus ó láithreáin stórála agus ó astaírí beaga nach bhfuil dóthain méideanna CO2 iontu le go mbeadh spéis ag oibreoirí iompair iontu sa chaoi go mbeadh an baol ann go n‑eisiafaí oibreoirí iompair ón margadh ar fad, rud a d’fhéadfadh an bonn a bhaint go mór den dícharbónú. Tá gá le réitigh shonracha chun riachtanais na láithreán sin agus na réigiún leochaileach a chomhlíonadh agus chun a gcumhacht caibidlíochta le hoibreoirí líonra a mhéadú agus chun aistriú cóir a áirithiú nach bhfágfar aon duine ar lár.

Tá gá le bonneagar iompair chun margadh aonair a chruthú do CO2 san Eoraip. Chun bonneagar iompair agus stórála CO2 neamh-idirdhealaitheach, rochtana oscailte, trédhearcach, ilmhódach, trasteorann a fhorbairt, tá gá le comhordú ar fud an tslabhra luacha, na trédhearcachta conarthaí agus praghsanna agus ceadú tráthúil.

I bhfianaise mhéid fhéideartha an mhargaidh sin mar a léirítear san obair anailíseach 31 , beidh gá le creat tiomnaithe beartais agus rialála chun a fhorbairt a bharrfheabhsú agus comhchuibhiú a áirithiú ar fud na hEorpa, i gcomhréir le rialacha iomaíochta an Aontais.

Chun na buntáistí a bhaineann le caipiteal a chaitear ar bhonneagar a bharrfheabhsú, bheadh ar chreat amach anseo breathnú freisin ar idirghníomhaíochtaí le hearnálacha an leictreachais, an gháis agus na hidrigine agus ar an ngá atá le hacmhainneacht bhreise amach anseo, lena n‑áirítear mapáil a dhéanamh ar athrú cuspóra agus athúsáid féideartha an bhonneagair atá ann cheana do shruthanna CO2. Is é is aidhm dó comhtháthú an chórais a áirithiú agus solúbthacht agus athléimneacht a chur chun cinn i gcóras fuinnimh an Aontais. Ba cheart pleanáil gréasáin den sórt sin ar fud an Aontais a bhunú ar chur chuige rannpháirteach, mar a dhéantar in earnálacha an leictreachais agus an gháis, i gcás ina soláthraíonn páirtithe leasmhara ionchur trí phróisis chomhairliúcháin. Chun tacú le luaththionscadail bhonneagair CO2 (trasteorann), breithneoidh an Coimisiún, i ndlúthchaidreamh leis an tionscal, comhordaitheoirí Eorpacha a ainmniú chun aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna amhail deacrachtaí nó moilleanna ar leith agus chun bonn eolais a chur faoi fhorbairt creat rialála atá oiriúnach don fheidhm. Cuirfidh Fóram GÚSC ionchur ar fáil don obair seo agus beidh an tAirmheán Comhpháirteach Taighde mar bhonn agus thaca ag an bpróiseas lena chuid oibre ar fhorbairt bonneagair iompair uile-Eorpach CO2 32 .

4.2    Astaíochtaí CO2 a ghabháil agus a stóráil in ionad iad a scaoileadh isteach san atmaisféar

Áirítear le gabháil agus stóráil carbóin feidhmchláir ina ngabhtar agus ina stóráiltear CO2 go buan. De réir an Mheasúnaithe Tionchair atá mar bhonn le Teachtaireacht 2040 an Aontais maidir le Sprioc Aeráide, ní mór GSC a úsáid ar mórscála chun gníomhaíochtaí maolaithe eile a chomhlánú chun aghaidh a thabhairt ar astaíochtaí atá deacair a laghdú, go háirithe astaíochtaí próiseas tionsclaíoch, agus chun aeráidneodracht a bhaint amach faoi 2050.

Maidir le formhór na gconairí bainistithe carbóin tionsclaíocha eile, tosaíonn sé le hastaíochtaí CO2 tionsclaíocha a bhfuil sé deacair srian a chur leo a ghabháil in ionad iad a scaoileadh isteach san atmaisféar. Tugann praghas carbóin CTA dreasacht chun CO2 a ghintear ó bhreosla iontaise agus ó astaíochtaí próiseas tionsclaíoch a ghabháil. Táthar ag súil go dtiocfaidh méadú ar an dreasacht sin mar thoradh ar an athchóiriú deireanach, toisc go bhfuil an uasteorainn astaíochtaí CTA ag laghdú tuilleadh go seasta, rud a shocraíonn ionchas praghais láidir do charbón san Aontas.

Sa lá atá inniu ann tá athbhreithniú á dhéanamh ag cuideachtaí tionsclaíocha ar fud an Aontais ar roghanna straitéiseacha chun a bpróisis táirgthe a athrú ina n‑oibríochtaí glanastaíochtaí chun costais a ísliú agus chun táirgí deiridh ísealcharbóin nó saor ó charbón a thairiscint don mhargadh. Tá earnálacha tionsclaíocha a bhfuil sé deacair srian a chur lena n‑astaíochtaí próisis (e.g. stroighin) ag forbairt pleananna infheistíochta níos mó agus níos mó chun CO2 a ghabháil lena athúsáid chun breoslaí/ceimiceáin (GÚC) a tháirgeadh nó chun é a stóráil go buan (GSC) 33 .

Braitheann cinntí infheistíochta ar fhorbairt margaí le haghaidh táirgí deiridh ísealcharbóin nó saor ó charbón agus ar infhaighteacht slabhra luacha CO2 iomlán le seirbhísí gabhála, iompair, úsáide nó stórála a thairgtear ar phraghsanna iomaíocha.

Oibreoidh an Coimisiún i dtreo ardán comhiomlánaithe CO2 AE a bhunú faoi 2026 a thacaíonn le cuideachtaí a ghabhann CO2 chun seirbhísí slabhra luacha CO2 a fháil. Is é an cuspóir éileamh ar stóráil agus ar infhaighteacht stórála a mheaitseáil i dtéarmaí ama agus suíomhanna a éascú, agus ag an am céanna cur le slándáil an tsoláthair stórála i dtéarmaí méideanna agus inacmhainneachta 34 . D’fhéadfadh an t‑ardán sin trédhearcacht chonarthach agus soláthair a chur ar fáil freisin agus faisnéis a thabhairt do sholáthraithe iompair agus stórála maidir le pleanáil bonneagair. Tá sé sin ábhartha go háirithe do chuideachtaí a bhfuil níos lú cumhachta margála acu a ghabháil.

Ní hamháin go n‑éilíonn gabháil agus stóráil carbóin an CO2 a ghabháil ach é a stóráil go buan freisin. Chun láithreáin stórála a fhorbairt chun sprioc 2030 maidir le hacmhainn insteallta a bhaint amach, beidh gá le tacaíocht ó údaráis cheadaithe agus le hidirphlé leo. Níl na próisis iarratais ar cheadanna stórála ar siúl ach i gceithre Bhallstát amháin 35 , ach tá beartaithe ag ocht mBallstát go ngabhfar 15.2 milliún tona CO2 in aghaidh na bliana san iomlán ag tosú chomh luath le 2025, rud a chuireann béim ar an ngá práinneach le hacmhainneacht stórála oibríochtúil CO2 a oscailt roimh 2030 36 .

Leagtar béim leis sin ar an tábhacht a bhaineann le luath-rannpháirtíocht idir iarratasóirí ar cheadanna agus údaráis inniúla le linn chéim ullmhúcháin na dtionscadal straitéiseach stórála glan-nialasachta CO2 agus leagtar béim ar an ngá atá le tuilleadh dreasachtaí eacnamaíocha chun níos mó acmhainneachta stórála a shainaithint agus a thógáil. Beidh sé tábhachtach freisin go gcomhlánóidh na Ballstáit go léir a n‑anailís ar riachtanais gabhála agus ar roghanna stórála sna Pleananna Náisiúnta deiridh Fuinnimh agus Aeráide i gcomhréir le moltaí an Choimisiúin 37 .

Síneann an cás gnó chun bonneagar stórála criticiúil CO2 a fhorbairt thar an sprioc láithreach chun astaíochtaí a laghdú sna blianta amach romhainn toisc go bhfuil sé de chumas ann cur le hastaíochtaí diúltacha ar fud an gheilleagair fiú tar éis 2050. Mar chéim thosaigh, ba cheart do na Ballstáit aitheantas agus tacaíocht a thabhairt do láithreáin stórála agus do bhonneagar gabhála agus iompair gaolmhar mar thionscadail straitéiseacha glan-nialasachta faoi NZIA chun rochtain leordhóthanach ar acmhainneacht insteallta d’astaíochtaí CO2 a bhfuil sé deacair srian a chur leo a áirithiú. Dhreasódh sé sin braislí slabhra luacha bainistithe carbóin thionsclaíoch atá dírithe ar mhéideanna gabhála tosaigh a chomhthiomsú chun riosca a laghdú maidir le hinfheistíochtaí láithreáin stórála.

Chun na costais roimh ré ar infheisteoirí stórála a laghdú, féadfaidh na Ballstáit breithniú a dhéanamh ar chomhiomlánú na slándála airgeadais is gá ó oibreoirí stórála CO2 i bhfoirm tobhach in aghaidh na toirte de CO2 a stóráiltear, agus an stóráil íseal-riosca CO2 á cur san áireamh i gcomparáid, mar shampla, le hoibríochtaí táirgthe hidreacarbóin 38 .

Ba cheart treochláir mhionsonraithe maidir le laghdú astaíochtaí CO2 a chomhdhearadh agus a chur chun feidhme ar leibhéal na hearnála, agus castacht na bpróiseas tionsclaíoch á cur san áireamh. Is é an t‑ardán comhroinnte eolais do thionscadail thionsclaíocha GÚSC an t‑ardán iomchuí do threochláir earnála má tá úsáid bainistithe carbóin tionsclaíoch i gceist.

