Il-Ġurnal Uffiċjali C 440/6 ta

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/1

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “L-intelliġenza artifiċjali: l-antiċipazzjoni tal-impatti tagħha fuq ix-xogħol biex tiġi żgurata tranżizzjoni ġusta”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2018/C 440/01)

Relatur:

Franca SALIS-MADINIER

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	15.2.2018
Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	183/1/2

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-intelliġenza artifiċjali (IA) u r-robotika se jwessgħu u jamplifikaw l-effetti tad-diġitalizzazzjoni tal-ekonomija fis-swieq tax-xogħol (1). Il-progress tekniku minn dejjem kellu influwenza fuq ix-xogħol u l-impjiegi u kien jeħtieġ forom ġodda ta’ appoġġ soċjali u soċjetali. Il-KESE jinsab konvint li l-iżvilupp teknoloġiku jista’ jikkontribwixxi għall-progress ekonomiku u soċjali. Iżda jqis li jkun żball jekk wieħed jinjora l-effetti globali fuq is-soċjetà. Fid-dinja tax-xogħol, li l-IA se twessa’ u tamplifika l-kamp ta’ applikazzjoni tal-awtomatizzazzjoni tal-impjiegi (2). Għalhekk il-KESE jixtieq jikkontribwixxi għat-tħejjija tal-bidliet soċjali li se jakkumpanjaw l-iżvilupp tal-IA u tar-robotika bit-tisħiħ u t-tiġdid tal-mudell soċjali Ewropew.

1.2.

Il-KESE jixtieq jenfasizza l-potenzjal tal-IA u tal-applikazzjonijiet tagħha, b’mod partikolari fl-oqsma tal-kura tas-saħħa, tas-sigurtà tat-trasport u l-enerġija, tal-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima, u tal-antiċipazzjoni tat-theddid għaċ-ċibersigurtà. L-Unjoni Ewropea, il-gvernijiet u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili għandhom rwol importanti x’jaqdu biex jisfruttaw bis-sħiħ il-benefiċċji li l-IA tista’ tipprovdi, b’mod partikolari lill-persuni b’diżabbiltà, b’mobbiltà mnaqqsa, u lill-persuni mdaħħlin fl-età u lil dawk morda b’mod kroniku.

1.3.

Madankollu, l-UE ma għandhiex data dwar l-ekonomija diġitali u t-tibdil soċjali li jinbet minnha. Il-KESE jirrakkomanda li jittejbu l-għodod statistiċi u r-riċerka, b’mod partikolari dwar l-IA, l-użu tar-robots industrijali u tas-servizzi, dwar l-Internet tal-oġġetti, kif ukoll dwar il-mudelli ekonomiċi ġodda (l-ekonomija tal-pjattaform u l-forom ġodda ta’ impjieg u ta’ xogħol).

1.4.

Il-KESE jappella lill-Kummissjoni Ewropea sabiex tippromwovi u tappoġġja t-twettiq ta’ studji mill-kumitati ta’ djalogu soċjali settorjali Ewropej dwar l-impatti settorjali tal-IA u tar-robotika u, b’mod aktar wiesa’, tad-diġitalizzazzjoni tal-ekonomija.

1.5.

Huwa rikonoxxut li l-IA u r-robotika se jieħdu post u jibdlu l-impjiegi, ineħħu wħud minnhom u joħolqu oħrajn. Fi kwalunkwe każ, l-UE għandha tiżgura l-aċċess tal-ħaddiema kollha, ta’ dawk impjegati u ta’ dawk li jaħdmu għal rashom jew tal-ħaddiema indipendenti “fittizji”, għall-protezzjoni soċjali, skont il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali.

1.6.

Il-Kummissjoni pproponiet li jissaħħaħ il-Fond Ewropew ta’ Aġġustament għall-Globalizzazzjoni sabiex jibbenefikaw b’mod partikolari l-impjegati li jitilfu xogħolhom u l-persuni li jaħdmu għal rashom li l-attività tagħhom waqfet minħabba d-diġitalizzazzjoni tal-ekonomija (3). Il-KESE huwa tal-fehma li dan ikun pass lejn l-istabbiliment ta’ fond Ewropew ġenwin ta’ tranżizzjoni li jgħin fil-ġestjoni soċjalment responsabbli tal-bidla diġitali.

1.7.

Il-KESE jirrakkomanda li l-prinċipji, l-impenji u l-obbligi rigward l-informazzjoni u l-konsultazzjoni tal-ħaddiema u li jinsabu fit-testi eżistenti adottati mill-istituzzjonijiet Ewropej, kif ukoll mill-imsieħba soċjali, jiġu applikati u msaħħa (4), b’mod partikolari meta jiġu introdotti teknoloġiji ġodda, fosthom l-IA u r-robotika. Il-KESE jappella għal programm Ewropew inklużiv tal-IA mibni fuq dawn it-testi u fuq il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali li jinvolvi lill-partijiet ikkonċernati kollha.

1.8.

Il-KESE jirrakkomanda li l-linji gwida etiċi dwar l-IA li l-Kummissjoni se tiżviluppa jistabbilixxu limitu ċar bejn l-interazzjoni tal-ħaddiema u l-magni intelliġenti, sabiex il-bniedem qatt ma jsir l-eżekutur tal-magna. Fl-ispirtu ta’ IA inklużiva, dawn il-linji gwida għandhom jistabbilixxu prinċipji tal-parteċipazzjoni, tar-responsabbiltà, tas-sjieda tal-proċessi ta’ produzzjoni sabiex, kif enfasizzat fi-Kostituzzjoni tal-ILO, ix-xogħol jipprovdi lil dawk li jagħmluh is-sodisfazzjoni li jagħmlu ħilithom kollha u jisfruttaw l-għarfien kollu tagħhom u jikkontribwixxu bl-aħjar mod għall-ġid komuni.

1.9.

Il-KESE jirrakkomanda wkoll li dawn il-linji gwida jinkludu prinċipji tat-trasparenza fl-użu tas-sistemi tal-IA għall-ingaġġ, il-valutazzjoni u l-kontroll maniġerjali tal-ħaddiema, kif ukoll prinċipji tas-saħħa u tas-sigurtà u tat-titjib tal-kundizzjonijiet tax-xogħol. Fl-aħħar nett, huma għandhom jiżguraw il-protezzjoni tad-drittijiet u l-libertajiet fir-rigward tal-ipproċessar tad-data tal-ħaddiema, b’konformità mal-prinċipji tan-nondiskriminazzjoni.

1.10.

L-implimentazzjoni tal-linji gwida dwar l-etika fil-qasam tal-IA għandha tkun immonitorjata. Osservatorju Ewropew għall-etika fis-sistemi tal-IA jista’ jingħata dan ir-rwol ta’ monitoraġġ jew ta’ sorveljanza, inkluż fl-impriża.

1.11.

Il-KESE jirrakkomanda taħriġ fl-etika għall-inġiniera u d-disinjaturi ta’ magni intelliġenti sabiex jiġi evitat il-ħolqien ta’ forom ġodda ta’ “taylorism diġitali”, fejn il-bniedem jesegwixxi l-istruzzjonijiet tal-magni. It-tixrid tal-prattiki tajbin u l-iskambju tal-esperjenzi f’dan il-qasam għandhom ikunu promossi.

1.12.

Il-KESE jitlob li jiġi ċċarati l-prinċipju tar-responsabbiltà legali. Fir-relazzjoni bejn il-bnedmin u l-magni, ir-riskji ġodda għas-saħħa u s-sigurtà għandhom ikunu s-suġġett ta’ approċċ aktar ambizzjuż fil-kuntest tad-Direttiva dwar ir-responsabbiltà tal-prodotti (5).

1.13.

Fid-dawl tar-riskju ta’ polarizzazzjoni soċjali fil-bidla diġitali, il-KESE jappella lill-istituzzjonijiet tal-UE biex iniedu dibattitu dwar il-kwistjoni tal-finanzjament tal-baġits pubbliċi u tas-sistemi ta’ protezzjoni soċjali, f’ekonomija fejn qed tikber id-densità robotika (6), għalkemm it-taxxa fuq ix-xogħol tibqa’ s-sors ewlieni ta’ dħul mit-taxxa fl-Ewropa. Dan id-dibattitu għandu jinkludi b’mod utli l-kwistjoni tar-ridistribuzzjoni tal-benefiċċji tad-diġitalizzazzjoni, biex jiġi applikat il-prinċipju tal-ekwità.

2. Introduzzjoni

2.1.

L-IA għaddiet minn żviluppi bla preċedent minn meta feġġ dan il-kunċett fl-1956, u matul it-tieni nofs tas-seklu 20. Din qanqlet kemm tamiet kif ukoll diżappunti kbar. Iżda f’dawn l-aħħar snin rat żvilupp kbir ġdid li sar possibbli bis-saħħa tal-ġbir, l-organizzazzjoni u l-ħażna ta’ kwantità bla preċedent ta’ data (big data) fl-istorja tal-bniedem u taż-żieda esponenzjali tal-qawwa tal-kalkolu tal-kompjuters u tal-kapaċitajiet tal-algoritmi.

2.2.

Fl-2017, il-KESE fassal Opinjoni dwar l-IA (7), li fiha indirizza għadd ta’ kwistjonijiet. Kif kien enfasizzat f’din l-Opinjoni, m’hemmx definizzjoni preċiża tal-IA. Għall-finijiet ta’ din l-Opinjoni, aħna se nqisu l-IA bħala dixxiplina li tuża teknoloġiji diġitali biex toħloq sistemi kapaċi li jirreplikaw b’mod awtonomu l-funzjonijiet konjittivi tal-bniedem, u li tinkludi b’mod partikolari l-fehim tad-data, forma ta’ fehim u ta’ adattament (soluzzjoni ta’ problemi, raġunamenti u tagħlim awtomatiċi).

2.3.

Is-sistemi tal-IA illum huma kapaċi jsolvu problemi kumplessi, li xi drabi jisbqu l-intelliġenza tal-bniedem. L-applikazzjonijiet huma potenzjalment infiniti, kemm fis-setturi tal-banek, tal-assigurazzjoni, tat-trasport, tal-kura tas-saħħa, tal-edukazzjoni, tal-enerġija, tal-kummerċjalizzazzjoni, tad-difiża kif ukoll fis-setturi tal-industrija, tal-kostruzzjoni, tal-agrikoltura, tal-artiġjanat, eċċ. (8) L-IA mistennija ttejjeb l-effiċjenza tal-proċessi ta’ produzzjoni tal-beni u tas-servizzi, tistimula r-redditu tal-impriżi u tikkontribwixxi għat-tkabbir ekonomiku.

2.4.

Dan l-iżvilupp il-ġdid tal-IA jqajjem ukoll għadd ta’ mistoqsijiet rigward ir-rwol potenzjali tagħha fis-soċjetà, il-grad ta’ awtonomija tagħha u l-interazzjoni tagħha mal-bnedmin. Kif kien enfasizzat fl-Opinjoni tal-KESE dwar l-IA adottata fl-2017 (9), dawn il-mistoqsijiet jirrigwardaw l-aktar l-etika, is-sigurtà, it-trasparenza, il-ħajja privata u l-istandards tax-xogħol, l-edukazzjoni, l-aċċessibilità, il-leġislazzjoni u r-regolamentazzjoni, il-governanza u d-demokrazija.

2.5.

L-approċċi differenti għandhom jingħaqdu f’diskussjoni dwar l-IA biex dan id-dibattitu jinħareġ mill-ħofra ekonomika li xi drabi jaqa’ fiha. Qafas multidixxiplinari bħal dan ikun utli fl-analiżi tal-impatti tal-IA fuq id-dinja tax-xogħol, peress li dan huwa wieħed mill-postijiet ewlenin ta’ interazzjoni bejn il-bniedem u l-magni. Fi kwalunkwe żmien, ix-xogħol ġie affettwat minn din it-teknoloġija. Għalhekk l-effetti tal-IA fuq l-impjiegi u x-xogħol jeħtieġu attenzjoni partikolari fil-livell politiku peress li l-istituzzjonijiet għandhom ir-rwol partikolari li jagħmlu l-proċess ta’ bidla ekonomika soċjalment sostenibbli (10).

2.6.

L-għan ta’ din l-opinjoni fuq inizjattiva proprja huwa li tenfasizza l-eżiti tal-IA fuq ix-xogħol, inkluż fuq in-natura tiegħu, fuq il-kundizzjonijiet tax-xogħol u fuq l-organizzazzjoni tiegħu. Kif diġà enfasizza l-KESE (11), l-istatistika u r-riċerka għandhom jissaħħu biex ikunu jistgħu jsiru previżjonijiet preċiżi dwar l-evoluzzjoni tas-swieq tax-xogħol, u jiġu stabbiliti indikaturi ċari ta’ ċerti tendenzi, b’mod partikolari rigward il-kwalità tax-xogħol, il-polarizzazzjoni tal-impjiegi u l-introjtu, il-kundizzjonijiet tax-xogħol fil-bidla diġitali. L-UE m’għandhiex data dwar l-hekk imsejħa ekonomija “kollaborattiva”, il-pjattaformi tax-xogħol fuq talba, il-mudelli ġodda ta’ sottokuntrattar online, kif ukoll dwar l-użu tar-robots industrijali u tas-servizzi personali, dwar l-Internet tal-oġġetti, dwar l-użu u t-tixrid tas-sistemi tal-IA.

3. L-IA u l-bidliet fil-volum tal-impjiegi

3.1.

Il-kwistjoni tal-impatt li se jkollha l-introduzzjoni tal-IA u tar-robotika fuq il-volum tal-impjiegi fil-proċessi tal-produzzjoni hija kontroversjali. Ħafna studji ppruvaw iwieġbu din il-mistoqsija mingħajr ma waslu għal kunsens xjentifiku. Ir-riżultati differenti tagħhom (li jħaddnu firxa minn 9 % sa 54 % ta’ impjiegi mhedda (12)) irriflettu l-kumplessità tal-għażliet metodoloġiċi u l-impatti deċiżivi tagħhom fuq ir-riżultati tar-riċerka.

3.2.

It-tbassir huwa inċert peress li hemm ukoll fatturi oħrajn minbarra l-potenzjal tekniku tal-awtomatizzazzjoni, jiġifieri, bidliet politiċi, regolatorji, ekonomiċi, demografiċi, kif ukoll l-aċċettazzjoni soċjali. Mhux biżżejjed li t-teknoloġija tkun perfetta biex ikun żgurat l-użu u t-tixrid tagħha.

3.3.

Fl-aħħar nett, għadu impossibbli li wieħed ibassar bilanċ nett tal-impjiegi li jistgħu jiġu awtomatizzati f’kull settur mingħajr ma titqies il-bidla fis-snajja’ u fir-ritmu tal-ħolqien ta’ impjiegi ġodda. L-iżvilupp tas-sistemi tal-IA ser fil-fatt jitlob impjiegi ġodda fl-inġinerija, l-informatika u t-telekomunikazzjoni (inġiniera, persunal tekniku u operaturi), kif ukoll dawk marbutin mal-big data: uffiċjali tad-data (data officers), analisti tad-data, esploraturi tad-data (data miners), eċċ.

3.4.

Ir-rwol tal-istituzzjonijiet pubbliċi se jkun li jiżguraw is-sostenibbiltà soċjali ta’ din il-bidla diġitali, li tista’ taffettwa kemm il-kwantità kif ukoll il-kwalità tal-impjiegi (13). Wieħed mir-riskji enfasizzati mill-esperti huwa dak tal-polarizzazzjoni tal-impjiegi bejn, minn naħa, is-“superstars” li jkollhom il-kwalifiki meħtieġa għall-ekonomija diġitali, u min-naħa l-oħra t-“telliefa” li l-kwalifiki, l-esperjenza u l-għarfien tagħhom se jispiċċaw bil-mod il-mod minħabba din il-bidla. Fil-Komunikazzjoni reċenti tagħha (14), il-Kummissjoni Ewropea tipproponi tweġiba għal din l-isfida li tiffoka essenzjalment fuq l-isforzi fl-edukazzjoni, fit-taħriġ, fit-titjib tal-ħiliet bażiċi fil-kitba, fil-qari u fis-somom, kif ukoll tal-ħiliet diġitali. Din it-tweġiba jistħoqqilha l-appoġġ tal-atturi ekonomiċi u soċjali, b’mod partikolari fil-kuntest tad-djalogu soċjali nazzjonali, Ewropew, interprofessjonali u settorjali (15).

3.5.

Madankollu l-KESE huwa tal-fehma li sforzi bħal dawn mhumiex biżżejjed biex isolvu l-kwistjonijiet kollha, speċjalment dik tal-inċertezza dwar l-iżviluppi fl-impjiegi. Tliet toroq komplementari jistħoqqilhom jiġu żviluppati: dik ta’ IA “inklużiva”, dik tal-antiċipazzjoni tal-bidliet, u fl-aħħar dik tar-ristrutturar soċjalment responsabbli u ssorveljat meta l-pjani soċjali jsiru inevitabbli.

4. L-IA u l-awtomazzjoni inklużivi u intelliġenti

4.1.

Il-KESE jappoġġja l-prinċipju ta’ programm tal-IA u tal-awtomazzjoni inklużivi. Dan ifisser li meta fl-impriżi wieħed jintroduċi proċessi ġodda li jirrikjedu teknoloġiji ġodda, ikun utli li jiġu involuti l-ħaddiema fir-regoli ta’ funzjonament ta’ dawn il-proċessi. Kif jinnota d-WRR (16), l-introduzzjoni “inklużiva u intelliġenti” ta’ teknoloġiji ġodda, fejn il-ħaddiema jibqgħu fiċ-ċentru tal-proċessi u jipparteċipaw fit-titjib tagħhom, tista’ tgħin biex jitjiebu l-proċessi ta’ produzzjoni (17).

4.2.

Minħabba r-rwol li jaqdu l-algoritmi fil-qasam tal-kundizzjonijiet ta’ reklutaġġ, ta’ xogħol u ta’ valutazzjoni professjonali, il-KESE jappoġġja l-prinċipju tat-trasparenza algoritmiku, li mhuwiex li jiġu żvelati l-kodiċijiet iżda li jsiru intelliġibbli l-parametri u l-kriterji tad-deċiżjonijiet li jittieħdu. Ir-rikors għall-bniedem għandu jkun dejjem possibbli.

4.3.

IA li tqiegħed lill-ħaddiem fiċ-ċentru tqis l-opinjonijiet tal-persuni li se jkunu meħtieġa jaħdmu fil-proċessi teknoloġiċi ġodda, tiddefinixxi b’mod ċar il-kompiti u r-responsabbiltajiet li se jitħallew f’idejn il-ħaddiema, iżżomm forom ta’ sjieda tax-xogħol mill-ħaddiema biex dawn ma jsirux sempliċi eżekuturi.

4.4.

Il-prinċipju tar-responsabbiltà legali għandu jkun iċċarat. Ir-robots industrijali jew tas-servizzi qegħdin jikkollaboraw dejjem aktar mal-bnedmin. L-IA tippermetti lir-robots li “joħorġu mill-gaġeġ tagħhom”, u jistgħu jseħħu xi inċidenti (18). Huwa għalhekk li r-responsabbiltajiet tas-sistemi awtonomi f’każ ta’ inċident għandhom ikunu stabbiliti b’mod ċar; u l-ħaddiema għandhom ikunu koperti għar-riskji għas-saħħa u s-sigurtà li jkollhom. Il-Kummissjoni Ewropea tat bidu għal riflessjoni dwar dawn ir-riskji emerġenti fil-kuntest tad-Direttiva dwar ir-responsabbiltà tal-prodotti (19). Fir-rigward tas-sigurtà fil-post tax-xogħol, dian l-approċċ għandu jkun aktar ambizzjuż.

4.5.

Il-prinċipju tal-ekwità applikat għad-dinja tax-xogħol jikkonsisti f’li l-ħaddiem ma jiġix imċaħħad mix-xogħol tiegħu. Ċerti esperti enfasizzaw ir-riskju li l-IA tikkontribwixxi għal forma ta’ telf tal-ħiliet tal-ħaddiema. Għalhekk, huwa meħtieġ li jiġi żgurat li, abbażi ta’ dak previst fil-Kostituzzjoni tal-ILO, ix-xogħol jipprovdi lil dawk li jagħmluh is-sodisfazzjoni li jagħmlu ħilithom kollha u jisfruttaw l-għarfien kollu tagħhom u jikkontribwixxu bl-aħjar mod għall-ġid komuni. Mill-aspett maniġerjali, huwa wkoll mod kif tinżamm il-motivazzjoni għax-xogħol.

5. Antiċipazzjoni tal-bidla

5.1.

Bosta studji nnutaw matul dawn l-aħħar snin li naqas id-djalogu soċjali Ewropew, u xi drabi dak nazzjonali, u dan minkejja x-xewqa ta “rkupru” li esprimew il-Kummissjoni u l-Kunsill Ewropew. Madankollu dan id-djalogu soċjali huwa waħda mill-għodod l-aktar adattati biex jiġu indirizzati l-isfidi soċjali tad-diġitalizzazzjoni. Huwa għalhekk li l-KESE jirrakkomanda bil-qawwa biex fl-impriżi u fil-livelli kollha rilevanti, dan id-djalogu jkun prattika kostanti biex inħejju għall-bidliet b’mod soċjalment aċċettabbli. Il-KESE jfakkar li d-djalogu soċjali huwa wieħed mill-aqwa garanti tal-paċi soċjali u tat-tnaqqis tal-inugwaljanzi. Lil hinn mid-dikjarazzjonijiet politiċi ta’ rilanċ, l-istituzzjonijiet tal-UE għandhom responsabbiltà kbira biex jinkoraġġixxu u jikkontribwixxu għal dan id-djalogu soċjali.

5.2.

B’mod partikolari, meta jiġu introdotti dawn it-teknoloġiji, dan id-djalogu għandu jippermetti li jkunu magħrufa l-prospetti ta’ bidla tal-proċessi ta’ produzzjoni fil-kumpaniji u fis-setturi u li jiġu evalwati l-ħtiġijiet ġodda mil-lat tal-kwalifiki u tat-taħriġ, iżda wkoll li ssir riflessjoni minn qabel dwar l-użu tal-IA biex jitjiebu l-proċessi organizzattivi u produttivi, jiżdiedu l-kwalifiki tal-ħaddiema u jiġu ottimizzati r-riżorsi ġġenerati mill-IA biex jiġu żviluppati prodotti u servizzi ġodda, jew biex titjieb il-kwalità tas-servizz lill-klijent.

5.3.

Ristrutturar soċjalment responsabbli

5.4.

F’każ fejn il-pjani soċjali jitqiesu inevitabbli, il-kwistjonijiet jirrigwardaw il-ġestjoni soċjali ta’ dan ir-ristrutturar. Bħalma enfasizzaw l-imsieħba soċjali fil-“Linji Gwida ta’ referenza għall-ġestjoni tal-bidla u tal-konsegwenzi soċjali tagħha” (20), diversi studji tal-każ jenfasizzaw l-importanza li jinstabu l-alternattivi kollha possibbli għat-tkeċċijiet, bħat-taħriġ, ir-rikonverżjoni, l-appoġġ għall-ħolqien tal-kumpaniji.

5.5.

F’każijiet ta’ ristrutturazzjoni, l-informazzjoni u l-konsultazzjoni tal-ħaddiema, b’konformità mad-Direttivi Ewropej relatati (21), għandhom jiffavorixxu l-antiċipazzjoni tar-riskji, jiffaċilitaw l-aċċess tal-ħaddiema għat-taħriġ fi ħdan l-impriża, jagħmlu l-organizzazzjoni tax-xogħol aktar flessibbli filwaqt li tinżamm is-sigurtà, u jippromovu l-involviment tal-ħaddiema u fl-iżvolġiment u fil-futur tal-intrapriża.

5.6.

Fl-aħħar nett, kif tenfasizza ġustament il-Kummissjoni Ewropea, l-UE għandha tiżgura l-aċċess taċ-ċittadini kollha, inkluż tal-impjegati u ta’ dawk li jaħdmu għal rashom jew tal-ħaddiema indipendenti “fittizji”, għall-protezzjoni soċjali, irrispettivament mit-tip u d-durata tar-relazzjoni tax-xogħol, b’konformità mal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (22).

6. L-IA u l-bidla fil-kundizzjonijiet tax-xogħol

6.1.

Fil-25 ta’ April 2018, il-Kummissjoni Ewropea pproponiet “approċċ Ewropew” biex tippromwovi politiki ta’ investiment fl-iżvilupp tal-IA u tistabbilixxi linji gwida ta’ etika. Hija tenfasizza l-potenzjal ta’ tibdil fis-soċjetajiet tagħna minħabba t-teknoloġiji tal-IA speċjalment fis-setturi tat-trasport, tal-kura tas-saħħa u tal-industrija tal-manifattura.

6.2.

Dan il-potenzjal ta’ tibdil huwa espress fil-proċess ta’ produzzjoni u għandu wkoll impatt fuq il-kontenut tax-xogħol. Dan l-impatt jista’ jkun wieħed pożittiv, b’mod partikolari fil-mod kif l-IA tista’ ttejjeb dawn il-proċessi u l-kwalità tax-xogħol. L-istess effetti pożittivi jistgħu jinħassu mill-organizzazzjonijiet tax-xogħol “flessibbli” fejn il-qsim tat-teħid tad-deċiżjonijiet huwa aktar importanti, bħall-awtonomija tat-timijiet, il-versatilità, l-organizzazzjoni orizzontali, il-prattiki innovattivi u parteċipattivi (23).

6.3.

Kif jenfasizzaw il-KESE (24) u l-Kummissjoni nfisha, l-IA tista’ tgħin lill-ħaddiema f’kompiti ripetittivi, diffiċli u saħansitra perikolużi, u ċerti applikazzjonijiet tal-IA jistgħu jtejbu l-benesseri tal-impjegati u jiffaċilitaw il-ħajja ta’ kuljum tagħhom.

6.4.

Iżda din il-viżjoni hija akkumpanjata minn mistoqsijiet ġodda, b’mod partikolari f’dak li jirrigwarda l-interazzjoni bejn l-IA u l-ħaddiem, u t-tibdil fil-kontenut tax-xogħol. Kemm se jkunu awtonomi l-magni intelliġenti fil-fabbriki, fil-kumpaniji u fl-uffiċċji u x’se jkunu l-forom ta’ komplementarjetà max-xogħol tal-bniedem? Il-KESE jenfasizza li, fid-dinja l-ġdida tax-xogħol, id-definizzjoni tar-relazzjoni tal-bniedem mal-magna hija essenzjali. Huwa fundamentali approċċ iffokat fuq il-kontroll tal-bniedem fuq il-magna (25).

6.5.

A priori, mhuwiex etikament aċċettabbli li bniedem ikun ikkmandat mill-IA jew li jitqies bħala eżekutur tal-magna li tiddettalu x’kompiti jrid jagħmel, il-mod kif jagħmilhom u l-iskadenzi li fihom irid ilesti dawn il-kompiti. Madankollu, dan il-limitu etiku xi drabi jidher li jinqabeż (26). Għalhekk jeħtieġ li dan il-limitu etiku jiġi stabbilit b’mod ċar fil-linji gwida tal-IA dwar l-etika.

6.6.

Prijorità tal-UE għandha tkun li tevita li jiġu riprodotti forom ġodda ta’ “Tayloriżmu diġitali” orkestrati mill-iżviluppaturi ta’ magni intelliġenti. Huwa għalhekk li, bħalma afferma dan l-aħħar il-KESE, ir-riċerkaturi, l-inġiniera, id-disinjaturi u l-intraprendituri Ewropej li jikkontribwixxu għall-iżvilupp u għall-kummerċjalizzazzjoni ta’ sistemi tal-IA, għandhom jaġixxu skont kriterji ta’ responsabbiltà etika u soċjali. L-integrazzjoni tal-etika u tax-xjenzi umani fl-iżvilupp tat-taħriġ ta’inġinier tista’ tkun tweġiba tajba fil-konfront ta’ dan l-obbligu (27).

6.7.

Kwistjoni oħra tirrigwarda s-sorveljanza u l-kontroll maniġerjali. Kulħadd jaqbel fuq il-ħtieġa ta’ sorveljanza raġunata tal-proċessi ta’ produzzjoni u allura tax-xogħol imwettaq. Illum, għodod teknoloġiċi ġodda jistgħu jippermettu potenzjalment li jiġu stabbiliti sistemi intelliġenti ta’ kontroll totali tal-ħaddiema u f’ħin reali, bir-riskju li din is-sorveljanza u dan il-kontroll isiru sproporzjonati.

6.8.

Il-kwistjoni ta’ kontroll raġonevoli u proporzjonat tal-eżekuzzjoni tax-xogħol u tal-indikaturi tal-prestazzjoni, tal-fiduċja bejn il-maniġer u l-impjegat, hija suġġett li wkoll għandu jkun fuq l-aġenda tad-djalogu soċjali nazzjonali, Ewropew, interprofessjonali u settorjali.

6.9.

Il-kwistjoni tal-preġudizzji tal-algoritmi u tad-data ta’ tagħlim u tal-effetti perversi possibbli ta’ diskriminazzjoni għadha kontroversjali. Għal xi wħud, l-algoritmi u softwer ta’ tbassir tar-reklutaġġ ieħor jistgħu jnaqqsu d-diskriminazzjonijiet waqt l-ingaġġ u jiffavorixxu reklutaġġ aktar “intelliġenti”. Għal oħrajn, is-softwer ta’ reklutaġġ jibqa’ dejjem f’riskju li jirrifletti, anki bla ma jrid, il-preġudizzji tal-programmaturi ta’ dawn l-ingaġġaturi awtomatiċi. Skont ċerti esperti, il-mudelli algoritmiċi huma biss opinjonijiet inkorporati fil-matematika (28). Huwa għalhekk li għandu jiġi żgurat kemm li dejjem jista’ jsir rikors għall-bniedem (b’rabta mal-prinċipju tat-trasparenza elaborat aktar ’il fuq: id-dritt li jintalbu l-kriterji ta’ deċiżjoni), kif ukoll li l-ġbir tad-data u l-ipproċessar tagħha jikkonformaw mal-prinċipji tal-proporzjonalità u tal-finalità. Fi kwalunkwe każ, id-data ma tistax tintuża għal finijiet oħrajn għajr dawk li nġabret għalihom (29).

6.10.

Il-possibbiltà li joffri r-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data lill-Istati Membri biex jistabbilixxu regoli aktar speċifiċi, bil-liġi jew permezz ta’ ftehimiet kollettivi, biex jiżguraw il-protezzjoni tad-drittijiet u l-libertajiet f’dak li jikkonċerna l-ipproċessar tad-data personali tal-impjegati fil-kuntest tar-relazzjonijiet tax-xogħol, hija tabilħaqq lieva li l-Istati u l-imsieħba soċjali għandhom jisfruttaw (30).

6.11.

Hawnhekk wieħed għandu jinnota li r-riskji ma jirrigwardawx biss lill-impjegati. L-iżvilupp tas-sottokuntrattar online, tax-xogħol fuq il-pjattaforma, tal-forom differenti ta’ xogħol parteċipattiv huwa wkoll akkumpanjat minn sistemi ġodda ta’ ġestjoni awtomatizzata tal-prestazzjoni u tar-regolarità, li l-limiti etiċi tagħha xi drabi jidhru li jinqabżu (webcam tal-ħaddiem attivata mill-pjattaforma, ritratt mill-bogħod tal-iskrin, eċċ.).

6.12.

Ħafna drabi, l-algoritmi ta’ dawn il-pjattaformi, li fost l-oħrajn jistabbilixxu r-remunerazzjoni tal-ħaddiema indipendenti, ir-reputazzjoni diġitali tiegħu, il-possibbiltà ta’ aċċess tiegħu għall-kompiti, mhumiex ċari. Il-metodi ta’ kif jaħdmu ma jiġux spjegati lill-ħaddiema li ma għandhomx aċċess għall-kriterji ta’ funzjonament li jiġu applikati għalihom.

7. Inħejju tranżizzjoni adatta

7.1.

Fuq perjodu medju ta’ żmien, ir-riskju ta’ polarizzazzjoni soċjali enfasizzat minn ħafna esperti jitlob riflessjoni serja dwar il-futur tal-mudelli soċjali tagħna, inkluż tal-finanzjament tagħhom. Il-KESE jitlob li l-Kummissjoni tniedi dibattitu dwar il-kwistjoni tat-taxxa u tal-finanzjament tal-baġits pubbliċi u tas-sistemi kollettivi ta’ protezzjoni soċjali, f’ekonomija fejn id-densità robotika qed tikber malajr (31), għalkemm it-taxxa fuq ix-xogħol tibqa’ s-sors ewlieni ta’ dħul mit-taxxa fl-Ewropa. Dan id-dibattitu għandu jinkludi l-kwistjoni tar-ridistribuzzjoni tad-dividendi tad-diġitalizzazzjoni.

7.2.

Il-Kummissjoni pproponiet li jissaħħaħ il-Fond Ewropew ta’ Aġġustament għall-Globalizzazzjoni sabiex jibbenefikaw b’mod partikolari l-impjegati li jitilfu xogħolhom u l-persuni li jaħdmu għal rashom li l-attività tagħhom waqfet minħabba d-diġitalizzazzjoni tal-ekonomija (diġitalizzazzjoni, awtomatizzazzjoni) (32). Il-KESE huwa tal-fehma li dan ikun pass lejn l-istabbiliment ta’ fond Ewropew ta’ tranżizzjoni li jgħin fl-antiċipazzjoni u l-ġestjoni soċjalment responsabbli tal-bidla diġitali u r-ristrutturar li se tinvolvi.

7.3.

L-aspetti soċjali u, b’mod aktar wiesa’, soċjetali tal-IA qed ikunu dejjem aktar is-suġġett ta’ dibattiti nazzjonali. Id-diskussjonijiet reċenti fil-Parlament Brittaniku (33) u fis-Senat Franċiż żvelaw il-ħtieġa li jiġi promoss approċċ etiku għall-IA, li jkun ibbażat fuq ċertu numru ta’ prinċipji bħal-lealtà, it-trasparenza u l-ispjegabbiltà tas-sistemi algoritmiċi, l-etika u r-responsabbiltà tal-applikazzjonijiet tal-IA, is-sensibilizzazzjoni tar-riċerkaturi, tal-esperti u tal-ispeċjalisti dwar il-possibbiltà li r-riċerki tagħhom jintużaw ħażin. Fi Franza, ir-Rapport ta’ Villani jiddikjara li jrid “jagħti sens” lill-IA (34). Diversi esperti mill-universitajiet ta’ Yale, ta’ Stanford, ta’ Cambridge u ta’ Oxford iwissu kontra l-“vulnerabbiltajiet mhux solvuti” tal-IA u jisħqu fuq il-ħtieġa essenzjali li jiġu antiċipati, prevenuti u mitigati (35). Anke l-Fond ta’ Riċerka ta’ Québec (FRQ), bi sħab mal-Università ta’ Montréal, ilu għal dawn l-aħħar xhur jaħdem fuq proġett ta’ Osservatorju Dinji fuq l-impatti soċjetali tal-IA u tad-diġitalizzazzjoni (36).

7.4.

Dawn l-inizjattivi kollha juru l-ħtieġa li d-dibattitu dwar l-IA jinħareġ mil-limiti ekonomiċi u tekniċi tiegħu, u li jinfirxu d-deliberazzjonijiet pubbliċi dwar ir-rwol li s-soċjetà tixtieq li jkollha l-IA, inkluż fid-dinja tax-xogħol. Dawn id-deliberazzjonijiet jippermettu li ma ninqabdux fin-nassa tad-“dikotomija falza” bejn viżjoni kompletament inġenwa u ottimista tal-IA u tal-effetti tagħha, u viżjoni katastrofika (37). L-ewwel pass utli huwa li dawn id-dibattiti jinbdew fuq livell nazzjonali, iżda l-UE għandha rwol ukoll, b’mod partikolari billi tiddefinixxi linji gwida dwar l-etika, kif diġà bdiet tagħmel il-Kummissjoni.

7.5.

Il-kwistjoni tal-implimentazzjoni ta’ dawn il-linji gwida għandha tkun fdata lil Osservatorju ddedikat għall-etika tas-sistemi tal-IA. L-IA u l-applikazzjonijiet tagħha għandhom jitqiegħdu għas-servizz tal-benesseri u tal-emanċipazzjoni taċ-ċittadini u tal-ħaddiema, b’rispett għad-drittijiet fundamentali, u għandu jiġi evitat li jikkontribwixxu b’mod dirett jew indirett għal proċessi ta’ telf ta’ sjieda, telf ta’ kwalifiki u telf tal-awtonomija. Il-prinċipju “fil-kontroll tal-bniedem” fil-kuntesti kollha, fosthom f’dak tax-xogħol, għandu jiġi applikat b’mod konkret.

7.6.

Dan il-prinċipju għandu japplika wkoll għal setturi oħrajn ta’ attività, bħall-professjonisti fil-qasam tas-saħħa, li jipprovdu servizzi marbuta mill-qrib mal-ħajja, mas-saħħa, mas-sigurtà u mal-kwalità tal-ħajja tal-bnedmin. Regoli etiċi stretti biss se jkunu kapaċi jiżguraw li mhux biss il-ħaddiema iżda anki l-konsumaturi, il-pazjenti, il-klijenti u l-fornituri l-oħrajn tas-servizzi, ikunu jistgħu jgawdu bis-sħiħ mill-applikazzjonijiet il-ġodda tal-IA.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) Acemoglu, D., Restrepo, P. (2018), “Artificial Intelligence, Automation and Work” (L-Intelliġenza Artifiċjali, l-Awtomatizzazzjoni u x-Xogħol), Dokument ta’ Ħidma NBER 24196, Jannar 2018. Ara wkoll: Il-Kunsill ta’ Gwida għall-Impjieg (2017), Awtomatizzazzjoni, diġitalizzazzjoni u impjieg. (Volum 1) (www.coe.gouv.fr).