Ar bhonn shamhaltú an mheasúnaithe tionchair do sprioc aeráide 2040, bheadh gá le méadú ar an acmhainneacht bhliantúil insteallta CO2 le haghaidh stóráil gheolaíoch go 250 milliún tona de CO2 ar a laghad in aghaidh na bliana in 2040 sa Limistéar Eorpach Eacnamaíoch 39 . Chun é sin a dhéanamh, ní mór don Aontas a chumas féideartha stórála CO2 a shainaithint agus a fhorbairt agus a áirithiú go ndéanfar acmhainneachtaí bonneagair iompair agus stórála CO2 a scálú chun freastal ar riachtanais mhéadaitheacha na gabhála tionsclaíche agus na stórála tionsclaíche tar éis 2030.

Dá bhrí sin, cuirfidh an Coimisiún tús le hobair chun atlas infheistíochta ar fud an Aontais de láithreáin stórála CO2 ionchasacha a chruthú. Tar éis stocáireamh a dhéanamh ar riachtanais sonraí agus ar acmhainní daonna agus airgeadais atá ar fáil cheana féin, tiomsóidh an Coimisiún fardal digiteach maidir le stóráil faoi thalamh CO2, ag tógáil ar obair na suirbhéanna geolaíocha Eorpacha 40 . Déanfar gach láithreán stórála ionchasach a lipéadú de réir a ‘leibhéil ullmhachta stórála’ agus a mheaitseáil le sonraí poiblí chun dlús a chur leis an obair chun na hacmhainneachtaí stórála a shainaithint agus a mheasúnú 41 .

Ba cheart acmhainní a chur ar fáil do sheirbhísí geolaíocha in LEE agus ba cheart iad a bheith in ann an t‑eolas fo-ithreach ar fad atá ann cheana a chomhiomlánú. I gcás ina bhfuil sé ar fáil, ba cheart go n‑áireofaí leis sin faisnéis theicniúil amhail samplaí, iompraíocht gheoifisiceach, sonraí seismeacha ó láithreáin táirgthe hidreacarbóin agus luathshuíomhanna stórála CO2. Ba cheart infheisteoirí a bheith in ann an t‑atlas sin a úsáid chun deiseanna stórála ionchasacha a shainaithint mar chuid de shlabhraí luacha CO2.

Ina theannta sin, ní mór nósanna imeachta um cheadú stórála CO2 a bheith sainithe go maith, a bheith trédhearcach agus inchomparáide ar fud an Aontais. Tacóidh an Coimisiún leis na Ballstáit tionscadail straitéiseacha ghlan-nialasacha aitheanta le haghaidh bainistiú carbóin tionsclaíoch a leathadh amach, lena n‑áirítear aghaidh a thabhairt ar rioscaí dliteanais tras-slabhra luacha sonracha CO2 d’oibreoirí.

Ar bhonn na láithreán straitéiseach a sholáthróidh an chéad 50 milliún tona d’acmhainneacht stórála bhliantúil faoi 2030, forbróidh an Coimisiún treoirlínte maidir le cead stórála CO2, lena gcothromófar solúbthacht suíomhshonrach le hintuarthacht infheistíochta chun leathadh amach stórála CO2 a éascú agus a luathú.

4.3    CO2 a bhaint den atmaisféar

Tá slabhraí luacha aistrithe carbóin tionsclaíocha ríthábhachtach chun an cuspóir neodrachta carbóin a chumhdaítear sa Dlí Aeráide Eorpach a bhaint amach 42 . Chun geilleagar atá neodrach ó thaobh astaíochtaí gás ceaptha teasa de a bhaint amach faoi 2050, d’fhéadfadh sé go mbeadh aistrithe carbóin de dhíth ar an Aontas chun cothromaíocht a bhaint amach i dtaobh thart ar 400 milliún tona de CO2 atá coibhéiseach le hastaíochtaí iarmharacha in earnálacha a bhfuil sé deacair srian a chur leo amhail talmhaíocht, eitlíocht agus roinnt tionscal 43 . Beidh ról riachtanach ag réitigh bainte carbóin atá bunaithe ar an dúlra ina leith sin, ach ní bheidh siad leordhóthanach. Beidh gá freisin le haistrithe carbóin tionsclaíocha chun an sprioc sin a bhaint amach.

Gabhann aistrithe carbóin tionsclaíocha atá bunaithe ar theicneolaíocht GSC CO2 go díreach ón atmaisféar (DACCS) nó gabhann siad CO2 bithghineach ó ghléasraí cumhachta nó ó phróisis thionsclaíocha (BithGSC) agus stórálann siad go buan é contrártha le réitigh aistrithe neamhbhuana amhail athfhoraoisiú, ceapadh carbóin san ithir, nó ábhar tógála bithbhunaithe. Mar sin féin, tá costais arda roimh aistrithe carbóin tionsclaíocha agus tá riachtanais mhóra fuinnimh (DACCS) nó riachtanais láidre le hacmhainní nádúrtha (BithGSC) i gceist leo a d’fhéadfadh a bheith ina n‑ábhar imní maidir le hinbhuanaitheacht mura dtugtar aghaidh orthu i gceart. Chun aistrithe carbóin buana agus aistrithe carbóin neamhbhuana araon a úsáid, teastaíonn dreasachtaí lena gcuirtear a saintréithe sonracha san áireamh.

Níl aistrithe carbóin tionsclaíocha cumhdaithe faoi láthair faoi Threoir CTA AE ná faoin Rialacháin maidir le Comhroinnt Díchill 44 nó faoin Rialachán maidir le hÚsáid Talún, Athrú ar Úsáid Talún agus Foraoiseacht (LULUCF) 45 . Ós rud é nach n‑aithníonn CTA AE astaíochtaí diúltacha, ní dhreasaítear gabháil agus stóráil CO2 bithghéineach agus atmaisféarach le praghas margaidh carbóin comhlíontachta an Aontais, agus faoi láthair is ón gCiste don Nuálaíocht a thagann an t‑aon dreasacht ar leibhéal an Aontais. Sa chomhthéacs sin, braitheann cinntí infheistíochta don chineál sin oibríochtaí go príomha ar fhóirdheontais stáit nó ar mhargaí carbóin deonacha. Cuideoidh creat deonach an Aontais maidir le baint carbóin, lena dtugtar cuntas ar astaíochtaí saolré gníomhaíochtaí aistrithe carbóin, le maoiniú a shlógadh agus sláine chomhshaoil na n‑aistrithe carbóin á áirithiú ag an am céanna ach tá sé tábhachtach go ndéanfaidh an Coimisiún measúnú ar an mbealach is fearr chun dreasachtaí a sholáthar le haghaidh aistrithe carbóin tionsclaíocha i reachtaíocht an Aontais atá ann cheana nó trí ionstraimí nua.

Ós rud é go mbeidh baint carbóin ríthábhachtach chun cuspóir 2040 agus aeráidneodracht a bhaint amach faoi 2050, d’fhéadfaí cuspóirí sonracha a leagan síos maidir le haistrithe carbóin a mheas, más gá, i gcomhréir le cuspóir foriomlán an Aontais maidir le glanastaíochtaí GCT a laghdú do 2040.

Thug na comhreachtóirí sainordú don Choimisiún cheana féin measúnú a dhéanamh faoi 2026 an bhféadfaí, agus conas a d’fhéadfaí, an CO2 a bhaintear as an atmaisféar agus a stóráiltear go sábháilte agus go buan a chur i gcuntas agus a chumhdach le trádáil astaíochtaí 46 .. Ní mór é sin a bhaint amach gan laghduithe astaíochtaí a fhritháireamh agus sláine an chomhshaoil a áirithiú ag an am céanna, go háirithe maidir le húsáid bithmhaise a fhoinsítear go hinbhuanaithe le haghaidh BithGSC.

D’fhéadfaí é sin a dhéanamh trí aistrithe carbóin tionsclaíocha a chomhtháthú in CTA AE (margadh aonair ina gceadaítear aistrithe tionsclaíocha a ghiniúint chun oibleagáidí um thabhairt suas a chomhlíonadh le srianta nó gan srianta) nó trí shásra comhlíonta ar leith a chruthú le haghaidh aistrithe den sórt sin, atá nasctha go díreach nó go hindíreach le CTA AE. Mar thoradh air sin, chruthódh sé sin dreasachtaí praghasbhunaithe chun aistrithe carbóin tionsclaíocha a ghiniúint.

Ar dtús, ar cheann de na príomhdhúshláin bheadh sárú ar an difríocht shuntasach atá ann faoi láthair idir an praghas carbóin atá i réim agus an costas a bhaineann le CO2 a bhaint trí réitigh thionsclaíocha. Cé go bhféadfadh sé nach mbeadh an costas do roinnt suiteálacha BithGSC i bhfad níos airde ná an costas chun breosla iontaise a ghabháil agus a stóráil go buan agus chun astaíochtaí CO<2 a phróiseáil 47 , i gcás cineálacha eile aistrithe, amhail dírghabháil agus stóráil carbóin, tá na costais mheasta sa todhchaí idir EUR 122 agus EUR 539 in aghaidh an tona CO2 48 , i bhfad os cionn phraghas reatha CTA. Dá bhrí sin, d’fhéadfadh comhtháthú i gcóras praghsála CTA AE amháin a bheith ina dhreasacht neamhleor le haghaidh aistrithe tionsclaíocha. Ag céim luath san úsáid, beidh gá le tacaíocht bhreise chun dlús a chur leis an bhfoghlaim theicneolaíoch agus chun costais a laghdú a thuilleadh. Sa chomhthéacs sin, bheadh sé tábhachtach freisin féachaint ar ról na mBallstát maidir le haistrithe carbóin tionsclaíocha a fhorbairt.

Ag an am céanna, beidh sé tábhachtach dlús a chur le taighde, forbairt agus léiriú chun teicneolaíochtaí nua bainte carbóin a chur chun cinn agus a gcostais a ísliú. Ós rud é go bhfuil teicneolaíochtaí bainte éagsúla ag céimeanna éagsúla aibíochta, beidh gá le cláir shaincheaptha chun an fhorbairt a threorú. Úsáidfidh an Coimisiún na hionstraimí atá aige cheana chun tacú le teicneolaíochtaí tionsclaíocha bainte carbóin. Go sonrach, díreofar sa chlár Fís Eorpach ar dlús a chur le taighde chun feabhas a chur ar éifeachtúlacht agus ar indéantacht na dteicneolaíochtaí bainte, go háirithe teicneolaíochtaí gabhála ón aer, chomh maith lena dtráchtálú agus lena n‑uas-scálú go dtí an margadh le tacaíocht ón gComhairle Nuálaíochta Eorpach. Leanfaidh an Ciste don Nuálaíocht de thacaíocht a thabhairt do theicneolaíochtaí glana chun cuidiú le huas-scálú aistrithe carbóin.

4.4    CO2 a gabhadh a úsáid mar acmhainn chun breoslaí iontaise a athsholáthar i dtáirgeadh tionsclaíoch

Is gné thábhachtach agus nuálach eile de shlabhra luacha bainistithe carbóin tionsclaíoch é CO2 a ghabháil agus a athchúrsáil chun breoslaí sintéiseacha, ceimiceáin, polaiméirí nó mianraí ardfhorbartha a tháirgeadh. Cuireann sé freisin le samhail an gheilleagair chiorclaigh, a ghnóthóidh tuilleadh tábhachta faoin gcreat gníomhaíochta ar son na haeráide a fhad le 2040. Tá táirgeadh ceimiceán agus ábhar fós ag brath go mór ar amhábhair iontaise, a gcuirfear amhábhair mhalartacha ina n‑ionad de réir a chéile, amhail bithmhais inbhuanaithe, dramhaíl athchúrsáilte agus CO2 49 a gabhadh. Mar sin, trí amhábhair iontaise a athsholáthar, is féidir le GÚC cur le laghdú astaíochtaí, slándáil fuinnimh agus neamhspleáchas an Aontais.

Thairis sin, cuireann GÚC siombóis tionsclaíoch agus comhtháthú níos fearr ar phróisis chun cinn laistigh de bhraislí tionsclaíocha. Chuige sin, ba cheart bonneagar a bhaineann le GÚC a chur chun feidhme ar bhealach díláraithe, ag nascadh foinsí astaíochtaí tionsclaíocha le láithreáin táirgthe ar fud slabhraí luacha ar an leibhéal áitiúil, gan gá le bonneagar mór iompair CO2. Tá gá le rochtain ar hidrigin freisin chun teicneolaíochtaí GÚC a chumasú. Dá bhrí sin, is féidir ról lárnach a bheith ag sineirgí idir feidhmchláir GÚC agus líonraí hidrigine chun an dícharbónú a threisiú. Níl na tairbhí a bhaineann leis na teicneolaíochtaí úsáide CO2 sin aitheanta go hiomlán fós, áfach, ná níl a gcumas foinse mhalartach carbóin a sholáthar chun carbón iontaise a athsholáthar in earnálacha sonracha de gheilleagar an Aontais atá spleách ar charbón. Ní mór an t‑ídiú fuinnimh chun an próiseas dianfhuinnimh sin a chumhachtú a chur san áireamh sa mheasúnú ar an tairbhe iomlán don aeráid a bhaineann le gach cur i bhfeidhm GÚC mar mhalairt ar tháirge iontaise-bhunaithe.

Tacaítear le húsáidí áirithe de CO2 a gabhadh i dtáirgí le reachtaíocht 50 . Spreagtar leis na rialacha sin úsáid breoslaí GÚC-bhunaithe chun breoslaí iontaise a athsholáthar i bpríomhearnálacha, le cosaintí i bhfeidhm chun a áirithiú go soláthraíonn siad an t‑íoschoigilteas astaíochtaí GCT is gá.

Déantar foráil le Treoir CTA maidir le 20 milliún lamháltas ar a mhéad ó 2024 go 2030 le leithdháileadh saor in aisce ar oibreoirí aerárthaí chun an difríocht sa chostas atá fágtha a chumhdach maidir le húsáid breoslaí in-athnuaite de thionscnamh neamhbhitheolaíoch agus breoslaí malartacha inbhuanaithe 51 . Ceanglaítear le rialacha eitlíochta ReFuelEU 52 freisin, ó 2030, ar bhreoslaí in-athnuaite de thionscnamh neamh-bhitheolaíoch (RFNBO) breoslaí sintéiseacha arna dtáirgeadh le fuinneamh in-athnuaite a chumhdach trí GÚC freisin. Ar an gcaoi chéanna, leis an Rialachán Muirí FuelEU 53 cuirtear córas dreasachta speisialta i bhfeidhm chun tacú le glacadh RNFBOnna 54 . Aithneofar úsáid breoslaí GÚC den sórt sin in CTA AE freisin chun comhaireamh dúbailte na n‑astaíochtaí carbóin corpraithe a sheachaint.

Aithnítear le hathbhreithniú 2023 ar Threoir CTA AE freisin buaine na stórála carbóin i gcineálacha áirithe táirgí. Tá gníomh tarmligthe á ullmhú ag an gCoimisiún chun na coinníollacha a shonrú faoinar féidir stóráil bhuan a aithint, chun GÚC agus GSC buan a chur ar comhchéim in CTA. I gcomhréir le creat CTA AE, tabharfar le creat deimhniúcháin an Aontais maidir le baint carbóin an rogha aistrithe carbóin a ghintear le gníomhaíochtaí tionsclaíocha a stórálann carbón atmaisféarach nó bithghineach i dtáirgí a dheimhniú ar bhealach a chuireann cosc ar an gcarbón a astú in athuair san atmaisféar.

Tá gá le bearta breise, áfach, chun na tairbhí don aeráid a shainaithint a d’fhéadfadh a bheith ann maidir le carbón inbhuanaithe a úsáid ó CO2 a gabhadh seachas ó charbón iontaise le haghaidh feidhmeanna eile. I dtionscal na gceimiceán, d’fhéadfaí CO2 a gabhadh a úsáid mar amhábhar chun amhábhair iontaise-bhunaithe a ionadú, e.g. i monaraíocht polaiméirí, plaisteach, tuaslagóirí, péinteanna, glantach, cosmaidí agus cógaisíochta. Meastar thart ar 125 mhilliún tona, nó thart ar 450 milliún tona de choibhéis CO2, a soláthraítear níos mó ná 90 % de le carbón iontaise, a bheith san éileamh bliantúil ar charbón le haghaidh earnáil na gceimiceán amháin san Eoraip faoi láthair 55 .

Tá sé ríthábhachtach timthriallta carbóin inbhuanaithe a chur chun cinn agus spleáchas thionscal na gceimiceán ar amhábhair iontaise a laghdú go suntasach agus úsáid a bhaint as foinsí carbóin inbhuanaithe sna hearnálacha sin is mó a bhfuil gá leo agus is féidir leo an tairbhe aeráide is airde a bhaint amach. Is féidir é a dhéanamh trí thacú le samhlacha ciorclacha, trí leas a bhaint as bithgheilleagar ciorclach inbhuanaithe AE agus trí úsáid CO2 a gabhadh mar acmhainn charbóin nua a spreagadh, agus an ceanglas fuinnimh gaolmhar agus na dúshláin costais ghaolmhara á gcur san áireamh ag an am céanna.

Chun ról suntasach a imirt i ngeilleagar an Aontais, ní mór dúshláin struchtúracha agus bacainní rialála atá ann cheana maidir le húsáid teicneolaíochtaí GÚC a shainaithint agus aghaidh a thabhairt orthu. Ní mór creat a bheith ann do GÚC a rianaíonn foinse, iompar agus úsáid roinnt céadta milliún tona de CO2. Ba cheart dó sláine an chomhshaoil a áirithiú, lena n‑áirítear dliteanais maidir le sceitheadh CO2 , agus dreasacht praghsanna a chruthú lena léirítear go cruinn an tairbhe aeráide a bhaineann le réiteach ar fud an tslabhra luacha bainistithe carbóin thionsclaíoch.

Chun dreasacht éifeachtúil agus éifeachtach a sholáthar, ní mór don chreat tógáil ar chóras cuntasaíochta láidir trédhearcach lena dtugtar dreasacht shoiléir agus dhíreach do gach oibreoir sa slabhra luacha le haghaidh gníomhaíochta nach mbraitheann ar ghníomhaíochtaí oibreoirí réamhtheachtacha nó iartheachtacha eile.

Leis an athbhreithniú in 2026 ar CTA AE, déanfar measúnú ar roinnt saincheisteanna, lena n‑áirítear cé acu an gcinntítear le córas cuntasaíochta CTA AE go dtugtar cuntas ar na hastaíochtaí go léir agus go seachnaítear áireamh dúbailte nuair a úsáidtear CO2 a gabhadh i dtáirgí nach meastar a bheith buan i gcomhthéacs CTA. Déanfar measúnú ann maidir le cé acu ar cheart an CO2 a d’fhéadfaí a scaoileadh ó tháirgí agus ó bhreoslaí GÚC neamhbhuana a chur i gcuntas ag an bpointe astaíochta chuig an atmaisféar (‘cuntasaíocht iartheachtach’) nó nuair a ghabhtar CO2 ar dtús (‘cuntasaíocht réamhtheachtach’).

In athbhreithniú 2026 ar CTA AE déanfar measúnú freisin ar a indéanta atá sé suiteálacha loiscthe dramhaíola cathrach a áireamh in CTA AE, agus ar an bhféidearthacht próisis bainistithe dramhaíola eile a áireamh, go háirithe líontaí talún, agus critéir ábhartha amhail sláine an chomhshaoil agus ailíniú le cuspóirí an gheilleagair chiorclaigh agus na Treorach Dramhaíola á gcur san áireamh 56 . Mheasfadh sé go háirithe cé acu a d’fhéadfadh nó nach bhféadfadh na hearnálacha sin in CTA AE cuidiú le GÚC neamhbhuan a aithint mar chonair chun oibleagáidí géillte a laghdú trí astaíochtaí praghsála iartheachtacha.