(2) Acemoglu, D., op.cit.; Kunsill ta’ Gwida għall-Impjieg (2017), op. cit.

(3) COM(2018) 380 final.

(4) Id-Direttiva 2002/14/KE; Memorandum ta’ Ftehim UNICE-KETU-CEEP dwar id-djalogu soċjali u t-teknoloġiji l-ġodda, 1985; Opinjoni konġunta tas-sħab soċjali dwar it-teknoloġiji l-ġodda, l-organizzazzjoni tax-xogħol u l-adattabilità tas-suq tax-xogħol, 1991; Linji gwida ta’ referenza għall-ġestjoni tal-bidla u tal-konsegwenzi soċjali tagħha, 2003.

(5) COM(2018) 246 final.

(6) https://ifr.org/ifr-press-releases/news/robots-double-worldwide-by-2020.

(7) ĠU C 288, 31.8.2017, p. 1.

(8) Ara b’mod partikolari: https://www.techemergence.com.

(9) ĠU C 288, 31.8.2017, p. 1.

(10) Eurofound (2018), Automation, digitalisation and platforms: Implications for work and employment, (Awtomatizzazzjoni, diġitalizzazzjoni u pjattaformi: L-implikazzjonijiet għax-xogħol u għall-impjiegi) Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet tal-Unjoni Ewropea, il-Lussemburgu.

(11) ĠU C 13, 15.1.2016, p. 161.

(12) Frey u Osborne, 2013; Bowles, 2014; Arntz, Gregory u Zierahn, 2016; Le Ru, 2016; McKinsey, 2016; OECD, 2017; ara wkoll l-Opinjoni Esploratorja CCMI/136 (ĠU C 13, 15.1.2016, p. 161).

(13) http://www.oecd.org/fr/emploi/avenir-du-travail/.

(14) COM(2018) 237 final.

(15) ĠU C 367, 10.10.2018, p. 15.

(16) Kunsill Xjentifiku Netherlandiż għall-Politika tal-Gvern.

(17) https://english.wrr.nl/latest/news/2015/12/08/wrr-calls-for-inclusive-robot-agenda.

(18) Ara l-ħidma dwar ir-“riskji emerġenti” tal-Aġenzija Ewropea għas-Sigurtà u s-Saħħa fuq il-Post tax-Xogħol (https://osha.europa.eu/fr/emerging-risks). Skont l-Aġenzija, l-approċċi u l-istandards tekniċi attwali biex jipproteġu l-impjegati kontra r-riskji tax-xogħol permezz ta’ robots kollaborattivi għandhom jiġu riveduti fid-dawl ta’ dawn l-iżviluppi.

(19) COM(2018) 246 final.

(20) Test konġunt UNICE, CEEP, UEAPME u KETU, 16.10.2003.

(21) Id-Direttiva 2002/14/KE li tistabbilixxi qafas ġenerali dwar l-informazzjoni u l-konsultazzjoni tal-impjegati fil-Komunità Ewropea.

(22) ĠU C 303, 19.8.2016, p. 54; ĠU C 173, 31.5.2017, p. 15; ĠU C 129, 11.4.2018, p. 7; ĠU C 434, 15.12.2017, p. 30.

(23) ĠU C 434, 15.12.2017, p. 30.

(24) ĠU C 367, 10.10.2018, p. 15.

(25) ĠU C 288, 31.8.2017, p. 1; ĠU C 367, 10.10.2018, p. 15.

(26) Diversi midja Ewropej irrapportaw dwar il-kundizzjonijiet tax-xogħol f’ċerti ċentri ta’ loġistika fejn il-ħaddiema huma kompletament sottomessi għal algoritmi li jindikawlhom il-kompiti li jridu jwettqu f’ħin speċifiku, u fejn il-prestazzjoni tagħhom titkejjel fil-ħin reali.

(27) ĠU C 367, 10.10.2018, p. 15.

(28) Cathy O’Neil, Harvard PhD u xjenzata tad-data, “Models are opinions embedded in mathematics” (Il-mudelli huma opinjonijiet inkorporati fil-matematika) (https://www.theguardian.com/books/2016/oct/27/cathy-oneil-weapons-of-math-destruction-algorithms-big-data).

(29) Ara b’mod partikolari x-xogħlijiet tas-CNIL fi Franza (“Comment permettre à l’homme de garder la main? Les enjeux éthiques des algorithmes et de l’intelligence artificielle”) (Kif jistal-bniedem iżomm ir-riedni f’idejh? L-isfidi etiċi tal-algoritmi u tal-intelliġenza artifiċjali),

https://www.cnil.fr/sites/default/files/atoms/files/cnil_rapport_garder_la_main_web.pdf).

(30) Ir-Regolament (UE) 2016/679, (Artikolu 88).

(31) https://ifr.org/ifr-press-releases/news/robots-double-worldwide-by-2020.

(32) COM(2018) 380 final.

(33) https://www.parliament.uk/ai-committee.

(34) http://www.enseignementsup-recherche.gouv.fr/cid128577/rapport-de-cedric-villani-donner-un-sens-a-l-intelligence-artificielle-ia.html.

(35) https://www.eff.org/files/2018/02/20/malicious_ai_report_final.pdf.

(36) http://nouvelles.umontreal.ca/article/2018/03/29/le-quebec-jette-les-bases-d-un-observatoire-mondial-sur-les-impacts-societaux-de-l-ia/.

(37) Acemoglu, D., op.cit. Ara wkoll Eurofound 2018, Automation, digitalisation and platforms: Implications for work and employment (Awtomazzjoni, diġitalizzazzjoni u pjattaformi: l-Implikazzjonijiet għax-xogħol u għall-impjiegi), Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet tal-Unjoni Ewropea, il-Lussemburgu, p. 23: “The risks comprise unwarranted optimism, undue pessimism and mistargeted insights” (“Ir-riskji jinkludu ottimiżmu mhux ġustifikat, pessimiżmu żejjed u fehmiet mhux immirati”).

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/8

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Fiduċja, privatezza u sigurtà għall-konsumaturi u l-impriżi fl-Internet tal-oġġetti”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2018/C 440/02)

Relatur:	Carlos TRIAS PINTÓ
Korelatur:	Dimitris DIMITRIADIS

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	15.2.2018
Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	182/3/2

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-Internet tal-oġġetti (minn issa ’l quddiem IoT), minħabba l-interkonnettività tiegħu tal-persuni u l-oġġetti, jirrappreżenta firxa wiesgħa ta’ opportunitajiet għaċ-ċittadni u l-impriżi, li jkollom jiġu akkumpanjati minn serje ta’ garanziji u kontrolli biex tiġi żgurata implimentazzjoni kif imiss.

1.2.

Peress li wieħed mill-pilastri tal-IoT huwa li d-deċiżjonijiet jittieħdu b’mod awtomatiku mingħajr l-intervent tal-bniedem, għandu jiġi żgurat li d-deċiżjonijiet ma jdħajfux id-drittijiet tal-konsumaturi jew iwasslu għal riskji ta’ natura etika jew imorru kontra l-prinċipji u d-drittijiet fundamentali tal-bniedem.

1.3.

Il-KESE jitlob lill-istituzzjonijet Ewropej u lill-Istati Membri biex:

1.3.1.

jiżguraw il-protezzjoni tas-sigurtà u tal-privatezza, permezz tal-ħolqien ta’ oqfsa regalotarji adegwati, li jipprevedu miżuri stretti ta’ segwitu u kontroll;

1.3.2.

jiddefinixxu bmod ċar ir-responsabbiltà tal-operaturi kollha fil-katina tal-provvista tal-prodotti u l-flussi tal-informazzjoni relatati, sabiex b’hekk jiġu evitati lakuni legali meta diversi produtturi u distributuri jkunu involuti fl-istess ħin;

1.3.3.

jistabbilixxu riżorsi adatti u mekkaniżmi effettivi ta’ koordinazzjoni bejn il-Kummissjoni Ewropea u l-Istati Membri sabiex tiġi żgurata applikazzjoni koerenti u armonizzata kemm tal-leġislazzjoni soġġetta għal reviżjoni kif ukoll tar-regoli l-ġodda, u fl-istess ħin jiġi indirizzat l-ambjent internazzjonali;

1.3.4.

jissorveljaw l-iżvilupp ta’ teknoloġiji emerġenti assoċjati mal-IoT, li jiggarantixxu sigurtà għolja, trasparenza sħiħa u aċċessibilità ġusta;

1.3.5.

jippromovu l-inizjattivi Ewropej u internazzjonali ta’ standardizzazzjoni biex jiġu żgurati l-affidabbiltà, id-disponibbiltà, ir-reżiljenza u l-manutenzjoni tal-prodotti;

1.3.6.

jissorveljaw is-swieq u jippreservaw kundizzjonijiet ekwi fl-implimentazzjoni tal-IoT, billi tiġi evitata l-konċentrazzjoni ta’ poter ekonomiku transnazzjonali bl-atturi l-ġodda tat-teknoloġija;

1.3.7.

jintrabtu li jippromovu azzjonijiet ta’ sensibilizzazzjoni u bini ta’ kapaċità fil-ħiliet diġitali, li jirriflettu r-riċerka bażika u l-innovazzjoni f’dan il-qasam;

1.3.8.

jiggarantixxu l-applikazzjoni sħiħa u l-użu effettiv tal-metodi ta’ soluzzjoni alternattiva għat-tilwim kemm offlajn kif ukoll onlajn (ADR u ODR);

1.3.9.

iħeġġu l-eżistenza, l-implimentazzjoni u l-funzjonament effettiv ta’ sistema Ewropea ta’ azzjonijiet fi grupp li tagħmel possibbli t-tneħħija u l-kisba ta’ kumpens anke għal sitwazzjonijiet fejn l-użu tal-IoT jikkawża danni jew preġudizzji ta’ natura kollettiva, kif ser ikun il-każ taħt il-Patt Ġdid għall-Konsumaturi.

1.4.

Il-fiduċja tal-konsumaturi tinbet mill-konformità stretta mal-leġislazzjoni rilevanti u l-komunikazzjoni tal-aħjar prattiki tal-impriżi fil-qasam tal-privatezza u s-sigurtà, u huwa dmir tal-istituzzjonijiet li jorbtuhom mal-istrateġiji tar-responsabbiltà soċjali korporattiva u l-investimenti soċjalment responsabbli.

1.5.

L-impatt soċjali u ekonomiku tal-IoT ser jiżdied b’mod pożittiv fil-mod ta’ kif jintrabat b’mod adegwat mal-iżvilupp ta’ politiki soċjoambjentali fil-qafas tal-ekonomija kollaborattiva, l-ekonomija ċirkolari u l-ekonomija tal-funzjonalità.

2. Sfond u kuntest

2.1.

Matul dawn l-aħħar ħmistax-il sena, l-invażjoni tal-Internet irriżultat f’tibdil f’kull qasam tal-ħajja ta’ kuljum, u influwenzat id-drawwiet differenti tal-konsumaturi. Huwa mistenni li fl-għaxar snin li ġejjin, ir-rivoluzzjoni tal-Internet tal-IoT se tilħaq is-setturi tal-enerġija, tal-agrikola u tat-trasport, kif ukoll l-aktar setturi tradizzjonali tal-ekonomija u s-soċjetà. Dan iwassal għat-tfassil ta’ politiki globali li jindirizzaw b’mod intelliġenti dan it-tfixkil teknoloġiku.

2.2.

Il-kunċett ta’ IoT żviluppa mill-Istitut tat-Teknoloġija ta’ Massachusetts (MIT), u prinċipalment jissejjes fuq dinja mimlija b’sistemi totalment konnessi ma’ xulxin b’mod li jistgħu jiġu awtomatizzati flimkien ma’ proċessi differenti interoperabbli. Min-naħa tagħha, l-Unjoni Ewropea qiegħda tħejji biex tindirizza l-konverġenza diġitali u l-isfidi l-ġodda tal-IoT mit-tnedija tal-pjan “i2010: A European Information Society for growth and employment” (1), sal-Pjan ta’ Azzjoni reċenti tal-IoT; ara d-dokument “Progress għall-Internet tal-oġġetti fl-Ewropa”, li fl-2016 ifforma parti mill-Komunikazzjoni “Id-Diġitalizzazzjoni tal-Industrija Ewropea. Ingawdu l-benefiċċji kolha ta’ Suq Uniku Diġitali” (2).

2.3.

Il-KESE ddikjara l-pożizzjoni tiegħu f’bosta okkażjonijiet dwar ir-raba’ rivoluzzjoni industrijali, li hija kkaratterizzata mill-konverġenza ta’ teknoloġiji diġitali, fiżiċi u bijoloġiċi, u jiġbed l-attenzjoni għall-Opinjoni tal-2017 (3) dwar is-suġġett. Essenzjalment, l-IoT huwa l-qasam ideali għall-aktar forom avvanzati tal-IA u fejn jiġu ttestjati l-prinċipji stabbiliti mill-KESE, b’mod partikolari l-prinċipju “fil-kontroll tal-bniedem”.

2.4.

Ta’ spiss, is-sistemi tal-IoT ikunu nieqsa mil-liġijiet ta’ awtentifikazzjoni meħtieġa biex tinżamm is-sigurtà tad-data tal-utent. Dan jagħti lok għal problemi, minħabba li s-sistemi, id-data u l-membri fil-katina tal-provvista jkunu esposti għal nuqqas ta’ sigurtà.

2.5.

It-teknoloġiji emerġenti bħall-katina ta’ blokok tat-tranżazzjonijiet jistgħu jsolvu problemi ta’ sigurtà u fiduċja: din tista’ tintuża biex tintraċċa l-kejl tad-data minn sensuri u evita mhux biss id-duplikazzjoni ma’ kwalunkwe data malizzjuża iżda wkoll iżżomm l-integrità u t-traċċabbiltà tal-modifikazzjonijiet; reġistru distribwit jista’ jippermetti l-identifikazzjoni tas-sistemi tal-IoT, l-awtentifikazzjoni u t-trasferiment ta’ data sigura, mingħajr żbalji; is-sensuri tal-IoT jistgħu jintużaw biex jiskambjaw data permezz ta’ katina ta’ blokok minflok ta’ parti terza; l-użu ta’ kuntratti intelliġenti jippermetti l-awtonomija tas-sistemi, kif ukoll l-identità individwali u l-integrità tad-data; l-ispejjeż tal-ħolqien u tal-funzjonamant jitnaqqsu billi ma jkunx hemm intermedjarji; fl-aħħar nett, is-sistemi tal-IoT tal-katina ta’ blokok jipprovdu reġistru ta’ sistemi konnessi, utli ħafna jekk jeħtieġ li jinstabu soluzzjonijiet għall-problemi (4).

2.6.

Għall-kuntrarju, it-teknoloġiji tar-reġistru distribwit b’sors miftuħ qed jiġu żviluppati għall-iskambju ta’ informazzjoni u valur bejn l-apparati tal-IoT. Huma ma jippermettux estrazzjoni tad-data iżda jużaw arkitettura bbażata fuq il-kunċett matematiku magħruf bħala graff aċikliku orjentat (directed acyclic graph – DAG), li jevita l-kummissjonijiet u jiżgura li n-netwerk iżid il-kapaċità tiegħu pari passu maż-żieda fin-numru tal-utenti.

2.7.

Qed ngħixu avveniment li għandu potenzjal ekonomiku (5) u soċjali kbir, li jipprovdi opportunitajiet kbar iżda wkoll sfidi serji assoċjati ma’ riskji impliċiti, ta’ natura multidixxiplinari u trasversali li taffettwa bl-istess mod lill-impriżi u l-konsumaturi, l-amministrazzjonijiet u ċ-ċittadini. Għaldaqstant, it-trattament ta’ dan is-suġġett għandu jadotta approċċ komuni iżda wkoll wieħed li jirrikonoxxi n-natura unika ta’ sitwazzjonijiet speċifiċi. F’dan ir-rigward, huwa biżżejjed jiġi mfakkar li n-Nazzjonijiet Uniti jistmaw li sal-2020, ser ikun hemm mal-ħamsin biljun sistema interkonnessa, b’applikazzjonijiet għall-konsumaturi permezz tat-televiżjoni, ir-refriġeraturi, il-kameras tas-sigurtà, il-karozzi, eċċ.

2.8.

L-applikazzjonijiet tal-IoT diġà qed jipprovdu benefiċċji ekonomiċi u soċjali fl-isfond ta’ dinja globalizzata, u dan jissuponi, fost oħrajn, iktar servizzi sensittivi fugħall-kuntest soċjoekonomiku, ċikli ta’ rispons iktar qosra, tiswijiet mill-bogħod, appoġġ għat-teħid ta’ deċiżjonijiet, allokazzjoni aħjar tar-riżorsi kontroll mill-bogħod tas-servizzi. Iżda, hemm fatturi relatati li huma sensittivi ħafna, pereżempju l-privatezza u s-sigurtà, l-asimmetrija tal-informazzjoni u t-trasparenza tat-tranżazzjonijiet, responsabbiltajiet kumplessi, blokok ta’ prodotti u sistemi, kif ukoll iż-żieda ta’ prodotti ibridi li jista’ jkollha effett mil-lat ta’ sjieda u tesponi lill-konsumaturi għall-applikazzjoni mill-bogħod tal-kuntratti, b’konsegwenza ta’ tnaqqis fil-garanziji.

2.9.

L-isfidi legali ewlenin li jiltaqgħu magħhom l-UE u l-Istati Membri huma spjegati mill-fatt li ħafna mill-karatteristiċi speċifiki tal-IoT (livelli għoljin ta’ kumplessità u interdipendenza għolja, l-element ta’ awtonomija, il-komponenti tal-ġenerazzjoni u/jew l-ipproċessar tad-data, u dimensjoni miftuħa) huma kondiviżi ma’ teknoloġiji diġitali emerġenti oħrajn bħall-katina ta’ blokok tat-tranżazzjonijiet (blockchain), l-istampar 3D u l-cloud computing. Il-KESE huwa tal-fehma li d-Dokument ta’ Ħidma tal-Kummissjoni Ewropea (6) dwar ir-responsabbiltà tat-teknoloġiji diġitali emerġenti jagħti spinta oħra fid-direzzjoni t-tajba.

2.10.

Fl-aħħar nett, l-immassimizzar tal-benefiċċji u l-imminimizzar tar-riskji assoċjati mal-IoT ifissru informazzjoni aċċessibbli, ċara, konċiża u preċiża, il-promozzjoni, b’mod partikolari, tal-inklużjoni u l-konnettività diġitali tal-iżjed konsumaturi vulnerabbli, permezz tad-disinn ta’ prodotti u servizzi li huma kompletament traċċabbli u li jinkorporaw standards integrati dwar il-fiduċja, il-privatezza u s-sigurtà.

3. Il-fiduċja tal-konsumaturi u l-imprendituri fl-IoT

3.1.

L-IoT huwa ekosistema kkumplikata li tippermetti l-interkonnettività ta’ sistemi preċedenti ta’ diversi manifatturi, distributuri u żviluppaturi ta’ softwer, li jista’ joħloq diffikultajiet biex tiġi ddeterminata r-responsabbiltà f’sitwazzjonijiet ta’ ksur tar-regolamenti, jew ta’ danni materjali jew ta’ danni oħra lil partijiet terzi jew lil sistemi kkawżati minn prodotti difettużi jew minn użu ħażin ta’ prodotti min-naħa ta’ partijiet terzi permezz tal-Internet. Teżisti wkoll il-possibbiltà li ħafna mill-operaturi li jipparteċipaw fil-katina ta’ valur globali tal-prodott ma jkollhomx għarfien u esperjenza suffiċjenti dwar temi ta’ sigurtà jew ta’ protezzjoni tad-data għas-sistemi onlajn.

3.2.

Għal dan hemm bżonn ta’ enfasi ġdida fuq ir-responsabbiltajiet bil-għan li kemm il-konsumaturi kif ukoll l-impriżi li jadottaw l-applikazzjonijiet tal-IoT ikunu protetti f’ambjent li fih il-prodotti b’konfigurazzjoni adegwata jistgħu jsiru difettużi u mhux siguri b’riżultat ta’ inċidenti ta’ sigurtà diġitali jew għax użati ħażin. Dan l-ambjent għandu jippermetti li jiġu antiċipati, evitati u mħarsa dawk id-deċiżjonijiet awtomatizzati li jistgħu jmorru kontra l-etika fundamentali u d-drittijiet tal-bniedem rikonoxxuti fuq livell universali.

3.3.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon kemm ir-reviżjoni tal-applikazzjoni tad-Direttiva tal-1985 fil-qasam tar-responsabbiltà għad-danni kkawżati minn prodotti difettużi (7), flimkien mal-ħolqien reċenti ta’ grupp ta’ esperti ta’ diversi partijiet ikkonċernati dwar ir-responsabbiltà u t-teknoloġiji ġodda, biex jiġi żgurat bilanċ ġust bejn l-interessi tal-produtturi u tal-konsumaturi. Qafas ġdid ta’ responsabbiltà għandu jikkunsidra b’mod ċar it-traċċabbiltà tar-responsabbiltà u s-sigurtà kemm tul il-katina tal-valur tal-prodott kif ukoll matul iċ-ċiklu tal-ħajja tal-prodott, billi jinkorpora s-sostenibbiltà bħala fattur ġdid li jagħmel l-aġġornament, it-titjib, il-portabbiltà, il-kompatibbiltà, l-użu mill-ġdid, it-tiswija jew l-adattament mill-ġdid tal-prodotti rekwiżit.

3.4.

Fir-rigward tal-IoT, għandha tiġi kkunsidrata wkoll b’mod speċifiku d-determinazzjoni tar-responsabbiltà tal-professjonisti kollha fil-katina tal-provvista tal-prodott, sabiex b’hekk jiġu evitati lakuni legali meta diversi produtturi u distributuri jikkompetu bejniethom. Il-KESE jikkunsidra li huwa importanti li jiġu speċifikati b’mod ċar il-proċeduri li l-konsumaturi għandhom isegwu f’kull każ, u għandhom jiġu promossi l-mekkaniżmi ta’ soluzzjoni alternattiva tat-tilwim (ADR, skont l-akronimu Ingliż).

3.5.

Il-KESE jenfasizza l-importanza tal-informazzjoni prekuntrattwali, kklawżoli trasparenti tal-kuntratti u struzzjonijiet operattivi ċari għall-apparat; għandhom jiġu enfasizzati b’mod espliċitu r-riskji u s-salvagwardji assoċjati potenzjali.

3.6.

Għandhom jiġu żgurati l-interoperabbiltà u l-kompatibbiltà tal-apparat u s-softwer assoċjat, sabiex jiġu evitati l-problemi u jkum possibbli għall-konsumatur li jqabblu l-fornituri. Il-KESE jenfasizza li dan il-fattur huwa kruċjali wkoll biex jiġu stabbiliti kundizzjonijiet ekwi bejn il-kumpaniji l-kbar u l-SMEs.

3.7.

Fl-aħħar nett, il-KESE huwa favur ir-rispett tan-newtralità tan-net u jħeġġeġ lill-Kummissjoni twettaq monitoraġġ strett tal-imġiba tas-suq.

4. Privatezza tal-konsumaturi fi ħdan l-IoT

4.1.

Il-ħila tal-konsumaturi li jikkontrollaw id-data personali tagħhom u l-preferenzi tal-privatezza tjiebet bis-saħħa tar-Regolament Ġenerali l-ġdid dwar il-Protezzjoni tad-Data (GDPR) (8). L-utent ta’ sistema għandu jkollu kontroll fuq kif tintuża d-data li jiġġenera u min jista’ jaċċessaha, filwaqt li jitqies li d-differenza fid-data, kif ukoll l-aggregazzjoni u r-rabta ma’ data oħra, jistgħu jkunu riskju gravi għall-privatezza fl-ekosistema tal-IoT.

4.2.

Għandu jitqies l-impatt li l-multipliċità ta’ prodotti, servizzi jew entitajiet jista’ jkollha fuq il-privatezza u l-protezzjoni tad-data meta din tiġi ttrasferita b’mod awtonomu skont l-interkonnettività tagħha. Bl-istess mod, f’dawk il-każijiet fejn l-informazzjoni tiġi pproċessata jew ifformulata mill-ġdid abbażi ta’ data inizjalment mhux perikoluża, wieħed jista’ jakkwista tagħrif preċiż dwar id-drawwiet, il-lokazzjoni, l-interessi u l-preferenzi tal-individwi, li jżid l-aċċessibbiltà u t-traċċabbiltà tal-profil tal-utent.

4.3.

Il-garanziji legali għandhom jiżguraw il-kapaċità sħiħa tal-utenti biex jeżerċitaw id-drittijiet tagħhom ta’ privatezza u protezzjoni tad-data personali mingħjar l-ebda limitazzjoni, sabiex b’hekk jiġu evitati danni potenzjali bħall-prattiki diskriminatorji, il-kummerċjalizzazzjoni invażiva, it-telf tal-privatezza u l-ksur tas-sigurtà. Min-naħa tagħhom, il-konsumaturi għandhom ikolhhom informazzjoni dwar il-valur ekonomiku tad-data tagħhom u jirriservaw id-dritt li jaqsmuha.

4.4.

Kif previst fil-GDPR, l-impriżi u r-regolaturi jkollom jirrevedu kull tant żmien il-ġbir ta’ data personali u jevalwaw b’liema mod l-ipproċessar tad-data jkun proporzjonat u meħtieġ għat-twettiq tas-servizz. L-aspetti u l-impatti tal-privatezza għandhom jiġu evalwati tul il-proċess sħiħ ta’ ħolqien, disinn u żvilupp ta’ prodott konness u l-ekosistema onlajn li fih jopera (privatezza fid-disinn). Għaldaqstant, il-prinċipji tal-privatezza fid-disinn u l-privatezza b’mod awtomatiku għandhom ikunu implimentati b’mod konsistenti fl-IoT.

4.5.

Għalhekk, kull prodott konness għandu jiġi kkonfigurat skont mudell predeterminat abbażi tal-ogħla livell ta’ protezzjoni tal-privatezza (fid-disinn u b’mod awtomatiku), filwaqt li jiġi evitat il-monitoraġġ mhux mixtieq tal-imġiba tal-utenti u tal-attivitajiet tagħhom.

4.6.

Fi kwalunkwe każ, il-konsumaturi għandhom ikunu jafu b’mod affidabbli d-data li nġabret, min għandu aċċess għaliha u l-iskop tal-użu tagħha, filwaqt li r-relazzjoni tal-prodott jew is-servizz tinżamm attiva, kif ukoll il-politika ta’ privatezza applikabbli u għandhom ikunu jafu jekk l-algoritmi użati jaffettwawx il-kwalità tal-prezz jew l-aċċess għal xi servizz.

5. Is-sigurtà tal-konsumaturi u tal-imprendituri fi ħdan l-IoT

5.1.

L-interkonnettività ta’ sistemi li tikkaratterizza l-ekosistema tal-IoT tista’ tinkoraġġixxi l-iżvilupp ta’ prattiki teknoloġiċi illegali jew mhux mixtieqa, u b’hekk dawn isiru spazju propizju għall-vulnerabbiltà u l-propagazzjoni virali. Għalhekk għandha tiġi indirizzata s-sigurtà b’mod sħiħ, u għandhom jiġu koperti l-komponenti kollha tas-sistema.

5.2.

L-offerta ta’ prodotti u aġġornamenti marbuta maċ-ċibersigurtà għandhom ikunu ġġustifikati u jkopru mhux biss is-sistemi individwali, iżda jestendu wkoll għar-riskji tas-sigurtà li toħloq l-interkonnettività ma’ sistemi oħra tal-IoT, u l-istandards tal-kwalità ta’ din is-sigurtà m’għandhomx jonqsu minħabba l-għadd kbir ta’ dawn is-sistemi.

5.3.

F’dan ir-rigward, il-Proposta għal Regolament dwar l-Aġenzija tal-UE għaċ-Ċibersigurtà (9) tinkludi qafas ta’ ċertifikazzjoni tat-teknoloġiji tal-informazzjoni u l-komunikazzjoni, li ser jipprevedi ċ-ċertifikazzjoni volontarja tas-sigurtà u t-tikkettar għal tipi differenti ta’ prodotti, fosthom dawk li jinsabu fl-IoT. Filwaqt li l-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon din il-miżura, huwa jesprimi wkoll tħassib li mhijiex obbligatorja.

5.4.

Il-miżuri taċ-ċibersigurtà għandhom jinkludu r-riskji kontra kull tip ta’ vulnerabbiltà u b’mod partikolari, il-hacking, l-aċċess mingħajr awtorizzazzjoni jew l-użu ħażin kif ukoll f’dak li jirrigwarda l-mezzi ta’ ħlas u l-frodi finanzjarju. F’dan ir-rigward, il-KESE jappoġġja l-kompetenzi mogħtija lill-grupp ta’ esperti b’diversi partijiet ikkonċernati fuq ir-responsabbiltà u t-teknoloġiji l-ġodda.

5.5.

Għandha tiġi kkunsidrata wkoll is-sigurtà personali tal-konsumaturi fil-konfront ta’ riskji bħall-użu tal-prossimità, il-meded ta’ frekwenzi kondiviżi, l-esponiment għal kampijiet elettromanjetiċi jew interferenzi possibbli ma’ tagħmir vitali konness. Il-KESE jargumenta favur l-applikazzjoni ta’ miżuri ta’ monitoraġġ u rtirar preventiv fid-dawl ta’ riskji li jaffettwaw is-saħħa u s-sigurtà tal-konsumaturi jew l-interessi personali u ekonomiċi tagħhom.

5.6.

L-impriżi għandhom jadottaw standards ta’ prattiki tajbin, bħas-sigurtà bid-disinn u b’mod awtomatiku, u jissottomettu rwieħom għal evalwazzjonijiet independenti esterni. F’każ ta’ inċidenti ta’ sigurtà jew ksur ta’ data, l-impriżi ser ikunu marbuta li jinnotifikaw dawn l-inċidenti, inkluża informazzjoni marbuta mar-responsabbiltà għad-danni u nuqqas ta’ konformità mar-regoli.

5.7.

L-impriżi għandhom jipprovdu informazzjoni sempliċi u aċċessibbli lill-konsumaturi li tippermettilhom jieħu deċiżjonijiet adatti u jadottaw prattiki siguri, billi jipprovdu aġġornamenti ta’ sigurtà li jirriżultaw essenzjali tul iċ-ċiklu ta’ ħajja tal-prodott.

5.8.

Għandu jiġi indirizzat in-nuqqas ta’ standards koerenti b’rabta man-netwerks tal-IoT. Għandhom jiġu żviluppati teknoloġiji avvanzati ta’ broadband u ta’ ġenerazzjoni ġdida li jtejbu l-infrastrutturi attwali.

6. Proposti għal azzjoni fil-qafas tal-politika pubblika (10)

6.1.

L-awtoritajiet pubbliċi, huma u jeżerċitaw is-setgħat tagħhom fit-territorji differenti tal-Unjoni Ewropea, għandhom jipparteċipaw b’mod attiv fit-tfassil ta’ politiki u pjani ta’ azzjoni dwar l-IoT bil-għan li jintlaħaq bilanċ bejn id-diversi partijiet ikkonċernati, billi jiġu antiċipati l-problemi u jittaffew b’mod prudenti l-effetti negattivi li jista’ jkun hemm. Il-KESE jipproponi:

6.1.1.

il-ħolqien ta’ ambjent ta’ test (sand box), jiġifieri, spazji fiżiċi, clusters, eċċ., għall-proġetti pilota u l-provi tal-kunċett. Dawn għandhom ikollhom l-għan li mhux biex jittestjaw it-teknoloġiji, iżda wkoll il-mudelli regolatorji (11);

6.1.2.

il-finanzjament ta’ infrastrutturi teknoloġiċi li jippermettu l-iżvilupp ta’ proġetti innovattivi tal-IoT taħt il-program il-ġdid Orizzont tal-Ewropa;

6.1.3.

il-ħatra ta’ istituzzjonijiet u aġenziji independenti bħala faċilitaturi u supervizuri tal-proġetti tal-IoT. Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon il-miżuri rilevanti stabbiliti fir-Regolament tal-2017 dwar iċ-ċibersigurtà u jistieden lill-Kummissjoni biex b’mod effettiv tippromovi proċessi ta’ standardizzazzjoni fl-industrija diġitali bl-użu ta’ riżorsi baġitarji adatti (12);

6.1.4.

il-promozzjoni ta’ pjattaformi u sħubijiet pubbliċi-privati ta’ kooperazzjoni, u b’hekk jiġu involuti l-komunità xjentifika, l-industrija u l-konsumaturi;

6.1.5.

it-tħeġġiġ ta’ investimenti fl-iżvilupp ta’ mudelli imprenditorjali lokali li jieħdu vantaġġ mill-benefiċċji tal-IoT u jiffaċilitaw l-indirizzar ta’ aspetti tant ikkumplikati bħall-protezzjoni u s-sjieda tad-data;

6.1.6.

it-twettiq ta’ bini tal-kapaċità fl-ambjent korporattiv mill-perspettiva tar-responsabbiltà konġunta. Għandu jiġi żgurat li s-sigurtà u l-privatezza fid-disinn u b’mod awtomatiku jiġu integrati fil-prodotti u s-servizzi tal-ICT, skont il-prinċipju tad-“dmir ta’ diliġenza” rakkomandat fir-Regolament il-ġdid dwar iċ-Ċibersigurtà. F’dan ir-rigward, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon l-abbozzar ippjanat ta’ kodiċijiet ta’ kondotta biex jikkomplementaw ir-regolamentazzjoni;

6.1.7.

il-promozzjoni ta’ inizjattivi ta’ standardizzazzjoni Ewropej u internazzjonali biex jiġi żgurat li s-sistemi tal-IoT ikollhom il-karatteristiċi essenzjali, jiġifieri, l-affidabbiltà, is-sikurezza, id-disponibbiltà, ir-reżiljenza, il-mantenibbiltà u l-utilizzazzjoni. B’mod partikolari, l-istandardizzazzjoni hija essenzjali għall-kisba rapida ta’ proċessi ta’ manifattura industrijali diġitalizzati ħafna;

6.1.8.

l-iżgurar li l-utenti tal-IoT, speċjalment dawk l-aktar vulnerabbli jew dawk li jgħixu f’żoni b’popolazzjoni baxxa, ikollhom aċċess affordabbli u ta’ kwalità għolja;

6.1.9.

il-promozzjoni ta’ kampanji ta’ sensibilizzazzjoni u programmi edukattivi biex tiġi ffaċilitata l-adozzjoni tal-IoT min-naħa tal-impriżi u tal-konsumaturi, sabiex b’hekk ikunu jistgħu jiġu akkwistati l-kapaċitajiet u l-ħiliet meħtieġa (13), filwaqt li tingħata attenzjoni partikolari lill-gruppi vulnerabbli u d-diversità;

6.1.10.

it-tnedija ta’ inizjattivi fil-qasam edukattiv għal prevenzjoni adegwata, fid-dawl tad-dħul bikri tat-tfal żgħar fl-ambjenti diġitali;

6.1.11.

it-tnedija ta’ analiżijiet dijanjostiċi u studji tal-impatt tal-IoT fuq oqsma bħalma huma mudelli ġodda ta’ produzzjoni u konsum sostenibbli;

6.1.12.

il-garanzija tal-applikazzjoni sħiħa u l-użu effettiv tal-metodi ta’ soluzzjoni alternattiva għat-tilwim kemm offlajn kif ukoll onlajn (ADR u ODR);

6.1.13.

6.2.

Barra minn hekk, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tevalwa r-regoli direttament jew indirettament relatati mal-IoT u, fejn meħtieġ, ittejjeb il-leġislazzjoni eżistenti. F’dan ir-rigward, il- Patt Ġdid għall-Konsumaturi għandu jiffoka wkoll fuq apparati interkonnessi, in-netwerks u s-sigurtà tagħhom, u d-data assoċjata ma’ tali apparat.

6.3.

Fl-aħħar nett, il-KESE jenfasizza l-importanza li jinħolqu mekkaniżmi ta’ kooperazzjoni u koordinazzjoni bejn l-Istati Membri għall-applikazzjoni effiċjenti u uniformi tar-regolamenti previsti, kif ukoll għall-ftehimiet li l-Unjoni Ewropea għandha tistabbilixxi barra mit-territoju tagħha minħabba l-lokazzjoni tal-kwartieri ġenerali tal-impriżi u l-fornituri, b’enfasi speċjali fuq l-iskambju tal-aħjar prattiki. Il-politika internazzjonali dwar il-flussi transkonfinali tad-data għandha tkun ikkoordinata biex il-pajjiżi involuti jkunu jistgħu jistabbilixxu regoli ta’ protezzjoni tal-istess livell għoli fil-liġijiet nazzjonali tagħhom, kemm sostantivi u kif ukoll proċedurali.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) COM(2005) 229 final.

(2) COM(2016) 180 final.

(3) L-intelliġenza artifiċjali: il-konsegwenzi tal-intelliġenza artifiċjali fuq is-suq uniku (diġitali), il-produzzjoni, il-konsum, l-impjiegi u s-soċjetà (ĠU C 288, 31.8.2017, p. 1).