Leagtar amach sa Teachtaireacht maidir le Timthriallta Carbóin Inbhuanaithe 57 freisin an cuspóir 20 % den charbón a úsáidtear sna táirgí ceimiceacha agus plaisteacha a eascraíonn as foinsí neamhiontaise inbhuanaithe a bhaint amach faoi 2030. Chun an cuspóir sin a bhaint amach, tá gá le gníomhaíocht chun conair a fhorbairt le tionscal na gceimiceán le haghaidh bealaí táirgthe a chuireann carbón inbhuanaithe in ionad carbóin iontaise.

Chun na cuspóirí sin a bhaint amach, beidh gá le tacaíocht do theicneolaíochtaí nuálacha a ghabhann CO2 ón atmaisféar nó ó shruthanna dramhaíola tionsclaíocha agus a iompaíonn é ó thruailleán ina acmhainn luachmhar. Is féidir an CO2 a gabhadh a iompú ansin chuig gach cineál táirgí inbhuanaithe, lena n‑áirítear breoslaí, ceimiceáin nó ábhair mhianracha.

Ba cheart tacaíocht den sórt sin a bheith ar fáil do theicneolaíochtaí ar gach leibhéal ullmhachta teicneolaíochta. Ba cheart dó leas a bhaint as an gclár Fís Eorpach le haghaidh taighde taiscéalaíoch, as an gComhairle Eorpach um Nuálaíocht le haghaidh iarratais ar GÚC a bhfuil leibhéal áirithe aibíochta bainte amach acu cheana féin agus as an gCiste don Nuálaíocht le haghaidh tionscadail réamhthráchtála a d’fhéadfadh méadú a dhéanamh.

5.Timpeallacht chumasúcháin a chruthú le haghaidh bainistiú carbóin tionsclaíoch

Chun acmhainneacht iomlán an bhainistithe carbóin tionsclaíoch a bhaint amach, ní mór coinníollacha fabhracha a chruthú chun gach gné den slabhra luacha carbóin a fhorbairt. Tugann sé sin le tuiscint, ní hamháin rialáil atá oiriúnach don fheidhm, ach infheistíocht agus maoiniú freisin, le haghaidh taighde, nuálaíochta agus úsáid luath. Maidir le cinnteacht d’infheisteoirí agus do chásanna gnó inmharthana, tá gá le tuiscint agus feasacht an phobail freisin ar réitigh bainistithe carbóin thionsclaíocha. Ar deireadh, ós rud é go bhfuil an ghné thrasteorann ríthábhachtach chun bainistiú carbóin tionsclaíoch a uas-scálú, beidh gá le comhar idirnáisiúnta chun an acmhainneacht a uasmhéadú maidir le hastaíochtaí a mhaolú san Eoraip agus níos faide i gcéin.

5.1    An t‑aistriú chuig carbón glan a infheistiú agus achistiú

Leis an sprioc maidir leis an nGníomh um an Tionscal Glan-Nialasachta (NZIA) atá beartaithe de 50 milliún tona d’acmhainneacht stórála bhliantúil CO2 faoi 2030 éilítear thart ar EUR 3 bhilliún d’infheistíochtaí i saoráidí stórála carbóin, ag brath ar shuíomhanna agus ar acmhainneacht na láithreán stórála geolaíche 58 . Ina theannta sin, meastar i dtuarascáil ón gCoimisiún go mbeidh riachtanais infheistíochta ann maidir le bonneagar iompair píblínte agus long a bhaineann le sprioc an Ghnímh um an Tionscal Glan-nialasachta (NZIA) idir EUR 6,2 agus 9.2 billiún faoi 2030 59 . Ar deireadh, meastar go mbeidh na costais gabhála ó fhoinsí pointí idir EUR 13/t agus EUR 103/t de CO2 ag brath ar an tionscal, ar an teicneolaíocht gabhála agus ar chomhchruinniú CO2. Ina theannta sin, meastar i dtuarascáil a d’ullmhaigh páirtithe leasmhara tionscail d’Fhóram GÚSC go bhfuil easnamh maoinithe EUR 10 mbilliún carnach faoi 2030 do thionscadail GSC a fógraíodh faoi láthair 60 .

I ndiaidh 2030, measann an Coimisiún go méadófar na riachtanais infheistíochta riachtanacha i mbonneagar iompair CO2 go dtí idir EUR 9,3 agus EUR 23,1 billiún in 2050 chun na cuspóirí idir 2040 agus 2050 a bhaint amach, mar a leagtar amach i gcumarsáid sprioc aeráide 2040 an Aontais.

In ainneoin riachtanais infheistíochta atá ag méadú, tá tuarascáil Fhóram GÚSC ag súil go dtosóidh margadh atá inmharthana ó thaobh na tráchtála de ag teacht chun cinn tar éis 2030, áit ar féidir le hinfheisteoirí toradh iomaíoch a thuilleamh ar chaipiteal infheistithe bunaithe ar phraghas carbóin an Aontais. Beidh an comhartha faoi phraghas an charbóin in CTA AE ríthábhachtach chun tionscadail GSC a dhéanamh inmharthana ó thaobh na tráchtála de, ag cur san áireamh an costas a bhaineann le gabháil, iompar agus stóráil CO2 ar thaobh amháin agus an praghas a bhaineann leis an méid céanna CO2 a astú ar an taobh eile.

Ina theannta sin, bheadh gá le taraifí, ionstraimí nua maoinithe, ráthaíochtaí agus ionstraimí riosca a thabhairt isteach chun infheistíochtaí a éascú. I ndeireadh na dála, tá na riachtanais infheistíochta sin socraithe i gcoinne acmhainneacht mhargaidh theoiriciúil eachtarshuite mheasta CO2 a gabhadh san Aontas idir 360 agus 790 milliún tona de CO2, a d’fhéadfadh idir EUR 45 bhilliún agus EUR 100 billiún a ghiniúint i luach eacnamaíoch iomlán an tslabhra luacha CO2 amach anseo san Aontas ó 2030 ar aghaidh agus a d’fhéadfadh cuidiú le 75 000 go 170 000 post a chruthú 61 .

Le linn na tréimhse anuas go dtí 2030, tá tacaíocht bhreise ar leibhéal an Aontais agus ar an leibhéal náisiúnta ríthábhachtach chun réitigh bainistíochta carbóin tionsclaíoch a fhorbairt agus a uas-scálú, lena n‑áirítear infheistíochtaí chun na scileanna riachtanacha a fhorbairt. Tá tionscadail bainistithe carbóin tionsclaíoch den chéad scoth costasach agus braitheann cinntí infheistíochta deiridh ar go leor tosca. Áirítear leis sin an cumas maoiniú poiblí agus maoiniú príobháideach a chomhcheangal. Ina theannta sin, tá gá le comhordú idir tionscadail den sórt sin agus páirtithe leasmhara eile, go háirithe oibreoirí fuinnimh agus iompair, chun an bonn a leagan síos do chinntí infheistíochta deiridh.

Sa lá atá inniu ann, tá sásraí cistiúcháin deontais idirlinne, lena n‑áirítear Ciste don Nuálaíocht CTA AE, fós ar fáil chun roinnt maoinithe a sholáthar chun tionscadail CO2 nuálacha roghnaithe ar mórscála a úsáid. Go dtí seo, leithdháil an Ciste don Nuálaíocht tacaíocht faoi Threoir CTA AE ar 26 thionscadal GSC agus GÚC ar mórscála agus ar mionscála agus tugadh amach níos mó ná EUR 3,3 billiún i ndeontais.

Is príomhshásra tacaíochta eile de chuid an Aontais í an tSaoráid um Chónascadh na hEorpa (SCE) chun tionscadail bonneagair fuinnimh agus iompair trasteorann a fhorbairt. Go dtí seo, dheonaigh SCE thart ar EUR 680 milliún do thionscadail leasa choitinn CO2  62 . I bprionsabal, is féidir tacú le maoiniú margadhbhunaithe do thionscadail GSC agus GÚC atá inmharthana ó thaobh an gheilleagair de faoi Chiste InvestEU 63 .

Ina theannta sin, tá an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta ar fáil do na Ballstáit chun tacú le hinfheistíochtaí i ngabháil carbóin 64 . Maidir le státchabhair le haghaidh réitigh bainistithe carbóin thionsclaíocha, áirítear leis na Treoirlínte maidir le Státchabhair le haghaidh na haeráide, chosaint an chomhshaoil 65 agus an fhuinnimh agus leis an Rialachán Ginearálta 66 maidir le Blocdhíolúine coinníollacha faoina mbeadh Státchabhair le haghaidh infheistíochtaí GSC agus GÚC incheadaithe. Tá GSC san áireamh freisin i dtacsanomaíocht airgeadais inbhuanaithe an Aontais, córas aicmithe a forbraíodh chun gníomhaíochtaí eacnamaíocha a mheastar a bheith inbhuanaithe ó thaobh an chomhshaoil de a shainaithint agus a shainiú 67 . Chuir an Banc Eorpach Infheistíochta gabháil agus stóráil carbóin san áireamh ina phacáiste maoinithe EUR 45 bhilliún chun tacú le Plean Tionsclaíoch an Chomhaontaithe Ghlais 68 ..

Chun an bhearna idir praghas carbóin agus costas tionscadal bainistithe carbóin thionsclaíoch a dhúnadh, is féidir leis na Ballstáit breathnú ar scéimeanna ‘Conradh Difríochta Carbóin’ (CCD) a mholadh le fóirdheontais lena gcumhdaítear an difríocht idir praghas tagartha carbóin agus ‘praghas ceangail’ comhaontaithe a léiríonn fíorchostais an tionscadail 69 . Soláthraíonn an modh tacaíochta seo sruth ioncaim intuartha d’fhorbróirí tionscadail agus is réiteach maith é chun riosca a laghdú maidir le hinfheistíocht.

Chun bogadh níos faide anonn ná an chéim tosaigh le tionscadal straitéiseach glan-nialasachta ar mhórscála, beidh an comhartha faoi phraghas an charbóin in CTA AE ríthábhachtach chun tionscadail GSC a dhéanamh inmharthana ó thaobh na tráchtála de, ag cur san áireamh an costas a bhaineann le gabháil, iompar agus stóráil CO2 ar thaobh amháin agus an praghas a bhaineann leis an méid céanna CO2 a astú ar an taobh eile.

I gcás ina bhfuil gá le tacaíocht phoiblí, d’fhéadfaí sásra ar fud an Aontais faoin gCiste don Nuálaíocht a shamhlú mar shásra comhpháirteach tacaíochta ‘ceantanna mar sheirbhís’ lena gcuirfí ar a gcumas do thíortha LEE a mbuiséad náisiúnta a úsáid chun tacaíocht a dheonú do thionscadail atá lonnaithe ina gcríoch bunaithe ar shásra ceantála ar fud an Aontais. D’fhéadfadh sé sin dlús a chur le tionscadail sa mhargadh aonair agus na tionscadail is iomaíche agus is éifeachtaí ó thaobh an chomhshaoil de a shainaithint, i gcomhréir le rialacha maidir le státchabhair agus le tionscadail náisiúnta iomaíocha leordhóthanacha. Tá ceannródaíocht á déanamh ar an gcéad sásra tairisceana iomaíoch faoi cheant píolótach an Chiste don Nuálaíocht maidir le táirgeadh hidrigine in-athnuaite san Aontas 70 . Chun páirt a ghlacadh i sásraí tacaíochta comhpháirteacha, ní mór do thíortha leasmhara an próiseas um fhógra a thabhairt maidir le státchabhair a leanúint 71 .

Ina theannta sin, léiríodh le glacadh rathúil ceallraí agus hidrigine mar thionscadail thábhachtacha ar mhaithe le leas na hEorpa i gcoitinne (IPCEI) go bhfuil dea-thorthaí ar thionscadail chomhtháite trasteorann chasta atá tábhachtach mar gheall ar an méid a chuireann siad le cuspóirí an Aontais mar thoradh ar dhlúthchomhar leis na Ballstáit agus le cuideachtaí atá toilteanach tabhairt faoi thionscadail bhonneagair uaillmhianacha nuálacha nó oscailte.

I mí Dheireadh Fómhair 2023 sheol an Coimisiún Fóram Comhpháirteach Eorpach um Thionscadail Thábhachtacha ar mhaithe le Leas na hEorpa i gCoitinne (CFC-IPCEI) chun díriú ar theicneolaíochtaí straitéiseacha a shainaithint agus a chur in ord tosaíochta do gheilleagar an Aontais a d’fhéadfadh a bheith ina n‑iarrthóirí ábhartha ar IPCEInna amach anseo 72 . Dá bhrí sin, féadfaidh na Ballstáit úsáid a bhaint as CFC-IPCEI, ina dtugtar le chéile saineolaithe ó na Ballstáit agus seirbhísí an Choimisiúin, mar ardán chun tionscadail thábhachtach ar mhaithe le leas na hEorpa i gcoitinne (IPCEI) a d’fhéadfadh a bheith ann i réimse na bainistíochta carbóin tionsclaíche a roghnú agus a cheapadh ar bhealach comhordaithe agus trédhearcach.

5.2    Feasacht an phobail

Ós rud é go bhfuil gá le tionscadail bhonneagair bhainistithe carbóin thionsclaíoch chun go sroichfidh an Eoraip glan-nialasacht agus go mbeidh cistiú poiblí de dhíth chuige sin ar a laghad sa chéim imlonnaithe tosaigh, tá sé bunriachtanach go spreagfaidh na Ballstáit díospóireacht chuimsitheach, eolaíoch agus thrédhearcach maidir le gach teicneolaíocht bhainistithe carbóin thionsclaíoch agus go dtacóidh siad leis an díospóireacht sin. Ina theannta sin, beidh sé ríthábhachtach coimircí sóisialta, comhshaoil agus sláinte a áirithiú chun tacú le cur chun feidhme freagrach agus le go gcloífidh an pobal leo. Ba cheart rannpháirtíocht na n‑údarás poiblí, na bhforbróirí tionscadail, na, n‑eagraíochtaí neamhrialtasacha agus na sochaí sibhialta a dhéanamh roimh an gceapadh beartas agus roimh chur chun feidhme na dtionscadal, lena linn agus ina dhiaidh. Tá sé riachtanach go mbeadh na páirtithe leasmhara go léir rannpháirteach go réamhghníomhach ionas nach próiseas faisnéise aonbhealaigh é agus breithniú a dhéanamh ar dhaonraí áitiúla a bhronnadh as bonneagar bainistithe carbóin a óstáil.

Ar bhonn a gcuspóirí sainaitheanta maidir le dícharbónú, ba cheart do na Ballstáit a bheith i mbun plé leis na páirtithe leasmhara go léir atá ag obair ar straitéisí náisiúnta bainistithe carbóin tionsclaíoch. Chomh maith le díospóireacht náisiúnta a spreagadh maidir le bainistiú carbóin thionsclaíoch i gcomhthéacs na spriocanna aeráide, ba cheart an réasúnaíocht eacnamaíoch atá taobh thiar den tacaíocht don teicneolaíocht agus dá cur i bhfeidhm, na deiseanna a eascraíonn as sin agus freisin na costais, na hábhair imní agus na rioscaí sábháilteachta agus comhshaoil, agus gníomhaíochtaí rialála lena dtugtar aghaidh ar na hábhair imní sin a leagan amach i bplé den sórt sin. Ba cheart an plé sin a dhéanamh go hidirnáisiúnta freisin.

Úsáidfidh an Coimisiún Fóram GÚSC agus fóraim eile de chuid an Choimisiúin, lena n‑áirítear an tSeachtain Eorpach um Fhuinneamh Inbhuanaithe, chun díospóireacht phoiblí a spreagadh agus chun tuiscint agus feasacht an phobail ar bhainistiú carbóin thionsclaíoch a mhéadú. Cuirfidh sé freisin leis an díospóireacht phoiblí ar an leibhéal náisiúnta agus ar an leibhéal áitiúil trí shonraí agus taithí a roinnt ó thionscadail a dtacaíonn sé leo, lena n‑áirítear faoin gCiste don Nuálaíocht agus faoi na Líonraí Fuinnimh Tras-Eorpacha.

Déanfaidh an Coimisiún faireachán ar thuairim an phobail maidir le bainistiú carbóin thionsclaíoch, lena n áirítear trí shuirbhéanna Eorabharaiméadair, agus spreagfaidh sé na Ballstáit feasacht an phobail a thomhas ar an leibhéal náisiúnta. Áireofar i gcláir mhaoinithe taighde an Aontais ar bhainistiú carbóin tionsclaíoch topaicí ar dhearcadh an phobail.

5.3    Taighde agus nuálaíocht

Tá laghduithe suntasacha ar chostais mar thoradh ar infheistíochtaí sa taighde agus sa nuálaíocht. Leagann na páirtithe leasmhara béim ar acmhainneacht shoiléir don nuálaíocht chun éifeachtúlacht agus laghduithe costais a chur chun cinn agus chun comhtháthú a fheabhsú. Le linn na tréimhse 2007-2023, tá níos mó ná EUR 540 milliún infheistithe ag an gCoimisiún i réitigh nuálacha GÚSC trína chreatchláir chomhleanúnacha um thaighde agus um nuálaíocht (FP7, Fís 2020 agus Fís Eorpach). Leanfaidh an Coimisiún den infheistiú i dtaighde agus i nuálaíocht le haghaidh na dteicneolaíochtaí bainistithe carbóin thionsclaíoch go léir, lena n‑áirítear réitigh nua, chun infhaighteacht na dteicneolaíochtaí ar an margadh a mhéadú agus chun spriocanna meántéarmacha agus fadtéarmacha a bhaint amach.

Is féidir le taighde réamhnormatach atá bunaithe ar shonraí oscailte cur le hobair chaighdeánaithe. Mar shampla, níl pictiúr iomlán againn faoi láthair ar iompraíocht fhisiceach agus cheimiceach CO2 eisíon. Tá gá le taighde agus nuálaíocht chun teicneolaíochtaí gabhála carbóin a bharrfheabhsú a thuilleadh (e.g. íonú) agus chun a éifeachtúlacht fuinnimh a mhéadú. Tá gá le taighde bunúsach dá bhrí sin, agus tá gá le coincheapa freisin chun na heisíontais ábhartha go léir a rianú nó chun faireachán a dhéanamh orthu. I gcásanna mar seo, tá gá le rochtain ar shonraí atá ar fáil go héasca agus atá oscailte le haghaidh taighde chun tacú le comhpháirteanna le haghaidh caighdeánaithe agus chun cuidiú le teorainneacha atá ródhian a sheachaint.

Ós rud é go bhfuil líon méadaitheach tionscadal GÚSC ar an mbóthar ceart le bheith ag feidhmiú roimh 2030, tá luach mór ag baint leis na tionscadail seo ar scála tionsclaíoch a chomhiomlánú ina n‑ardán comhroinnte eolais chun bailiú agus comhroinnt faisnéise agus dea-chleachtas maidir le tionscadail GÚSC san Aontas agus idir tionscadail GÚSC san Aontas a éascú. Tá an obair seo tosaithe cheana féin ag an gCiste don Nuálaíocht leis na tionscadail a bhfuil deontas faighte acu. Tá fócas reatha na comhroinnte eolais ar cheachtanna a foghlaimíodh maidir le conas cinntí infheistíochta deiridh a bhaint amach, lena n‑áirítear méideanna gabhála agus stórála a mheaitseáil, rioscaí an tslabhra eatramhaigh a cheadú agus aghaidh a thabhairt orthu.