(4) Ara Khwaja Shaik, Why blockchain and IoT are best friends, https://www.ibm.com/us-en/?lnk=m; dwar l-innovazzjonijiet fis-settur finanzjarju Ewropew ara ĠU C 246, 28.7.2017, p. 8

(5) Digital McKinsey tistma li, fl-2025, l-IoT ser kollu impatt ekonomiku potenzjali ta’ bejn USD 3,9 triljun u USD 11,1 triljun fis-sena.

(6) SWD(2018) 137.

(7) COM(2018) 246 final.

(8) fis-seħħ sa mill-25 ta’ Mejju 2018.

(9) Ara COM(2017) 477 final.

(10) Ara l-Grupp tal-Bank Dinji, Internet of Things: The New Government-to-Business Platform (rapport dwar l-Internet tal-oġġetti, il-pjattaforma ġdida bejn il-gvernijiet u l-impriżi).

(11) Ara https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/eu-and-eea-member-states-sign-cross-border-experiments-cooperative-connected-and-automated

(12) ĠU C 197, 8.6.2018, p.17.

(13) ĠU C 434, 15.12.2017, p. 36.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/14

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Indikaturi aktar adatti għall-evalwazzjoni tal-SDGs — il-kontribut tas-soċjetà ċivili”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2018/C 440/03)

Relatur:	Brenda KING (UK-I)
Korelatur:	Thierry LIBAERT (FR-III)

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	15.2.2018
Bażi legali	L-Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	5.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	194/2/3

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE ilu jistieden lill-Kummissjoni tistabbilixxi Strateġija Ewropea komprensiva ta’ Żvilupp Sostenibbli b’għanijiet, miri u azzjonijiet konkreti sabiex jintlaħqu s-17-il Għan ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs) sa mill-adozzjoni tal-Aġenda 2030 tan-NU għall-Iżvilupp Sostenibbli mill-istituzzjonijiet Ewropej fl-2015. Minkejja l-fatt li l-UE kellha rwol ewlieni fl-adozzjoni tal-Aġenda 2030 u li l-SDGs jirriflettu l-valuri ċentrali tal-UE, li huma l-promozzjoni ta’ armonija soċjali, politika, ekonomika u ambjentali akbar, il-Kummissjoni Ewropea falliet milli tiżviluppa strateġija komprensiva. Id-dokument ta’ Riflessjoni “Lejn Ewropa Sostenibbli sal-2030” li għandu jiġi ppubblikat sa tmiem l-2018 huwa opportunità sabiex tiġi enfasizzata l-importanza li tkun adottata strateġija Ewropea komprensiva.

1.2.

In-nuqqas attwali ta’ Strateġija Ewropea għal Żvilupp Sostenibbli huwa riskju għall-implimentazzjoni koerenti tal-Aġenda 2030 fl-UE u fil-livell nazzjonali. Diverġenzi fl-approċċ lejn l-indirizzar tal-SDGs jistgħu jseħħu, minħabba li diversi Stati Membri diġà qegħdin iħejju l-istrateġiji nazzjonali għal żvilupp sostenibbli filwaqt li m’hemm l-ebda qafas strateġiku Ewropew jew linji gwida ta’ implimentazzjoni komuni.

1.3.

Il-KESE jilqa’ l-ewwel Rapport annwali ta’ Monitoraġġ tal-2017 tal-SDGs (1), li huwa bbażat fuq sett ta’ 100 indikatur li jużaw kriterji ta’ data rigorużi. Madankollu, il-KESE identifika għadd ta’ nuqqasijiet dwar is-sett attwali ta’ indikaturi, li pubblikazzjonijiet futuri tar-Rapport ta’ Monitoraġġ tal-SDGs annwali għandhom jikkunsidraw.

1.4.

Il-KESE jappella għal indikaturi li jistgħu jipprovdu bażi għall-ippjanar u t-tfassil tal-politika. Is-sett attwali ta’ indikaturi jonqos milli jkejjel id-distanza mill-miri jew milli jipprovdi reviżjoni xierqa tal-progress. Jeħtieġ li jiġu stabbiliti miri speċifiċi tal-politika tal-UE għall-SDGs u l-indikaturi jridu jkunu kapaċi jimmonitorjaw l-ilħuq tagħhom. Fin-nuqqas ta’ miri speċifiċi ta’ politika tal-UE, l-UE tista’ tivvaluta l-prestazzjoni nazzjonali meta mqabbla mal-aħjar prestazzjoni u ma’ dik medja.

1.5.

Il-KESE jidentifika wkoll ċerti limitazzjonijiet tekniċi li jeħtieġ jiġu indirizzati sabiex jiġi żgurat li jintużaw l-aħjar indikaturi. Pereżempju, l-użu tal-indikaturi trasversali għadu biżżejjed biex jipprovdi informazzjoni dwar is-sinerġiji u d-dilemmi fost il-miri. L-effetti kollaterali fuq l-iżvilupp sostenibbli tal-pajjiżi msieħba u l-monitoraġġ ta’ koerenza politika bejn l-għanijiet importanti ta’ politika esterna u domestika wkoll għadhom mhux integrati għalkollox.

1.6.

L-Eurostat u l-uffiċċji nazzjonali tal-istatistika jeħtieġ li jiżguraw li qed japplikaw qafas koerenti ta’ indikaturi. Sistema komprensiva u integrata ta’ indikaturi għandha tiġi implimentata sabiex tiggarantixxi li l-eżerċizzju ta’ monitoraġġ dwar l-implimentazzjoni tal-SDGs fil-livell Ewropew u dak nazzjonali jkun affidabbli.

1.7.

L-Eurostat u l-uffiċċji nazzjonali tal-istatistika għandhom riżorsi umani u finanzjarji limitati għall-ġbir ta’ data ġdida u għalhekk mhux dejjem possibbli li jiġu prodotti indikaturi ġodda u aktar immirati. Il-KESE jappella għall-iżgurar ta’ riżorsi adegwati sabiex tingħeleb din il-limitazzjoni rilevanti.

1.8.

Il-KESE jappella għal aktar involviment tas-soċjetà ċivili fid-definizzjoni tal-indikaturi u fil-valutazzjoni tal-progress tal-UE lejn l-għanijiet. In-natura trasversali tal-SDGs tirrikjedi l-kooperazzjoni integrata bejn diversi partijiet interessati.

1.9.

Il-KESE jirrakkomanda li s-sett ta’ indikaturi jkun ikkumplimentat minn rapport parallel kwalitattiv, żviluppat b’kollaborazzjoni mill-qrib mal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili sabiex jiżdied is-sens ta’ sjieda tal-partijiet interessati kollha tal-SDGs. L-informazzjoni kwalitattiva tista’ tenfasizza xejriet li altrimenti ma jkunux rilevati bil-metrika kwantitattiva biss. Il-KESE jipproponi li jassumi rwol ta’ tmexxija fil-koordinazzjoni tat-tħejjija tar-rapport kwalitattiv komplementari. Barra minn hekk, il-KESE jipproponi li l-Kummissjoni Ewropea tikkoopera fl-organizzazzjoni ta’ Summit Ewropew tal-SDGs bħala eżerċizzju ta’ rendikont bl-involviment tal-partijiet interessati rilevanti kollha.

1.10.

Qafas strateġiku koerenti jirrikjedi wkoll li indikaturi oħrajn tal-UE (eż. l-indikaturi inklużi fit-Tabella ta’ Valutazzjoni Soċjali jew l-indikaturi tal-Bijodiversità Ewropea) jeħtieġ li jkunu koerenti mal-qafas tal-Aġenda 2030. Strateġija komprensiva għandha tipprovdi din il-ħarsa ġenerali tal-interkonnessjoni bejn l-SDGs, il-politiki tal-UE u s-settijiet differenti ta’ indikaturi.

1.11.

Il-KESE jappella li s-sistema ta’ governanza attwali tal-UE tiġi adattata għall-implimentazzjoni tal-Aġenda 2030. Strateġija komprensiva u sostenibbli għall-iżvilupp tal-UE li tkun allinjata b’mod sħiħ mal-Aġenda 2030 tiggarantixxi li l-SDGs jiġu integrati fil-politiki kollha tal-UE u jipprovdu l-qafas għall-koordinazzjoni u l-monitoraġġ tal-implimentazzjoni tal-UE u dik nazzjonali tal-SDGs. Pereżempju, il-makkinarju tas-Semestru Ewropew għandu jimmonitorja u jikkontribwixxi għall-implimentazzjoni tal-SDGs. Barra minn hekk, il-formulazzjoni u l-evalwazzjoni tal-politika tal-UE (pereżempju l-aġenda għal Regolamentazzjoni Aħjar) għandhom jiġu adattati sabiex jinkorporaw b’mod sħiħ l-SDGs fiċ-ċiklu tal-politika. Għandu jkun applikat test tas-sostenibbiltà għall-leġislazzjoni u l-proposti ta’ politika kollha sabiex jiġi stmat l-impatt fuq l-SDGs u tittieħed deċiżjoni dwar l-adegwatezza tal-proposta.

1.12.

Il-KESE jirrakkomanda li fil-Kummissjoni, Viċi President b’tim iddedikat, baġit speċifiku u struttura li taħdem mad-dipartimenti tal-Kummissjoni u l-Kummissarji kollha, għandu jkun inkarigat mill-integrazzjoni tal-SDGs fil-politiki tal-UE. Barra minn hekk, il-President tal-Kummissjoni Ewropea għandu jippreżenta l-progress li jkun sar u jiddeskrivi l-azzjoni ulterjuri meħtieġa għall-implimentazzjoni tal-SDGs fid-diskors annwali dwar l-Istat tal-Unjoni Ewropea.

1.13.

Fl-aħħar nett, il-KESE jappella għal ftehim dwar baġit tal-UE li jagħmel l-iżvilupp sostenibbli l-għan ċentrali. Il-KESE jfakkar li l-Qafas Finanzjarju Pluriennali (QFP) finali għall-perjodu 2021-2027 se juri jekk l-UE hix se tkun kapaċi twettaq l-impenji tagħha tal-Aġenda 2030. Il-proposta tal-Kummissjoni għal Mejju 2018 tmur fid-direzzjoni t-tajba, iżda fl-aħħar nett titlef l-opportunità li tagħmel l-Aġenda 2030 il-prijorità tal-aġenda Ewropea.

2. Nuqqas ta’ strateġija tal-UE

2.1.

L-UE għandha timpenja ruħha ferm aktar fir-rigward tar-rwol ewlieni tagħha fl-iżgurar u l-promozzjoni tal-iżvilupp sostenibbli. Fil-fatt, l-Aġenda 2030 tan-NU hija direttament f’konformità mal-għan fundamentali tal-Unjoni Ewropea, li huwa l-promozzjoni ta’ aktar armonija soċjali, politika, ekonomika u ambjentali kemm fl-Ewropa kif ukoll madwar id-dinja. Madankollu, minkejja li l-UE u l-Istati Membri tagħha ffirmaw l-Aġenda globali, l-Ewropa għadha lura. Sa issa l-UE u għadd ta’ Stati Membri naqsu milli jimplimentaw strateġija ta’ żvilupp sostenibbli biex jiżguraw li l-SDGs jintlaħqu.

2.2.

Filwaqt li jfakkar l-Artikolu 3 tat-Trattat tal-Unjoni Ewropea, referenza għal żvilupp sostenibbli tgħid: “Fir-relazzjonijiet tagħha mal-bqija tad-dinja, l-Unjoni għandha (…) tikkontribwixxi għall-iżvilupp sostenibbli tal-pjaneta (…)”. Filwaqt li hemm xi elementi ta’ sostenibbiltà li qed jikbru f’diversi politiki tal-UE bħall-politika industrijali, it-trasport u l-enerġija, għad fadal nuqqas ta’ ambizzjoni u nuqqas ta’ finanzjament. B’mod ġenerali, il-KESE jiddispjaċih għan-nuqqas evidenti ta’ strateġija, koerenza politika u integrazzjoni fil-koordinazzjoni tal-politika tal-UE b’mod ġenerali.

2.3.

Il-KESE huwa l-unika istituzzjoni fil-livell Ewropew li għamel l-iżvilupp sostenibbli bħala prijorità ewlenija. Il-Parlament Ewropew ma għandu l-ebda struttura biex jindirizza l-iżvilupp sostenibbli, għalkemm xi gruppi politiċi qed jinkludu l-Aġenda 2030 fil-prijoritajiet politiċi tagħhom għall-elezzjonijiet Ewropej ta’ Mejju 2019. Sadanittant, il-Kummissjoni Ewropea stabbilixxiet il-Pjattaforma ta’ Diversi Partijiet Interessati għall-implimentazzjoni tal-SDGs, li huwa pass fid-direzzjoni t-tajba, iżda mhux ċar jekk din il-pjattaforma hux ser tkompli wara din il-Kummissjoni. Barra minn hekk, il-KESE fil-passat kien favur forum tas-soċjetà ċivili akbar u aktar ambizzjuż minn dak li finalment ġie maħluq (2).

2.4.

Fil-livell nazzjonali, il-grad tal-ippjanar u l-implimentazzjoni tal-SDGs huwa differenti (3). Xi Stati Membri diġà adottaw strateġiji nazzjonali komprensivi għal żvilupp sostenibbli, u f’xi każijiet, l-awtoritajiet reġjonali u lokali, kif ukoll il-partijiet interessati kkonċernati wkoll qed iwettqu inizjattivi tal-SDGs biex iqajmu kuxjenza. Hemm ir-riskju ta’ nuqqas ta’ koerenza bejn l-approċċi nazzjonali għaliex ma hemm l-ebda qafas Ewropew. Il-KESE jappella għall-integrazzjoni ta’ żvilupp sostenibbli fil-politiki nazzjonali u għas-soċjetà ċivili organizzata sabiex tkun involuta b’mod sħiħ fid-disinn u l-implimentazzjoni f’konformità ma’ strateġija komprensiva tal-UE.

3. Il-passi li jmiss

3.1.

Fit-13 ta’ Settembru 2017, il-President Juncker ħabbar Dokument ta’ Riflessjoni “Lejn Ewropa Sostenibbli sal-2030, dwar is-segwitu tal-Għanijiet tal-Iżvilupp Sostenibbli tan-NU, inkluż il-Ftehim ta’ Pariġi dwar it-Tibdil fil-Klima”, li ser jiġi ppubblikat matul ix-xitwa tal-2018. Fil-fażi ta’ tħejjija, il-Kummissjoni qed tqis il-fehmiet tal-membri tal-Pjattaforma ta’ Bosta Partijiet Interessati dwar l-SDGs. Il-membri tal-Pjattaforma qed jipproponu suġġerimenti dwar kif tista’ tittejjeb il-governanza tal-UE fir-rigward tal-SDGs (eż. l-adozzjoni ta’ strateġija komprensiva), rakkomandazzjonijiet ta’ politika u kif għandu jevolvi sett ta’ għodod tal-UE sabiex jikkoordina l-politiki, il-monitoraġġ u r-responsabbiltà.

3.2.

L-implimentazzjoni tal-SDGs tinkludi għanijiet ekonomiċi, soċjali, politiċi u ambjentali li ser jirrikjedu bidliet fundamentali fis-soċjetajiet Ewropej u fi ħdan l-istituzzjonijiet tal-UE.

3.3.

Dibattiti dwar il-futur tal-Ewropa qabel l-elezzjonijiet Ewropej tal-2019 huma kruċjali biex titqajjem kuxjenza dwar l-iżvilupp sostenibbli fost iċ-ċittadini. Il-partiti politiċi Ewropej għandhom jieħdu pożizzjoni u jindirizzaw l-iżvilupp sostenibbli fi ħdan il-manifesti tagħhom għall-elezzjonijiet.

3.4.

Barra minn hekk, il-KESE jqis li l-Kummissjoni Ewropea futura u l-Parlament Ewropew il-ġdid, li se jirriżultaw mill-elezzjonijiet Ewropej tal-2019, għandhom iqiegħdu l-integrazzjoni aħjar tal-SDGs fil-politiki tal-UE bħala prijorità. Il-KESE jħeġġeġ lill-Parlament Ewropew biex isaħħaħ il-kapaċità tiegħu biex jimmonitorja u jissorvelja l-progress tal-SDGs u biex jerfa’ r-responsabbiltà għall-għanijiet. Fir-rigward tal-Kummissjoni, huwa rrakkomandat ukoll li tissaħħaħ it-tmexxija tal-Viċi President inkarigat mill-iżvilupp sostenibbli u li jsir ristrutturar tal-portafolli tad-DĠs biex jiġi ċċarat min hu responsabbli għal kull wieħed mill-SDGs.

3.5.

Id-deċiżjoni finali dwar il-Qafas Finanzjarju Pluriennali (QFP) għall-perjodu 2021-2027 se turi jekk l-UE hix se tkun kapaċi twettaq l-impenji tagħha tal-Aġenda 2030. Il-QFP huwa kruċjali biex tiġi żgurata l-integrazzjoni tal-SDGs. Il-proposta tal-Kummissjoni Ewropea ppubblikata f’Mejju 2018 tmur fid-direzzjoni t-tajba, iżda titlef l-opportunità li tagħmel l-Aġenda 2030 il-prijorità tal-aġenda Ewropea. Lil hinn miż-żieda proposta limitata fil-mira tal-integrazzjoni tal-klima, il-QFP il-ġdid għandu jalloka riżorsi finanzjarji rilevanti għall-iżvilupp sostenibbli u jiżgura wkoll li l-ebda finanzjament ma jimmina l-implimentazzjoni tal-SDGs. Il-finanzjament jeħtieġ li jkun disponibbli għall-implimentaturi tal-SDGs, inklużi l-Istati Membri, l-awtoritajiet lokali, in-negozji u l-NGOs għal proġetti innovattivi u skalabbli.

3.6.

L-UE għaddejja minn kriżi politika u istituzzjonali kbira u qed tiffaċċja sfidi bħal inugwaljanzi soċjali li qed jikbru; problemi ambjentali; nuqqas ta’ fiduċja fil-gvern u l-UE (4). Sabiex tegħleb din is-sitwazzjoni, l-UE jeħtieġ li tiżviluppa narrattiva ġdida li tkun kapaċi tipprovdi soluzzjonijiet konkreti għall-isfidi li qed jiffaċċjaw is-soċjetajiet tagħna. Id-dibattiti li għaddejjin dwar il-ġejjieni tal-Ewropa għandhom jikkontribwixxu għal din in-narrattiva ġdida, filwaqt li jqisu l-Aġenda 2030 u s-6 Xenarju tal-Ewropa (5), sabiex l-UE ssir xprun għas-sostenibbiltà. Hemm il-ħtieġa ta’ tmexxija akbar mill-Kapijiet ta’ Stat Ewropej sabiex jagħmlu l-SDGs parti ċentrali tad-diskors politiku u l-viżjoni tagħhom għall-Ewropa.

3.7.

L-Aġenda 2030 hija bbażata fuq il-valuri fundamentali Ewropej tad-demokrazija u l-parteċipazzjoni, il-ġustizzja soċjali, is-solidarjetà u s-sostenibbiltà, ir-rispett għall-istat tad-dritt u d-drittijiet tal-bniedem, kemm fl-Ewropa kif ukoll madwar id-dinja. In-narrattiva l-ġdida tal-iżvilupp sostenibbli għandha tipprovdi liċ-ċittadini bi tweġibiet dwar kif l-amministrazzjonijiet pubbliċi u s-soċjetà ċivili organizzata qed jippjanaw biex jindirizzaw l-aspirazzjoni tagħhom għall-benesseri ambjentali, soċjali u ekonomiku tagħhom.

4. Il-kwistjoni tal-indikaturi

4.1.

Il-KESE jqis li l-approċċ meħud fir-rigward tal-indikaturi tal-SDGs tal-UE għandu jmur lil hinn mis-sempliċi evalwazzjoni billi jikkontribwixxi għall-formulazzjoni u t-tiswir tal-politika, u mhux ikun sempliċement għodda ta’ rappurtar biss. L-indikaturi għandhom jgħinu lil dawk li jfasslu l-politika tal-UE biex jiddefinixxu politiki futuri u biex jippjanaw kif jistgħu jintlaħqu aħjar l-objettivi tal-SDGs. L-indikaturi għandhom jgħinu wkoll lil dawk li jfasslu l-politika sabiex jidentifikaw devjazzjonijiet fil-progress lejn l-SDGs u jintroduċu bidliet politiċi meħtieġa fil-ħin sabiex l-għanijiet jintlaħqu sal-2030.

4.2.

Fil-fehma tal-KESE, ir-Rapport ta’ Monitoraġġ 2017 tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli f’kuntest tal-UE tal-Eurostat huwa bidu tajjeb iżda hemm lok għal titjib. Jeħtieġ li nkomplu nibnu fuqu billi ntejbu l-indikaturi. Il-metodu attwali li jevalwa l-progress (jiġifieri 1 % ta’ bidla pożittiva) fin-nuqqas ta’ miri kwantifikati tal-UE huwa potenzjalment qarrieqi, għaliex ma jipprovdi l-ebda informazzjoni dwar id-distanza sal-SDGs, b’differenza minn rapporti oħrajn. Pereżempju, filwaqt li l-Eurostat jikkonkludi li fl-Ewropa hemm progress sinifikanti dwar l-SDG12 (6), sorsi oħrajn, bħall-OECD, jaslu għal konklużjonijiet differenti (7). Ir-rapport ta’ monitoraġġ jeħtieġ li jagħmel aktar biex jiċċara n-natura integrata tal-aġenda, fejn l-isforzi jeħtieġ li jsaħħu kull għan u mhux jimminaw kwalunkwe wieħed minnhom. Filwaqt li huwa siewi, l-użu tal-indikaturi trasversali mhuwiex biżżejjed biex jipprovdi informazzjoni dwar is-sinerġiji u d-dilemmi fost il-għanijiet. Barra minn hekk, ir-rapport għandu jivvaluta l-effetti kollaterali fuq l-iżvilupp sostenibbli tal-pajjiżi msieħba u jimmonitorja l-koerenza tal-politiki bejn objettivi ta’ politika esterna u domestika importanti. Fl-aħħar nett, l-indikaturi għandhom ikunu kapaċi jagħmlu paragun bejn il-pajjiżi Ewropej, jidentifikaw diverġenzi fl-implimentazzjoni tal-SM u jkunu aġġornati ta’ spiss sabiex ikunu bbażati fuq l-aqwa xjenza/għarfien/informazzjoni disponibbli.

4.3.

Sabiex wieħed ikollu sett koerenti ta’ indikaturi li jipprovdu stampa ċara tal-implimentazzjoni tal-SDGs fil-livell tal-UE, huwa kruċjali li tinħoloq sistema komprensiva ta’ indikaturi li jkopru l-livell Ewropew u dak nazzjonali. L-ewwel nett, l-indikaturi attwali użati għal oqsma differenti ta’ politika fil-livell tal-UE jeħtieġ li jkunu armonizzati, jew tal-inqas interkonnessi, mal-indikaturi tal-SDGs tal-UE. Pereżempju, settijiet rilevanti ta’ indikaturi bħal tat-Tabella ta’ Valutazzjoni Soċjali jew l-indikaturi tal-Bijodiversità Ewropea jeħtieġ li jkollhom rabta mal-indikaturi tal-SDGs tal-UE u r-relazzjoni tagħhom jeħtieġ li tkun definita b’mod ċar. It-tieni nett, l-istrateġiji nazzjonali għall-iżvilupp sostenibbli għandhom jużaw l-istess indikaturi jew tal-inqas indikaturi komparabbli mal-indikaturi tal-SDGs tal-UE. Jekk dan ma jkunx il-każ, se jkun hemm riskju serju ta’ inkonsistenza bejn l-approċċi differenti meħudin fost l-Istati Membri. It-tielet nett, l-UE jeħtieġ tiżgura proċess komprensiv għar-rapportar lill-Forum Politiku ta’ Livell Għoli tan-NU dwar l-Iżvilupp Sostenibbli. Il-Kummissjoni Ewropea għandha tkun kapaċi tipprovdi stampa ċara tal-implimentazzjoni tal-SDGs fil-livell tal-UE u fl-Istati Membri kollha.

4.4.

Il-KESE jqis li ċerti limitazzjonijiet fir-rigward tal-proċess tad-definizzjoni tal-indikaturi jeħtieġ li jiġu indirizzati. L-Eurostat u l-uffiċċji nazzjonali tal-istatistika għandhom riżorsi umani u finanzjarji limitati għall-ġbir ta’ data ġdida u għalhekk mhux dejjem possibbli li jiġu prodotti indikaturi ġodda u aktar immirati. Skont ir-Rapport Annwali tal-2017 mill-Bord Konsultattiv Ewropew għall-Governanza tal-Istatistika lill-Parlament Ewropew, l-ispiża tas-sistema tal-istatistika tal-Ewropa tammonta għal 0,02 % tal-PDG, u wara tnaqqis ta’ riżorsi umani b’rabta mal-awsterità baġitarja, l-għadd tal-persunal għadu ma rritornax għal-livelli ta’ qabel il-kriżi ekonomika (8). Biex jittejjeb is-sett ta’ indikaturi, għandha tingħata prijorità akbar lill-iżvilupp tal-indikaturi sostenibbli, u għandu jkun allokat finanzjament adegwat għall-indikaturi tas-sostenibbiltà lill-uffiċċji tal-Eurostat u dawk nazzjonali tal-istatistika, f’konformità mal-miri li jikkonċernaw SDG17. Dan se jagħmilha possibbli biex jiżdiedu indikaturi ġodda li jistgħu jirrikjedu ġbir ta’ data addizzjonali.

4.5.

Fir-rigward tas-sett ta’ indikaturi attwali mill-Eurostat, il-KESE jidentifika għadd ta’ nuqqasijiet, li jeħtieġ li jiġu indirizzati, idealment bil-pubblikazzjoni tar-Rapport ta’ Monitoraġġ tal-2018 dwar il-progress lejn l-SDGs tal-Eurostat. l-oqsma ta’ titjib jinkludu:

—	Preżentazzjoni viżiva aktar objettiva tar-riżultati ġenerali biex tkun evitata impressjoni ħażina tal-Ewropa li fil-biċċa l-kbira tinsab fit-triq it-tajba fir-rigward tal-SDGs, li tikkontradixxi riċerka kwalitattiva jew tematika oħra kif ukoll perċezzjonijiet miċ-ċittadini;

—	Attenzjoni akbar għall-effetti kollaterali tal-mudell attwali ta’ żvilupp tal-Ewropa, pereżempju billi tkun żviluppata l-ħidma eżistenti tal-Eurostat fuq l-impronti, kif ukoll il-kontribut tal-Ewropa fl-appoġġ lill-pajjiżi msieħba biex jilħqu l-SDGs;

—	Approċċ aktar innovattiv għall-fehim tal-indiviżibilità tal-aġenda tal-SDG, lil hinn mill-indikaturi trasversali, li weħedhom ma jindikawx żbilanċi u kontradizzjonijiet bejn id-dimensjonijiet differenti ta’ sostenibbiltà u li ma għandhomx qafas xieraq biex jivvalutaw il-koerenza tal-politiki;

—	Aktar data dwar il-prestazzjoni tan-negozji, l-awtoritajiet lokali u l-NGOs;

—	Aktar informazzjoni dwar il-prestazzjoni tal-Istati Membri dwar l-SDGs, peress li l-medji ma jipprovdux l-istampa kompluta. L-għoti ta’ informazzjoni fil-livell nazzjonali huwa importanti wkoll ladarba l-Istati Membri għandhom kompetenza esklużiva fir-rigward ta’ għadd ta’ SDGs;

—	Indikaturi aħjar ta’ responsabbiltà għall-ilħuq tal-SDGs, f’konformità mal-SDG16 (9) u 17 (10), pereżempju rigward l-ispazju tas-soċjetà ċivili fl-Ewropa (11) u s-sħubijiet innovattivi;

—	Metodoloġija aktar robusta biex jitkejjel il-progress għall-SDGs fejn ma hemm l-ebda mira Ewropea, billi pereżempju l-prestazzjoni medja titqabbel ma’ dawk bl-aħjar prestazzjoni fost l-Istati Membri Ewropej jew miri indikaturi li ġejjin minn riċerka disponibbli jew impenji internazzjonali oħrajn.

4.6.

Filwaqt li serje fuq perjodu twil huma siewja, l-indikaturi għandhom jiġu riveduti u mtejba abbażi tal-identifikazzjoni ta’ sfidi ġodda u l-progress ta’ għarfien xjentifiku, inkluża data ġdida. Filwaqt li l-isforzi tal-Eurostat biex jinkludi indikaturi ġodda fl-2018 sejrin fid-direzzjoni t-tajba, ċarezza dwar il-proċess u l-iskedi ta’ żmien għall-inklużjoni ta’ indikaturi “sospiżi” hija kruċjali. Pereżempju, għandu jkun hemm pjan ta’ azzjoni u skeda ta’ żmien indikati għall-indikatur propost “il-firxa ta’ persuni mingħajr dar fl-UE”, irrakkomandat mill-FEANTSA (Federazzjoni Ewropea tal-Organizzazzjonijiet Nazzjonali li Jaħdmu mal-Persuni mingħajr Dar), li attwalment huwa elenkat bħala “sospiż”.

4.7.

Ir-rwol tas-soċjetà ċivili organizzata b’rabta mar-rapport annwali tal-Eurostat jeħtieġ li jissaħħaħ. L-Eurostat għandu jikkonsulta aktar mas-soċjetà ċivili dwar il-proċess tad-definizzjoni tal-indikaturi u dwar il-valutazzjoni tal-progress tal-indikaturi. Ġeneralment, is-soċjetà ċivili jeħtieġ li tiġi kkonsultata kmieni biżżejjed fil-proċess għal rakkomandazzjonijiet li għandhom jitqiesu u l-Eurostat jeħtieġ li jispjega għaliex ir-rakkomandazzjonijiet tas-soċjetà ċivili tqiesu jew ma tqisux.

4.8.

X’inhu mmonitorjat u x’mhux immonitorjat, b’mod partikolarti, id-disinn u l-għażla tal-indikaturi, għandhom implikazzjonijiet politiċi sostanzjali (12). Għalhekk, il-proċess li bih l-Eurostat iħejji r-rapport annwali għandu jippermetti lis-soċjetà ċivili tikkontribwixxi b’interpretazzjoni kwalitattiva tal-indikaturi. Dan għandu jkun akkumpanjat minn stħarriġ frekwenti mill-Ewrobarometru, biex jivvaluta l-perċezzjonijiet taċ-ċittadini dwar il-progress li jkun qed isir.

4.9.

Il-KESE jirrealizza li s-soċjetà ċivili għandha kapaċità statistika limitata biex tipproponi indikaturi ġodda li jistgħu jissodisfaw il-kriterji statistiċi robusti tal-Eurostat. Madankollu, is-soċjetà ċivili hija kapaċi tiddefinixxi indikaturi utli li jużaw sorsi oħra lil hinn mid-data tal-Eurostat. Eżempju ta’ dan huma l-indikaturi li qed jiġu żviluppati min-Netwerk ta’ Soluzzjonijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli. Minkejja dan, il-KESE jqis li hemm il-ħtieġa li l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jiġu appoġġjati b’miżuri ta’ bini ta’ kapaċità sabiex jiġi żgurat li dawn ikunu jistgħu jikkontribwixxu aħjar għad-diskussjoni mal-Eurostat.

4.10.

Sabiex tiġi żgurata n-narrattiva ġdida b’saħħitha bbażata fuq żvilupp sostenibbli kif imsemmija hawn fuq, il-KESE jitlob titjib bil-mod li bih il-Kummissjoni Ewropea u l-Eurostat jikkomunikaw dwar il-progress tal-SDGs. Ir-rapport tal-Eurostat mhux kollu faċli biex jinqara u ma ġiex ikkomunikat b’mod wiesa’, u għalhekk jenħtieġ li jiġu esplorati modi ġodda biex titqajjem sensibilizzazzjoni dwaru fost l-udjenzi u ċ-ċittadini mhux speċjalizzati. Prodotti oħrajn ta’ riċerka u komunikazzjoni għandhom ikunu esplorati bħala parti minn strateġija ambizzjuża ta’ sensibilizzazzjoni. Pereżempju, il-provvediment ta’ sezzjoni “monitoraġġ tas-soċjetà ċivili” fuq is-sit web tal-SDG tal-Eurostat jippermetti sjieda konġunta interattiva tal-monitoraġġ tal-għanijiet.

4.11.

Il-KESE jirrikonoxxi li r-rapport annwali tal-Eurostat ma jinkorporax, u lanqas jista’ jinkorpora, informazzjoni kwalitattiva. Sabiex ikun kopert dan in-nuqqas (kif ukoll biex jissaħħaħ l-involviment tas-soċjetà ċivili), il-KESE jipproponi li l-monitoraġġ tal-implimentazzjoni tal-SDGs għandu jkun komplementat b’rapport parallel, kwalitattiv, indipendenti u separat żviluppat b’kollaborazzjoni mill-qrib mal-partijiet interessati tas-soċjetà ċivili. Dan ir-rapport parallel għandu jiffoka: a) fuq il-forniment ta’ riflessjoni dwar u l-analiżi tar-rapport tal-Eurostat; b) biex jikkomplementa r-rapport tal-Eurostat b’informazzjoni kwalitattiva li ġejja mis-soċjetà ċivili organizzata; u c) fuq il-provvediment tal-interpretazzjoni tal-progress tas-soċjetà ċivili lejn l-implimetazzjoni tal-SDGs. Attwalment il-KESE qed iwettaq studju dwar l-involviment tas-soċjetà ċivili fil-monitoraġġ tal-SDG (mistenni li jiġi ffinalizzat sa Novembru 2018), li se jesplora speċifikament u jipproponi approċċ metodoloġiku għat-tħejjija ta’ dan ir-rapport kumplimentari għar-rapport annwali tal-Eurostat.

4.12.

Ir-responsabbiltà tinsab fil-qalba tal-aġenda tal-SDG. Strateġija tal-SDG ambizzjuża jeħtieġ li tkun ikkomplementata minn qafas ta’ responsabbiltà b’saħħtu fejn is-soċjetà ċivili organizzata għandha rwol ewlieni. Dan jirrikjedi li titqajjem sensibilizzazzjoni fost iċ-ċittadini madwar l-Unjoni kif ukoll stħarriġ ta’ opinjoni u mekkaniżmi oħrajn ta’ feedback taċ-ċittadini. F’dan ir-rigward, il-Kummissjoni Ewropea (f’kollaborazzjoni mal-KESE) għandha torganizza Summit tal-SDGs biex twettaq avveniment ta’ rendikont annwali mal-Istati Membri, il-Parlament Ewropew, is-soċjetà ċivili, in-negozji u l-awtoritajiet reġjonali u lokali, u biex tieħu l-impenn għal djalogu inklużiv u regolari mal-partijiet interessati. Finalment, għandu jiġi promoss l-iskambju ta’ prattiki tajba tal-involviment tas-soċjetà ċivili fil-valutazzjoni tal-SDGs. Il-KESE jista’ jkollu rwol ewlieni fl-appoġġ tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fl-iskambju ta’ dawn it-tipi ta’ esperjenzi, il-ħolqien ta’ sinerġiji, iż-żieda tal-għarfien u s-sensibilizzazzjoni, u l-promozzjoni tal-kollaborazzjoni.

5. L-integrazzjoni tal-SDGs fil-governanza tal-UE

5.1.

Is-sistema ta’ governanza attwali tal-UE għandha tkun adattata sabiex tikkontribwixxi għall-implimentazzjoni tal-Aġenda 2030. Sabiex jinkiseb dan, l-istituzzjonijiet kollha tal-UE għandhom jieħdu passi sabiex jiżguraw ħidma koordinata fuq il-progress lejn l-SDGs.

5.2.

Minkejja t-tmexxija tal-Viċi President tal-Kummissjoni Ewropea, jidher ċar li hemm livell baxx ta’ proċedura ta’ xiri sfurzat fost diversi dipartimenti tal-Kummissjoni, li jxekkel il-progress. L-istess jista’ jingħad dwar il-Parlament, li għandu jistabbilixxi proċess kredibbli fost il-kumitati biex jiddiskutu l-implimentazzjoni tal-SDG. Finalment, il-grupp ta’ ħidma dwar l-SDGs fi ħdan il-Kunsill Ewropew, li huwa milqugħ, jeħtieġ li jiżgura integrazzjoni adegwata tal-SDGs fil-materji kollha tal-Kunsill Ewropew, pereżempju l-futur tal-PAK, il-politika ta’ koeżjoni, il-politika tat-trasport (13), ir-relazzjonijiet esterni (14) u l-QFP li jmiss għall-2021–2027.

5.3.

Strateġija tal-UE komprensiva futura għal żvilupp sostenibbli għandu jkollha rwol kruċjali fl-integrtazzjoni tal-SDGs fil-politika kollha tal-UE u tipprovdi l-qafas għall-koordinazzjoni u l-monitoraġġ tal-implimentazzjoni tal-UE u dik nazzjonali tal-SDGs. Kif imsemmi, l-istrateġija għandha tistabbilixxi miri, il-mezzi biex tindirizzahom u sett koerenti ta’ indikaturi li għandu jintuża sabiex jiġi mmonitorjat il-progress. Il-KESE jaqbel mal-Kunsill dwar il-ħtieġa li jiġi żviluppat “qafas ta’ indikaturi ta’ referenza” (15).

5.4.