Sa todhchaí, cuimseoidh comhroinnt eolais teicneolaíochtaí gabhála, bonneagar iompair agus stórála, saintréithe láithreáin stórála, gnéithe rialála, riachtanais maidir le caighdeáin, rochtain ar mhaoiniú agus bainistíocht páirtithe leasmhara. Cumhdófar leis sin freisin ceachtanna a foghlaimíodh maidir le rannpháirtíocht an phobail agus maidir le dea-chleachtas idirphlé idir forbróirí tionscadail, údaráis áitiúla agus náisiúnta a roinnt. Beidh an t‑ardán comhroinnte eolais oscailte do gach tionscadal atá réidh le faisnéis a chomhroinnt agus comhoibriú gan faisnéis atá íogair ó thaobh na tráchtála de a nochtadh agus i gcomhréir iomlán le rialacha iomaíochta an mhargaidh aonair.

Ba cheart do na ceachtanna a foghlaimíodh ó na tionscadail thionsclaíocha cur le cláir náisiúnta agus Eorpacha um thaighde agus um nuálaíocht chun bearnaí eolais a dhúnadh agus dlús a chur le forbairt teicneolaíochtaí nua.

5.4    An comhar trasteorann agus idirnáisiúnta

Beidh gá le córais bhainistithe carbóin thionsclaíoch inscálaithe a úsáid go rathúil dár gcomhpháirtithe domhanda agus beidh sé ríthábhachtach chun a spriocanna a bhaint amach faoi Chomhaontú Pháras. Mar shampla, úsáideann na Stáit Aontaithe a Dhlí Bonneagair Dépháirtigh chun tacú le gabháil dhíreach aeir agus tá méadú tagtha ar na creidmheasanna cánach le haghaidh gabháil carbóin agus stóráil bhuan faoin nGníomh um Laghdú Boilscithe. D’fhoilsigh an Ríocht Aontaithe a fís maidir le carbón a ghabháil, a úsáid agus a stóráil in 2023, agus tá sé mar aidhm aici margadh a fhorbairt chun 20-30 Mtpa de CO2 a ghabháil faoi 2030 73 . Dá bhrí sin, tá na deiseanna gnó ann do thionscail an Aontais ar an scála domhanda. Cuirfidh comhar le tíortha tosaigh eile a bhfuil sé mar aidhm acu carbón a phraghsáil agus costais slabhraí luacha a laghdú deiseanna ar fáil freisin chun luas laghduithe ar astaíochtaí gás ceaptha teasa a luathú ar fud an domhain.

Ag an am céanna, tá deiseanna soiléire ann chun comhoibriú thar theorainneacha. Tá an chéad chomhaontú trasteorann tráchtála chun CO2 a tháirgtear san Aontas a ghabháil agus é a loingsiú lena stóráil san Iorua sínithe cheana féin 74 . I gcás Bhallstáit an Limistéir Eorpaigh Eacnamaíoch (LEE), is é creat dlíthiúil an Aontais a cuireadh chun feidhme an ‘socrú’ ábhartha idir na Páirtithe de réir bhrí Airteagal 6(2) de Phrótacal idirnáisiúnta 1996 a ghabhann leis an gCoinbhinsiún maidir le Truailliú Muirí a Chosc trí Dhumpáil Dramhaíola agus Ábhair Eile, 1972 (‘prótacal Londan’). Dá réir sin, is féidir le haon oibreoir líonraí iompair CO2 agus/nó láithreán stórála CO2 leas iomlán a bhaint as creat dlíthiúil an Aontais chun CO2 a allmhairiú nó a onnmhairiú a gabhadh laistigh de LEE.

De thuras na huaire, is é an t‑aon bhealach chun sochair den sórt sin a leathnú chuig tíortha neamh-LEE ná láithreáin stórála a oibriú faoi CTA atá nasctha le CTA LEE 75 agus faoi chreat lena soláthraítear coimircí dlíthiúla atá coibhéiseach le Treoir GSC AE.

Bheadh aitheantas féideartha amach anseo do láithreáin stórála CO2 i dtríú tíortha gan CTA nasctha ag brath ar choinníollacha coibhéiseacha a bheith ann chun stóráil gheolaíoch CO2 a gabhadh atá slán agus sábháilte ó thaobh an chomhshaoil de a áirithiú, ar choinníoll nach n‑úsáidfear an stóráil chun aisghabháil hidreacarbóin a mhéadú agus go mbeidh laghdú foriomlán ar astaíochtaí mar thoradh air sin. Cuireann tíortha is iarrthóirí ar bhallraíocht san Aontas atá ag smaoineamh ar chórais phraghsála carbóin shealadacha – má tá siad nasctha le CTA – fáilte ar leith roimh chomhoibriú sa tréimhse réamhaontachais.

Go hidirnáisiúnta, ceanglaítear le Comhaontú Pháras ar pháirtithe dul chun cinn a thomhas agus a thuairisciú maidir lena spriocanna laghdaithe astaíochtaí gás ceaptha teasa, agus cuntas a thabhairt ar a rannchuidiú a chinntear go náisiúnta. Áirítear leis sin tuairisciú ar aistrithe carbóin ag linnte agus ag gníomhaíochtaí bainistíochta carbóin tionsclaíocha eile. Ní mór astaíochtaí agus aistrithe a chomhaireamh agus a éileamh ach uair amháin agus ag páirtí amháin chun comhaireamh dúbailte a sheachaint.

Tá tuairisciú gníomhaíochtaí bainistithe carbóin tionsclaíocha i bhfardail GCT faoi Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide (UNFCCC) ina phríomhábhar le dul i ngleic leis. Ba cheart aird ar leith a thabhairt ar shlabhraí luacha idirnáisiúnta i gcás ina ndéantar CO2 a ghabháil, a iompar, a stóráil nó a úsáid i dtíortha éagsúla. Áirítear orthu sin breoslaí allmhairithe atá bunaithe ar GÚC a úsáidtear san Aontas chomh maith le slabhraí luacha idirnáisiúnta um bhaint carbóin, mar shampla in oibríochtaí BithGSC nó DACCS. Beidh ról riachtanach ag an bPainéal Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide (IPCC) maidir le treoirlínte agus modheolaíochtaí soiléire a sholáthar chun gach cineál GSC, GÚC agus oibríochtaí bainte carbóin a thuairisciú i gceart i bhfardail GCS, CCU agus i bhfardail GCT de chuid UNFCCC

Beidh gá le comhoibriú idirnáisiúnta freisin chun acmhainneacht an bhainistithe carbóin tionsclaíoch a uasmhéadú maidir le hastaíochtaí CO2 a mhaolú ar scála domhanda, amhail tríd an Misean chun Dé-ocsaíd Charbóin a Bhaint faoin tionscnamh Mission Innovation [Misean um Nuálaíocht] 76 . Go háirithe, maidir le comhthuiscint a fhorbairt maidir le conas CO2 a stóráil go buan ar shiúl ón atmaisféar go geolaíoch nó i dtáirgí marthanacha, d’fhéadfadh sé cuidiú le tionscadail a luathú agus a uas-scálú, agus iad a dhéanamh níos inmharthana agus níos éifeachtúla ó thaobh an gheilleagair de.

Ba cheart don Aontas rannchuidiú le malartuithe agus ceardlanna idirnáisiúnta leis an tionscal, leis an saol acadúil agus leis an rialtas chomh maith le heagraíochtaí idirnáisiúnta maidir le bainistiú carbóin tionsclaíoch chun astaíochtaí CO2 a mhaolú ar scála domhanda agus chun a chur ar chumas cuideachtaí an Aontais feidhmiú ar mhargaí tríú tíortha freisin. Beidh sé tábhachtach freisin dul i dteagmháil le tríú tíortha chun a áirithiú go bhfanfaidh margaí tríú tíortha ar oscailt chun rochtain a fháil ar thionscal agus ar theicneolaíochtaí an Aontais agus vice versa, go háirithe margaí soláthair phoiblí.

Dheimhnigh an G7, cé go bhfuil an laghdú láithreach, leanúnach agus tapa ar astaíochtaí gás ceaptha teasa fós ina phríomhthosaíocht, chun na spriocanna glan-nialasachta a bhaint amach, próisis bainte carbóin a leathadh amach le cosaintí láidre sóisialta agus comhshaoil, amhail linnte nádúrtha a neartú, BithGSC agus DACCS, a bheith riachtanach chun cabhrú le hastaíochtaí iarmharacha a fhrithchothromú ó earnálacha nach dócha go mbainfear amach dícharbónú iomlán. D’aithin an G7 freisin ‘gur féidir le GÚC/athchúrsáil carbóin agus le GSC a bheith ina gcuid thábhachtach de phunann leathan réiteach dícharbónaithe chun astaíochtaí glan-nialasacha a bhaint amach faoi 2050’.

6.Conclúid

Chun aeráidneodracht a bhaint amach faoi 2050 agus gach acmhainn a sholáthar do gheilleagar an Aontais chun uaillmhian aeráide 2040 a bhaint amach, ní mór don Aontas creat comhbheartais agus infheistíochta comhchoiteann agus cuimsitheach a fhorbairt do gach gné den bhainistiú carbóin tionsclaíoch. Beidh gá le bainistiú carbóin tionsclaíoch chun iarrachtaí maolaithe le haghaidh astaíochtaí a bhfuil sé deacair srian a chur leo a chomhlánú agus chun astaíochtaí diúltacha a bhaint amach tar éis 2050.

Tá na réitigh theicneolaíocha chun CO2 a ghabháil, a iompar, a úsáid agus a stóráil ar fáil, ach ní mór iad a leathadh amach ar bhonn tráchtála agus ar scála, i dtionscail atá ann cheana agus chun tús a chur le CO2 a bhaint den atmaisféar. Fós féin sainaithníonn cuideachtaí a úsáideann iad inniu costais arda a bhaineann le gabháil, stóráil agus úsáid carbóin, agus teipeanna ilghnéitheacha margaidh nach mór aghaidh a thabhairt orthu le cur chuige comhtháite Eorpach i leith bainistiú carbóin tionsclaíoch.

Tá go leor Ballstát tar éis láithreáin stórála geolaíche teoiriciúla a mhapáil, ach ní mór acmhainn stórála CO2 inbhainte a dhéanamh de na láithreáin sin anois. Éilítear leis sin ní hamháin infheistíochtaí, ach freisin tuiscint leathan phoiblí a chothú gur féidir le stóráil CO2 faoi thalamh a bheith ina réiteach aeráide iontaofa agus ina ghnó brabúsach. Éilítear leis freisin bonneagar iompair CO2 a chur i bhfeidhm.