Kif imsemmi, dan il-qafas ta’ indikaturi ta’ referenza għandu jintegra l-indikaturi Ewropej relevanti kollha użati attwalment f’oqsma ta’ politika differenti u jiddefinixxi l-interkonnessjonijiet bejn l-indikaturi eżistenti u l-indikaturi tal-SDGs. Pereżempju, il-Kummissjoni Ewropea għandha tiżgura l-allinjament u l-koerenza b’mod sħiħ bejn it-Tabella ta’ Valutazzjoni Soċjali u l-indikaturi tal-SDGs tal-UE. Attwalment, mit-12-il indikatur tat-Tabella ta’ Valutazzjoni Soċjali, tmienja huma inklużi kompletament jew parzjalment fis-sett tal-SDG tal-UE.

5.5.

Il-koordinazzjoni u l-monitoraġġ tal-SDGs għandhom jiġu integrati fil-proċess tas-Semestru Ewropew, kif talab ripetutament il-KESE (pereżempju l-Opinjonijiet tal-KESE NAT/693 (16), NAT/700 (17), SC/047 (18), SC/050 (19)). Dan għandu jinkludi proċess ta’ skrutinju għall-adegwatezza tal-istrateġiji ta’ implimentazzjoni tal-SDGs fil-livell tal-Istati Membri. L-awtoritajiet nazzjonali għandhom jirċievu linji gwida komuni u għandhom ikunu sorveljati sabiex l-isforzi kollha jimxu fl-istess direzzjoni. Barra minn hekk, l-iskambju tal-aħjar prattiki fost l-Istati Membri għandu jiġi promoss. Is-Semestru Ewropew għandu jestendi l-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu b’mod sħiħ lil hinn mid-dimensjoni ekonomika tradizzjonali u jintegra kompletament d-dimensjonijiet soċjali u ambjentali, fuq l-istess livell ta’ importanza fil-kuntest ta’ strateġija ta’ żvilupp sostenibbli komprensiva futura. Konsegwentement, ir-rakkomandazzjonijiet speċifiċi għall-pajjiżi għandhom ikunu konsistenti mal-SDGs kif ukoll l-analiżi mwettqa fir-rapporti tal-pajjiżi fi ħdan il-proċess tas-Semestru Ewropew.

5.6.

Il-Programm ta’ Appoġġ għal Riformi Strutturali (SRSP) maħluq reċentement għandu l-għan li jgħin lill-Istati Membri jimplimentaw riformi istituzzjonali, strutturali u amministrattivi. Huwa mistenni li l-SRSP se jaqdi rwol rilevanti fis-snin li ġejjin. Kif diġà ġie enfasizzat mill-KESE (20) u r-rapport ta’ Falkenberg (21), l-SRSP għandu jassumi li kwalunkwe riforma appoġġjata jeħtieġ li tkun koerenti mal-Aġenda 2030 u mal-SDGs.

5.7.

Sabiex jiġi żgurat li l-SDGs jiġu integrati fil-politiki kollha tal-UE, l-aġenda għal Regolamentazzjoni Aħjar jeħtieġ li tiġi adattata kif xieraq sabiex jiġi żgurat approċċ komprensiv u olistiku għall-SDGs. Il-KESE jqis li l-prinċipji tal-SDG għandhom jissemmew b’mod espliċitu fil-linji gwida u s-sett ta’ għodod dwar Regolamentazzjoni Aħjar. Barra minn hekk, il-metodoloġiji ta’ Regolamentazzjoni Aħjar għandhom jiġu riveduti sabiex jiġi żgurat li jkunu kapaċi jivvalutaw objettivi fit-tul u jkejlu d-distanza lejn l-ilħuq tal-SDGs. Finalment, għandha tingħata aktar attenzjoni għall-koerenza tal-politiki bħala għodda għall-implimentazzjoni tal-SDGs, billi jintuża, pereżempju, il-qafas tal-OECD dwar Koerenza tal-Politiki għall-Iżvilupp Sostenibbli (PCSD).

5.8.

Meta tipproponi inizjattivi leġislattivi jew ta’ politika, il-Kummissjoni Ewropea għandha tindika b’mod ċar liema SDG qed ikun immirat u twettaq test ta’ sostennibbiltà biex tivvaluta l-impatt mistenni fuq l-SDGs (bħala parti mill-proċess tal-valutazzjoni tal-impatt, maħsub biex jivvaluta d-dimensjonijiet ekonomiċi, soċjali u ambjentali ta’ proposti). Il-problemi ewlenin fl-implimentazzjoni tal-SDGs li l-politika proposta għandha l-għan li tindirizza għandhom jiġu identifikati. Barra minn hekk, jeħtieġ li jiġu adattati l-monitoraġġ u l-evalwazzjoni tal-politiki tal-UE attwali sabiex jitkejjel il-progress lejn l-ilħuq tal-SDGs u biex jiġu rakkomandati modifiki tal-politika li għandhom impatt akbar fil-promozzjoni tal-SDGs.

5.9.

Il-Programm dwar l-Idoneità u l-Prestazzjoni tar-Regolamentazzjoni (REFIT) tal-Kummissjoni għandu jintegra wkoll il-perspettiva tal-iżvilupp sostenibbli. Il-ħidma tal-programm REFIT għandha tiżgura li kwalunkwe semplifikazzjoni u aġġornament proposti tal-liġi tal-UE jkunu koerenti u jikkontribwixxu għall-SDGs.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) “Sustainable development in the European Union: Monitoring report on progress towards the SDGs in an EU context” (L-iżvilupp sostenibbli fl-Unjoni Ewropea: Rapport ta’ monitoraġġ dwar il-progress lejn l-SDGs fil-kuntest tal-UE). edizzjoni 2017”.

(2) Opinjoni tal-KESE dwar il-passi li jmiss għal futur Ewropew sostenibbli (ĠU C 345, 13.10.2017, p. 91).

Opinjoni tal-KESE dwar Forum tas-Soċjetà Ċivili dwar l-Iżvilupp Sostenibbli Ewropew (ĠU C 303, 19.8.2016, p. 73).

(3) Il-KESE jiżviluppa mmappjar tal-inizjattivi ta’ żvilupp sostenibbli fil-livell nazzjonali. Sommarju tal-pajjiż għal kull Stat Membru ser ikun disponibbli fuq is-sit web tal-KESE.

(4) Opinjoni tal-KESE dwar it-tranżizzjoni lejn futur Ewropew iżjed sostenibbli, SC/047 (ĠU C 81, 2.3.2018, p. 44).

(5) http://www.foeeurope.org/sites/default/files/other/2017/6th_scenario_future_of_europe.pdf

(6) SDG12. Konsum u produzzjoni responsabbli.

(7) Ara pereżempju l-OECD. 2017. Measuring Distance to the SDG Targets: an assessment of where OECD countries stand. (Il-Kejl tad-distanza sal-miri tal-SDGs: valutazzjoni tl-pożizzjoni tal-pajjiżi OECD).

(8) Rapport Annwali ESGAB 2017, pp. 25-26.

(9) SDG16. Paċi, Ġustizzja u Istituzzjonijiet b’Saħħithom.

(10) SDG17. Sħubijiet għall-Għanijiet.

(11) Nibnu fuq metodoloġiji eżistenti bħal CIVICUS monitor, https://civicus.org/index.php/what-we-do/innovate/civicus-monitor

(12) Opinjoni tal-KESE dwar Il-passi li jmiss għal futur Ewropew sostenibbli, NAT/700 (ĠU C 345, 13.10.2017, 91).

(13) Opinjoni tal-KESE dwar Ir-rwol tat-trasport biex jintlaħqu l-għanijiet ta’ żvilupp sostenibbli, u l-implikazzjonijiet konsegwenti għat-tfassil tal-politika tal-UE (ĠU C 367, 10.10.2018, p. 9).

(14) Opinjoni tal-KESE dwar Sħubija AKP Mġedda, REX/485 (ĠU C 129, 11.4.2018, p. 76).

(15) https://www.consilium.europa.eu/media/23989/st10370-en17.pdf

(16) Opinjoni tal-KESE dwar Żvilupp sostenibbli: immappjar tal-politiki interni u esterni tal-UE, NAT/693 (ĠU C 487, 28.12.2016, p. 41).

(17) Opinjoni tal-KESE dwar Il-passi li jmiss għal futur Ewropew sostenibbli, NAT/700 (ĠU C 345, 13.10.2017, p. 91).

(18) Opinjoni tal-KESE dwar it-tranżizzjoni lejn futur Ewropew iżjed sostenibbli, SC/047 (ĠU C 81, 2.3.2018, p. 44).

(19) Opinjoni tal-KESE dwar Stħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir tal-2018, SC/50 (ĠU C 227, 28.6.2018, p. 95).

(20) Opinjoni tal-KESE dwar Programm ta’ Appoġġ għal Riformi Strutturali, ECO/398, (ĠU C 177, 18.5.2016, p. 47).

(21) “Sustainability Now!” Noti Strateġiċi taċ-ĊESP. Ħarġa nru 18 (2016) http://www.eesc.europa.eu/sites/default/files/files/summary_conference_on_tsd_chapters_in_eu_trade_agreements.pdf

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/22

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Il-kontribut taż-żoni rurali tal-Ewropa għas-Sena tal-Wirt Kulturali 2018 sabiex jiġu żgurati s-sostenibbiltà u l-koeżjoni rurali/urbana”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2018/C 440/04)

Relatur:

Tom JONES

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	15.2.2018
Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	5.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	201/2/7

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

Konklużjonijiet

1.1.

Il-KESE jappoġġja bis-sħiħ l-għażla tal-2018 bħala s-Sena Ewropea tal-Wirt Kulturali u jfaħħar l-isforzi kollha mill-promoturi u l-organizzaturi fil-livelli kollha biex iżidu l-viżibbiltà u jiċċelebraw il-wirt kulturali varjat u għani tal-Ewropa (1).

1.2.

Il-KESE jħeġġeġ lill-partijiet interessati u lill-parteċipanti kollha sabiex jadottaw l-aktar definizzjoni wiesgħa possibbli tal-kultura u jinkludu liċ-ċittadini kollha.

1.3.

Din is-sena m’għandhiex tkun biss ċelebrazzjoni tal-passat, iżda għandha tippromovi wkoll espressjonijiet li qed jevolvu, ġodda u stimulanti ta’ ispirazzjoni u ta’ ħiliet tal-bniedem li ta’ spiss jinbtu mit-tradizzjonijiet inkorporati fil-wirt kulturali rurali ta’ kull pajjiż.

1.4.

Perjodu ta’ tnax-il xahar huwa qasir, iżda wieħed jittama li dawn l-isforzi u l-investimenti addizzjonali se jinċentivaw liċ-ċittadini biex jiffukaw fuq l-opportunitajiet relatati mal-wirt kulturali fiż-żoni rurali. Dan għandu jippermettilhom jibnu patrimonju soċjali u ekonomiku msaħħaħ u estetiku li jipprovdi benessri għall-ġenerazzjonijiet attwali u futuri. Issa li wasalna f’nofs triq, aktar minn 3 500 proġett irċevew it-tikketta tas-Sena Ewropea tal-Wirt Kulturali, fejn il-perċentwal ta’ proġetti rurali jvarja minn reġjun għal ieħor.

1.5.

Il-KESE japprova t-talba tal-Alleanza Ewropea għall-Kultura u l-Arti, ta’ Jannar 2018, sabiex l-istituzzjonijiet Ewropej u l-Istati Membri jiżguraw “appoġġ sostanzjali fi ħdan il-Qafas Finanzjarju Pluriennali (QFP) ta’ wara l-2020”. Huwa jilqa’ b’sodisfazzjon ukoll l-impenn għall-kultura propost mill-Kummissjoni Ewropea fl-abbozz ta’ baġit tagħha ta’ Mejju 2018 u l-impenji tagħha permezz tal-Aġenda Ġdida għall-Kultura (2).

Rakkomandazzjonijiet

1.6.

Il-wirt kulturali rurali bir-rikkezza u d-diversità kollha tiegħu għandu jiġi rrikonoxxut b’mod formali għall-valur intrinsiku artistiku tiegħu u għall-kontribut ekonomiku u soċjali tiegħu għall-benessri taċ-ċittadini kollha Ewropej (3).

1.7.

L-investiment minn finanzjaturi pubbliċi għandu jiġi “vverifikat mil-lat rurali” sabiex meta jiġu żviluppati flussi ġodda ta’ finanzjament, dawn jinkludu l-appoġġ għall-kontribut kontinwu tal-familji u l-impjegati involuti fil-biedja u għall-organizzazzjonijiet mhux governattivi li jinvolvu ħallieqa individwali, kif ukoll gruppi folkloristiċi, gruppi ta’ azzjoni lokali, u rziezet għal finijiet terapewtiċi. Dan jeħtieġ li jqis bis-sħiħ il-miżuri meħtieġa sabiex tittejjeb l-infrastruttura tal-wirt rurali.

1.8.

Il-flussi ta’ finanzjament eżistenti tal-UE, inkluż il-Programm tal-Iżvilupp Rurali għandhom iqisu dejjem aktar il-kultura bħala li għandha valur orizzontali u għandhom jappoġġjaw proġetti kulturali, inklużi dawk li jipproteġu, jippromovu u jtejbu l-pajsaġġi bijodiversi. Ir-restawr tal-biedja pastorali u ta’ dwejriet remoti fil-Pirenej, il-vinji f’Santorini, il-protezzjoni ta’ mergħat komuni Șeica Mare (ir-Rumanija) huma eżempji tajba, bħalma huwa l-proġett kulturali Leader f’Lesvos (il-Greċja) li jappoġġja l-integrazzjoni tal-migranti. L-iskemi agroambjentali għandhom jibqgħu jibnu ħabitats ta’ artijiet agrikoli u l-ambjent mibni għandu jilħaq standards ogħla ta’ disinn, billi jirrispetta t-tendenzi kulturali tradizzjonali filwaqt li jkun rilevanti għall-użu modern.

1.9.

L-imsaġar, il-foresti u l-passaġġi fuq l-ilma sostenibbli jistħoqqilhom miżuri ta’ appoġġ sabiex jiġu evitati d-degradazzjoni u t-tniġġis. Għandhom jiġu pprovduti r-riżorsi sabiex jinżammu strixxi protettivi ta’ siġar u arbuxelli introdotti f’żoni rurali fil-passat (eż. fil-Polonja bbażati fuq il-kunċett Chłapowski Dezydery) li jnaqqsu l-erożjoni tal-ħamrija u l-emissjonijiet tas-CO2 u jgħinu biex tiżdied il-produzzjoni u jarrikkixxu l-pajsaġġ.

1.10.

Il-kontribut ta’ ġranet miftuħa għall-pubbliku fl-irziezet, iż-żjarat tal-iskejjel fiż-żoni rurali, il-wirjiet, l-artiġjanat u fieri u festivals kulturali oħra jgħinu liċ-ċittadini urbani jifhmu aħjar u japprezzaw aktar iż-żoni rurali u jistħoqqilhom appoġġ ta’ finanzjament pubbliku bħalma jistħoqqilhom il-miżuri li jibnu rabtiet bejn iċ-ċittadini rurali u urbani permezz ta’ proġetti kulturali.

1.11.

Għandhom jitħeġġu miżuri li jintroduċu kultura u tradizzjonijiet rurali lill-ġenerazzjonijiet ġodda permezz ta’ idjomi innovattivi u moderni u għandu jitkejjel il-benefiċċju ekonomiku u soċjali, billi tiġi kondiviża u ċċelebrata l-prattika tajba. L-artisti u atturi kulturali oħra li jispiraw, xi kultant minn postijiet oħra, għandhom jiġu appoġġjati biex jgħinu lill-komunitajiet jilħqu l-potenzjal sħiħ tal-assi kulturali lokali.

1.12.

It-telf serju tal-ħiliet tas-snajja’ jeħtieġ li jiġi indirizzat permezz ta’ investiment akbar fit-taħriġ, sabiex isiru trasferimenti interġenerazzjonali li jibnu fuq l-għarfien tal-passat u jħeġġu l-innovazzjoni. L-iskejjel rurali għandhom jgħallmu l-potenzjal tal-assi rurali f’dak li jirrigwarda l-impjieg kif ukoll opportunitajiet esterni f’dak li jirrigwarda karriera. Hemm sfida speċifika, mhux biss għall-bdiewa żgħażagħ, iżda għaż-żgħażagħ rurali kollha biex ikunu intraprenditorjali fir-rwol ta’ kustodja tagħhom li jħaddnu l-wirt tagħhom.

1.13.

Il-wirt kulturali rurali għandu jiġi promoss b’mod sostenibbli għall-finijiet tat-turiżmu, fost affarijiet oħra, sabiex iċ-ċittadini urbani jistgħu jitgħallmu japprezzaw il-valuri kulturali taż-żoni rurali u jagħżlu dejjem aktar djar rurali u jaħdmu f’insedjamenti iżjed remoti.

1.14.

Il-kummerċjalizzazzjoni tal-prodotti kulturali rurali, inkluż il-wirt gastronomiku, għandha tiġi promossa u l-istatus ta’ marka ġeografika għandu jiġi protett, filwaqt li tingħata l-assigurazzjoni tal-kwalità u t-traċċabbiltà liċ-ċittadini.

1.15.

Il-volontarjat, il-parteċipazzjoni tal-komunità u l-intrapriżi soċjali kif ukoll in-negozji rurali privati għandhom jitħeġġu jiżviluppaw u jikkondividu l-attivitajiet kulturali tagħhom, inkluża l-promozzjoni tad-diversità tal-lingwi u d-djaletti, għall-benefiċċju taċ-ċittadini kollha. Il-komunitajiet rurali intelliġenti għandhom iħaddnu l-valur u l-potenzjal tal-assi kulturali lokali tagħhom u jfittxu opportunitajiet biex jikkooperaw ma’ gruppi simili fi nħawi oħra biex jiġu promossi l-kollegamenti, inkluż it-titjib tal-benefiċċju ekonomiku ta’ aktar opportunitajiet ta’ turiżmu.

1.16.

Filwaqt li l-proġetti li jikkommemoraw is-Sena Ewropea tal-Wirt Kulturali 2018 x’aktarx se jkomplu fil-futur, huwa importanti li jingħata rendikont ċar u titwettaq evalwazzjoni tal-investiment u l-eżitu kwantifikabbli, filwaqt li jitqiesu l-fatturi ekonomiċi, soċjali u kulturali. Fl-2017, ġew allokati madwar EUR 8 miljun għas-Sena wara n-negozjati tat-Trilogu bejn il-Parlament Ewropew u l-Kunsill. Ikun ġust li wieħed jistenna li proporzjon kwantifikabbli ta’ dan l-appoġġ kien disponibbli għaż-żoni rurali.

1.17.

Tinħtieġ aktar riċerka sabiex tiġi kkwantifikata u mkejla l-kwalità tal-benefiċċji tal-wirt u tal-attività kulturali kontinwa għall-benessri taċ-ċittadini u jiġu appoġġjati soluzzjonijiet għall-azzjoni futura. Id-difensuri stojċi tal-wirt jeħtieġu appoġġ biex jilqgħu migranti ġodda u tradizzjonijiet kulturali differenti.

1.18.

Tinħtieġ azzjoni urġenti fir-rigward tal-konnettività tat-trasport u l-infrastruttura diġitali li hija essenzjali għall-insedjament fiż-żoni rurali u għall-iżvilupp tat-turiżmu kulturali.

2. Introduzzjoni

2.1.

Din l-Opinjoni tiffoka speċifikament fuq il-firxa wiesgħa ta’ assi u talent li għandhom iż-żoni rurali u ċ-ċittadini tagħhom, u se tikkontribwixxi għall-wirt kulturali tal-Ewropa u fuq kif din id-definizzjoni wiesgħa tal-kultura tikkontribwixxi għal ruralità aktar vijabbli u prosperuża. Aħna nappoġġjaw il-Karta Pan-Ewropea għall-wirt kulturali li tippromovi żvilupp spazjali sostenibbli (4) u r-referenza fid-Dikjarazzjoni ta’ Cork 2.0 tal-2016 li tgħid li l-ġestjoni tal-art taqdi rwol essenzjali fl-interazzjoni bejn iċ-ċittadini u l-ambjent. Il-politiki jridu jinċentivizzaw l-għoti ta’ beni pubbliċi ambjentali, inkluża l-preservazzjoni tal-wirt naturali u kulturali tal-Ewropa.

2.2.

Din l-inizjattiva għandha tkun soġġetta għal “verifika rurali” u l-KESE jinsab imħasseb dwar il-fatt li għarfien suffiċjenti dwar is-Sena mhux se jilħaq il-gruppi ta’ komunitajiet żgħar f’villaġġi u bliet żgħar fil-ħin sabiex dawn iħejju u jiċċelebraw il-firxa wiesgħa ta’ assi kulturali madwarhom. Din is-Sena m’għandhiex tkun biss ċelebrazzjoni tal-passat, iżda għandha tippromovi wkoll espressjonijiet li qed jevolvu, ġodda u stimulanti ta’ ispirazzjoni u ta’ ħiliet tal-bniedem li ta’ spiss jinbtu mit-tradizzjonijiet inkorporati fil-wirt kulturali rurali ta’ kull pajjiż.

2.3.

L-elenkar ta’ attivitajiet kulturali eżistenti u t-tagħlim minn proġetti ta’ suċċess għandhom valur reali, iżda ċ-ċelebrazzjonijiet tal-2018 għandhom jinkludu wkoll avvenimenti kulturali ġodda u innovattivi li jibnu fuq il-passat u jittrasferixxu l-wirt kulturali lil ġenerazzjonijiet ġodda b’mod kontemporanju, filwaqt li jagħtu opportunitajiet ġodda liż-żoni rurali. Il-Programm Ewropa Kreattiva għandu żewġ proġetti rurali, “Roots and Roads” (l-Oriġini u l-Perkorsi) u “Food is Culture” (l-Ikel huwa Kultura) li, jekk jirnexxu, jistgħu jikkontribwixxu għat-tagħlim u l-iżvilupp.

2.4.

Filwaqt li huwa diffiċli li jiġu kkwantifikati l-benefiċċji ekonomiċi u soċjali ta’ attività kulturali, (aktar minn 300 000 impjieg marbuta direttament mal-kultura Ewropea), l-OECD temmen li l-kultura għandha tintuża bħala indikatur tal-benessri u huwa importanti għall-organizzaturi tas-Sena Ewropea tal-Wirt Kulturali 2018 li jwettqu xi analiżijiet li jistgħu jiġġustifikaw investiment pubbliku futur. Għandu jingħata rendikont ċar ta’ kif is-sena rnexxielha tilħaq żoni rurali u remoti u kif kwalunkwe legat ta’ prattika tajba bħall-proġetti AlpFoodway (5) u Terract (6) jista’ jservi bħala bażi għal prijoritizzazzjoni futura fil-livell Ewropew u reġjonali.

3. Kummenti ġenerali u speċifiċi

3.1.

Il-pajsaġġi rurali, il-mużajk ta’ strutturi ġeoloġiċi naturali u impronti umani tal-agrikoltura, il-forestrija, l-għadajjar, ix-xmajjar u l-insedjamenti mibnija jipprovdu, forsi, l-akbar wirt kulturali li jeżisti. Minn parks nazzjonali u s-siti ta’ Natura 2000 għal spazji ekoloġiċi urbani periferiċi, hemm sbuħija diversa li għandha tiġi apprezzata, sors ta’ ispirazzjoni għal ġenerazzjonijiet ta’ artisti, mużiċisti, awturi, żeffiena, u għalina lkoll, li ma naqgħux f’waħda minn dawn il-kategoriji. L-Aġenda Ġdida tal-Kummissjoni għall-Kultura hija pjuttost konċiża fir-rigward tal-perspettivi rurali. Madankollu, din tiddikjara li “ir-restawr u l-aġġornament tal-wirt kulturali u naturali jikkontribwixxu […] [għat]-tkabbir u għas-sostenibbiltà. Ġestjoni integrata ta’ assi kulturali u naturali tinkoraġġixxi lin-nies biex jiskopru u jimpenjaw ruħhom mat-tnejn”. Il-poplu Mayangna tan-Nikaragwa juża l-istess kelma għan-natura u l-kultura. Din hija ċittadinanza ekoloġika.

3.2.

Il-komunitajiet rurali saħansitra jżidu valur mal-pajsaġġi. Huma dawk il-persuni li jiġġestixxu l-biedja u l-imsaġar, l-impjegati u l-artiġjani – irġiel u nisa – li ffurmaw dawn il-pajsaġġi, ġenerazzjonijiet ta’ persuni tas-sengħa li utilizzaw bis-sħiħ l-art u l-ilma għall-ikel, għall-kenn u biex jiġġeneraw introjtu. L-idea, pereżempju, ta’ żoni ta’ veġetazzjoni u arbuxelli biex jippreżervaw il-ħamrija żviluppata fil-Polonja tad-19-il seklu, tat lill-panoramika reċenti il-karatteristiċi distintivi tagħha. Dawn fasslu l-konfini tal-għelieqi permezz ta’ ġebel u fergħat, u bnew matmuri tal-qamħ u ħwienet tax-xogħol. Dawn kabbru, tul ġenerazzjonijiet suċċessivi, razez lokali ta’ bhejjem adattati għall-art u l-klima u mmaniġġjaw il-veġetazzjoni. Huma żviluppaw tradizzjonijiet gastronomiċi u folkloristiċi li huma speċifiċi għal-lokalitajiet. Aħna writna wkoll wirt għani ta’ bini sabiħ – djar kbar, kastelli, knejjes, iżda wkoll dwejriet tar-raħħala, imtaħen u ħwienet rurali żgħar, bħal dawk restawrati bir-reqqa fil-Mużew St Fagan Folk Museum f’Wales. Ħafna drabi l-manutenzjoni ta’ arkitettura storika simili ssir permezz ta’ investiment privat, b’xi appoġġ pubbliku u karitatevoli essenzjali. Proġett innovattiv fit-Tramuntana ta’ Wales jutilizza l-enerġija rinnovabbli minn qiegħ il-baħar għ-tisħin u b’hekk għat-tnaqqis fl-ispejjeż f’Plas Newydd, dar ta’ interess pubbliku tan-National Trust (7). Iċ-ċelebrazzjoni tal-imgħoddi u l-preżent għandha tittex li tibbilanċja l-aspett idealistiku mar-realtà tal-ġlieda u l-isforzi tal-bniedem.

3.3.

Aħna napprezzaw l-isforzi kollha, inklużi dawk tal-Alleanza tal-Wirt Ewropew, sabiex dan il-wirt jinżamm b’mod sensittiv. Ir-restawr jinkludi l-ħtieġa għal awtoritajiet tal-ippjanar li jappoġġjaw il-wirt, biex b’hekk jiġu żgurati konverżjonijiet tal-bini li jsiru b’mod sensittiv. Il-proġett REVAB ikkofinanzjat mill-Programm Erasmus jipprovdi taħriġ biex itejjeb il-potenzjal għall-użu mill-ġdid ta’ bini agrikolu mhux meħtieġ, u b’hekk isalvah milli jinqered.

3.4.

In-nies rurali ħolqu l-kultura tagħhom stess, li tirrifletti x-xogħol, ir-rikreazzjoni u l-isfidi soċjali tagħhom, fil-forom kollha tal-attività tal-arti, tal-isport u tal-komunità ġenerali. Ħafna drabi ż-żoni rurali huma riżervi importanti għad-diversità ta’ lingwi u djaletti minoritarji. L-ismijiet tal-postijiet tal-villaġġi, l-irziezet u l-għelieqi għandhom tifsira sinifikanti li jistħoqqilhom jiġu mifhuma u rrispettati. Dawn ħolqu, u għadhom joħolqu, legat ta’ valur lis-soċjetà b’mod ġenerali.

3.5.

Madankollu, anke l-attivitajiet ekonomiċi tagħhom jevolvu u xi kultant jisparixxu. Mhux il-pajsaġġi kollha jinżammu f’kundizzjoni perfetta. Xi wħud jaffaċċjaw sfruttament industrijali, gwerer u sakkeġġ, sal-ħerba li jħallu warajhom in-nixfa, l-għargħar u n-nirien, u saħansitra l-isfruttament eċċessiv ikkawżat minn attivitajiet marbutin ma’ turiżmu eċċessiv u kkonċentrat. Dawn ilkoll għandhom storja x’jirrakkontaw u lezzjonijiet x’jitgħallmu. Il-mitigazzjoni tal-impatt tat-tibdil fil-klima se tirrikjedi intervent pożittiv sabiex tinżamm id-diversità u għażla ta’ esperjenzi. Iż-żamma ta’ rabtiet mal-passat hija identifikata bħala “l-għoti ta’ beni pubbliċi” u l-pajsaġġi jsiru degradati jekk ma jkunx hemm bijodiversità sostenibbli, ippjanar sensittiv u aċċess ġestit. Anke l-manifest tal-kultura artistika jisfaxxa fix-xejn hekk kif il-popolazzjonijiet rurali jaqgħu taħt il-livelli sostenibbli.

3.6.

Il-Eurostat 2017 jinnota li aktar minn terz tal-Ewropej ma jiħdux sehem f’attivitajiet kulturali, u din hija r-raġuni għaliex l-iżvilupp ta’ turiżmu rurali u kulturali, marbut ma’ attivitajiet ta’ saħħa u rikreazzjoni huwa, u se jkun, rabta ewlenija bejn il-persuni urbani u dawk rurali. Il-belt ta’ Galway hija eżempju tajjeb ta’ sħubijiet kulturali rurali u urbani u l-inizjattiva Kapitali Ewropea tal-Kultura (pereżempju Plovidv, il-Bulgarija, u Matera, l-Italja, fl-2019) għandha dejjem turi karatteristiċi kulturali rurali kif ukoll tal-belt. F’Wales, il-Korp Statutorju tal-Wirt, CADW, għandu inizjattiva ta’ ġranet miftuħa għall-pubbliku, li tagħmel parti minn proġett ta’ 50 pajjiż li jgħin liċ-ċittadini jsegwu l-passi tal-bidla, biex jifhmu aħjar l-eżistenza tagħhom – “biex tippjana l-futur tiegħek jeħtieġ li tifhem il-passat tiegħek”.

3.7.

Fil-Greċja, hemm eżempju ieħor ta’ għarfien kondiviż, fl-Art Farm (8), żviluppat minn Sotiris Marinis. Fil-villaġġ ta’ Megali Mantineia, fil-Punent ta’ Mani, dan bena djar fis-siġar u ċentru ta’ taħriġ, filwaqt li jipprattika l-prinċipju li “esperjenza hawnhekk teduka dwar il-wirt rurali u kulturali”.

3.8.

It-turiżmu kulturali rurali huwa fornitur tar-riżorsi ekonomiċi u soċjali eżistenti u li qed jiżdied, kif ukoll il-bażi ta’ investiment konġunt. Ir-responsabbiltà għall-protezzjoni u l-appoġġ tal-wirt kulturali tal-Ewropa hija kompetenza nazzjonali, reġjonali u lokali u l-fatt li ċ-ċittadini jħossuhom kburin huwa essenzjali. L-istituzzjonijiet Ewropej jistgħu jippromovu sens ta’ valuri komuni Ewropej u jinċentivaw u jippromovu prattika tajba u esperjenzi kondiviżi (9). Riċetti kulinari, birer u nbejjed, kostumi u mużika tradizzjonali u reġjonali, kif murija fil-Ġimgħa Ekoloġika (10) ta’ Berlin, jattiraw eluf ta’ viżitaturi internazzjonali annwali u jgħinu jorbtu l-preżent mal-passat. Ir-rabta tal-ikel u tal-prodotti artiġjanali tal-produtturi rurali direttament mal-konsumaturi lokali permezz tas-swieq tal-bdiewa u l-bejgħ fuq l-Internet qed issir dejjem aktar popolari – pereżempju l-gruppi tal-ikel lokali REKO fil-Finlandja.

3.9.

Postijiet fejn wieħed jista’ joqgħod għal kwiet, jisma’ u jara l-għasafar u jesperjenza l-imsaġar – id-diversità tal-foresti kif ukoll l-ispeċijiet tal-pjanti għall-użu mediċinali – ilkoll jikkontribwixxu għal żieda fil-kurżità, l-esplorazzjoni u l-benessri taċ-ċittadini. It-twessigħ tal-firxa ta’ opportunitajiet u skoperta għandu jgħin sabiex tiġi evitata konċentrazzjoni eċċessiva ta’ żjarat f’siti vulnerabbli. Dan jibni valur ekonomiku u ta’ impjieg miżjud, abbażi ta’ assi rurali ewlenin, f’żoni aktar remoti, valur li diġà huwa apprezzat minn villaġġi u komunitajiet intelliġenti. Fiż-żoni muntanjużi tal-Lombardia, il-proġett AttivAree iżid is-sens ta’ appartenenza tal-persuni billi jsaħħaħ il-wirt kulturali permezz tal-arti. Dan jaħdem ukoll biex jirrinnova l-lukandi u jippromovi d-disponibbiltà f’villaġġi remoti bħal Lavenone (11). L-aġenziji tal-ivvjaġġar għandhom jitħeġġu jaħdmu fi sħubija ma’ intraprendituri u intrapriżi soċjali ġeografikament remoti li jippromovu t-turiżmu kulturali sostenibbli.

3.10.

Il-fatt li l-informazzjoni kulturali tinxtered u tiġi rrappreżentata b’mezzi diġitali se jnaqqas, b’mod kreattiv, id-distakk li kien qed jiżdied bejn il-bliet u l-kampanja, bejn il-ġenerazzjonijiet iż-żgħar u dawk akbar fl-età. Jintlaqgħu proġetti bħal YourAlps (12) li jgħaqqdu mill-ġdid liż-żgħażagħ u l-wirt tal-manutanji. Hemm bosta eżempji emerġenti ta’ modi innovattivi kif jistgħu jiġu rrappreżentati t-tradizzjonijiet kulturali, bħall-proġett artistiku użat f’Aasted fid-Danimarka u l-villaġġ ta’ Pfyn fl-Iżvizzera. Dawn huma proġetti li jirriżultaw mill-inizjattivi lokali u mill-ħtiġijiet lokali identifikati, jużaw proċessi parteċipattivi, li dawn stess jagħmlu parti mit-tradizzjoni kulturali tal-Ewropa. Ir-riżorsi pubbliċi u privati għandhom ikunu disponibbli fil-livell Ewropew, tal-istat u reġjonali sabiex jiġi aċċellerat l-investiment f’inizjattivi simili.

3.11.

Għodod diġitali ġodda qed jintużaw ukoll dejjem aktar, pereżempju f’postijiet ta’ kunflitt fl-imgħoddi jew fil-preżent, biex joħolqu mill-ġdid siti storiċi importanti li nqerdu bil-gwerra jew minħabba li ġew abbandunati. It-teknoloġija tintuża sabiex il-lapidi tal-oqbra u l-manuskritti li bilkemm ikunu għadhom leġġibbli jkunu jistgħu jinqraw b’mod aktar preċiż (13). Aħna nilqgħu l-pjani tal-Kummissjoni għal “Strateġija Digital4Culture” u nistennew li din tqis kwalunkwe aspett rurali rilevanti. Il-Proġett MEMOLA, pereżempju, juża immaġnijiet 3D ta’ żoni antiki ta’ irrigazzjoni biex jeduka dwar proċessi ġodda ta’ irrigazzjoni.

3.12.

Tinħtieġ aktar riċerka sabiex wieħed jifhem kif l-attività kulturali hija importanti għall-persuni u liema benefiċċji tas-saħħa jirriżultaw għall-etajiet kollha, iżda l-iżjed għal dawk b’mard fiżiku jew mentali (14), filwaqt li l-Programmi Erasmus Plus eżistenti, bħal TEMA Masters, attwalment jiffinanzjaw opportunitajiet tajba ta’ riċerka. Il-konferenza tas-Sena Ewropea tal-Wirt Kulturali ta’ Orizzont 2020 ta’ livell għoli dwar “Innovation and Cultural Heritage” (l-Innovazzjoni u l-Wirt Kulturali) (15) talbet sabiex isiru aktar sforzi biex jiġi żviluppat xogħol ta’ riċerka għall-identifikazzjoni ta’ prijoritajiet u l-aħjar prattika fil-promozzjoni tal-attivitajiet kulturali.

3.13.

L-inizjattivi appoġġjati minn fondazzjonijiet tal-karità u filantropiċi kkontribwew b’mod sinfikanti għall-preservazzjoni ta’ siti naturali u attivitajiet ta’ appoġġ, spiss permezz ta’ intrapriżi soċjali, li jagħtu spinta lill-iżvilupp taż-żoni rurali b’mod sostenibbli. Il-Fondazzjoni Kulturali Finlandiża tappoġġja r-riċerka f’miżuri li jipprevjenu residwi agrikoli li jaffettwaw il-kwalità tal-ilma fil-Baħar Baltiku. Din taħdem mal-bdiewa peress li temmen li bijodiversità akbar tfisser pajsaġġ aktar rikk. Jintlaqgħu inizjattivi ta’ karità oħra, bħall-Cultural Heritage Trust tal-Iskejjel ta’ Wales li tippromovi kompetizzjonijiet kulturali bejn l-iskejjel billi tinvolvi liż-żgħażagħ biex jiddefinixxu u jagħtu l-għażla tagħhom ta’ attività kulturali (16). Eżempju partikolari, li jippermetti liż-żgħażagħ jesploraw il-wirt kulturali tagħhom, huwa l-iskola f’Piscu (17), ir-Rumanija, li hija kemm skola li tispeċjalizza fil-wirt kulturali kif ukoll organizzatur ta’ sessjonijiet ta’ ħidma u konferenzi. F’Marzu 2018, il-KESE nnifsu laqa’ studenti minn skejjel madwar l-Ewropa biex jiddiskutu l-prijoritajiet kulturali tagħhom skont il-motto “L-Ewropa Tiegħek, Leħnek!” (18). Dawn ikkonkludew li jixtiequ jgħixu f’Ewropa li tagħti valur u tipproteġi l-forom kollha tal-kultura u jixtiequ jevitaw l-elitiżmu u jippopolarizzaw il-kultura iżda wkoll li jkollhom l-opportunità li joħolqu l-kultura tagħhom stess. F’Giffoni, villaġġ fin-Nofsinhar tal-Italja, madwar 300 student ħejjew films u vidjos biex jippromovu r-reġjun tagħhom.

3.14.

3.15.

Hemm ambitu u domanda mit-turisti kulturali għal rabtiet tematiċi u ġeografiċi akbar. Jintlaqgħu proġetti konġunti ta’ branding u ta’ aċċess konġunt. Il-wirjiet agrikoli tal-villaġġi u l-bliet iż-żgħar u l-avvenimenti nazzjonali bħar-Royal Welsh f’Builth Wells (19), li jattira madwar 240 000 viżitatur, u l-festival litterarju Hay on Wye li huwa stmat li jġib GBP 21 miljun f’żona rurali żgħira, huma kontributuri ekonomiċi u soċjali sinifikanti. Ġranet miftuħa għall-pubbliku fl-irziezet, fieri, festivals kulturali bħal Llangollen International Eisteddfod, kunċerti, purċissjonijiet bil-mixi, bħal dik f’Veurne fil-Belġju, binarji tal-ferroviji dojoq li jaħdmu b’gauge tal-fwar, mixi fil-pajsaġġ Nordiku u kumpaniji ta’ żfin tradizzjonali, ilkoll jikkontribwixxu immens għaż-żamma u l-promozzjoni tal-wirt kulturali rurali. Il-kontribut tal-voluntiera f’dawn l-avvenimenti, tul bosta ġenerazzjonijiet huwa fih innifsu parti sinifikanti mil-legat kulturali tagħna. Hija appoġġjata l-ħidma taċ-Ċentru Ewropew għall-Volontarjat u l-organizzazzjonijiet nazzjonali u reġjonali tal-volontarjat marbuta mal-promozzjoni tal-volontarjat kulturali ta’ kwalità u dawn jitħeġġu jkomplu bl-isforzi siewja tagħhom, inkluż billi jipprovdu taħriġ dwar is-saħħa u s-sigurtà sabiex jiġu żgurati esperjenzi sikuri u pjaċevoli kemm għall-voluntiera kif ukoll għat-turisti.

3.16.

Madankollu, hemm nuqqas dejjem akbar ta’ artiġjani tas-sengħa biex jittrasferixxu l-għarfien u jħarrġu ġenerazzjoni ġdida b’modi li jipproteġu u jiżviluppaw dan il-wirt varjat. L-inizjattiva JEMA (20) li oriġinat fi Franza, tippromovi b’mod regolari x-xogħol tal-artiġjani u l-ħtieġa li jiġu mħarrġa ġenerazzjonijiet ġodda. L-indirizzar ta’ din il-ħtieġa huwa opportunità tajba għal rabta interġenerazzjonali permezz ta’, u għal, finijiet kulturali. Huma essenzjali aktar taħriġ prattiku u rikonoxximent tal-ħiliet miksuba fi ħdan il-programmi tal-UE u dawk nazzjonali/reġjonali eżistenti, li ma jiffukax biss fuq il-ħiliet artiġjanali u ambjentali eżistenti, iżda anke fuq il-mentoraġġ, l-iżvilupp ta’ tekniki ġodda u intraprenditorija kummerċjali kulturali. Jinħtieġ appoġġ għall-artisti u oħrajn li jaħdmu ma’ skejjel lokali rurali u urbani, sabiex b’mod inklużiv jiġu żviluppati ideat kulturali minn ġenerazzjoni għall-oħra u bejn gruppi etniċi.

3.17.

Il-wirt kulturali rurali jittratta wkoll id-demokrazija parteċipattiva. Hemm tradizzjoni Ewropea b’saħħitha ta’ solidarjetà komuni u tal-indirizzar tal-iżolament u l-iżvantaġġi permezz ta’ attivitajiet komunitarji, li ħafna minnhom huma bbażati fuq il-kultura. Il-bini ta’ tmexxija lokali sostenibbli u t-twettiq tal-prijoritajiet lokali permezz tal-iżvilupp lokali mmexxi mill-komunità (CLLD) u l-metodu Leader jarrikkixxu l-ħidma tal-gruppi ċivili u l-movimenti organizzati. L-attivitajiet soċjali u kulturali jgħinu biex jgħaqqdu flimkien il-persuni fiż-żoni ġeografiċi b’servizzi pubbliċi u privati skarsi. It-tradizzjoni ta’ intervent mis-settur volontarju, xi kultant bħala fornitur tal-aħħar istanza, issostni pajsaġġi sensittivi u vulnerabbli ta’ sopravivenza tal-bniedem. L-appoġġ pubbliku għal tali attivitajiet huwa vitali.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) Opinjoni tal-KESE dwar Aġenda ġdida għall-kultura (għadha ma ġietx ippubblikata fil-Ġurnal Uffiċjali).

(2) https://ec.europa.eu/culture/news/new-european-agenda-culture_en

(3) Konferenza tal-KESE fl-20 u l-21 ta’ Ġunju 2016.

(4) Ir-Riżoluzzjoni Nru 2 tal-Konferenza Ewropea tal-Ministri responsabbli għall-Ġestjoni tat-Territorju tal-Kunsill tal-Ewropa (CEMAT), dwar il-Karta Pan-Ewropea għall-wirt kulturali: Il-promozzjoni ta’ ppjanar spazjali sostenibbli – “The rural heritage as a factor of territorial cohesion” (Il-wirt kulturali bħala fattur ta’ koeżjoni territorjali), adottata fil-15-il sessjoni ta’ CEMAT, Moska, Federazzjoni Russa, 9 ta’ Lulju 2010.

(5) http://www.alpine-space.eu/projects/alpfoodway/en/home

(6) http://www.terract.eu/fr/

(7) https://www.bangor.ac.uk/studentlife/studentnews/gift-s-marine-renewable-visit-to-plas-newydd-18421

(8) https://www.facebook.com/agroktima.artfarm/

(9) Opinjoni tal-KESE dwar Aġenda ġdida għall-kultura (għadha ma ġietx ippubblikata fil-Ġurnal Uffiċjali).

(10) https://www.gruenewoche.de/

(11) AttivAree project in the Lombardy region

(12) http://www.alpine-space.eu/projects/youralps/en/home

(13) Proġett ta’ Andrew Skerrett imressaq fis-seduta tal-grupp ta’ studju fl-24 ta’ Lulju 2018 f’Cardiff.

(14) Innovate Trust – Riżultati pożittivi mill-proġett Field Days Horticulture.

(15) https://ec.europa.eu/info/events/innovation-and-cultural-heritage-2018-mar-20_en

(16) https://jamesprotheroe.wordpress.com/Darren Park Primary School, Ferndale.

(17) http://piscu.ro/piscu-school/#

(18) https://www.eesc.europa.eu/mt/our-work/civil-society-citizens-participation/your-europe-your-say

(19) http://www.rwas.wales/royal-welsh-show/

(20) Journées Européennes des Métiers d’Art https://www.journeesdesmetiersdart.fr/

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/28

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “L-impatt tas-sussidjarjetà u r-regolamentazzjoni żejda fuq l-ekonomija u l-impjieg”

(Opinjoni esploratorja mitluba mill-Presidenza Awstrijaka)

(2018/C 440/05)

Relatur:

Dimitris DIMITRIADIS

Korelatur:

Wolfgang GREIF

Konsultazzjoni	Il-Presidenza Awstrijaka tal-Kunsill, 12.2.2018
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	192/1/1

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jilqa’ t-talba tal-Presidenza Awstrijaka tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea għal Opinjoni esploratorja dwar “L-impatt tas-sussidjarjetà u r-regolamentazzjoni żejda fuq l-ekonomija u l-impjieg”. Din iżżid il-valur u aktar aspetti għad-dibattitu li għaddej dwar it-tfassil aħjar tal-liġijiet sabiex tingħata ċertezza legali, regoli ċari u “l-piżijiet regolatorji fuq in-negozji, iċ-ċittadini u l-amministrazzjonijiet pubbliċi jinżammu għal minimu” (1). Il-livell eżistenti ta’ protezzjoni taċ-ċittadini, il-konsumaturi, il-ħaddiema, l-investituri u l-ambjent fl-Istati Membri m’għandux ikun iddubitat fl-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni tal-UE.

1.2.

Il-KESE jtenni t-talba tiegħu li kwistjonijiet relatati mal-futur, inklużi d-dibattiti dwar kompetenzi u dwar il-livell tar-regolamenti, jridu jiġu indirizzati fil-livell nazzjonali u Ewropew bil-parteċipazzjoni sħiħa tal-imsieħba soċjali u organizzazzjonijiet oħrajn tas-soċjetà ċivili. Din hija espressjoni fundamentali tad-demokrazija parteċipattiva f’diversi livelli u għalhekk għandha tissaħħaħ fl-UE u l-Istati Membri.

1.3.

Il-KESE jenfasizza l-importanza kbira tal-prinċipji tas-sussidjarjetà u l-proporzjonalità sabiex ikun provdut tfassil komprensiv u tajjeb tal-liġijiet Ewropej. Huwa jenfasizza li l-UE għandha tiffoka fuq l-oqsma li fihom id-dritt tal-UE jġib valur miżjud sinifikanti. Il-Kummissjoni Ewropea (KE) għandha għalhekk tidentifika kwistjonijiet li jeħtieġu li jkunu indirizzati verament fil-livell tal-UE bl-aktar mod effiċjenti. Kull meta d-deċiżjonijiet jeħtieġu li jittieħed kont xieraq tal-karatteristiċi nazzjonali, reġjonali u lokali, l-awtoritajiet rispettivi għandu jkollhom marġni ta’ manuvra biex jispeċifikawhom, bl-involviment attiv tal-partijiet interessati rilevanti, inklużi l-imsieħba soċjali.

1.4.

Hemm diversi fehmiet fi ħdan il-KESE rigward it-terminu “regolamentazzjoni żejda” li jirriflettu d-differenzi tal-fehmiet tal-atturi differenti. Għalkemm ma teżistix definizzjoni ċara, “regolamentazzjoni żejda” ġeneralment tirreferi għal sitwazzjoni li fiha l-Istati Membri jintroduċu rekwiżiti ogħla mill-minimu stipulat fil-leġislazzjoni tal-UE (prinċipalment direttivi) matul it-traspożizzjoni fil-liġi nazzjonali. Il-KE għandha tistabbilixxi gwida sabiex tgħin lill-Istati Membri jittrasponu b’mod korrett ir-rekwiżiti rispettivi ta’ att legali filwaqt li jirrispettaw il-prinċipji ta’ proporzjonalità u sussidjarjetà, kif ukoll kundizzjonijiet kompetittivi ġusti.

1.5.

Il-KESE jinnota li – partikolarment fid-dawl tas-sussidjarjetà u l-proporzjonalità u f’konformità mad-dritt tal-UE – huwa fil-kompetenza unika tal-Istati Membri li jintroduċu miżuri addizzjonali minbarra dawk previsti mir-rekwiżiti (minimi) tal-UE sabiex jirriflettu l-karatteristiċi speċifiċi tagħhom. Dawn id-deċiżjonijiet għandhom isiru b’mod trasparenti, wara konsultazzjoni mas-sħab soċjali u mal-partijiet interessati, u għandhom ikunu konformi mal-leġislazzjoni tal-UE. F’dan ir-rigward, il-KESE ma jpoġġix fid-dubju s-sovranità, il-libertà u r-responsabbiltà tal-Istati Membri fl-istabbiliment ta’ liġijiet u prattiki nazzjonali.

1.6.

Il-KESE jistieden lill-istituzzjonijiet Ewropej u lill-Istati Membri biex isaħħu l-isforzi tagħhom biex inaqqsu l-piżijiet amministrattivi mhux raġonevoli sabiex tingħata spinta lit-tkabbir u l-ħolqien ta’ impjiegi sostenibbli.

1.6.1.

Fil-qafas tal-preparazzjoni tal-Qafas Finanzjarju Pluriennali (QFP) għall-perjodu 2021 -2027, il-KESE jħeġġeġ lill-KE sabiex tieħu miżuri malajr ħalli tindirizza piżijiet amministrattivi mhux meħtieġa li jfixklu bil-kbir l-investimenti tal-FSIE – għajnuna mill-istat, konformità tal-akkwist, prattiki tal-awditjar u dewmien fl-adozzjoni, jew saħansitra adozzjoni retroattiva, ta’ gwida dettaljata universali.

1.6.2.

Il-KESE jenfasizza li piż regolatorju u amministrattiv bla bżonn jirrappreżenta ostakli għall-massimizzar tal-benefiċċji u l-minimizzar tal-ispejjeż regolatorji għan-negozji, iċ-ċittadini u l-awtoritajiet pubbliċi. Huwa jtenni l-ħtieġa għal regolazzjoni ta’ kwalità aħjar, semplifikata u konsistenti li għandha tkun mifhuma u implimentata sew, bl-involviment ugwalment indispensabbli tal-erba’ livelli ta’ governanza – UE, nazzjonali, reġjonali u lokali.

1.6.3.

L-istess bħal fl-opinjonijiet preċedenti (2), il-KESE jirrakkomanda t-twettiq bir-reqqa ta’ test tal-SMEs fil-valutazzjonijiet tal-impatt tal-KE.

1.7.

Il-KESE jtenni li l-istandards minimi Ewropej, speċjalment fil-kuntest tal-politiki soċjali, ambjentali u tal-konsumatur tal-UE, jimmiraw għal approssimazzjoni tal-kundizzjonijiet tal-għajxien u tax-xogħol madwar l-UE lejn konverġenza ’l fuq. Standards minimi fid-direttivi tal-UE ma għandhomx jinftiehmu bħala “livell massimu”, li qatt ma jiġu msaħħa matul it-traspożizzjoni tagħhom fis-sistemi legali nazzjonali. Fil-fehma tal-KESE, l-aċċettazzjoni popolari tal-proċess ta’ integrazzjoni Ewropea, madankollu, m’għandhiex tkun ipperikolata minn kompetizzjoni regolatorja permezz ta’ tnaqqis fil-livelli tal-istandards. Id-deċiżjonijiet kollha għandhom jittieħdu b’mod trasparenti u fi djalogu miftuħ mal-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili.

2. Introduzzjoni

2.1.

Il-Presidenza Awstrijaka tal-Kunsill tal-UE talbet Opinjoni esploratorja mill-KESE dwar “L-impatt tas-sussidjarjetà u r-regolamentazzjoni żejda fuq l-ekonomija u l-impjieg”.

2.2.

Il-KESE jinnota li t-talba tindirizza kemm il-prinċipju tas-sussidjarjetà kif ukoll ir-regolamentazzjoni żejda u twessa’ d-dibattitu attwali dwar Regolamentazzjoni Aħjar, li l-KESE esprima l-fehmiet tiegħu dwarha f’diversi opinjonijiet adottati reċentement (3).

2.3.

Il-kwistjoni tas-sussidjarjetà reċentement kisbet rilevanza ġdida, mhux l-inqas bil-White Paper dwar il-Ġejjieni tal-Ewropa. It-Task Force dwar is-Sussidjarjetà u l-Proporzjonalità, stabbilita mill-President tal-Kummissjoni Juncker f’Novembru 2017, ippreżentat rapport b’rakkomandazzjonijiet biex tittejjeb l-applikazzjoni tal-prinċipji tas-sussidjarjetà (4).

Il-KESE jqis li l-karattru tar-rapport huwa ristrett f’ċerti modi u jemmen li dan jirrifletti l-kompożizzjoni limitata tat-Task Force. Għalhekk, jissuġġerixxi bil-qawwa li fl-avvenimenti ta’ segwitu jiġu inklużi r-rappreżentanti tas-soċjetà ċivili b’mod attiv. Il-Kumitat iqis bħala urġenti li jiġu indirizzati l-proporzjonalità tal-azzjoni Ewropea u, aktar importanti minn hekk, l-oqsma li fihom l-UE għandha tintensifika, tnaqqas jew saħansitra tiffriża l-azzjoni tagħha f’konformità mal-interessi taċ-ċittadini, l-ekonomija u interessi soċjetali oħrajn.

2.4.

Għall-KESE, dawn il-kwistjonijiet relatati mal-ġejjieni għandhom jiġu indirizzati fil-livell nazzjonali u tal-UE bil-parteċipazzjoni tal-imsieħba soċjali u organizzazzjonijiet oħrajn tas-soċjetà ċivili. Il-fatt li jingħataw l-istess ammont ta’ spazju daqs il-livell lokali u reġjonali fit-tħejjija u l-implimentazzjoni tal-politiki nazzjonali u tal-UE jkun jikkontribwixxi b’mod dirett fil-prattika viżibbli tas-sussidjarjetà orizzontali.

2.5.

Il-KESE jilqa’ r-rikonoxximenti tal-Presidenza Awstrijaka tal-valur li jiġi inkluż l-għarfien espert wiesa’ tal-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fit-tfassil, l-implimentazzjoni u l-evalwazzjoni tal-azzjoni politika fil-livell nazzjonali u tal-UE. Din hija espressjoni fundamentali tad-demokrazija parteċipattiva f’diversi livelli u għalhekk għandha tissaħħaħ fl-UE u l-Istati Membri.

2.6.

F’dan ir-rigward, il-KESE jappella lit-Task Force tqis kif xieraq l-opinjonijiet tiegħu dwar is-sussidjarjetà u l-proporzjonalità, li huma wkoll il-bażi tal-kummenti u r-rakkomandazzjonijiet f’din l-Opinjoni.

3. Il-prinċipju tas-sussidjarjetà

3.1.

Il-prinċipju tas-sussidjarjetà stabbilit fl-Artikolu 5 tat-TUE huwa maħsub biex jiżgura li l-azzjoni tal-UE ma tmurx lil hinn minn dak li hu meħtieġ biex jinkisbu l-għanijiet tat-Trattat u li l-UE taġixxi biss f’dawk l-oqsma li ma jaqgħux taħt il-kompetenza esklużiva tagħha jekk l-objettivi ta’ miżura leġislattiva jistgħu jintlaħqu b’mod aktar effettiv fil-livell tal-UE milli fil-livell nazzjonali, reġjonali jew lokali.

3.2.

Il-KESE jenfasizza l-importanza kbira li dawn il-prinċipji f’komunità sovranazzjonali bħall-UE u jilqa’ espressament l-istrumenti stabbiliti mit-Trattat ta’ Lisbona biex tintlaħaq konformità mal-prinċipju tas-sussidjarjetà – mir-reviżjoni tas-sussidjarjetà qabel l-adozzjoni ta’ att leġislattiv sal-ilmenti tas-sussidjarjetà mill-korpi leġislattivi nazzjonali.

3.3.

Il-KESE jenfasizza wkoll li l-oqsma kollha previsti mit-TFUE jeħtieġu Ewropa li tiffunzjona tajjeb u li l-prinċipju tas-sussidjarjetà ma għandux jintuża kontra l-azzjoni tal-UE, li għandha valur miżjud Ewropew ċar, biex tingħata preċedenza a priori lill-approċċi nazzjonali jew saħansitra biex l-UE tiġi rtirata minn oqsma ewlenin ta’ politika minn qabel. Għandhom ikunu adottati biss ir-regoli b’valur miżjud Ewropew. Il-KESE jemmen li l-isfidi li qed jiffaċċja bħalissa l-kontinent ma jitolbux li jkun hemm rinazzjonalizzazzjoni li twassal għal “anqas Ewropa”, iżda pjuttost miżuri aktar kuraġġużi biex tinkiseb Ewropa aħjar, li hi eqreb għaċ-ċittadini u tippromovi wkoll il-koeżjoni.

3.4.

Il-KESE jirrikonoxxi li r-rwol tal-Istati Membri fl-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni tal-UE huwa partikolarment kruċjali fil-każ tat-traspożizzjoni tad-direttivi, li huma vinkolanti fir-rigward tar-riżultat li għandu jinkiseb, iżda li jħallu f’idejn l-awtoritajiet nazzjonali l-għażla tal-forom u metodi ta’ implimentazzjoni kif ukoll biex jiddeċiedu – f’konformità mad-dritt tal-UE – biex itejbu l-istandards jekk dan jitqies utli. Fl-istess ħin, it-traspożizzjoni m’għandhiex ixxekkel il-kundizzjonijiet kompetittivi ġusti bejn l-atturi kollha tas-Suq Intern, li huwa rekwiżit importanti għall-funzjonament korrett tiegħu.

3.5.

Filwaqt li l-Istati Membri huma responsabbli mit-traspożizzjoni tad-direttivi b’mod preċiż u fil-ħin, huwa r-rwol tal-Kummissjoni bħala Gwardjan tat-Trattati li tiżgura l-implimentazzjoni xierqa fil-livell nazzjonali. Ir-“responsabbiltà kondiviża” għandha tkun viżibbli b’mod ċar sa mill-bidu nett tal-proċess leġislattiv: implimentazzjoni tajba tiddependi fuq valutazzjoni tal-impatt ċara, trasparenti u komprensiva bħala l-bażi ta’ dritt ġdid tal-UE, lingwaġġ ċar u sempliċi tal-proposta u skadenzi realistiċi għall-implimentazzjoni.

3.6.

Il-KESE jwissi li, anke meta r-rekwiżiti msemmijin hawn fuq ikunu sodisfatti, madankollu, l-implimentazzjoni fil-livelli nazzjonali, reġjonali u lokali tista’ tirriżulta insuffiċjenti u/jew ineffettiva. F’dan ir-rigward, itenni l-appell fuq il-KE sabiex issaħħaħ l-isforzi tagħha b’mod sistematiku f’konformità mal-kompetenzi tagħha sabiex issegwi l-każijiet b’aktar ħeffa u rigorożità fejn l-Istati Membri jittrasponu l-leġislazzjoni tal-UE b’mod żbaljat jew ifallu milli jagħmlu dan (5) wara li jkunu esplorati l-opzjonijiet kollha ta’ kooperazzjoni.

3.7.

Il-KESE jinnota li għadd ta’ impenji legali u politiċi tqiesu bħala tiġbid żejjed tal-kompetenza tal-istituzzjonijiet tal-UE u li jinterferixxu mad-dominji u l-għażliet tal-Istati Membri (pereżempju relazzjonijiet industrijali nazzjonali u inizjattivi tat-trejdjunjins; pensjonijiet, saħħa u sistemi ta’ sigurtà soċjali oħrajn jew regolamenti professjonali, pereżempju kriterji ta’ kwalifikazzjoni fis-settur tas-saħħa).

Għalhekk, il-KESE bl-istess mod joġġezzjona mhux biss għal dan it-tiġbid żejjed tal-kompetenzi mill-istituzzjonijiet tal-UE iżda wkoll għat-trasferiment ta’ oqsma regolatorji importanti tat-TFUE bħal, pereżempju, il-ħarsien tal-konsumatur, l-istandards tal-ħarsien tal-ambjent u l-politika soċjali Ewropea għal-livell nazzjonali taħt il-pretest tas-sussidjarjetà.

4. Nevitaw il-piż regolatorju u amministrattiv bla bżonn – ir-“regolamentazzjoni żejda”

4.1. Id-dibattitu dwar ir-“regolamentazzjoni żejda”

4.1.1.

Meta jkunu qed jittrasponu l-leġislazzjoni tal-UE, l-Istati Membri xi kultant jintroduċu miżuri aktar stretti jew avvanzati minn dawk stabbiliti mir-rekwiżiti fil-leġislazzjoni tal-UE (prinċipalment direttivi) jew ma jużawx l-opzjonijiet offruti mid-direttiva għal simplifikazzjoni possibbli. Dan il-fenomenu f’ħafna dokumenti jissejjaħ “regolamentazzjoni żejda”. Fl-ewwel każ jitqies bħala “regolamentazzjoni żejda attiva” u fit-tieni każ bħala “regolamentazzjoni żejda passiva”.

4.1.2.

Il-KESE għandu fehmiet diversi fir-rigward tar-“regolamentazzjoni żejda” li jirriflettu wkoll id-differenzi tal-fehmiet fost l-atturi varji. Għal xi partijiet interessati dan jitqies bħala eċċess ta’ liġijiet, linji gwida u proċeduri akkumulati fil-livelli nazzjonali, reġjonali u lokali, li joħloq piż amministrattiv bla bżonn u jinterferixxi mal-għanijiet tal-politika mistennija li jridu jinkisbu permezz tar-regolament traspost. Madankollu, partijiet interessati oħrajn huma tal-opinjoni li l-użu tat-terminu stigmatizzat “regolamentazzjoni żejda” jirriskja li jixħet dubju dwar xi standards adottati demokratikament minn Stati Membri avvanzati u introdotti fis-sistemi legali tagħhom, partikolarment fl-oqsma tax-xogħol, tal-konsumatur u tal-liġi ambjentali, kif ukoll fir-rigward ta’ professjonijiet liberi.

4.1.3.

Il-KESE jappella għal approċċ prammatiku u bbilanċjat u għall-finijiet ta’ din l-Opinjoni ser jiffoka fuq terminoloġija newtrali u aktar preċiża – b’konformità mal-Ftehim Interistituzzjonali dwar ir-Regolamentazzjoni Aħjar ta’ Mejju 2016.

4.2. Id-definizzjoni ta’ “regolamentazzjoni żejda”

4.2.1.

Il-KESE jissuġġerixxi li r-“regolamentazzjoni żejda” tiġi definita b’mod aktar preċiż. Għal każijiet fejn Stati Membri jittrasponu l-kontenut tal-leġislazzjoni tal-UE b’mod aktar ambizzjuż (dwar is-sustanza jew proċeduralment) jew jirsistu biex ikunu konsistenti mal-leġislazzjoni nazzjonali, jistgħu jintużaw espressjonijiet bħal “dispożizzjonijiet aktar avvanzati”, “dispożizzjonijiet aktar stretti” jew “rekwiżiti ogħla”. L-espressjoni “regolamentazzjoni żejda” għandha tkun limitata għal każijiet ta’ żidiet mhux raġonevoli u mhux meħtieġa mal-leġislazzjoni tal-UE matul it-traspożizzjoni tagħha fil-liġi nazzjonali, li ma jistgħux jiġu ġġustifikati fid-dawl ta’ għan wieħed jew aktar tal-miżura proposta jew li joħolqu piż amministrattiv addizzjonali bla bżonn. Fi kwalunkwe każ, l-espressjoni “regolamentazzjoni żejda” hija ġenerali ħafna, it-traduzzjoni tagħha f’bosta lingwi nazzjonali hija qarrieqa u għandha tiġi sostitwita b’terminu ferm aktar konkret.

4.2.2.

Indipendentement mit-terminoloġija (u anke meta t-terminu “regolamentazzjoni żejda” jista’ jintuża), il-KESE jtenni li dan il-kunċett, b’mod partikolari, m’għandux jirreferi għal:

—	Restrizzjoni ta’ standards stabbiliti f’oqsma bħal-liġi soċjali, ambjentali, tal-konsumatur jew dwar ix-xogħol waqt it-traspożizzjoni u l-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni tal-UE;

—	Miżuri nazzjonali li m’għandhom l-ebda rabta (objettiva jew temporali) mat-traspożizzjoni tal-liġi tal-UE;

—	Nissodaw id-dispożizzjonijiet ġenerali tad-dritt tal-UE matul it-traspożizzjoni tiegħu (pereżempju, l-istabbiliment ta’ sanzjonijiet legali konkreti f’każijiet ta’ ksur);

—	Applikazzjoni ta’ waħda mid-diversi għażliet espliċiti għat-traspożizzjoni tad-dritt tal-UE;

—	Dispożizzjonijiet nazzjonali avvanzati li jmorru lil hinn mill-istandards minimi bbażati fuq “klawsoli ta’ nuqqas ta’ rigressjoni” fid-dritt tal-UE;

—	Applikazzjoni tal-kontenut ta’ direttiva għal każijiet simili sabiex tkun żgurata l-koerenza u l-konsistenza tal-liġijiet nazzjonali.

4.2.3.

Il-KESE jtenni li l-prinċipju tas-sussidjarjetà jippermetti lill-Istati Membri biex jintroduċu miżuri aktar stretti, jeżerċitaw id-dritt tagħhom biex jiżguraw l-ilħuq ta’ għanijiet differenti (eż. ekonomiċi, soċjali jew ambjentali) u biex juru l-impenn tagħhom fir-rigward ta’ livell għoli ta’ protezzjoni, għall-karattru speċifiku ta’ strumenti legali bħal “direttivi”, kif ukoll għal ċerti limiti ta’ kompetenzi. Il-KESE jenfasizza li dawn l-impenji aktar stretti għandhom jittieħdu biss wara dibattitu trasparenti u inklużiv mal-imsieħba soċjali u l-partijiet interessati u fi spirtu ta’ fehim reċiproku u ta’ proċess ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet ibbilanċjat.

4.3. “Regolamentazzjoni żejda” u Regolamentazzjoni Aħjar

4.3.1.

Fil-kuntest tal-aġenda għal Regolamentazzjoni Aħjar, il-KE tirrikonoxxi d-dritt tal-Istati Membri li jmorru lil hinn mill-istandards stipulati fil-leġislazzjoni tal-UE (“regolamentazzjoni żejda”), iżda hija mħassba dwar in-nuqqas ta’ trasparenza f’dan ir-rigward. Ir-Renju Unit, in-Netherlands, il-Belġju, il-Ġermanja u l-Awstrija stabbilixxew is-sistemi tagħhom sabiex jidentifikaw każijiet ta’ “regolamentazzjoni żejda”. Fir-Renju Unit u fin-Netherlands, ir-“regolamentazzjoni żejda” hija rregolata minn politiki uffiċjali ċentralizzati, bil-għan li jitrawwem it-tkabbir ekonomiku.

4.3.2.

Il-KESE mhu qiegħed bl-ebda mod jiddubita mid-dispożizzjonijiet tat-Trattat eżistenti, b’mod partikolari l-kompetenzi tal-UE jew ta’ Stat Membru, iżda jtenni l-importanza li jkunu rispettati “il-prinċipji ġenerali tal-liġi tal-Unjoni, bħal-leġittimità demokratika, is-sussidjarjetà u l-proporzjonalità, u ċ-ċertezza legali”. Dan ifisser, inter alia, li jkunu rispettati r-responabbiltà, il-libertà u s-sovranità demokratika tal-Istati Membri sabiex ifasslu liġijiet u prattiki nazzjonali li jqisu b’mod xieraq ir-rwol tal-imsieħba soċjali f’dan ir-rigward. Il-KESE dejjem kien favur il-promozzjoni tas-sempliċità, iċ-ċarezza u l-konsistenza fl-abbozzar tal-leġislazzjoni tal-Unjoni, kif ukoll trasparenza akbar fil-proċess leġislattiv.

4.3.3.

Il-KESE esfasizza ripetutament li “Ir-regolamentazzjoni Ewropea hija fattur ta’ integrazzjoni essenzjali li ma tikkostitwixxix piżijiet jew spejjeż li jridu jitnaqqsu. Jekk tkun proporzjonata kif xieraq, għall-kuntrarju hija garanzija ta’ protezzjoni, ta’ promozzjoni u ta’ sigurtà legali importanti għall-atturi u ċ-ċittadini Eworpej kollha” (6). Hu jtenni l-opinjoni tiegħu li l-leġislazzjoni hija essenzjali sabiex jintlaħqu l-għanijiet tat-Trattat u jinħoloq l-ambjent ġust għal tkabbir intelliġenti, sostenibbli u inklużiv li jkun ta’ benefiċċju għall-pubbliku, in-negozji u ċ-ċittadini (7). F’konformità mal-Artikolu 3 tat-TFUE, il-leġislazzjoni tgħin ukoll fit-titjib tal-benesseri, fil-ħarsien tal-interess ġenerali u tad-drittijiet fundamentali, fil-promozzjoni ta’ livell għoli ta’ protezzjoni soċjali u ambjentali u fl-iżgurar taċ-ċertezza u l-prevedibbiltà ġuridika. Hija għandha timpedixxi wkoll d-distorsjoni tal-kompetizzjoni u d-dumping soċjali (8).

4.3.4.

Fl-andament tat-traspożizzjoni tad-direttivi, l-Istati Membri xi drabi jżidu elementi li ma għandhom l-ebda rabta ċara mal-leġislazzjoni kkonċernata tal-Unjoni Ewropea. Il-KESE jaħseb li dawn is-supplimenti għandhom isiru evidenti jew permezz tat-traspożizzjoni tal-liġi jew permezz ta’ dokumenti relatati magħhom. Il-leġittimità tal-Istati Membri biex jikkomplementaw l-atti tal-UE bħala r-riżultat ta’ armonizzazzjoni minima għandha, b’mod ġenerali, tiġi rikonoxxuta sakemm tkun trasparenti u tirrispetta l-prinċipji tan-nondiskriminazzjoni u l-proporzjonalità. Hemm ħafna eżempji ta’ traspożizzjonijiet mhux minimalistiċi ta’ direttivi fl-Istati Membri li jistgħu jidhru fir-regolamentazzjoni żejda.

4.3.5.

Fejn l-armonizzazzjoni hija minima, il-KESE jenfasizza li l-Istati Membri huma kapaċi jabbozzaw dispożizzjonijiet li jfittxu li jiksbu l-ħolqien tal-impjiegi, għajxien u kundizzjonijiet ta’ xogħol aħjar, protezzjoni soċjali adegwata, rata ta’ impjieg għolja u sostenibbli, kif ukoll il-ġlieda kontra l-esklużjoni (Artikolu 151 tat-TFUE), il-promozzjoni u l-iżvilupp tal-SMEs u standards għoljin ta’ saħħa u ta’ protezzjoni tal-konsumatur (Artikoli 168 u 169 tat-TFUE), kif ukoll il-protezzjoni fl-isfera ambjentali (Artikolu 191 tat-TFUE) – mingħajr, madankollu, ma jinħoloq piż regolatorju u amministrattiv bla bżonn.

4.4.

Il-KESE jemmen li l-miżuri li ġejjin ser jgħinu biex jiġi evitat piż regolatorju u amministrattiv bla bżonn:

—	Il-KE għandha twettaq valutazzjonijiet tal-impatt integrati matul il-leġislazzjoni Ewropea filwaqt li tqis kif xieraq il-piż bla bżonn u kwalunkwe impatt ieħor għal kwalunkwe test regolatorju sostanzjali;

—

Il-liġijiet tal-UE għandhom jiġu vvalutati fuq il-merti tagħhom stess, fuq bażi ta’ każ b’każ, sabiex tintlaħaq armonizzazzjoni mmirata li tippermetti, skont iċ-ċirkustanzi, forma ta’ armonizzazzjoni li hija avvanzata f’ċerti oqsma u inqas f’oħrajn. Huwa f’idejn il-KE li tipproponi, permezz ta’ valutazzjonijiet tal-impatt, l-aktar livell xieraq ta’ armonizzazzjoni, filwaqt li tqis il-ħtieġa għal livell għoli ta’ protezzjoni;

—	Meta jkunu qed jittrasponu l-leġislazzjoni tal-UE, l-Istati Membri fil-livell nazzjonali u reġjonali għandhom ikunu kompletament trasparenti dwar kwalunkwe rekwiżit supplimentari li jista’ jaffettwa b’mod negattiv is-Suq Uniku, il-kompetittività u t-tkabbir;

—

Il-fatt li Stat Membru wieħed jimponi regoli anqas stretti minn ieħor ma jfissirx awtomatikament li r-regoli ta’ dan tal-aħħar huma sproporzjonati u inkompatibbli mad-dritt tal-UE. Huwa f’idejn l-Istat Membru li jivvaluta fuq bażi ta’ każ b’każ, filwaqt li jqis il-perspettivi tal-partijiet interessati kollha u l-kuntest regolatorju fl-intier tiegħu; Il-Valutazzjoni tal-Impatt tista’ tkun għodda importanti għal dak il-għan;

—	Kwalunkwe rekwiżiti addizzjonali matul it-traspożizzjoni tad-direttivi għandhom ikunu akkumpanjati minn dokumenti li jiddikjaraw raġunijiet speċifiċi b’mod trasparenti għal dawn iż-żidiet.

4.5.

Sabiex tevita milli tpoġġi lill-impriżi u partijiet interessati oħrajn fi żvantaġġ kompetittiv fil-konfront tal-kontropartijiet tagħhom fi Stati Membri oħrajn, il-KE għandha tistabbilixxi gwida sabiex tgħin lill-Istati Membri jittrasponu b’mod korrett ir-rekwiżiti ta’ att legali, filwaqt li jkunu rispettati l-prinċipji tal-proporzjonalità u tas-sussidjarjetà u kundizzjonijiet kompetittivi ġusti. F’dan ir-rigward, il-KESE jtenni t-talba tiegħu għall-ogħla involviment possibbli tal-imsieħba soċjali u interessi relevanti oħrajn fl-eżerċizzji ta’ traspożizzjoni kif ukoll l-involviment b’saħħtu tal-Istati Membri u tal-parlamenti nazzjonali u reġjonali fil-valutazzjonijiet ex post rispettivi (9).

4.6.

Ir-rakkomandazzjonijiet tal-KESE għal traspożizzjoni effiċjenti:

4.6.1.