Nuair a ghabhtar é, déantar tráchtearra luachmhar de CO2 , go háirithe má ghabhtar ó bhithfhoinsí nó ón atmaisféar é. Ba cheart é a úsáid ar bhealach níos forleithne i bpróisis mhonaraíochta, go háirithe i gcás ceimiceán agus plaisteach a úsáideann amhola agus gás nádúrtha sa lá atá inniu ann, chomh maith le breoslaí inbhuanaithe a tháirgeadh chun aghaidh a thabhairt ar iompar a bhfuil sé deacair srian a chur leis.

Chun bainistiú carbóin tionsclaíoch uaillmhianach a chruthú san Aontas, tá gá le tacaíocht do thionscadail a úsáideann na teicneolaíochtaí sin agus a roinneann eolas. Ní mór do na Ballstáit agus don Choimisiún oibriú le chéile chun an creat beartais is gá chun cur le cinnteacht d’infheisteoirí a fhorbairt agus a chur i bhfeidhm, agus pobail áitiúla á mealladh i limistéir inar féidir stóráil gheolaíoch CO2 a úsáid chun cuidiú leis an ngeilleagar dícharbónú.

Ar an gcéad dul síos, ní mór do gach réiteach den sórt sin tairbhí réadacha agus inchainníochtaithe a thabhairt do shaoránaigh, don chomhshaol agus don aeráid. Leis an Straitéis seo, tá bainistiú carbóin tionsclaíoch ina chonair dhlisteanach atá geallta go heacnamaíoch don Aontas i dtreo na haeráidneodrachta faoi 2050. Beidh iarrachtaí comhbheartaithe ón gCoimisiún, ó na Ballstáit, ón tionscal, ó ghrúpaí saoránach, ó phobail taighde, ó chomhpháirtithe sóisialta agus ó pháirtithe leasmhara eile bunriachtanach chun é a chur chun feidhme go tapa.

(1)

Teachtaireacht ‘Ár dtodhchaí a dhaingniú – sprioc aeráide 2040 na hEorpa agus an chonair chun na haeráidneodrachta faoi 2050 lena dtógfar sochaí inbhuanaithe, chóir agus rathúil’, COM(2024) 63 (‘Teachtaireacht 2040 an Aontais maidir leis an sprioc aeráide’).

(2)

Féach: Dul chun cinn maidir le hiomaíochas teicneolaíochtaí fuinnimh ghlain (COM(2023) 652 final).

(3)

Measúnú Tionchair do Theachtaireacht 2040 an Aontais maidir leis an sprioc aeráide, SWD(2024) 63.

(4)

Beidh sé sin ag feidhmiú ó 2027 ar aghaidh7; Treoir (AE) 2023/959.

(5)

IPCC, 2022. Climate Change 2022 [Athrú Aeráide 2022]: Athrú Aeráide a Mhaolú; IEA, 2021. Treochlár Glan-nialasachta, Conair Dhomhanda chun go gcoinneofar an Sprioc 1,5 °C inbhainte amach; ESABCC 2023, Scientific advice for the determination of an EU-wide 2040 climate target and a greenhouse gas budget for 2030-2050 [Comhairle eolaíoch chun sprioc aeráide 2040 uile‑Aontais agus buiséad gáis ceaptha teasa do na blianta idir 2030 agus 2050 a chinneadh] ( nasc ).

(6)

 Féach an Teachtaireacht maidir le Timthriallta Carbóin Inbhuanaithe (COM(2021) 800 final).

(7)

Tuarascáil GSC CETO JRC 2023: ( nasc ) .

(8)

COM(2024) 63.

(9)

SWD(2024) 63.

(10)

49,5 Mt a bhí in astaíochtaí gás ceaptha teasa iomlána na Sualainne in 2022, bunaithe ar Eurostat2023 ( nasc ) .

(11)

Arna ríomh ag comhrialtas páirtithe leasmhara Fhóram GÚSC (tionscal, eagraíochtaí neamhrialtasacha), ní dhearna na tionscadail sin cinntí infheistíochta deiridh mar gheall ar easpa seirbhísí slabhra luacha CO2 (iompar, stóráil) agus tacaíocht airgeadais neamhleor, i measc tosca eile, féach Grúpa Oibre Fís GÚSC, mí Aibreáin 2023 ( nasc ).

(12)

De ghnáth, ídíonn próisis gabhála carbóin 1-3 MWh/tona CO2. Sonraí bunaithe ar Ghabháil ón Aer na Gníomhaireachta Idirnáisiúnta Fuinnimh (IEA) (2022) agus IEA (2023) An Tionscal Ola agus Gáis in Aistrithe Glan-Nialasacha.

(13)

Tá na huimhreacha a áirítear san fhigiúr seo bunaithe ar shamhaltú an mheasúnaithe tionchair do Theachtaireacht 2040 an Aontais maidir leis an sprioc aeráide (SWD(2024) 63). Tá méideanna CO2 a gabhadh, a stóráiltear agus a úsáidtear agus na scaireanna de réir thionscnamh CO2 spleách ar an gcás, tuairiscítear luachanna a léiríonn meán na gcásanna S2 agus S3 san fhigiúr sin. Léiríonn an méadú beag ar an sciar de CO2 iontaise a gabhadh do 2040 úsáid níos leithne suiteálacha cumhachta gabhála CO2 i gcomhthéacs ina bhfuil úsáid fhoriomlán breosla iontaise i suiteáil cumhachta i bhfad níos ísle i dtreo 2050.

(14)

Féach Airteagal 21 Rochtain ar bhonneagar iompair agus stórála de Threoir 2009/31/CE.

(15)

Treoir (AE) 2022/869.

(16)

Is príomhthionscadail bhonneagair trasteorann iad tionscadail leasa choitinn (PCInna) a nascann córais fuinnimh thíortha an Aontais ( nasc ) .

(17)

Ina theannta sin, Treoir 2003/87/CE.

(18)

Áirítear leis sin CO2 a úsáidtear chun breoslaí in-athnuaite de thionscnamh neamhbhitheolaíoch a tháirgeadh agus a úsáid.

(19)

COM(2021) 800.

(20)

COM(2022) 672 final.

(21)

Togra le haghaidh Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le creat beart a bhunú chun éiceachóras monaraíochta teicneolaíochta glan-nialasachta na hEorpa a neartú (An Gníomh um an Tionscal Glan-Nialasachta), COM(2023) 161 final.

(22)

Tá tosaíochtaí éagsúla ag na Ballstáit, an Ghearmáin, an Ungáir, an Liotuáin, an Phortaingéil (GSC & GÚC), an Chipir, an tSeicia, an Danmhairg, an Eastóin, an Ghréig, an Spáinn, an Fhrainc, an Chróit, an Iodáil, an Ísiltír, an Rómáin, an tSualainn, an tSlóivéin, an tSlóvaic (GSC), an Fhionlainn, Lucsamburg (GSC).

(23)

Bunaithe ar na dréacht-Phleananna Náisiúnta Fuinnimh agus Aeráide (PNFA) a cuireadh isteach faoin 30 Meitheamh 2023 (COM(2023) 796 final), gabhann an Bheilg, an tSeicia, an Danmhairg, an Fhrainc, an Ghréig, an Iodáil, an Liotuáin agus an Ísiltír CO2 ar bhonn bliantúil ó chomh luath le 2025, tionscadal iomlán na mBallstát chun 34,1 Mt CO2 a ghabháil gach bliain faoi 2030, as a dtagann 5,1 Mt CO2 ó fhoinsí bithghéineacha.

(24)

Ina ndréacht-PNFAnna, níl ach an Danmhairg, an Iodáil agus an Ísiltír tar éis acmhainneacht bhliantúil insteallta CO2 a mheas a bheith ar fáil in 2030, tá Ballstáit eile faoi láthair ag déanamh measúnuithe nó tá sé beartaithe acu measúnuithe a dhéanamh ar a n-acmhainneacht gheolaíoch fhéideartha.

(25)

  Nasc .

(26)

  Nasc .

(27)

COM(2023) 161 final.

(28)

 Tá na meastacháin mheánmhéide a chuirtear ar fáil anseo, chun críche na straitéise seo, bunaithe ar fhigiúirí samhaltaithe 2040. Le haghaidh an staidéir fhoriomláin ar an Airmheán Comhpháirteach Taighde, cuimsítear sna meastacháin samhaltú Oiriúnach do 55 freisin, agus dá bhrí sin d’fhéadfadh siad a bheith difriúil. Tumara, D., Uihlein, A. agus Hidalgo González, I. Shaping the future CO2 transport network for Europe [Gréasán iompair CO2 don Eoraip amach anseo a mhúnlú], an Coimisiún Eorpach, Petten, 2024, JRC136709.

(29)

Líonra iompair idir-inoibritheach CO2 i dtreo sonraíochtaí chun CO2 eisíon a iompar ( nasc ).

(30)

Mí‑úsáid agus calaois (2 de Threoir 2009/31/CE.

(31)

Staidéar ENTEC – Rialachán AE maidir le forbairt an mhargaidh le haghaidh iompar agus stóráil CO2 ( nasc ).

(32)

Tumara, D., Uihlein, A. agus Hidalgo González, I. Shaping the future CO2 transport network for Europe [Gréasán iompair CO2 don Eoraip amach anseo a mhúnlú], an Coimisiún Eorpach, Petten, 2024, JRC136709.

(33)

Áirítear leis sin cuideachtaí a rinne iarratas ar an gCiste don Nuálaíocht, a bhfuil sé beartaithe acu san iomlán níos mó ná 20 milliún tona de CO2 a ghabháil faoi 2030.

(34)

I gcomparáid le AggregateEU le haghaidh gás nádúrtha leachtaithe (GNL) agus gáis, a bhraitheann ar bhonneagair margaidh gáis atá ann cheana (e.g. pointí trádála fíorúla nó críochfoirt GNL), beidh ar ardán CO2 aghaidh a thabhairt ar amlínte níos faide, toisc go dtógann sé am chun bonneagair nua CO2 agus suiteálacha gabhála a úsáid, ach go mbraitheann sé ar dheimhneacht chonarthach freisin.