L-Istati Membri għandhom jagħtu attenzjoni lill-iskadenzi ta’ implimentazzjoni rilevanti sabiex jippermettu biżżejjed żmien għal konsultazzjonijiet mal-partijiet interessati rilevanti kollha:

—	Meta jkunu qed jitħejjew il-pożizzjonijiet tal-qafas nazzjonali għan-negozjati inizjali fil-korpi ta’ ħidma tal-Istati Membri, għandha tingħata attenzjoni għall-iskadenza tat-traspożizzjoni;

—	Huma għandhom jivverifikaw jekk id-direttivi tal-UE jipprevedux għal żewġ skadenzi, waħda għall-produzzjoni ta’ leġislazzjoni nazzjonali ta’ implimentazzjoni u l-oħra li tikkonċerna d-data, li fiha l-leġislazzjoni għandha tieħu effett legali;

—	L-iskadenza tat-traspożizzjoni għandha tkun segwita u mmonitorjata tul il-proċess leġislattiv kollu;

—	Il-pjanijiet ta’ implimentazzjoni tal-KE jipprovdu appoġġ u assistenza.

4.6.2.

Konsultazzjonijiet:

—	Fil-livell tal-UE, l-assistenza tal-KE pprovduta matul il-proċess ta’ implimentazzjoni, bħar-rakkomandazzjonijiet u d-diskussjonijiet fil-gruppi tal-esperti tista’ tkun utli u tikkontribwixxi għal fehim komuni fost l-Istati Membri;

—	Il-Kummissjoni Ewropea għandha taġġusta l-metodoloġija eżistenti tat-traspożizzjoni (linji gwida) mhux biss biex tiżgura li t-traspożizzjoni tad-direttivi ma tkunx kunfliġġenti mad-dritt tal-UE iżda wkoll biex tkun salvagwardjata l-effettività tat-traspożizzjoni;

—

Il-provvediment mill-KE ta’ pjattaformi onlajn speċjalizzati (bħala l-interfaċċa ta’ notifika elettronika eżistenti) jew ta’ bażi tad-data elettronika għal partijiet konkreti tad-dritt tal-UE għall-kondiviżjoni tal-aħjar prattiki jista’ jiġi żviluppat ulterjorment. Il-governanza f’diversi livelli għandha titrawwem u għandha tinkludi l-partijiet interessati rilevanti kollha.

4.6.3.

It-terminoloġija u l-atti delegati:

—	L-Istati Membri huma mħeġġa jivverifikaw it-test maqbul u preċiż matul il-proċess kollu tan-negozjati fil-Kunsill;

—	Termini u definizzjonijiet bażiċi għandhom ikunu ddefiniti b’mod ċar mill-aktar fis possibbli fi stadju bikri tan-negozjati;

—	It-tifsiriet differenti ta’ termini u definizzjonijiet fl-Istati Membri għandhom jiġu kkunsidrati mill-KE;

—	Definizzjonijiet f’parti speċifika tal-leġislazzjoni għandhom ikunu konsistenti ma’ dawk f’leġislazzjonijiet oħrajn tal-UE;

—	L-atti delegati għandhom ikunu soġġetti għal rekwiżiti skont l-Artikolu 290 tat-TFUE, filwaqt li jipprovdu definizzjonijiet ċari u espliċiti fit-test leġislattiv bażiku;

—	L-atti delegati għandhom ikunu kkunsidrati biss għall-elementi mhux essenzjali tal-att leġislattiv u dawn il-partijiet biss jistgħu jiġu ssupplimentati jew emendati (10).

5. Żoni sensittivi speċifiċi

5.1. Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej (FSIE)

5.1.1.

Il-politika ta’ koeżjoni Ewropea, jiġifieri l-Fondi Strutturali u l-Fond Soċjali Ewropew b’mod partikolari, huma implimentati f’ambjent amministrattiv, istituzzjonali u regolatorju kumpless u huma qasam speċifiku fejn it-traspożizzjoni bla bżonn u ta’ piż jista’ jkollha effett negattiv fuq il-politiki tal-UE. F’dan il-kuntest, ir-regoli nazzjonali u/jew reġjonali ta’ spiss “iżidu ma’” aktar milli jiżguraw biss li r-rekwiżiti minimi (Ewropej) qed ikunu indirizzati. Ħafna minn dawn ir-regoli jwasslu għal piż amministrattiv addizzjonali. Għandu jiġi nnutat li rekwiżiti addizzjonali ta’ spiss jistrieħu fuq is-suppożizzjoni li dawn ikunu importanti, utli, meħtieġa, u r-riżultat ta’ proċess demokratiku.

5.1.2.

Fil-qafas tat-tħejjija tal-QFP għall-perjodu 2021-2027, il-KESE jħeġġeġ lill-KE sabiex tieħu miżuri malajr biex tindirizza l-piż amministrattiv bla bżonn li jfixkel ħafna l-investimenti tal-FSIE – għajnuna mill-istat, il-konformità tal-akkwisti, prattiki tal-awditjar u dewmien fl-adozzjoni, jew saħanstira adozzjoni retroattiva, ta’ gwida dettaljata universali. It-tnaqqis, jew l-evitar, tal-piż amministrattiv bla bżonn huwa responsabbiltà konġunta tal-atturi kollha.

5.1.3.

Prattiki mhux xierqa jistgħu jiġġeneraw nuqqas ta’ fiduċja fis-sistema tal-implimentazzjoni tal-FSIE b’mod ġenerali. Dawn jinkludu approċċ avvers għar-riskju fil-livelli kollha, nuqqas ta’ konsistenza fl-interpretazzjoni ta’ tweġibiet minn Direttorati Ġenerali differenti tal-KE, lakuni persistenti fl-armonizzazzjoni tar-regoli tal-FSIE fil-livell nazzjonali, lokali u reġjonali, biża’ ta’ nuqqas ta’ konformità mar-regoli dwar l-għajnuna mill-istat, approċċi differenti bejn il-livell Ewropew (b’enfasi fuq it-trasparenza) u l-livell nazzjonali (b’enfasi fuq il valur għall-flus) fir-rigward tal-politika tal-akkwist pubbliku u d-differenzi fil-kulturi amministrattivi nazzjonali.

5.1.4.

Prattiki mhux xierqa jistgħu jaffettwaw ħażin ukoll il-benefiċjarji kif ukoll korpi tal-programmi u jżidu l-ispejjeż amministrattivi u l-piż tal-implimentazzjoni tal-FSIE, filwaqt li jagħmluh inqas attraenti. Minħabba n-nuqqas ta’ sistemi alternattivi għas-soluzzjoni tat-tilwim, l-SMEs jistgħu jkunu affettwati ħażin permezz ta’ pagamenti tard, piżijiet amministrattivi żejda, kontroll mhux xieraq, rifjut ta’ proġetti, esklużjoni minn azzjonijiet kollettivi, eċċ. Għal dawn ir-raġunijiet, il-KESE jappella għall-ħolqien ta’ sistemi speċjalizzati għas-soluzzjoni tat-tilwim.

5.1.5.

Rakkomandazzjonijiet għal azzjoni futura għall-perjodu 2021–2027:

5.1.5.1.

It-tnaqqis ta’ piżijiet amministrattivi fil-qasam tal-ġestjoni u l-kontroll:

—	Azzjoni rapida fil-livell tal-UE u dak nazzjonali biex ikunu identifikati u, jekk possibbli, eliminati prattiki, proċessi u proċeduri li ma għadhomx meħtieġa u biex ikunu suġġeriti soluzzjonijiet aktar effettivi bbażati fuq prattiki tajbin;

—	“Ġestjoni kondiviża” hija kawża sostanzjali għall-kumplessità tal-FSIE. L-“approċċ integrat”, fejn l-amministrazzjoni u l-kontroll tal-FSIE jitwettqu abbażi ta’ standards nazzjonali (“ġestjoni devoluta”), għandu jiġi applikat;

—	L-Istati Membri għandhom iwettqu awtorieżami tas-sistemi ta’ awditjar, ġestjoni u kontroll tagħhom bil-għan li jindividwaw u jeliminaw regoli eċċessivi u duplikati, filwaqt li fl-istess ħin jissalvagwardjaw l-użu korrett tal-fondi tal-UE;

—	Il-KE għandha tqis aħjar l-intensità tal-għajnuna u l-ispeċifiċitajiet tal-mudelli u mekkaniżmi ta’ implimentazzjoni differenti (jiġifieri għotjiet, strumenti finanzjarji, spejjeż semplifikati, eċċ.) meta tiżviluppa regoli u proċeduri rilevanti.

5.1.5.2.

Il-KESE jappella għas-semplifikazzjoni u l-integrazzjoni tar-regoli dwar l-għajnuna mill-istat, inkluż bit-tneħħija tas-sorsi kollha ta’ inċertezza fl-applikazzjoni tagħhom. L-emendi possibbli għandhom jitqiesu, inkluż fir-rigward tar-regoli applikabbli fejn meħtieġ, sabiex il-proġetti simili tal-FSIE jiġu trattati bl-istess mod bħal dawk iffinanzjati mill-FEIS u programmi ġestiti direttament mill-KE, bħal Orizzont 2020. Fl-istess ħin, il-KESE jwissi li n-noti ta’ gwida u interpretazzjoni u d-dokumenti abbażi ta’ mistoqsijiet u tweġibiet għandhom ikunu limitati, sabiex ma jsirux saff ieħor ta’ leġislazzjoni de facto. Huwa jirrakkomanda li dawn ikunu sostitwiti b’disseminazzjoni mifruxa ta’ prattiki tajbin, u li tkun evitata l-applikazzjoni retroattiva. Jappella lill-KE sabiex tastjeni ruħha milli tħejji linji gwida li jkunu validi għall-Istati Membri kollha abbażi ta’ talba jew problemi fi Stat Membru wieħed jew f’għadd żgħir ta’ Stati Membri.

5.1.5.3.

Sabiex ikunu indirizzati l-approċċi differenti meta jiġu trattati r-regoli tal-akkwist, il-KESE jissuġġerixxi l-ħolqien ta’ task force ta’ grupp konġunt li tikkonsisti mid-Direttorati Ġenerali rilevanti u rappreżentanti tal-Fondi li jinterpretaw b’mod konsistenti r-regoli meta meħtieġ u jipprovdu parir konsistenti u approċċ uniformi ta’ korrezzjonijiet finanzjarji.

5.1.5.4.

Il-KESE huwa tal-fehma li s-sussidjarjetà għandha tiġi applikata aħjar fl-implimentazzjoni tal-FSIE, filwaqt li l-verifika tar-rispett tar-regoli nazzjonali titħalla f’idejn l-awtoritajiet nazzjonali. Huwa jistieden lill-Istati Membri sabiex jagħmlu użu sħiħ mill-opzjonijiet ta’ semplifikazzjoni provduti fil-perjodu ġdid ta’ programmazzjoni u biex joqogħdu lura mir-regolamentazzjoni żejda, li hawnhekk hija marbuta mal-istandards, il-linji gwida u l-proċeduri ta’ implimentazzjoni kollha li jistgħu jiġu kkunsidrati bħala mhux meħtieġa fir-rigward tal-għanijiet ta’ politika stabbiliti mill-Awtoritajiet Maniġerjali, u biex jeliminaw il-piż amministrattiv bla bżonn.

5.2. Lejn Regolamentazzjoni Aħjar

5.2.1.

Il-KESE jenfasizza li piż regolatorju u amministrattiv bla bżonn jirrappreżenta ostakli għan-negozji, iċ-ċittadini u l-awtoritajiet pubbliċi. Huwa jtenni l-ħtieġa għal regolazzjoni ta’ kwalità aħjar, semplifikata u konsistenti li għandha tkun mifhuma sew u implimentata b’mod trasparenti, bl-involviment ugwalment indispensabbli tal-erba’ livelli ta’ governanza – UE, nazzjonali, reġjonali u lokali.

5.2.2.

Ċerti Stati Membri għandhom Kumitati Nazzjonali u l-gvernijiet iridu jiġġustifikaw regolamentazzjoni iżjed stretta mil-livelli minimi previsti fil-leġislazzjoni tal-UE (ir-regolamentazzjoni żejda) ma’ dawn il-kumitati. Fi Stati Membri fejn dawn il-korpi ma jeżistux mhuwiex meħtieġ li jinħolqu korpi amministrattivi ġodda, iżda madankollu l-proċess tal-adozzjoni ta’ kwalunkwe rekwiżit ’il fuq mill-istandards tal-UE f’dawn il-pajjiżi għandu jkun trasparenti.

5.2.3.

L-istess bħal f’opinjonijiet preċedenti (11), il-KESE jirrakkomanda t-twettiq ta’ testijiet tal-SMEs fil-valutazzjonijiet tal-impatt dwar proposti għal atti leġislattivi Ewropej ġodda b’mod aktar effiċjenti. Huwa jappella lill-Istati Membri sabiex jieħdu vantaġġ ta’ għażliet biex jagħtu eżenzjonijiet lil mikrointrapriżi dwar ċerti regoli f’konformità mad-dritt tal-UE. Il-KESE jtenni l-fehma tiegħu li l-miri għat-tnaqqis tal-piżijiet regolatorji għandhom ikunu bbażati fuq evalwazzjoni kompleta li tinkludi djalogu bejn is-soċjetà ċivili u l-partijiet interessati. Il-livell eżistenti ta’ protezzjoni taċ-ċittadini, il-konsumaturi, il-ħaddiema, l-investituri u l-ambjent fl-Istat Membru m’għandux ikun iddubitat fl-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni tal-UE (12).

5.2.4.

Il-KESE jtenni l-parità u l-omoġeneità tal-għanijiet differenti tal-politiki tal-UE skont it-Trattat, filwaqt li jenfasizza b’mod partikolari ekonomija tas-suq li tkun soċjalment responsabbli b’kompetittività għolja, li timmira għal okkupazzjoni sħiħa għall-progress soċjali, u livell għoli ta’ protezzjoni u ta’ titjib tal-kwalità tal-ambjent.

5.2.5.

Il-KESE jistieden lill-KE, kull meta jkun raġonevoli u ġġustifikat, sabiex tqis l-użu ta’ mudelli bbażati fuq inċentivi kif ukoll standards u linji gwida internazzjonali.

6. L-impatt fuq l-istandards tal-impjieg, tal-konsumatur u tal-ambjent

6.1.

Fid-deċennji riċenti, ġew stabbiliti għadd ta’ standards minimi fl-UE kollha fir-rigward tal-ħarsien tal-konsumaturi, tal-ambjent u tal-ħaddiema li għandhom l-għan li jwettqu konverġenza ’l fuq tal-kundizzjonijiet tal-għajxien u tax-xogħol fl-Unjoni, jiġifieri aktar konverġenza soċjali skont l-Artikolu 151 tat-TFUE.

6.2.

Il-leġislatur tal-UE deliberatament ħalla spazju għal standards minimi li għandhom jiġu implimentati mill-Istati Membri b’konformità mal-prinċipji tat-trattat tal-UE, speċjalment filwaqt li jirrispettaw il-proporzjonalità. B’riżultat ta’ dan, id-direttivi jipprevedu li l-Istati Membri jistgħu jqisu l-istandards ogħla tagħhom fil-proċess tagħhom ta’ implimentazzjoni. Il-KESE jenfasizza li, kull meta l-Istati Membri jiddeċiedu li jmorru għal standards ta’ protezzjoni aktar ambizzjużi, il-prinċipji tar-Regolamentazzjoni Aħjar jistgħu jitqiesu, fost kunsiderazzjonijiet oħrajn.

6.3.

Dawn l-istandards nazzjonali huma r-riżultat ta’ proċessi ta’ negozjati demokratiċi li jinvolvu b’mod konsiderevoli l-imsieħba soċjali Ewropej u nazzjonali u huma ta’ benefiċċju għall-impjegati, il-konsumaturi u l-kumpaniji. F’konformità mal-għanijiet tat-Trattat tal-UE, l-istabbiliment ta’ standards minimi bħal dawn għandhom jiżguraw il-funzjonament aħjar tas-suq uniku u fl-istess waqt ma jaffettwax ħażin il-livelli ta’ protezzjoni ogħla fil-livell nazzjonali. Ħafna drabi, l-istandards minimi fil-liġi tal-UE jinkludu wkoll “klawsoli ta’ nuqqas ta’ rigressjoni” b’mod espliċitu li jgħidu li l-implimentazzjoni tad-Direttiva ma tistax tintuża bħala ġustifikazzjoni biex jitbaxxew standards nazzjonali ogħla eventwali għall-istandard Ewropew. Madankollu, dan ma jfissirx li l-istandards nazzjonali huma definittivi u ma jistgħu jinbidlu qatt.

6.4.

Matul it-traspożizzjoni nazzjonali tal-liġi tal-UE, il-valutazzjonijiet tal-impatt jistgħu jintużaw mill-Istati Membri biex jikkontrollaw l-effetti soċjali, ekonomiċi u oħrajn.

6.5.

Fil-politika soċjali, l-istess bħal fil-ħarsien tal-konsumatur u tal-ambjent, il-leġislazzjoni tal-UE tiżgura li standards ogħla fl-Istati Membri ma għandhomx ikunu mminati u għandhom jiġu mħarsa, filwaqt li l-partijiet interessati kollha jkunu inklużi fil-valutazzjonijiet tal-impatt. F’dan ir-rigward, il-KESE esprima kemm-il darba l-fehma li l-Aġenda għal Regolamentazzjoni Aħjar għandha twassal għal drittijiet tal-UE ta’ kwalità għolja mingħajr ma timmina l-għanijiet ta’ politika ewlenin jew toħloq pressjoni ta’ deregolamentazzjoni fuq il-ħarsien soċjali u ambjentali kif ukoll fuq id-drittijiet fundamentali (13).

6.6.

Il-KESE jtenni li l-istandards minimi Ewropej, speċjalment fil-kuntest tal-politika soċjali tal-UE, jimmiraw għal approssimazzjoni tal-kundizzjonijiet tal-ħajja u tax-xogħol madwar l-UE lejn konverġenza soċjali ’l fuq. Standards minimi fid-direttivi tal-UE ma għandhomx jinftiehmu bħala “livell massimu”, li m’għandux jinqabeż matul it-traspożizzjoni tagħhom fis-sistemi legali nazzjonali.

6.7.

Il-KESE jappoġġja l-proċess ta’ Regolamentazzjoni Aħjar u jirrikonoxxi l-valur miżjud tagħha. Fl-istess waqt, iwissi li dan bl-ebda mod ma għandu jintuża bħala skuża għal tnaqqis fil-grad tar-rekwiżiti, speċjalment f’oqsma bħalma huma l-liġi tax-xogħol, tal-konsumatur u dik ambjentali, il-promozzjoni tat-tkabbir tal-prosperità u l-ħolqien ta’ impjiegi sostenibbli. Il-KESE jwissi li dan se jħeġġeġ l-ewroxettiċiżmu dejjem jikber fost sezzjonijiet wiesgħa tal-popolazzjoni. Fil-fehma tal-KESE, l-aċċettazzjoni popolari tal-proċess ta’ unifikazzjoni Ewropea m’għandhiex tkun preġudikata minn kompetizzjoni regolatorja permezz ta’ tnaqqis tal-istandards.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) https://ec.europa.eu/info/law/law-making-process/planning-and-proposing-law/better-regulation-why-and-how_mt.

(2) ĠU C 197, 8.6.2018, p. 1.

(3) ĠU C 434, 15.12.2017, p. 11; ĠU C 13, 15.1.2016, p. 192; ĠU C 303, 19.8.2016, p. 45; ĠU C 487, 28.12.2016, p. 51; ĠU C 262, 25.7.2018, p. 22.

(4) https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/report-task-force-subsidiarity-proportionality-doing-less-more-efficiently_1.pdf

(5) ĠU C 18, 19.1.2017, p. 10,

(6) Ara inter alia punt 1.2 tal-Opinjoni tal-KESE dwar ir-REFIT (ĠU C 303, 19.8.2016, p. 45).

(7) COM(2012) 746 final, p. 2.

(8) ĠU C 303, 19.8.2016, p. 45, pt 2.1.

(9) ĠU C 262, 25.7.2018, p. 22 pt. 1.2.

(10) CES248-2013 (Rapport ta’ Informazzjoni) (ĠU C 13, 15.1.2016, p. 145).

(11) ĠU C 197, 8.6.2018, p. 1.

(12) ĠU C 262, 25.7.2018, p. 22, pt. 4.7.1 u 4.8.3.

(13) ĠU C 262, 25.7.2018, p. 22 (pt. 1.1 u 3.4.); ĠU C 303, 19.8.2016, p. 45 (pt. 2.1-2.2, 2.5); ĠU C 13, 15.1.2016, p. 192 (pt. 2.4).

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/37

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Id-disparità diġitali bejn is-sessi”

(Opinjoni esploratorja mitluba mill-Parlament Ewropew)

(2018/C 440/06)

Relatur:

Giulia BARBUCCI

Opinjoni esploratorja mill-Parlament Ewropew	Ittra tad-19.4.2018
Bażi legali	L-Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fis-sezzjoni	19.7.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	176/2/6

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-kawżi tad-disparità diġitali bejn is-sessi huma diversi, u għalhekk l-azzjonijiet jeħtieġ jindirizzaw oqsma differenti: is-sistema edukattiva mit-tfulija sal-età adulta, is-suq tax-xogħol, il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, is-servizzi pubbliċi u d-disparità diġitali b’mod ġenerali. Huwa rrakkomandat li jintuża approċċ multidixxiplinari li jgħaqqad flimkien aspetti differenti tal-innovazzjoni (teknoloġiċi, soċjali, kulturali, eċċ).

1.2.

Id-disparità diġitali bejn is-sessi mhijiex sempliċement kwistjoni teknoloġika: hija kwistjoni ekonomika, soċjali u kulturali, li għandha tiġi indirizzata b’politiki f’diversi livelli u olistiċi, sabiex l-inugwaljanza tas-sessi tiġi indirizzata mill-għeruq soċjali u kulturali tagħha.

1.3.

Huwa importanti li tittieħed azzjoni biex jiżdied in-numru ta’ nisa fl-oqsma tas-STEM (ix-xjenza, it-teknoloġija, l-inġinerija u l-matematika), peress li dan jista’ jtejjeb ukoll il-kundizzjonijiet f’setturi oħra, kif ukoll fl-ekonomija u s-soċjetà kollha kemm hi. Fl-istess ħin huwa essenzjali li nirrikonoxxu l-importanza dejjem ikbar tal-edukazzjoni relatata mal-ICT, kif ukoll dik trasversali, intraprenditorjali u diġitali, u l-ħiliet personali (bħall-empatija, il-kreattività u s-soluzzjoni ta’ problemi kumplessi) fl-era diġitali fis-setturi kollha. L-edukazzjoni interdixxiplinari u s-settijiet ta’ ħiliet ffukati fuq il-bnedmin se jkunu essenzjali u s-sistemi tal-edukazzjoni jeħtieġ iqisu dawn l-aspetti.

1.4.

Huwa essenzjali li jiġu żgurati l-litteriżmu u l-edukazzjoni diġitali għal kulħadd, b’enfasi partikolari fuq il-bniet, biex b’hekk tiġi eliminata id-disparità diġitali bejn is-sessi mill-għeruq tagħha. Huwa ta’ importanza primarja biex jingħelbu l-isterjotipi li jkun hemm aktar nisa li jkunu mudelli eżemplari diġitali.

1.5.

Jeħtieġ li tiġi mħeġġa l-parteċipazzjoni tan-nisa f’impjiegi tekniċi u ta’ livell għoli, billi jingħelbu l-ostakli edukattivi u professjonali u l-isterjotipi kif ukoll billi jiġi ggarantit tagħlim diġitali tul il-ħajja sabiex in-nisa ma jkunux esklużi mis-suq tax-xogħol.

1.6.

L-għalliema u dawk li jħarrġu għandhom jingħataw l-għodod it-tajba biex jużaw l-ICT fil-livelli kollha biex jgħallmu, u biex jippromovu d-demokrazija u sistemi ta’ edukazzjoni u taħriġ aktar inklużivi u personalizzati.

1.7.

Biex jiġi evitat iċ-ċirku vizzjuż tal-femminilizzazzjoni tal-faqar, jeħtieġ jiġu ggarantiti kundizzjonijiet tax-xogħol ġusti u aċċess għall-protezzjoni soċjali (1). Dan jgħodd speċjalment għall-“gig economy” (2). F’dan ir-rigward, id-djalogu soċjali u n-negozjar kollettiv għandhom rwol fundamentali.

1.8.

Il-preżenza tan-nisa fl-impjiegi tal-iżviluppaturi tal-ICT tista’ tgħin sabiex jingħeleb il-preġudizzju bbażat fuq is-sessi li jista’ jkun hemm fit-tfassil ta’ teknoloġija partikolari.

1.9.

L-intraprenditorija femminili trid tiġi appoġġjata billi jitneħħew l-ostakli għall-aċċess tan-nisa għall-impjieg indipendenti u jittejbu l-aċċess u l-kwalità tal-miżuri ta’ protezzjoni soċjali (3).

1.10.

Għandhom jiġu mmonitorjati x-xogħol intelliġenti (smart working) u t-telexogħol sabiex jiġi evitat ir-riskju li ma jkunx hemm distinzjoni ċara bejn il-limiti tal-indukrar, ix-xogħol u l-ħajja privata.

1.11.

Huwa importanti li tittejjeb il-parteċipazzjoni tan-nisa b’diżabbiltà fis-suq tax-xogħol, filwaqt li tiġi implimentata l-Konvenzjoni tan-NU dwar id-Drittijiet ta’ Persuni b’Diżabbiltà (UNCRPD) (4).

1.12.

Id-diġitalizzazzjoni tas-settur pubbliku tirrappreżenta opportunità kbira sabiex tiġi ffaċilitata l-parteċipazzjoni tan-nisa fis-suq tax-xogħol u biex tingħata għajnuna lin-nisa b’responsabbiltajiet tal-indukrar, kif ukoll biex jingħelbu l-ostakli relatati mal-burokrazija u l-aċċess għas-servizzi pubbliċi.

1.13.

Huwa importanti li jiġu indirizzati l-isterjotipi tas-sessi: din il-kwistjoni trid titqies f’kull politika u f’kull qasam, u għandha tiġi indirizzata mill-għeruq soċjali u kulturali l-aktar profondi tagħha.

1.14.

Wieħed mill-ostakli ewlenin li jiffaċċjaw in-nisa biex jipparteċipaw f’attivitajiet onlajn u f’netwerks soċjali huwa l-bullying ċibernetiku. Il-Konvenzjoni ta’ Istanbul dwar il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-vjolenza fuq in-nisa u l-vjolenza domestika trid tiġi ratifikata u applikata.

1.15.

Il-politiki kollha fil-livell nazzjonali, Ewropew u internazzjonali jeħtieġ iqisu d-diskriminazzjoni kontra n-nisa fil-qasam diġitali, li għandha wkoll impatt negattiv fuq l-ekonomija u s-soċjetà inġenerali.

1.16.

Il-linji politiċi pubbliċi għandhom jitfasslu b’perspettiva tas-sessi (mainstreaming). L-ibbaġittjar skont is-sessi u l-kunsiderazzjoni tas-sessi jistgħu jkunu għodod siewja f’dan ir-rigward.

1.17.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni Ewropea ssaħħaħ it-Task Force dwar “Women in Digital” u l-inizjattiva Digital4Her. Huwa importanti li jinħolqu u jiġu żviluppati netwerks Ewropej tan-nisa fil-qasam diġitali li jippromovu l-parteċipazzjoni tal-bniet u n-nisa fi studji u karrieri diġitali madwar l-UE.

1.18.

Il-Kummissjoni Ewropea jeħtieġ tirrakkomanda li l-pajjiżi tal-UE jistabbilixxu miri u indikaturi nazzjonali biex jimmonitorjaw is-sitwazzjoni (tabella ta’ valutazzjoni annwali). It-titjib jew deterjorament għandhom jitkejlu, anke permezz ta’ riċerka mwettqa mill-Istitut Ewropew għall-Ugwaljanza bejn is-Sessi (EIGE). Ir-rakkomandazzjonijiet speċifiċi għall-pajjiż f’dan il-qasam jistgħu jsiru lill-Istati Membri fil-proċess tas-Semestru Ewropew.

1.19.

L-imsieħba soċjali fil-livelli adatti huma impenjati li jtejbu l-ugwaljanza bejn is-sessi fl-edukazzjoni u s-suq tax-xogħol sabiex jindirizzaw id-disparità diġitali bejn is-sessi, u għandhom rwol importanti x’jaqdu f’dan ir-rigward. B’mod partikolari, ir-rwol tan-negozjar kollettiv huwa kruċjali fit-tagħlim tul il-ħajja u fis-suq tax-xogħol, fl-indirizzar tar-rwoli tas-sessi, fil-promozzjoni tar-rwol tan-nisa fit-teħid tad-deċiżjonijiet u f’diversi korpi, u biex jiġi appoġġjat il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u tiġi indirizzata d-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa (5).

1.20.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Parlament Ewropew jappoġġja dawn ir-rakkomandazzjonijiet għal-leġislatura li jmiss tal-PE, peress li dan is-suġġett huwa fundamentali għall-iżvilupp futur tal-Ewropa.

2. Introduzzjoni

2.1. L-inugwaljanza bejn is-sessi

2.1.1.

Fid-diskors tiegħu lill-Parlament Ewropew dwar il-prijoritajiet politiċi tal-Kummissjoni Ewropea, Jean-Claude Juncker sostna li m’għandux ikun hemm lok għal diskriminazzjoni fl-Unjoni Ewropea, filwaqt li poġġa l-qasam tal-ġustizzja u tad-drittijiet fundamentali fost wieħed mill-għaxar prijoritajiet politiċi tal-ħidma tal-Kummissjoni. L-ugwaljanza bejn is-sessi hija parti minn dan il-qasam, minkejja l-fatt li l-Karta tad-Drittijiet Fundamentali diġà taqdi rwol importanti f’dan il-qasam, billi tistipula li “l-ugwaljanza bejn in-nisa u l-irġiel trid tiġi żgurata fl-oqsma kollha, inkluż fl-impjieg, fix-xogħol u fil-paga” (6). Mariya Gabriel, il-Kummissarju responsabbli mill-Ekonomija u s-Soċjetà Diġitali, reċentament spjegat l-azzjonijiet bħala parti mill-istrateġija tagħha biex tiffaċilita żieda fil-parteċipazzjoni tan-nisa fis-settur diġitali. Huwa għalhekk meħtieġ li jiġi żgurat is-segwitu għad-dikjarazzjoni Digital4Her iffirmata mill-kumpaniji tal-IT, li tipprevedi kultura u ambjent inklużivi u b’bilanċ bejn is-sessi.

2.1.2.

In-nisa għadhom jiġu diskriminati fis-suq tax-xogħol u fis-soċjetà inġenerali. L-Indiċi tal-Ugwaljanza bejn is-Sessi – li jkejjel l-inugwaljanza fl-oqsma tax-xogħol, il-ħin, il-flus, l-għarfien, il-poter, il-vjolenza u s-saħħa – juri li l-progress f’dawn l-oqsma miexi bil-mod: l-indiċi żdied minn 62 punt fl-2005 għal 65 punt fl-2012 u 66,2 punt fl-2017 (7). Il-kawżi ta’ din id-diskriminazzjoni huma diversi. Biex jingħelbu l-iżbilanċi li jirriżultaw minn din id-diskriminazzjoni, l-ewwel kapitolu tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali jikkonċerna l-opportunitajiet indaqs u l-aċċess għas-suq tax-xogħol, b’rikonoxximent tal-fatt li l-ugwaljanza bejn is-sessi u l-opportunitajiet indaqs huma dawk l-oqsma li fihom id-diskriminazzjoni hija aktar komuni.

2.1.3.

Id-disparità diġitali bejn is-sessi hija forma ta’ inugwaljanza li tirriżulta mid-diskriminazzjoni li taffettwa lin-nisa, li x’aktarx tikkostitwixxi ostaklu li huwa diffiċli li jingħeleb għall-parteċipazzjoni tan-nisa fil-livell Ewropew u dak globali. Din tnaqqas it-tkabbir tal-ekonomija Ewropea tal-futur, ikkaratterizzata mid-diġitalizzazzjoni. Illum il-ġurnata, 68 % tal-irġiel u 62 % tan-nisa jużaw kompjuter u l-Internet b’mod regolari, 33 % tal-irġiel u 18 % tan-nisa jinstallaw softwer fuq l-apparat tagħhom, u 47 % tal-irġiel u 35 % tan-nisa jużaw is-servizzi bankarji onlajn (8). Barra minn hekk, minkejja li jirrappreżentaw aktar min-nofs il-gradwati totali, in-nisa jibqgħu sottorappreżentati fix-xjenza u fil-korsijiet tal-ICT: huma jirrappreżentaw madwar terz tal-impjegati totali fis-settur, b’perċentwali differenti skont l-impjieg speċifiku (8 % fis-softwer, 54 % f’pożizzjonijiet f’livell aktar baxx fost l-operaturi tal-IT). Din l-Opinjoni għandha l-għan li tipprovdi rakkomandazzjonijiet u proposti sabiex jingħelbu l-iżbilanċi fir-rigward is-sistema edukattiva u s-suq tax-xogħol.

2.1.4.

In-nisa jiltaqgħu ma’ aktar diffikultajiet onlajn minħabba l-bullying ċibernetiku: il-fastidju onlajn huwa mmirat ħafna iktar lejn il-bniet (skont data tal-EIGE, 51 % tan-nisa jaffaċċjaw fastidju onlajn vs. 42 % tal-irġiel) (9). Il-Konvenzjoni ta’ Istanbul dwar il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-vjolenza fuq in-nisa u l-vjolenza domestika trid tiġi ratifikata u applikata.

2.2. Id-diġitalizzazzjoni u d-disparità diġitali

2.2.1.

Id-diġitalizzazzjoni mhijiex sempliċement proċess teknoloġiku, iżda wkoll wieħed ekonomiku, soċjali, soċjetali u kulturali.

2.2.2.

Skont studju tal-Kummissjoni Ewropea (10), id-diġitalizzazzjoni tista’ żżid EUR 415 biljun fis-sena mal-PDG tal-UE u b’aktar nisa f’impjiegi diġitali tista’ tingħata spinta ta’ EUR 16 biljun kull sena għall-PDG tal-UE. Fl-istess ħin, il-kumpaniji jaffaċċjaw diffikultajiet biex jimpjegaw speċjalisti fl-ICT, u b’hekk hemm lok għal aktar impjiegi u edukazzjoni aħjar fil-qasam diġitali.

2.2.3.

Id-disparità diġitali ma jinkludix biss aċċess limitat għal konnessjoni tal-Internet iżda anke n-nuqqas ta’ ħiliet bażiċi meħtieġa sabiex jintużaw l-għodod tal-ICT. Aspett wieħed tad-disparità diġitali huwa d-disparità diġitali bejn is-sessi. Skont data diżaggregata skont il-ġeneri għal 91 ekonomija li għandha l-Junjin tat-Telekomunikazzzjoni Internazzjonali, fl-2017 id-diffużjoni ġenerali tal-Internet kienet ta’ 44,9 % għan-nisa meta mqabbel ma’ 50,9 % għall-irġiel; skont data tal-Eurostat, fl-2017 71 % tan-nisa kellhom aċċess kuljum għall-Internet meta mqabbel ma’ 74 % tal-irġiel, u 49 % tan-nisa kellhom servizzi bankarji onlajn meta mqabbel ma’ 54 % tal-irġiel (11). Huwa importanti li l-kwistjoni tiġi pperċepita kemm min-naħa tas-suq tax-xogħol – id-diġitalizzazzjoni se tikkonċerna lill-ħaddiema kollha – kif ukoll mill-perspettiva tal-utent – kulħadd huwa utent tat-teknoloġija.

2.2.4.

Ta’ spiss id-disparità diġitali tirriżulta meta jkunu preżenti forom oħra ta’ diskriminazzjoni: meta persuna tkun parti minn minorità etnika, tgħix f’żona rurali, tkun immigrant, b’diżabbiltà, fqira, eċċ. It-teknoloġija tista’ tgħin biex jingħelbu dawn l-ostakli, sabiex id-dinja issir aktar inklużiva għal kulħadd, imma jekk dan il-proċess ma jkunx immexxi mill-atturi soċjali, tista’ taggravahom.

2.2.5.

Id-disparità diġitali bejn is-sessi hija kwistjoni ekonomika, soċjali, soċjetali u kulturali, jeħtieġ tiġi indirizzata b’politiki f’livelli differenti u olistiċi, peress li twassal għal żieda fl-inugwaljanza bejn is-sessi. Barra dan, l-inugwaljanza tas-sessi għandha titqies f’kull politika u f’kull qasam, u għandha tiġi indirizzata mill-għeruq soċjali u kulturali l-aktar profondi tagħha.

2.2.6.

L-impatt kwalitattiv tad-diġitalizzazzjoni fuq il-ħtiġijiet ta’ ħiliet huwa wkoll interessanti mill-perspettiva tas-sessi peress li n-nisa huma aktar rappreżentati f’xi impjiegi u sottorappreżentati f’oħrajn, inkluż fis-STEM (ix-xjenza, it-teknoloġija, l-inġinerija u l-matematika). Hija meħtieġa azzjoni biex jiżdied in-numru ta’ nisa fl-oqsma tas-STEM.

2.2.7.

Madankollu, huwa essenzjali wkoll li tiġi rikonoxxuta l-importanza dejjem akbar tal-ħiliet personali fl-era diġitali fis-setturi kollha: il-karatteristika ewlenija tal-intelliġenza artifiċjali (IA) u l-Internet tal-Oġġetti (IoT) hija li l-magni qed isiru aktar sensittivi u aktar intelliġenti, bir-riżultat li l-forza tax-xogħol umana ssir indispensabbli biss jekk din tikkompeti abbażi ta’ ħiliet umani attwali bħall-kapaċità li wieħed jadatta għat-tibdil u li jikkoopera. L-empatija, il-kreattività u s-soluzzjoni ta’ problemi kumplessi fis-soċjetà tal-lum huma aktar spiss mgħallma u żviluppati fil-bniet milli fis-subien (12). Huwa rrakkomandat approċċ multidixxiplinari li jgħaqqad flimkien aspetti differenti tal-innovazzjoni (teknoloġiċi, soċjali, kulturali, eċċ.) f’attentat mhux biss li jiġu miġġielda r-riskji iżda anke li jinħatfu l-opportunitajiet tad-diġitalizzazzjoni għan-nisa.

2.2.8.

Għandha tingħata attenzjoni speċjali lill-persuni b’diżabbiltà – u n-nisa b’mod partikolari – li s-sitwazzjoni tagħhom “mhijiex biss agħar minn dik tan-nisa mingħajr diżabbiltà” (13). Din hija r-raġuni għaliex huwa importanti li jingħata “aċċess ugwali għad-diversi komponenti tal-faċilitajiet tal-ICT u għaliex is-soċjetà tal-informazzjoni għandha tkun garantita għan-nisa u l-bniet b’diżabbiltà” (14).

3. Id-disparità diġitali bejn is-sessi fis-sistema edukattiva

3.1.

Is-sistema edukattiva hija l-qasam politiku ewlieni li għandu jiġi indirizzat. Hemm tnaqqis fin-numru ta’ nisa li jsegwu l-edukazzjoni ogħla relatat mal-ICT meta mqabbel mal-2011 (15). It-titjib fil-litteriżmu u fil-ħiliet diġitali għan-nisa fil-livelli kollha huwa għaldaqstant essenzjali sabiex dawn ikunu jistgħu jieħdu sehem b’mod attiv fl-iżvilupp tas-soċjetà u jibbenefikaw mill-opportunitajiet li jirriżultaw mid-diġitalizzazzjoni u jiġi evitat li dawn jitħallew lura. In-nisa b’diżabbiltà għandu jkollhom id-dritt għal edukazzjoni inklużiva u ta’ kwalità għolja. Għandhom jiġu indirizzati l-isterjotipi kulturali u lingwisitiċi, filwaqt li l-bniet għandhom jiġu pprovduti b’mudelli differenti, speċjalment fis-settur tal-midja. Barra minn hekk, l-għodod tal-ICT jistgħu jintużaw f’attivitajiet ta’ tagħlim u fil-klassi.

3.2.

Fl-edukazzjoni primarja, huwa essenzjali li jiġu żgurati l-litteriżmu u l-edukazzjoni diġitali għal kulħadd, sabiex tiġi żgurata l-kapaċità ta’ adattament tal-irġiel u n-nisa futuri għat-teknoloġiji li jevolvu b’mod rapidu. Skont il-Programm għall-Valutazzjoni Internazzjonali tal-Istudenti (PISA), li jkejjel il-progress edukazzjonali ta’ adoloxxenti ta’ 15-il sena fil-pajjiżi tal-OECD, hemm kważi erba’ darbiet aktar subien milli bniet li jaspiraw għal karriera fis-STEM (16). Skont studju tal-EIGE, madwar l-UE, minn 3 % sa 15 % tas-subien adoloxxenti jaspiraw li jaħdmu bħala professjonisti tal-ICT, iżda f’erba’ pajjiżi biss tal-UE kien hemm 1 % sa 3 % tal-bniet adoloxxenti li jaspiraw li jaħdmu bħala professjonisti tal-ICT. Barra minn hekk, anke jekk il-ħiliet diġitali taż-żgħażagħ fl-UE jkunu indaqs bejn is-subien u l-bniet, is-subien xorta waħda jħossuhom aktar kunfidenti fir-rigward tal-ħiliet diġitali tagħhom: għal darb’oħra din hija problema ta’ perċezzjoni żbaljata u sterjotipi tas-sessi (17). “Il-KESE jfakkar lill-Istati Membri dwar il-bżonn li jinvestu f’sistemi edukattivi mhux diskriminatorji u inklużivi” (18).

3.3.

Huwa importanti li jingħata taħriġ għal dawk li jħarrġu fl-użu tal-ICT bħala għodda għat-tagħlim. L-enfasi fuq il-bniet hija ta’ importanza primarja sabiex titneħħa d-disparità diġitali abbażi tal-ġeneru mill-għeruq tagħha u biex jiġu promossi sistemi ta’ edukazzjoni u taħriġ aktar inklużivi u personalizzati. L-għodod diġitali jistgħu jkunu siewja wkoll sabiex jitnaqqsu l-piżijiet burokratiċi fuq l-għalliema u dawk li jħarrġu (19).

3.4.

Fl-edukazzjoni sekondarja u terzjarja interdixxiplinari il-bniet għadhom jieħdu inqas korsijiet tas-STEM mis-subien: inqas minn 1 minn kull 5 gradwati tal-ICT huma nisa (20). L-edukazzjoni interdixxiplinari u l-ħiliet personali ċċentrati fuq il-bniedem se jkunu essenzjali wkoll.

3.5.

It-tagħlim doppju u l-ETV (Edukazzjoni u Taħriġ Vokazzjonali) għandhom jiġu msaħħa u jqisu l-aċċess tal-bniet għat-tagħlim tekniku u fuq il-post tax-xogħol (21).

4. Id-disparità diġitali bejn is-sessi fis-suq tax-xogħol

4.1.

Jeħtieġ li n-nisa jiġu mħeġġa jipparteċipaw f’impjiegi tekniċi u f’impjiegi ta’ livell għoli, filwaqt li jingħelbu l-ostakli fl-edukazzjoni u fil-professjonijiet u l-isterjotipi. Żieda fil-preżenza tan-nisa fl-ICT tista’ tkun ta’ benefiċċju għal dan is-settur kollu u għall-ekonomija u s-soċjetà fl-intier tagħhom.

4.2.

Sabiex tingħeleb id-disparità diġitali bejn is-sessi fis-suq tax-xogħol, ir-rwol tal-imsieħba soċjali fil-livell tal-kumpaniji, nazzjonali u Ewropew huwa ta’ importanza ewlenija. Id-djalogu soċjali u n-negozjar kollettiv jistgħu jipproponu soluzzjonijiet aċċettabbli, billi jitqiesu l-ħtiġijiet kemm tal-impjegaturi kif ukoll tal-ħaddiema (22). Jekk in-nisa fl-oqsma STEM u f’impjiegi ta’ livell għoli jiżdiedu, huma jistgħu jikkontribwixxu wkoll biex titnaqqas id-differenza fil-pagi bejn is-sessi.

4.3.

It-tagħlim tul il-ħajja huwa essenzjali biex tiġi evitata l-esklużjoni mis-suq tax-xogħol, u dan huwa saħansitra aktar importanti għan-nisa. L-imsieħba soċjali jaqdu rwol kruċjali f’dan ir-rigward.

4.4.

Il-polarizzazzjoni tas-suq tax-xogħol u “l-gig economy”: anke jekk il-magni jkunu jistgħu teknikament jissostitwixxu l-impjiegi b’livell baxx ta’ ħiliet (kemm manwali kif ukoll intellettwali, minħabba l-Internet tal-oġġetti, is-sensuri, it-teknoloġiji tal-IA), jekk dawn l-impjiegi jkunu prekarji u ma jiġi żgurat l-ebda dritt, jaf ikun aktar faċli għall-kumpaniji li jimpjegaw persuni bi spiża baxxa minflok ma jinvestu f’magni ġodda. Dan huwa diġà minnu fl-hekk imsejħa “gig economy”. F’dawn il-kuntesti, mhija żgurata l-ebda protezzjoni soċjali bħal fil-forom standard ta’ xogħol (23): minħabba n-natura informali ta’ dan it-tip ta’ impjieg, in-nisa jirriskjaw li jitbiegħdu minn impjiegi tradizzjonali b’benefiċċji soċjali favur xogħol “gig” li huwa aktar disponibbli faċilment u xi kultant jista’ jiġi ġestit b’mod aktar faċli f’termini tal-ħin tax-xogħol. Biex jiġi evitat iċ-ċirku vizzjuż tal-femminilizzazzjoni tal-faqar (24), iridu jiġu ggarantiti kundizzjonijiet tax-xogħol ġusti u l-partijiet interessati kollha jeħtieġ jippromovu mudell ta’ żvilupp ibbażat fuq l-istrateġija “high-road”. Hawnhekk, ir-rwol tal-imsieħba soċjali u tan-negozjar kollettiv huwa fundamentali (25).

4.5.

It-teknoloġija mhijiex newtrali: filwaqt li softwer jew algoritmu għandhom inaqqsu s-soġġettività li hija tipika għal proċess jew deċiżjoni tal-bniedem, jekk fiha jiddaħħal preġudizzju kulturali (bħal preġudizzju skont il-ġeneru), allura din dejjem ser tirriproduċi din it-tip ta’ diskriminazzjoni fuq bażi strutturali (aktar milli fuq bażi każwali). Din hija r-raġuni għalfejn il-persuni li jaħdmu fit-tfassil ta’ dawn is-sistemi għandhom ikunu kemm jista’ jkun diversi. Illum il-ġurnata, 17 % biss tat-8 miljun persuna li jaħdmu fl-ICT huma nisa (26); barra minn hekk, madwar l-UE, huma biss 20 % tan-nisa fl-età ta’ 30 sena u aktar u li għandhom lawrji relatati mal-ICT li jiddeċiedu li jibqgħu fl-industrija tat-teknoloġija (27). Iż-żieda fil-parteċipazzjoni tan-nisa f’dawn l-impjiegi – u b’hekk id-diversità – tista’ tgħin sabiex jingħeleb il-preġudizzju li jista’ jkun inkluż fit-tfassil ta’ teknoloġija partikolari.

4.6.

Inkissru s-“saqaf tal-ħġieġ” għal sistema ekonomika aktar diġitali: 32 % biss tal-mexxejja ekonomiċi huma nisa (28), għalkemm huwa ppruvat li n-negozji b’nisa f’pożizzjonijiet ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet għandhom stili ta’ governanza aħjar, li normalment huma aktar “orizzontali” u jħeġġu d-diversità u l-ħsieb kreattiv u innovattiv. Għalhekk, jekk il-kumpaniji jiżviluppaw politiki dwar l-ugwaljanza bejn is-sessi sabiex jippromwovu n-nisa fl-ogħla livelli tal-organizzazzjoni, il-kumpanija se tibbenefika f’termini ta’ innovazzjoni u kapaċità. Applikat fuq skala wiesgħa, min-naħa l-oħra dan se jkun ta’ benefiċċju għas-sistema ekonomika kollha.

4.7.

Fil-parti l-kbira tagħha, is-sistema ta’ produzzjoni Ewropea hija magħmula minn SMEs li jaffaċċjaw aktar diffikultajiet meta jinvestu f’teknoloġiji ġodda. Fl-istess ħin, it-teknoloġiji diġitali jiffaċilitaw il-mikrointraprenditorija: permezz tal-għodod diġitali (bħall-kummerċ elettroniku) ikun possibbli li l-SMEs jidħlu fi swieq globali, u f’termini ġenerali, li jitneħħew l-ostakli għal impjieg indipendenti. Skont it-tieni European Start-up Monitor, mill-intraprendituri li joħolqu negozji ġodda 14,8 % biss huma nisa (29). Din il-problema hija relatata ma’ netwerks kummerċjali aktar dgħajfa, l-isterjotipi u appoġġ finanzjarju mhux adatt. Id-diġitalizzazzjoni tista’ toħloq l-ambjent it-tajjeb għall-intraprenditorija femminili. L-edukazzjoni u s-servizzi ta’ appoġġ iridu jiġu ggarantiti sabiex in-nisa jkunu jistgħu jiftħu n-negozju tagħhom stess billi jużaw it-teknoloġiji diġitali disponibbli.

5. Id-diġitalizzazzjoni u l-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata

5.1.

Skont studju tal-EIGE, fl-impjiegi tal-ICT jeżistu ħinijiet tax-xogħol itwal minn f’setturi oħra (30). Għalhekk, l-ewwel kwistjoni li trid tiġi indirizzata hija li l-irġiel u n-nisa jaqsmu x-xogħol tal-kura: huwa importanti li tittieħed azzjoni favur kondiviżjoni aktar ġusta tax-xogħol ta’ kura skont is-sessi, anke permezz tal-adozzjoni ta’ proposta għal Direttiva dwar il-bilanċ bejn il-ħajja privata u x-xogħol għall-ġenituri u l-persuni li jagħtu servizzi ta’ kura (31).

5.2.

Ix-xogħol intelliġenti (smartworking) u t-telexogħol huma spiss ikkunsidrati bħala għodod għal bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata b’kont meħud tar-riskji kif ukoll tal-opportunitajiet. Jekk ix-xogħol intelliġenti jista’ jgħin lill-ħaddiema sabiex jimmaniġġjaw il-ħajja privata tagħhom (speċjalment billi jeliminaw il-“ħin mejjet” li wieħed iqatta’ meta jivvjaġġa lejn ix-xogħol u lura), huwa minnu wkoll li, jekk ma jiġix ġestit b’mod tajjeb, ix-xogħol intelliġenti jista’ jwassal biex tiddgħajjef id-distinzjoni bejn il-limiti tal-indukrar, ix-xogħol u l-ħin ta’ rikreazzjoni. Ix-xogħol intelliġenti għandu jiġi ġestit permezz ta’ ftehimiet kollettivi tal-kumpaniji speċifiċi sabiex ikun adattat għall-kuntest kulturali, għall-mezzi tal-produzzjoni u għall-organizzazzjoni tax-xogħol. Fiż-żmien aktar fit-tul, ix-xogħol intelliġenti jista’ wkoll ibiddel il-mod kif in-nies jgħixu fil-bliet (u ż-żoni rurali) u fl-ispazji soċjali.

5.3.

L-għodod diġitali jistgħu jirrappreżentaw ukoll opportunità għal dawk esklużi mis-suq tax-xogħol. Dawn l-għodod jistgħu wkoll jiffaċilitaw il-parteċipazzjoni tan-nisa fis-suq tax-xogħol. In-nisa b’diżabilità huma madankollu ħafna aktar esklużi mis-suq tax-xogħol (32). Għaldaqstant, huwa importanti ħafna li tiġi implimentata l-Konvenzjoni tan-NU dwar id-Drittijiet ta’ Persuni b’Diżabilità (UNCRPD) (33).

6. Id-diġitalizzazzjoni tas-settur pubbliku

6.1.

Minħabba ż-żieda fl-istennija tal-għomor u rati ta’ twelid baxxi, il-popolazzjoni Ewropea qed tixjieħ u qed jiżdied il-piż ta’ xogħol ta’ kura għal nisa tal-età medja. Filwaqt li huwa essenzjali li tintlaħaq kondiviżjoni ugwali bejn is-sessi fir-rigward tax-xogħol ta’ kura, huwa importanti li jiġi rikonoxxut li d-diġitalizzazzjoni – u speċjalment ir-robotika – fis-settur pubbliku jirrappreżentaw opportunità kbira sabiex tiġi ffaċilitata l-parteċipazzjoni tan-nisa fis-suq tax-xogħol u biex in-nisa jiġu megħjuna fi kwalunkwe responsabbiltà tal-indukrar li dawn jista’ jkollhom.

6.2.

Ir-robotika tista’ sservi għall-awtomatizzazzjoni – u aktar importanti minn hekk – biex tiffaċilita l-kompiti l-aktar tqal li jinvolvi x-xogħol ta’ kura (bħaċ-ċaqliq ta’ persuna invalida), tgħin ir-riabilitazzjoni ta’ persuni bi ġrieħi, tipprevjeni il-mard, eċċ. Dawn it-teknoloġiji jistgħu jtejbu l-kwalità tal-ħajja tas-soċjetà kollha, b’mod partikolari tan-nisa, kif ukoll il-parteċipazzjoni tan-nisa fis-suq tax-xogħol b’żewġ modi: jistgħu jħaffu x-xogħol fis-settur tas-servizzi ta’ kura personali, fejn in-nisa huma rrappreżentati aktar, u jistgħu jkunu ta’ benefiċċju għan-nisa li jipprovdu kura b’xejn, iżda dejjem sakemm dawn it-teknoloġiji jkunu disponibbli u garantiti lil dawk kollha fi bżonn.

6.3.

It-teknoloġiji diġitali jista’ jkollhom ukoll impatt profond fuq il-proċeduri burokratiċi kollha marbuta mas-servizzi pubbliċi. Xi pajjiżi diġà qed japplikaw din it-tip ta’ teknoloġija fuq skala wiesgħa, qed joħolqu identità diġitali unika għall-proċeduri kollha relatati mas-settur pubbliku (taxxi, kura tas-saħħa, edukazzjoni, eċċ.). L-espansjoni ta’ dan il-proċess tista’ ttejjeb il-kwalità ta’ ħajja iżda huwa importanti wkoll li wieħed ikun konxju dwar (u jipprevjeni) ir-riskji relatati mal-kontroll tad-data (anke fil-każ ta’ awtorità pubblika), dwar il-privatezza, iċ-ċibersigurtà, it-trasparenza u l-etika (34).

6.4.

L-amministrazzjoni pubblika jeħtieġ tħejji ibbaġitjar skont il-ġeneru għas-servizzi u l-attivitajiet kollha, biex tippromwovi l-ugwaljanza u tikkunsidra l-impatt tal-politiki fuq in-nisa. Kull deċiżjoni dwar l-investiment jeħtieġ tittieħed mil-“lenti tal-ġeneru” fi tliet oqsma: l-ugwaljanza tas-sessi fuq il-post tax-xogħol, l-aċċess għall-kapital għan-nisa, u l-prodotti u s-servizzi li huma ta’ benefiċċju għan-nisa.

6.5.

Filwaqt li f’xi pajjiżi, id-diġitalizzazzjoni tas-settur pubbliku diġà hija avvanzata, f’xi oħrajn dan il-proċess għadu jibda u din tista’ tkun opportunità sabiex jiġu mħarrġa u impjegati aktar nisa fis-settur pubbliku, mil-lat ta’ bilanċ bejn is-sessi.

6.6.

Sabiex id-diġitalizzazzjoniti tiġi żviluppata, l-infrastruttura meħtieġa, bħall-broadband, il-5G eċċ., jeħtieġ ikunu disponibbli mingħajr ebda diskriminazzjoni ġeografika.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) SOC/581 – L-Opinjoni tal-KESE dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali (Ara l-paġna 135 ta’ dan il-Ġurnal Uffiċjali).

(2) The Social Protection of Workers in the Platform Economy, European Parliament, 7.12.2017.

(3) ĠU C 173, 31.5.2017, p. 45.

(4) L-Opinjoni tal-KESE dwar “Is-sitwazzjoni ta’ nisa b’diżabilità” (ĠU C 367, 10.10.2018, p. 20).

(5) A “Toolkit for Gender Equality in Practice” minn European Social Partners ETUC, BusinessEurope, CEEP u UEAPME.

(6) Kapitolu III, l-Artikolu 23.

(7) EIGE, Gender Equality Index 2017 Report.

(8) Ara r-Riżoluzzjoni tal-PE tas-17 t’ April 2018.

(9) EIGE, Youth, digitalisation and gender equality: opportunities and risks of digital technologies for girls and boys, 2018 (qiegħda titħejja).

(10) Vessela Karloukovska, DĠ-CNECT, Task Force dwar “In-nisa fl-era diġitali”, Kummissjoni Ewropea.

(11) Data tal-Eurostat.

(12) Martha Ochoa (UNi Global Union) “The path to genderless digitalisation”.

(13) L-Opinjoni tal-KESE dwar “Is-sitwazzjoni ta’ nisa b’diżabilità” (ĠU C 367, 10.10.2018, p. 20), para 2.1.

(14) Idem, para. 5.3.6.

(15) “Women in the Digital Age”, European Commission, 2018 (Mhux disponibbli bil-Malti).

(16) Dr Konstantina Davaki, awtriċi tal-istudju dwar “The underlying causes of the digital gender gap and possible solutions for enhanced digital inclusion of women and girls”.

(17) Lina Salanauskaite, Istitut Ewropew għall-Ugwaljanza bejn is-Sessi (EIGE).

(18) L-Opinjoni tal-KESE dwar il-“Pjan ta’ Azzjoni tal-Unjoni Ewropea 2017-2019 – L-indirizzar tad-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa” para. 4.4 (ĠU C 262, 25.7.2018, p. 101).

(19) Ekaterina Efimenko, Kumitat Ewropew tat-Trejdjunjins għall-Edukazzjoni (ETUCE).

(20) Vessela Karloukovska, DĠ-CNECT, Task Force dwar “In-Nisa fl-Era Diġitali”, Kummissjoni Ewropea.

(21) ĠU C 13, 15.1.2016, p. 161; ĠU C 434, 15.12.2017, p. 36.

(22) L-Opinjoni tal-KESE dwar “Il-kunċetti tal-UE fil-qasam tat-tħejjija tat-tranżizzjonijiet f’dinja ta’ xogħol diġitalizzat” (ĠU C 367, 10.10.2018, p. 15).

(23) L-Opinjonijiet tal-KESE dwar “Lejn Direttiva qafas Ewropea dwar l-introjtu minimu” (li għandha tiġi adottata fis-Sessjoni Plenarja ta’ Diċembru) u dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali (Ara l-paġna 135 ta’ dan il-Ġurnal Uffiċjali).

(24) Mary Collins, European Women’s Lobby (EWL) (ĠU C 129, 11.4.2018, p. 7).

(25) Ara, pereżempju, il-ftehimiet tal-imsieħba soċjali Ewropej, kif ukoll il-proposta għal Direttiva dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u l-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali.

(26) Vessela Karloukovska, DĠ-CNECT, Task Force dwar “In-Nisa fl-Era Diġitali”, Kummissjoni Ewropea.

(27) Mary Collins, European Women’s Lobby (EWL).

(28) Vessela Karloukovska, DĠ-CNECT, Task Force dwar “In-Nisa fl-Era Diġitali”, Kummissjoni Ewropea.

(29) “Women in the digital age”, studju għall-PE.

(30) Lina Salanauskaite, Istitut Ewropew għall-Ugwaljanza bejn is-Sessi (EIGE).

(31) COM(2017) 253.

(32) L-Opinjoni tal-KESE dwar “Is-sitwazzjoni ta’ nisa b’diżabilità” (ĠU C 367, 10.10.2018, p. 20), para. 5.4.1.

(33) L-Opinjoni tal-KESE dwar “Is-sitwazzjoni ta’ nisa b’diżabilità” (ĠU C 367, 10.10.2018, p. 20), para. 1.2, Konvenzjoni tan-NU dwar id-Drittijiet ta' Persuni b'Diżabilità.

(34) Digital Public Services (e-Government and e-Health).

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/45

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Ir-rwol tal-bijoekonomija biex jintlaħqu l-għanijiet tal-klima u tal-enerġija tal-UE u l-għanijiet ta’ żvilupp sostenibbli tan-NU”

(opinjoni esploratorja)

(2018/C 440/07)

Relatur:	Tellervo KYLÄ-HARAKKA-RUONALA
Korelatur:	Andreas THURNER

Konsultazzjoni	Presidenza Awstrijaka tal-Kunsill, 12.2.2018
Bażi legali	Artikolu 302 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea Opinjoni esploratorja
Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	13.3.2018
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	5.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	180/1/4

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE huwa tal-fehma li l-bijoekonomija hija dwar il-ħolqien ta’ valur miżjud għas-soċjetà permezz tal-produzzjoni, il-konverżjoni u l-użu ta’ riżorsi bijoloġiċi naturali. It-tranżizzjoni għan-newtralità tal-karbonju u ċ-ċirkolarità se taġixxi dejjem aktar bħala xprun għall-bijoekonomija, peress li bijoekonomija ċirkolari għandha l-potenzjal li tiġġenera benefiċċji ekonomiċi, soċjali u klimatiċi b’mod simultanju.

1.2.

Il-KESE josserva li l-bijoekonomija tikkontribwixxi għall-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima b’diversi modi: bis-sekwestru tas-CO2 mill-atmosfera fil-bijomassa, bil-ħżin tal-karbonju fil-bijoprodotti u billi l-prodotti bbażati fuq il-fossili jiġu ssostitwiti b’bijoprodotti.

1.3.

Barra minn hekk, il-Kumitat josserva li l-bijoekonomija tikkontribwixxi għall-miri tal-klima u l-enerġija tal-UE billi tissostitwixxi l-karburanti fossili bil-bijoenerġija fil-produzzjoni tal-elettriku, fit-tisħin u t-tkessiħ u fit-trasport. Hija tikkontribwixxi wkoll għall-effiċjenza fl-enerġija u għas-sigurtà tal-provvista tal-enerġija.

1.4.

Il-KESE huwa konvint li l-bijoekonomija taqdi rwol essenzjali fit-tilħiq tal-għanijiet ġenerali ekonomiċi, ambjentali u soċjali mitluba fl-Aġenda 2030 tan-NU (Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli, jew SDGs). Ir-rwol tal-bijoekonomija huwa marbut mill-qrib mal-għanijiet li jappartjenu għall-industrija u għall-agrikoltura u għall-ħolqien tal-impjiegi f’dawn l-oqsma.

1.5.

Il-Kumitat jitlob għall-adattament tal-Istrateġija dwar il-Bijoekonomija tal-UE sabiex, b’konformità mas-sostenibbiltà ekonomika, ambjentali u soċjali, jiġu pprovduti l-aktar kundizzjonijiet favorevoli għall-bijoekonomija Ewropea biex jinħoloq vantaġġ kompetittiv għall-UE.

1.6.

Il-KESE jenfasizza li dawk li jfasslu l-politika għandhom jippromovu l-produzzjoni u l-mobilizzazzjoni sostenibbli tal-bijomassa fl-UE u jiżguraw qafas stabbli, affidabbli u koerenti għall-investimenti fil-bijoekonomija tul il-ktajjen ta’ valur. Barra minn hekk, dawk li jfasslu l-politika għandhom isaħħu d-domanda għall-bijoprodotti permezz tal-akkwist pubbliku, u jadottaw qafas koerenti b’mod li r-regoli tekniċi, u dawk tas-sigurtà u l-għajnuna mill-istat jiprovdu kundizzjonijiet ekwi għall-bijoprodotti.

1.7.

Fil-fehma tal-KESE, ir-riċerka u l-innovazzjoni huma fundamentali għall-iżvilupp ta’ bijoekonomija li tibqa’ valida għall-futur. Għaldaqstanst, għandhom jitkomplew l-isforzi tal-innovazzjoni li jiġu promossi mill-Istrateġija dwar il-Bijoekonomija, inkluża l-Impriża Konġunta dwar l-Industriji b’bażi Bijoloġika (BBI JU).

1.8.

Il-Kumitat jenfasizza r-rwol kruċjali tal-edukazzjoni, is-servizzi konsultattivi, it-trasferiment tal-għarfien u t-taħriġ biex jiġi żgurat li l-ħaddiema u l-intraprendituri jkollhom l-informazzjoni u l-ħiliet meħtieġa. In-nies għandhom ikunu infurmati tajjeb dwar il-bijoekonomija u jsiru konxji tar-responsabbilitajiet tagħhom, biex b’hekk ikunu jistgħu jsiru konsumaturi attivi u jieħdu deċiżjonijiet dwar il-konsum sostenibbli.

1.9.

Il-KESE jenfasizza li infrastruttura adatta hija prerekwiżit għall-bijoekonomija u titlob finanzjament adegwat. Sistemi tat-trasport effiċjenti huma meħtieġa biex jippermettu l-aċċess għall-materja prima u d-distribuzzjoni ta’ prodotti fis-swieq.

1.10.

Il-KESE jirrakkomanda li l-UE tagħmel kull sforz għal sistema globali tal-prezzijiet għall-emissjonijiet tal-karbonju, li jkun mod newtrali u effettiv ta’ kif tiġi promossa l-bijoekonomija u kif l-atturi kollha tas-suq jistgħu jinġiebu flimkien biex jiġi mmitigat it-tibdil fil-klima.

1.11.

Il-KESE huwa konvint li l-involviment tas-soċjetà ċivili fl-inizjattivi marbuta mal-bijoekonomija u l-proċessi għat-teħid tad-deċiżjonijiet huwa tal-akbar importanza. Il-Kumitat jenfasizza li huwa vitali li jiġi żgurat li t-tranżizzjoni għal ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju ssir b’mod ġust.

1.12.

Il-KESE jenfasizza li bijoekonomija sostenibbli tista’ tirnexxi biss billi jiġi adottat approċċ transsettorjali. Għalhekk, jinħtieġu koerenza u koordinazzjoni bejn il-politiki u l-għanijiet differenti tal-UE. Huwa importanti wkoll li jiġi żgurat li l-miżuri fil-livell tal-Istati Membri jkunu koerenti.

2. Kuntest

2.1.

Il-Presidenza Awstrijaka tal-Kunsill talbet lill-KESE jfassal Opinjoni esploratorja dwar ir-rwol tal-bijoekonomija fit-tilħiq tal-għanijiet tal-klima u tal-enerġija tal-UE u l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs) tan-NU. Sadanittant, il-KESE bħalissa qed iħejji Opinjoni fuq inizjattiva proprja dwar l-opportunitajiet ġodda li nfetħu permezz tal-bijoekonomija sostenibbli u inklużivA għall-ekonomija Ewropea (CCMI/160).

2.2.

Fl-istesss waqt, il-Kummissjoni Ewropea qed taġġorna l-Istrateġija Ewropea tal-2012 dwar il-Bijoekonomija. Il-KESE qed jissorvelja dan il-proċess u jilqa’ b’sodisfazzjon l-isforzi tal-Kummissjoni. Il-Kummissjoni ddefinixxiet il-bijoekonomija bħala l-produzzjoni ta’ riżorsi bijoloġiċi rinnovabbli u l-konverżjoni ta’ dawn ir-riżorsi u tal-flussi tal-iskart fi prodotti b’valur miżjud, bħall-ikel, l-għalf, il-bijoprodotti u l-bijoenerġija.

2.3.

B’mod ġenerali, il-bijoekonomija tinvolvi s-sostituzzjoni tal-karburanti fossili u materja prima derivata mill-fossili b’enerġija u materja prima b’bażi bijoloġika. Il-bijoekonomija tinvolvi attivitajiet ekonomiċi li jkunu bbażati fuq il-produzzjoni, l-estrazzjoni, il-konverżjoni u l-użu ta’ riżorsi naturali bijoloġiċi. Il-flussi tal-iskart, il-prodotti sekondarji u r-residwi jistgħu jkunu sors ewlieni ieħor għall-provvista tal-materja prima.

2.4.

L-agrikoltura u l-forestrija, flimkien mas-sajd, jaqdu rwol fundamentali fil-produzzjoni tal-bijomassa għal aktar użu. Varjetà wiesgħa ta’ industriji, bħall-industrija tal-foresti, tal-ikel, tal-kimika, tal-enerġija, tat-tessuti u tal-bini, jikkonvertu l-bijomassa, inkluża l-materja prima sekondarja, fi prodotti bażiċi tal-konsumaturi jew fi prodotti intermedji intiżi għal negozji oħra. Fil-biċċa l-kbira tagħha, il-bijoekonomija hija bbażata fuq ktajjen tal-valur estensivi, inklużi t-trasport, il-kummerċ u servizzi oħra relatati mal-attivitajiet imsemmija hawn fuq. Barra minn hekk, is-servizzi tal-ekosistema jagħmlu parti mill-bijoekonomija.

2.5.

L-UE timpenja ruħha biex tnaqqas l-emissjonijiet tagħha tal-gassijiet serra b’tal-anqas 40 % sal-2030 meta mqabbla mal-livelli tal-1990 (1), b’miri u regoli separati għas-setturi tal-iskambju tal-kwoti tal-emissjonijiet u setturi oħra. Barra minn hekk, l-użu tal-art, it-tibdil fl-użu tal-art u l-forestrija, jiġifieri s-settur LULUCF, ġew integrati fil-qafas tal-2030, bir-rekwiżit li dan is-settur ma jiġġenerax emissjonijiet netti iżda jikkontribwixxi għall-għan li fuq perjodu twil ta’ żmien jitjiebu l-bjar. Dan jirrifletti r-rekwiżiti tal-Artikolu 4(1) tal-Ftehim ta’ Pariġi, li jitlob bilanċ bejn l-emissjonijiet antropoġeniċi mis-sorsi skont is-sorsi u l-assorbimenti minn bjar ta’ gassijiet b’effett ta’ serra fit-tieni nofs ta’ dan is-seklu (2).

2.6.

B’konformità mal-miri tal-enerġija tal-UE għas-sena 2030, l-effiċjenza fl-enerġija għandha tiżdied bi 32,5 % meta sjsir paragun mal-projezzjonijiet, u s-sehem tal-enerġija rinnovabbli fit-taħlita ġenerali tal-enerġija għandu jkun ta’ 32 %, fejn it-tnejn jiġu espressi bħala miri komuni tal-UE, minflok miri tal-Istati Membri (3).

2.7.

Is-17-il Għan ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDG) tan-NU jkopru l-aspetti differenti tal-isfidi ekonomiċi, soċjali u ambjentali li qegħdin jiġu ffaċċjati fuq livell globali. Filwaqt li l-ebda wieħed mill-SDGs ma jiffoka speċifikament fuq il-bijoekonomija, din madankollu hija marbuta ma’ diversi għanijiet minn dawn.

3. Il-kontribut tal-bijoekonomija għall-għanijiet tal-klima u tal-enerġija tal-UE

3.1.

It-tranżizzjoni għan-newtralità tal-karbonju hija sfida enormi u tirrikjedi tnaqqis konsiderevoli fl-emissjonijiet kif ukoll żieda fil-ħżin tal-karbonju. L-użu sostenibbli ta’ riżorsi naturali bijoloġiċi hawnhekk huwa element fundamentali.

3.2.

Il-bijoekonomija tikkontribwixxi għall-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima permezz ta’ mekkaniżmi differenti: is-sekwestru tas-CO2 mill-atmosfera fil-bijomassa permezz tal-fotosinteżi; il-ħżin tal-karbonju fil-bijoprodotti u s-sostituzzjoni ta’ prodotti u materja prima bbażati fuq il-fossili f’bijoprodotti.

3.2.1.

L-assorbiment effettiv tas-CO2 jirrikjedi tkabbir sostenibbli tal-bijomassa. Il-ġestjoni attiva u sostenibbli tal-foresti u l-użu tal-injam huma elementi ewlenin biex jintlaħqu l-miri klimatiċi (kif diġà deskritt f’NAT/655 (4) dwar l-implikazzjonijiet tal-politika tal-klima u l-enerġija u NAT/696 (5) dwar il-kondiviżjoni tal-isforz u s-settur LULUCF). M3 wieħed ta’ injam jaqbad madwar 1 000 kg ta’ CO2. Peress li l-bijomassa li tkun qed tikber biss għandha l-kapaċità li tassorbi s-CO2, huwa kruċjali li ma jiġux stabbiliti limiti fuq l-użu tal-foresti, dment li r-rata tal-ħsad ma taqbiżx ir-rata tat-tkabbir mill-ġdid tal-foresti u jiġu segwiti prattiki sostenibbli tal-ġestjoni tal-foresti.

3.2.2.

Jeżistu diversi tipi ta’ bijoprodotti u qed jiġu żviluppati prodotti ġodda. Dawn il-prodotti jistgħu jaħżnu l-karbonju, li b’hekk iżommuh barra mill-atmosfera. Prodotti tal-injam dejjiema, bħal bini u għamara ta’ kwalità għolja, huma l-aktar mezz effettiv ta’ ħżin tal-karbonju. Sakemm il-bijoprodotti b’ħajja iqsar jiġu rriċiklati, dawn lanqas mhu se jirrilaxxaw il-kontenut tagħhom tal-karbonju. Barra minn hekk, fit-tmiem tal-ħajja tagħhom, il-bijoprodotti jistgħu jintużaw bħala bijoenerġija u għaldaqstant jissostitwixxu s-sorsi tal-enerġija fossili.

3.3.

Il-bijoenerġija tikkontribwixxi għall-għan tal-UE fil-qasam tal-effiċjenza fl-enerġija. It-tisħin distrettwali fil-komunitajiet u fil-produzzjoni sostenibbli industrijali tas-Sħana u tal-Enerġija Kkombinati (CHP) huma eżempji tajbin ta’ dan. Peress li l-bini jikkonsma ammont sinifikanti ta’ enerġija, l-effiċjenza fl-enerġija tal-bini, flimkien mas-sors ta’ enerġija li jintuża, għandhom importanza kbira.

3.4.

It-trasport għandu rwol deċiżiv x’jaqdi fit-tilħiq tal-miri tal-klima. Kull tip ta’ miżuri li jgħinu biex jitnaqqsu l-emissjonijiet b’effett serra huma għalhekk meħtieġa, minħabba l-ħtiġijiet u l-karatteristiċi differenti tal-mezzi tat-trasport differenti (kif deskritt f’diversi Opinjonijiet tal-KESE, pereżempju TEN/609 (6) dwar id-dekarbonizzazzjoni tat-trasport).

3.4.1.