(35)

Léirítear sa Tuarascáil Cur Chun Feidhme is déanaí de chuid Threoir GSC (COM(2023) 657 final) go gceadaíonn dhá thrian de na Ballstáit stóráil CO2 ina gcríocha ó bhí mí Aibreáin 2023 ann, agus go raibh a leath díobh i mbun plé faoi chomhar trasteorann d’fhonn sreafaí CO2 chuig na láithreáin stórála atá beartaithe in LEE a áirithiú.

(36)

Bunaithe ar na dréacht-Phleananna Náisiúnta Fuinnimh agus Aeráide (PNFA) a cuireadh isteach faoin 30 Meitheamh 2023 (COM(2023) 796 final), gabhann an Bheilg, an tSeicia, an Danmhairg, an Fhrainc, an Ghréig, an Iodáil, an Liotuáin agus an Ísiltír CO2 ar bhonn bliantúil ó chomh luath le 2025, tionscadal iomlán na mBallstát chun 34,1 Mt CO2  a ghabháil gach bliain faoi 2030, as a dtagann 5,1 Mt CO2 ó fhoinsí bithghéineacha.

(37)

Chun tuilleadh faisnéise a fháil, féach roinn ‘2.5 Stóráil gheolaíoch fhadtéarmach CO2 a Chomhtháthú’ san Fhógra ón gCoimisiún maidir le Treoir do na Ballstáit i ndáil le pleananna náisiúnta fuinnimh agus aeráide idir 2021 agus 2030 a nuashonrú (2022/C 495/02).

(38)

I gcomhréir le hAirteagal 19 de Threoir 2009/31/CE, féadfaidh na Ballstáit socruithe ábhartha a chinneadh.

(39)

Léiríonn torthaí samhaltaithe ó Mheasúnú Tionchair atá mar bhonn le Teachtaireacht 2040 an Aontais maidir le Sprioc Aeráide (SWD(2024) 63) gur gá don Aontas 200 milliún tona de CO2 a ghabháil gach bliain lena stóráil faoi 2040 agus go bhfuil gá le hacmhainn insteallta bhliantúil CO2 níos airde chun gnáthagaí neamhfhónaimh a chur san áireamh. Éilíonn an acmhainneacht insteallta bhliantúil seo cumas stórála geolaíche comhiomlánaithe de roinnt gigeathonaí de CO2 in LEE.

(40)

Mar shampla, is bunús maith é an tAtlas Eorpach Stórála CO2 a forbraíodh in 2013 leis an Tionscadal um Acmhainneacht Stórála CO2 san Eoraip (tionscadal CO2StoP) agus a óstálann an tAirmheán Comhpháirteach Taighde ( nasc ) ach léiríonn sé freisin gur gá bearnaí sonraí a dhúnadh.  

(41)

Cé acu a d’fhéadfaí a chur ar fáil trí Shaotharlann Tíreolaíochta Fuinnimh agus Tionscail an Choimisiúin, ( nasc ).

(42)

Treoir (AE) 2021/1119.

(43)

Measúnú Tionchair do Theachtaireacht 2040 an Aontais maidir leis an Sprioc Aeráide (SWD(2024) 63).

(44)

Treoir (AE) 2023/857.

(45)

Treoir (AE) 2018/841.

(46)

Féach Aithris 30 de Threoir 2003/87/CE. 

(47)

Mar shampla, tugann meastacháin reatha le fios go mbeidh costas thart ar EUR 52-134/tCO2 ar BECCS amach anseo (lena n-áirítear stóráil).(bunluachanna in USD. 1 USD = EUR 0,92). In Bednar, Johannes & Höglund, Robert & Möllersten, Kenneth & Obersteiner, Michael & Tamme, Eve. (2023). Ról na bainte dé-ocsaíde carbóin chun cur le sprioc fhadtéarmach Chomhaontú Pháras.

(48)

Ibid.

(49)

Conair an aistrithe do thionscal na gceimiceán ( nasc )

(50)

Treoir (AE) 2018/2001 agus Rialachán Tarmligthe (AE) 2023/1185 ón gCoimisiún.

(51)

Le hAirteagal 3c(6) de Threoir 2003/87/CE

(52)

Treoir (AE) 2023/2405.

(53)

Treoir (AE) 2023/1805.

(54)

 Ina theannta sin, soláthraítear leis an Rialachán Muirí FuelEU clásal athbhreithnithe maidir leis an bhféidearthacht gabháil carbóin agus stóráil shealadach ar bord long a áireamh.

(55)

Kähler, F., Porc, O. agus Carus, M. 2023. Tuarascáil ar Shreafaí Carbóin RCI: Soláthar agus éileamh ar charbón iontaise agus in-athnuaite a thiomsú ar leibhéal domhanda agus Eorpach. Eagarthóir: Tionscnamh Carbóin In-athnuaite, Bealtaine 2023. ( nasc ).

(56)

Ina theannta sin, Treoir 2008/98/CE.

(57)

COM(2021) 800 final.

(58)

SWD(2023) 68 final, Measúnú ar riachtanais infheistíochta agus infhaighteacht um maoiniú chun acmhainn monaraíochta teicneolaíochta Glan-nialasachta an Aontais a neartú.

(59)

Tumara, D., Uihlein, A. agus Hidalgo González, I. Shaping the future CO2 transport network for Europe [Gréasán iompair CO2 don Eoraip amach anseo a mhúnlú], an Coimisiún Eorpach, Petten, 2024, JRC136709.

(60)

Leis na tionscadail sin, cuirtear suas le 80 milliún tona de CO2 a gabhadh. Fís maidir le Gabháil, Úsáid agus Stóráil Carbóin san Aontas Eorpach arna hullmhú d’Fhóram GÚSC an Aontais Eorpaigh ag Grúpa Oibre Fís GÚSC, mí Aibreáin 2023 ( nasc ). Tá an anailís bunaithe ar mhaoiniú Eorpach agus náisiúnta atá ar fáil cheana do thionscadail GSC, agus ar na riachtanais infheistíochta atá bunaithe ar ghlanluach láithreach na gcostas gabhála, iompair agus stórála tionscadal i mbunachar sonraí gabhála agus stórála carbóin Eorpach an Tascfhórsa um Rialú Ceimiceán (CATF).

(61)

SWD(2023) 219 final, doiciméad inmheánach oibre le haghaidh Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le creat beart a bhunú chun éiceachóras monaraíochta teicneolaíochta glan-nialasachta na hEorpa a neartú (An Gníomh um an Tionscal Glan-Nialasachta), bunaithe ar ‘An acmhainneacht atá ag margadh Eorpach GSC arna bhreathnú ó thaobh na Danmhairge de’, Comhairleach Kraka, mí an Mhárta 2023.

(62)

Treoir (AE) 2021/1153.

(63)

Mar gheall ar chineál ardriosca na dtionscadal GSC agus GÚC, d’fhéadfadh maoiniú de chuid institiúidí airgeadais a fhaigheann tacaíocht ó Chiste InvestEU cistiú deontais ó fhoinsí eile AE nó ó fhoinsí náisiúnta a chomhlánú nó d’fhéadfaí é a sholáthar mar ‘oibríochtaí measctha’ lena gcomhcheanglaítear acmhainní ó InvestEU agus ó chláir eile de chuid an Aontais.

(64)

Mar shampla, chuir an Danmhairg agus an Ghréig tionscadail gabhála carbóin san áireamh ina bpleananna athléimneachta agus téarnaimh. Tá feidhm ag rialacha maidir le státchabhair faoi chuimsiú na Saoráide.

(65)

Teachtaireacht ón gCoimisiún (2022/C 80/01). Treoirlínte maidir le Státchabhair le haghaidh na haeráide, chosaint an chomhshaoil agus an fhuinnimh 2022.

(66)

Rialachán 2014/651/CE.

(67)

Rialachán 2020/852/CE.

(68)

BEI chun tacú le Plean Tionsclaíoch an Chomhaontaithe Ghlais le EUR 45 bhilliún i maoiniú breise ( nasc ).

(69)

Chuir Ballstáit áirithe scéimeanna CCD chun feidhme chun tacaíocht spriocdhírithe agus riachtanach a sholáthar do thionscadail dícharbónaithe, lena n-áirítear tacaíocht le haghaidh úsáid bainistithe carbóin, i gcomhréir leis na rialacha is infheidhme maidir le Státchabhair.

(70)

 Féach: Tairiscint iomaíoch: Uirlis nua chun teicneolaíochtaí ísealcharbóin nuálacha a mhaoiniú faoin gCiste don Nuálaíocht, ( nasc ).

(71)

Chomh maith le sásraí tacaíochta comhpháirteacha, tá an deis fós ag na Ballstáit scéimeanna tacaíochta neamhspleácha a chur ar bun, i gcomhréir leis na rialacha maidir le Státchabhair.

(72)

  Nasc .

(73)

An Teach Bán (2023) Geilleagar Fuinnimh Ghlain: Treoirleabhar maidir le hinfheistíochtaí an Achta um Boilsciú a Laghdú i bhfuinneamh glan agus i ngníomhú ar son na haeráide, mí Eanáir 2023 agus an Roinn um Shlándáil Fuinnimh agus Glan-nialasachta (2023), Úsáid agus Stóráil Gabhála Carbóin: Fís chun margadh iomaíoch a bhunú, mí na Nollag, 2023.

(74)

Infheistíonn Yara in GSC in Sluiskil agus síníonn sé comhaontú iompair agus stórála ceangailteach CO2 le Northern Lights ( nasc ).

(75)

Le comhaontú faoi Airteagal 25 de Threoir 2003/87/CE.

(76)

Faoi stiúir Cheanada, SAM agus an Araib Shádach, le rannpháirtíocht an Choimisiúin Eorpaigh, na hAstráile, na hIndia, na Seapáine agus na hIorua ( nasc ).