Jidher li l-elettrifikazzjoni tat-trasport hija xejra li qed dejjem tikber. Sabiex ikollu impatt pożittiv fuq il-klima, l-elettriku għandu jiġi prodott bl-użu ta’ sorsi tal-enerġija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ gass serra, inklużi sorsi ta’ enerġija b’bażi bijoloġika sostenibbli.

3.4.2.

Il-karburanti fossili fit-trasport qed jiġu sostitwiti parzjalment minn bijokarburanti sostenibbli. Minkejja ż-żieda tal-elettrifikazzjoni tal-karozzi għall-passiġġieri, l-avjazzjoni u t-trasport marittimu kif ukoll it-trasport ta’ vetturi kbar fit-triq u l-makkinarju offroad fil-biċċa l-kbira tagħhom jiddependu mill-karburanti. F’dan ir-rigward, il-bijokarburanti avvanzati huma partikolarment promettenti.

3.5.

Minbarra l-benefiċċji klimatiċi, l-użu tal-bijoenerġija jikkontribwixxi għad-disponibbiltà tal-enerġija u għas-sigurtà tal-provvista tal-enerġija. Għalhekk, jekk tkun immaniġġjata sew, il-bijoenerġija see taqdi rwol sinifikanti fit-tilħiq tal-għanijiet bażiċi stabbiliti fil-politika Ewropea dwar l-enerġija.

4. Kontribut tal-bijoekonomija għall-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs)

4.1.

L-SDGs jisfidawna nivvalutaw ir-rwol tal-bijoekonomija, mhux biss mill-perspettivi tal-klima u tal-enerġija, iżda mill-aspetti ekonomiċi, soċjali u ambjentali ġenerali, filwaqt li tiġi kunsidrata wkoll il-perspettiva globali fit-tul. Minħabba l-perspettiva wiesgħa tal-bijoekonomija, hemm rabtiet interni ma’ kważi kull wieħed mis-17-il SDG. Madankollu, il-bijoekonomija tikkontribwixxi b’mod speċjali għall-SDGs li ġejjin: 1, 2, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14 u 15.

4.2.

Il-bijoekonomija għandha l-potenzjal li tiġġenera t-tkabbir ekonomiku u l-impjiegi, mhux biss fiż-żoni urbani iżda anke fir-reġjuni rurali. Għalhekk, din taqdi rwol sinifikanti biex jintlaħaq l-SDG 1 (qerda tal-faqar).

4.3.

L-SDG 2 jitlob l-eradikazzjoni tal-ġuħ. Il-bijomassa hija riżorsa limitata u hemm interkonnessjonijiet bejn il-produzzjoni tal-ikel, tal-għalf u tal-fibra. Jinħtieġ approċċ responsabbli għall-bijoekonomija sostenibbli biex tkun possibbli produzzjoni suffiċjenti għal finijiet differenti – fejn id-disponibbiltà tal-ikel tkun prijorità – u biex jiġu żgurati ekosistemi sodi. Il-prinċipji tal-effiċjenza fir-riżorsi u ċ-ċirkolarità, kif ukoll it-trasferiment għal dieti bbażati iżjed fuq il-ħxejjex huma lkoll mezzi biex jintlaħqu dawn l-għanijiet.

4.4.

Bijoekonomija sostenibbli tikkontribwixxi għall-SDG 6 (ilma nadif u sanità), pereżempju billi jinżammu ekosistemi sodi tal-foresti li huma prekundizzjoni għal ilma nadif.

4.5.

L-SDG 7 (enerġija affordabbli u nadifa) huwa fil-qalba tal-bijoekonomija. L-użu tal-flussi laterali u tal-flussi tal-skart jipprovdi enerġija nadifa u jnaqqas id-dipendenza mir-riżorsi tal-enerġija fossili.

4.6.

B’mod ġenerali, il-bijoekonomija taqdi rwol essenzjali fit-tilħiq tal-għanijiet ekonomiċi u soċjali. Hija taqdi rwol sinifikanti fit-tilħiq tal-SDG 8 (xogħol deċenti u tkabbir ekonomiku). Barra minn hekk, il-bijoekonomija tal-UE tista’ tgħin tnaqqas b’mod sostanzjali d-dipendenza mill-importazzjoni ta; prodotti bażiċi fossili filwaqt li trawwem valur miżjud domestiku u tappoġġja ktajjen tal-valur lokali.

4.7.

L-SDG 9 jitlob żieda sinifikanti fis-sehem tal-industrija għall-impjieg u l-PDG, kif ukoll il-modifika retroattiva tal-industriji sabiex dawn isiru sostenibbli, flimkien ma’ aktar effiċjenza fl-użu tar-riżorsi u adozzjoni akbar ta’ teknoloġiji u proċessi industrijali nodfa u ambjentalment sodi. Il-bijoekonomija hija marbuta mill-qrib ma’ dawn l-objettivi kollha, u l-użu sostenibbli tal-bijomassa tista’ ttejjeb it-tmexxija industrijali tal-UE. Din għandha wkoll potenzjal kbir li trawwem it-tkabbir tal-SMEs u tintegrahom fil-ktajjen tal-valur.

4.8.

Il-bijoekonomija tista’ taqdi rwol importanti fit-tilħiq tal-SDG 11 (bliet u komunitajiet sostenibbli). Il-kunċett ta’ bliet intelliġenti fil-livell klimatiku (7) u l-benesseri fiż-żoni urbani jmur id f’id mas-soluzzjonijiet provduti mill-bijoekonomija (pereżempju, kostruzzjoni bl-injam jew it-trasport b’emissjonijiet baxxi u t-tisħin distrettwali).

4.9.

Il-bijoekonomija tinsab f’pożizzjoni tajba sabiex tikkontribwixxi għall-SDG 12 (konsum u produzzjoni responsabbli). Permezz tal-ottimizzazzjoni tal-użu tal-materja prima u tal-produzzjoni ta’ prodotti dejjiema u riċiklabbli, il-bijoekonomija taqdi rwol notevoli fit-tranżizzjoni għall-ekonomija ċirkolari. Madankollu, is-sensibilizzazzjoni tal-konsumaturi titqies bħala prekundizzjoni importanti sabiex jiġu permessi mudelli ta’ konsum informati u responsabbli u sabiex titrawwem produzzjoni sostenibbli.

4.10.

Il-bijoekonomija tista’ tikkontribwixxi b’mod sinifikanti għall-mititgazzjoni tat-tibdil fil-klima, kif jiġi mitlub fl-SDG 13 (azzjoni klimatika) u kif ġie deskritt diġà fil-kapitolu 3. Minbarra l-azzjoni domestika, l-UE jista’ jkollha impatt globali notevoli billi tesporta l-bijoprodotti, is-soluzzjonijiet klimatiċi u l-għarfien espert.

4.11.

Finalment, il-bijoekonomija tagħmel impatt fuq l-SDG 14 (il-ħajja taħt l-ilma) u l-SDG 15 (il-ħajja fuq l-art). Għalhekk, l-użu responsabbli, effettiv u sostenibbli tar-riżorsi naturali għandhom ikunu fil-qalba tal-bijoekonomija.

5. Prerekwiżiti għall-iżvilupp tal-bijoekonomija

5.1.

FIlwaqt li l-bijoekonomija tikkontribwixxi b’ħafna modi għat-tilħiq tal-għanijiet tal-klima u tal-enerġija u tal-SDGs, jeħtieġ li l-kundizzjonijiet ikunu favorevoli sabiex dan ikun jista’ jseħħ. Minn naħa waħda, l-SDGs jappoġġjaw u jtejbu l-kundizzjonijiet meħtieġa biex jgħinu lill-bijoekonomija tevolvi filwaqt li, min-naħa l-oħra, ċerti SDGs jimponu rekwiżiti li l-bijoekonomija għandha tissodisfa.

5.2.

Jeħtieġ li l-Istrateġija tal-UE dwar il-Bijoekonomija tiġi adattata għas-swieq ġodda sabiex, b’konformità mas-sostenibbiltà ekonomika, ambjentali u soċjali, jiġu pprovduti l-aktar kundizzjonijiet favorevoli għall-bijoekonomija Ewropea, li qed tevolvi u tespandi b’mod rapidu.

5.3.

Fuq kollox, dawk li jfasslu l-politika għandhom jippromovu l-produzzjoni u l-mobilizzazzjoni sostenibbli tal-bijomassa fl-UE, u l-politika tal-UE għall-iżvilupp reġjonali għandha tipprovdi appoġġ biżżejjed biex jiġi żgurat l-iżvilupp tan-negozji rurali. Dawk li jfasslu l-politika għandhom jiżguraw ukoll ambjent stabbli, affidabbli u koerenti għal investimenti fil-bijoekonomija, tul il-ktajjen tal-valur.

5.4.

Dawk li jfasslu l-politika għandhom jadottaw qafas koerenti għal kwistjonijiet tekniċi, u dawk tar-regoli tas-sigurtà u l-għajnuna mill-istat biex jiġu pprovduti kundizzjonijiet ekwi għall-bijoprodotti. Is-settur pubbliku jaqdi wkoll rwol prinċipali fid-domanda għall-bijoprodotti permezz tal-akkwist pubbliku. Inizjattivi bħall-“Ġimgħa Ewropea għall-Bijoekonomija” jistgħu jgħinu jagħtu spinta lit-tixrid fis-suq u jinfluwenzaw it-tixrid ta’ proġetti differenti.

5.5.

Ir-riċerka u l-innovazzjoni huma fundamentali għall-iżvilupp ta’ bijoekonomija li tibqa’ valida għall-futur, li tista’ tipprovdi vantaġġ kompetittiv għall-UE. Dan għandu jiġi kkunsidrat fid-dawl tal-potenzjal enormi li jiġi offrut minn tipi ġodda ta’ bijoprodotti, minn prodotti tal-ikel u tal-fibra tradizzjonali sa tipi ġodda ta’ materjali tal-bini u tal-imballaġġ, tessuti u bijokimiċi u bijoplastiks. L-istess jgħodd għall-potenzjal tat-tnissil tal-pjanti u ta’ sustanzi differenti bħala materja prima għall-bijoprodotti (eż. il-linjoċelluloża, ir-riġnu, il-lamtu, iz-zokkor, il-proteina).

5.6.

Għandhom jitkomplew l-isforzi tal-innovazzjoni promossi mill-Istrateġija tal-UE dwar il-Bijoekonomija, inkluża l-Impriża Konġunta dwar l-Industriji b’bażi Bijoloġika (8). Il-Bioeconomy Knowledge Centre (iċ-Ċentru tal-Għarfien dwar il-Bijoekonomija) (9) għandu jaqdi rwol importanti wkoll biex jippromovi l-użu tal-għarfien biex jgħin ikabbar il-bijoekonomija. Barra minn hekk, l-inizjattivi u l-programmi ta’ riċerka u żvilupp għandhom isiru aktar attraenti għan-negozji.

5.7.

Ir-rwol tal-edukazzjoni, tas-servizzi ta’ konsulenza, tat-trasferiment tal-għarfien u tat-taħriġ huwa kruċjali sabiex jiġi żgurat li l-ħaddiema u l-intraprendituri jkollhom l-informazzjoni u l-ħiliet meħtieġa, bir-riżultat li s-sostenibbiltà tan-negozju attwali tkun tista’ tiżdied u jkunu jistgħu jiġu sfruttati opportunitajiet ġodda fil-bijoekonomija.

5.8.

Fl-istess ħin, jeħtieġ li ċ-ċittadini jkunu infurmati tajjeb dwar il-bijoekonomija u jsiru aktar konxji tar-responsabbiltajiet tagħhom, biex b’hekk ikunu jistgħu jsiru konsumaturi attivi u jieħdu deċiżjonijiet dwar konsum sostenibbli, filwaqt li jiġu kkunsidrati l-livelli differenti ta’ rieda tal-persuni ta’ kull età għall-adattament u t-tibdil. Għal dan il-għan, għandhom jiġu ogranizzati kampanji ta’ informazzjoni li jsaħħu l-fiduċja tal-konsumaturi fil-bijoekonomija u l-bijoprodotti.

5.9.

L-aċċess għall-materja prima huwa wieħed mill-prerekwiżiti bażiċi għall-bijoekonomija. Għaldaqstant, jinħtieġ ambjent tan-negozju adatt għall-agrikoltura u għall-forestrija biex jitrawmu d-disponibbiltà u l-mobilizzazzjoni tal-bijomassa. Il-ġestjoni sostenibbli tal-foresti, tal-art u tar-riżorsi tal-baħar, kif mitlub fl-SDGs 14 u 15, tikkontribwixxi b’mod essenzjali għas-sigurtà tal-provvista tal-materja prima. F’dan il-kuntest, għandu jiġi rikonoxxut u promoss il-qafas leġislattiv u mhux leġislattiv eżistenti għall-materja prima sostenibbli rinnovabbli fl-UE. L-użu dejjem jikber tal-kurrenti laterali u residwi bħala materja prima għal użijiet ġodda jgħin ukoll biex jiżgura d-disponibbiltà tal-bijomassa. Fil-każ ta’ strutturi żgħar, il-kooperattivi jew l-organizzazzjonijiet tal-produtturi jistgħu jaqdu rwol importanti.

5.10.

Infrastruttura fiżika adatta hija prerekwiżit ieħor għall-bijoekonomija u, għal dan il-għan, jinħtieġ finanzjament adegwat għall-infrastruttura tal-enerġija, tat-trasport u dik diġitali. Huma kruċjali sistemi tat-trasport effiċjenti biex jiġi permess l-aċċess għall-materja prima u d-distribuzzjoni tal-prodotti fis-swieq.

5.11.

Rigward is-swieq dinjija, il-bijoekonomija hija marbuta mill-qrib mal-SDG 17, li għandu l-għan li jsaħħaħ is-sħubija globali għall-iżvilupp sostenibbli. Dan l-għan jitlob il-promozzjoni ta’ sistema kummerċjali multilaterali universali, ibbażata fuq ir-regoli, miftuħa, mhux diskriminatorja u ekwa taħt id-WTO. Din hija importanti għall-kummerċ, kemm fil-prodotti agrikoli kif ukoll fil-prodotti industrijali tal-bijoekonomija. Sadanittant, għandha tissaħħaħ il-kooperazzjoni tul il-ktajjen ta’ valur reġjonali sabiex jitrawwem l-iżvilupp reġjonali.

5.12.

Sabiex jiġi stimulat l-iżvilupp tal-bijoekonomija b’mod newtrali, l-UE għandha tagħmel kull sforz għal sistema globali tal-prezzijiet għall-emissjonijiet tal-karbonju, li tlaqqa’ flimkien l-atturi kollha tas-suq u tistabbilixxi kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni.

5.13.

L-involviment tas-soċjetà ċivili fl-istrutturi tal-inizjattivi u tal-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet dwar il-bijoekonomija huwa ta’ importanza fundamentali biex tissaħħaħ il-kooperazzjoni bejn l-atturi differenti fi ħdan is-soċjetà u biex tissaħħaħ is-sensibilizzazzjoni tal-pubbliku dwar il-bijoekonomija sostenibbli.

5.14.

Filwaqt li t-tranżizzjoni għal ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju u ċirkolari hija sfida enormi u timplika bidliet strutturali profondi fir-rigward tal-impjiegi involuti, huwa importanti li jiġi żgurat li t-tranżizzjoni sseħħ b’mod ġust.

5.15.

Bijoekonomija sostenibbli tista’ tirnexxi biss jekk jiġi adottat approċċ transsettorjali. Għalhekk, jijnħtieġu koerenza u koordinazzjoni bejn il-politiki u l-għanijiet differenti tal-UE, speċjalment fir-rigward tal-klima, l-ambjent, l-ikel, l-agrikoltura, il-forestrija, l-industrija, l-enerġija, l-ekonomija ċirkolari u r-riċerka u l-innovazzjoni. Għal dan il-għan, għandu jiġi stabbilit grupp ta’ livell għoli li jħaddan fih diversi partijiet interessati dwar il-bijoekonomija sostenibbli u għandu jkun approvat mill-President tal-Kummissjoni.

5.16.

Il-progress fit-tilħiq tal-SDGs jitkejjel u jiġi mmonitorjat permezz ta’ 232 indikatur. Dawn l-indikaturi jinkludu indikaturi relatati mal-klima u mal-enerġija, iżda ma jeżisti l-ebda indikatur relatat mal-bijoekonomija. Għalhekk, il-Kummissjoni għandha tiżviluppa l-aktar indikaturi rilevanti sabiex tikseb stampa realistika u informattiva tal-iżvilupp tal-bijoekonomija tal-UE.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) Ara l-Qafas għall-Klima u l-Enerġija 2030 disponibbli hawnhekk: https://ec.europa.eu/clima/policies/strategies/2030_en

(2) Ara l-Artikolu 4(1) tal-Ftehim ta’ Pariġi, disponibbli hawnhekk: https://unfccc.int/sites/default/files/paris_agreement_english_.pdf

(3) Ara l-Istqarrija għall-Istampa tal-Kummissjoni tad-19 ta’ Ġunju 2018, disponibbli hawnhekk: http://europa.eu/rapid/press-release_STATEMENT-18-3997_en.htm

(4) Ara NAT/655 dwar L-implikazzjonijiet tal-politika tal-klima u l-enerġija għas-setturi tal-agrikoltura u l-forestrija (ĠU C 291, 4.9.2015, p. 1).

(5) Ara NAT/696 dwar Kondiviżjoni tal-isforz sal-2030 u l-użu tal-art, it-tibdil fl-użu tal-art u l-forestrija (LULUCF) (ĠU C 75, 10.3.2017, p. 103).

(6) Ara TEN/609 dwar Id-dekarbonizzazzjoni tat-trasport (ĠU C 173, 31.5.2017, p. 55).

(7) http://www.climatesmartcities.org/

(8) https://www.bbi-europe.eu

(9) https://biobs.jrc.ec.europa.eu

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/51

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — L-intelliġenza artifiċjali għall-Ewropa”

(COM(2018) 237 final)

(2018/C 440/08)

Relatur:	Giuseppe GUERINI
Relatur:	Gonçalo LOBO XAVIER

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 12.7.2018
Bażi legali	L-Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Is-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	199/1/2

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jemmen li l-intelliġenza artifiċjali (IA) u l-proċessi ta’ awtomatizzazzjoni għandhom potenzjal enormi biex itejbu s-soċjetà Ewropea f’termini ta’ innovazzjoni u trasformazzjoni pożittiva, iżda joħolqu wkoll sfidi, riskji u tħassib sinifikanti. Għaldaqstant, huwa essenzjali li l-istituzzjonijiet Ewropej jibdew jiżviluppaw u jirregolaw malajr u b’mod komprensiv l-IA f’mod sħiħ.

1.2.

Approċċ avvanzat għall-IA fl-Ewropa jeħtieġ li jkopri diversi oqsma, inklużi: i) l-investiment pubbliku u privat fir-riċerka u l-iżvilupp u fl-infrastrutturi diġitali avvanzati; ii) l-implimentazzjoni ta’ regoli leġislattivi ġodda jew l-adattament tar-regoli applikabbli eżistenti; iii) l-iżvilupp ta’ għarfien u sensibilizzazzjoni adatti fost iċ-ċittadini u l-konsumaturi; u iv) programmi ta’ taħriġ apposta għall-ħaddiema.

1.3.

B’mod partikolari, l-isfidi marbuta mal-obbligazzjonijiet li jirriżultaw fil-kuntest ta’ teknoloġiji diġitali emerġenti għandhom jiġu identifikati u indirizzati b’mod sistematiku fil-livelli internazzjonali, tal-UE u tal-Istati Membri, u l-KESE jixtieq jikkollabora mill-qrib mal-istituzzjonijiet tal-UE fl-analiżi u fl-evalwazzjoni tal-leġislazzjoni tal-UE kollha dwar l-obbligazzjonijiet, is-sikurezza tal-prodotti u r-responsabbiltà ċivili li jistħoqqilhom bidliet adatti.

1.4.

Il-KESE jaqbel mal-għan tal-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni li ssaħħaħ il-kapaċità industrijali u teknoloġika tal-UE favur id-diffużjoni tal-IA fis-suq intern. L-isforz meħtieġ biex jinżamm il-pass mal-atturi globali l-oħra tant huwa kbir li hemm bżonn kbir ta’ koordinazzjoni bejn l-istrumenti u l-finanzjament disponibbli kollha fil-livelli Ewropej u nazzjonali.

Fid-dawl ta’ dan, il-valuri u l-prinċipji tal-UE m’għandhomx ikunu ssagrifikati minħabba l-kompetittività globali.

1.5.

Fir-rigward tal-għan tal-Kummissjoni tat-twassil tal-IA lill-utenti potenzjali kollha, b’enfasi fuq intrapriżi żgħar u medji, il-KESE huwa tal-fehma li sabiex tiġi indirizzata l-isfida tal-kompetittività globali, jeħtieġ li l-IA tkun aċċessibbli għall-akbar ammont ta’ entitajiet possibbli. Għalhekk, huwa kruċjali li din issir disponibbli għall-forom differenti kollha ta’ intrapriżi attivi fis-suq uniku Ewropew, inklużi l-SMEs, il-bdiewa, l-intrapriżi soċjali, il-kooperattivi, in-negozji individwali u l-assoċjazzjonijiet tal-konsumaturi.

1.6.

Il-Kummissjoni Ewropea u l-Istati Membri għandhom jaħdmu flimkien sabiex ifasslu linji gwida dwar l-etika tal-intelliġenza artifiċjali, u f’dan l-isforz għandhom jinvolvu lill-partijiet interessati pubbliċi u privati relevanti kollha. Dawn il-linji gwida jridu jkunu jinkludu l-prinċipji tat-trasparenza fl-użu tas-sistemi tal-IA għar-reklutaġġ ta’ ħaddiema u għall-valutazzjoni jew kontroll tal-prestazzjoni tagħhom. Barra mill-prinċipji tal-etika, il-KESE jissuġġerixxi li jiġi żviluppat qafas legali ċar, armonizzat u obbligatorju fil-livell Ewropew għar-regolazzjoni tal-IA kif dovut u għall-aġġornar tar-regoli eżistenti affetwati mill-IA, b’attenzjoni partikolari għal dawk relatati mar-responsabbiltà tal-produttur u l-protezzjoni tal-konsumatur. Il-KESE jixtieq jikkollabora mill-qrib mal-istituzzjonijiet tal-UE fl-analiżi u fl-evalwazzjoni tal-leġislazzjoni rilevanti tal-UE, li fil-futur se tkun tirrikjedi bidliet minħabba l-iżvilupp fl-IA.

1.6.1.

Il-Kummissjoni Ewropea se jkollha wkoll twettaq evalwazzjoni bir-reqqa tal-effetti tal-IA fuq is-suq tax-xogħol. L-analiżi trid tqis kemm is-sostituzzjoni possibbli ta’ xi ħaddiema minn apparat elettroniku jew robots kif ukoll il-fatt li ċerti funzjonijiet, filwaqt li mhumiex awtomatizzati għalkollox, se jinbidlu b’mod radikali mit-teknoloġiji l-ġodda.

1.7.

Għal din ir-raġuni, il-KESE jirrakkomanda li x-xewqa murija li “ħadd ma għandu jitħalla l-art” m’għandhiex tibqa’ sempliċi proposta jew appell iżda jeħtieġ tissarraf bil-fatti.

1.8.

Huwa importanti li jiġi enfasizzat ir-rwol tal-programmi ta’ taħriġ edukattivi fil-protezzjoni tal-ħaddiema tal-Ewropa li joperaw f’ambjent li qiegħed jinbidel b’mod profond bil-wasla progressiva tal-IA. Iċ-ċittadini tal-Ewropa għandu jkollhom aċċess għal informazzjoni adatta li tippermettilhom ikunu utenti responsabbli u informati fir-rigward tal-apparat u tal-applikazzjonijiet li jsiru disponibbli permezz tal-iżvilupp teknoloġiku rapidu.

1.9.

F’każijiet fejn miżuri ġodda jippermettu lill-amministrazzjonijiet pubbliċi jużaw it-teknoloġija biex jieħdu deċiżjonijiet organizzattivi u jagħmlu għażliet b’mod aktar rapidu, se jkun meħtieġ li tiġi indirizzata l-kwistjoni tar-responsabbiltà legali effettiva għal tali deċiżjonijiet fi ħdan qafas legali ċar li jiggarantixxi r-responsabbiltà sħiħa tal-amministrazzjoni fil-konfront taċ-ċittadini.

1.10.

Għandha tingħata attenzjoni speċjali lir-rwol tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u tal-ekonomija soċjali biex tiżdied il-parteċipazzjoni attiva tan-nies fil-proċessi ekonomiċi u soċjali li, bis-saħħa tal-intelliġenza artifiċjali, se jsaħħu l-parteċipazzjoni fis-soċjetajiet tagħna. L-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-intrapriżi soċjali jista’ jkollhom rwol importanti biex irawmu l-fehim u l-aċċettazzjoni tat-teknoloġiji mill-individwi, b’mod partikolari permezz ta’ mekkaniżmi kollaborattivi li jippermettu l-involviment tan-nies fit-trasformazzjoni diġitali attwali.

1.11.

Ir-rivoluzzjoni teknoloġika attwali ma tistax u m’għandhiex titwettaq mingħajr l-inklużjoni sinifikanti u attiva tal-ħaddiema, il-konsumaturi u l-organizzazzjonijiet soċjali, u l-iżviluppi teknoloġiċi għandhom ikunu orjentati b’tali mod li jiżguraw parteċipazzjoni akbar u aktar responsabbli minn ċittadini infurmati sew. Huwa għalhekk li l-KESE jirrakkomanda li, meta tkun qed tistabbilixxi l-Alleanza Ewropea għall-IA, il-Kummissjoni Ewropea tqis il-ħtieġa li tinħoloq pjattaforma inklużiva, multiprofessjonali u rappreżentattiva għall-partijiet interessati differenti li jirrappreżentaw liċ-ċittadini Ewropej, inklużi r-rappreżentanti tal-ħaddiema, li se jkollhom jinteraġixxu ma’ magni intelliġenti (1).

2. Kummenti ġenerali

2.1.

L-apparat diġitali u l-magni ta’ tagħlim awtomatiku fuq skala kbira qegħdin ta’ kuljum isaħħu l-kapaċità tal-algoritmi biex jaħdmu b’ammonti enormi ta’ data, u din il-kapaċità aktarx se tkompli tikber fil-futur, bis-saħħa ta’ “netwerks newrali” (li jintużaw diġà, pereżempju, mill-ismartphones biex jagħrfu b’mod viżiv l-oġġetti, l-uċuħ u l-immaġnijiet).

2.2.

Dawn l-iżviluppi qed jittrasformaw il-metodu tradizzjonali ta’ “tagħlim” li kienu jużaw s’issa l-magni tal-IA, peress li m’għadhomx limitati għal tagħlim permezz tal-estrazzjoni ta’ regoli mid-data, iżda qed jiżviluppaw ukoll kapaċità ta’ tagħlim flessibbli u adattiv. Dan il-proċess se jżid il-kapaċità tal-IA biex titgħallem u taġixxi fid-dinja reali.

2.3.

Fid-dawl tat-tibdil teknoloġiku mgħaġġel ħafna li jinsab għaddej, issa huwa kruċjali li l-Kummissjoni Ewropea u l-Istati Membri jaħdmu flimkien biex iwettqu analiżi bir-reqqa tal-isfidi emerġenti li jirriżultaw mill-iżvilupp rapidu tal-IA filwaqt li jinvolvu lill-partijiet interessati pubbliċi u privati rilevanti fil-proċess u mingħajr ma jipperikolaw l-opportunitajiet għall-progress u l-iżvilupp teknoloġiku.

2.4.

Il-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni COM(2018) 237 tfittex li ssaħħaħ il-kapaċità industrijali u teknoloġika tal-UE u li tħeġġeġ id-diffużjoni tal-IA fl-ekonomija Ewropea, kemm fis-settur privat kif ukoll fl-amministrazzjoni pubblika. Kif innutat qabel f’opinjoni fuq inizjattiva proprja (2), il-KESE jappoġġja l-inizjattiva tal-Kummissjoni, li fil-fatt fil-Komunikazzjoni tagħha tinkorpora għadd kbir ta’ suġġerimenti preċedenti tal-Kumitat, iżda jħeġġeġ lill-Kummissjoni taġixxi fil-pront u b’mod deċiżiv.

2.5.

L-adozzjoni ta’ approċċ Ewropew effettiv għall-IA jinvolvi l-inkoraġġiment favur investiment sinifikanti fir-riċerka u fl-innovazzjoni inklużi l-infrastrutturi diġitali, li huma meħtieġa fit-tħejjija għall-bidliet soċjoekonomiċi prinċipali li l-avvanzi f’teknoloġiji ġodda se jġibu għas-soċjetà u s-swieq Ewropej fis-snin li ġejjin.

2.6.

Il-Kummissjoni u l-Istati Membri għandhom jaħdmu flimkien sabiex ifasslu ċerti linji gwida dwar l-etika tal-intelliġenza artifiċjali, filwaqt li jinvolvu lill-partijiet interessati pubbliċi u privati relevanti kollha.

2.7.

Fl-istess waqt, fil-livell Ewropew, jeħtieġ jiġi approvat qafas legali armonizzat li jkun konformi mal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-UE u mal-prinċipji minquxa fit-Trattati tal-UE. Il-qafas regolatorju l-ġdid għandu jkun fih regoli preċiżi li jindirizzaw ir-riskji li jġib miegħu t-tagħlim awtomatiku, bħal nuqqas ta’ trasparenza tas-suq, nuqqas ta’ kompetizzjoni, diskriminazzjoni, prattiki kummerċjali inġusti, theddid għaċ-ċibersigurtà u għas-sikurezza tal-prodotti.

B’mod partikolari, is-salvagwardji regolatorji għandhom ikunu stretti f’sitwazzjonijiet fejn id-data li tixpruna s-sistemi tal-intelliġenza artifiċjali tinkiseb b’mod awtomatiku meta jintużaw l-apparat elettroniku u l-kompjuters.

2.8.

Il-KESE jinnota li d-Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal SWD (2018) 137 mehmuż mal-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni janalizza kif dovut l-implikazzjonijiet tal-IA għal-leġislazzjoni tal-UE u jidentifika l-isfidi tal-obbligazzjonijiet li jirriżultaw fil-kuntest ta’ teknoloġiji diġitali emerġenti.

2.9.

Barra minn hekk, se jkunu meħtieġa pjani ta’ azzjoni komprensivi sabiex i) iservu ta’ bażi għall-immodernizzar tas-sistemi tal-edukazzjoni u tat-taħriġ permezz tat-trawwim tal-ħiliet il-ġodda meħtieġa mis-suq tax-xogħol tal-futur u ii) jiżguraw protezzjoni ta’ livell għoli għaċ-ċittadini u għall-ħaddiema mill-isfidi mistennija (3).

2.10.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni tipproċedi malajr b’azzjoni ulterjuri sabiex tirregola u tħeġġeġ l-investiment: il-pass mgħaġġel attwali tal-bidla jirrikjedi ritmi ta’ adattament rapidi.

3. Il-proposta tal-Kummissjoni Ewropea: appoġġ Ewropew u investiment fl-intelliġenza artifiċjali

3.1.

Fil-Komunikazzjoni tagħha, il-Kummissjoni tħabbar li se tappoġġja d-diffużjoni tal-IA kemm fir-riċerka bażika kif ukoll f’applikazzjonijiet industrijali. F’dan ir-rigward, il-KESE jenfasizza l-importanza li jiġu involuti t-tipi kollha ta’ atturi f’tali proċess, inklużi l-SMEs, il-kumpaniji ta’ servizzi, l-intrapriżi soċjali, il-bdiewa, il-kooperattivi, l-assoċjazzjonijiet tal-konsumaturi u l-assoċjazzjonijiet rappreżentattivi ta’ persuni aktar anzjani.

3.2.

Fir-rigward tal-għan tal-Kummissjoni tat-“twassil tal-IA lill-utenti potenzjali kollha, b’enfasi fuq intrapriżi żgħar u medji”, il-KESE huwa tal-fehma li sabiex tiġi indirizzata l-isfida tal-kompetittività globali, jeħtieġ li l-IA tkun aċċessibbli għall-akbar ammont ta’ entitajiet possibbli. Minbarra dak li diġà ppjanat il-Kummissjoni sabiex tiġi żviluppata “pjattaforma tal-IA on-demand”, huwa importanti wkoll li jiġu stabbiliti forom adatti ta’ involviment u konsultazzjoni tad-diversi partijiet interessati, inklużi SMEs, netwerks tal-ekonomija soċjali u organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili (dawn tal-aħħar għandhom rwol kruċjali x’jaqdu fl-involviment taċ-ċittadini Ewropej b’mod infurmat u attiv).

3.3.

Il-Kummissjoni ħabbret li se tappoġġja l-innovazzjoni bbażata fuq l-intelliġenza artifiċjali permezz ta’ proġett pilota stabbilit mill-Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni, li għandu baġit ta’ EUR 2,7 biljuni għall-2018-2020.

3.4.

Il-KESE jemmen li din l-inizjattiva tista’ tkun utli għall-iżvilupp tal-IA, iżda fl-istess waqt jenfasizza li l-finanzjament tar-riċerka għandu jgħaddi malajr mill-fażi tal-esperimentazzjoni għall-istadju strutturali. Huwa importanti wkoll li l-Kummissjoni tħeġġeġ lid-diversi ċentri ta’ riċerka li bħalissa jinsabu madwar l-Istati Membri sabiex jiżviluppaw netwerk kollaborattiv f’livell Ewropew li jkun iddedikat għall-intelliġenza artifiċjali.

3.5.

Il-KESE jinnota li l-Kummissjoni beħsiebha żżid l-investiment fl-IA taħt il-programm Orizzont 2020 għal madwar EUR 1,5 biljun sa tmiem l-2020. Jekk jiġi adottat malajr mis-sħubiji pubbliċi-privati attwali, dan l-approċċ ikun jista’ jiġġenera investiment ulterjuri ta’ EUR 2,5 biljuni fi żmien sentejn. L-istess approċċ jeħtieġ jiġi adottat ukoll fil-programm qafas Ewropew futur tal-Orizzont.

3.6.

Minn perspettiva differenti, huwa sinjal tajjeb li l-Kummissjoni Ewropea u l-Fond Ewropew għall-Investimenti Strateġiċi, li għandu jkollu rwol ċentrali ta’ tmexxija biex jappoġġja l-iżvilupp tal-IA fl-UE, nedew il-programm VentureEU, fond ta’ kapital ta’ riskju ta’ EUR 2,1 biljuni biex jagħti spinta lill-investiment f’ditti innovattivi madwar l-Ewropa.

3.7.

Madankollu, tant hu qawwi l-isforz meħtieġ biex jinżamm il-pass mal-atturi globali l-oħra li hemm bżonn kbir ta’ koordinazzjoni u sinerġija bejn l-istrumenti kollha u l-finanzjament disponibbli fil-livelli Ewropej u nazzjonali. Huwa ċar li l-kompetizzjoni maċ-Ċina u l-Istati Uniti fil-qasam tal-IA titlob li jitlaqqgħu flimkien il-forzi tal-partijiet interessati pubbliċi u privati kollha li joperaw fil-livell Ewropew sabiex jiġi żgurat li l-UE jkollha rwol ewlieni fuq skala globali.

3.8.

Sabiex jiġi sfruttat ir-rwol kompetittiv tal-UE fir-rigward tal-IA, se jkun importanti wkoll li jsiru biżżejjed investimenti f’softwer u ħardwer tal-IT adatti u f’infrastrutturi diġitali li jkunu jistgħu jiggarantixxu rwol kredibbli għall-UE f’dan ir-rigward.

3.9.

L-investiment fl-IA għandu jqis il-fatt li l-kumpaniji Ewropej huma partikolarment f’saħħithom fl-oqsma tal-awtomatizzazzjoni u r-robotika. Għalhekk, dawn is-setturi, li huma parti tal-AI b’mod ġenerali, jistgħu jkunu tassew importanti biex jiggarantixxu rwol dinji sinifikanti għall-UE fir-rigward tal-iżvilupp teknoloġiku li għaddej bħalissa u għalhekk jistħoqqilhom attenzjoni speċifika.

4. L-intelliġenza artifiċjali u l-impatt tagħha fuq in-nies u l-ħaddiema

4.1.

M’hemmx dubju li l-iżvilupp tal-IA qed javvanza b’pass mgħaġġel ħafna. Huwa għalhekk li l-istituzzjonijiet Ewropej, meta jkunu qed jivvalutaw l-impatt ta’ kull miżura regolatorja fuq l-intelliġenza artifiċjali, jeħtieġ jadottaw approċċ multidixxiplinari li jikkunsidra mhux biss l-aspetti amministrattivi, legali u ekonomiċi, iżda anke dawk antropoloġiċi, psikoloġiċi, soċjoloġiċi u teknoloġiċi.

4.2.

Sabiex jiġu appoġġjati dawn l-innovazzjonijiet, iżda fuq kollox biex jiġu orjentati f’mod li jiżgura li fih il-bnedmin jibqgħu fiċ-ċentru tal-interess, huwa importanti li l-Unjoni Ewropea taġixxi biex tikseb livell għoli ta’ kompetittività teknoloġika mingħajr ma tinjora l-aspetti etiċi, soċjali u umani essenzjali.

4.3.

Għalhekk, il-KESE jemmen li huwa kruċjali li: i) il-privatezza individwali u l-ipproċessar responsabbli tad-data tal-individwi jiġu rregolati minn leġislazzjoni adatta, bħat-tnedija effettiva tal-GDPR (ir-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data) il-ġdid li, f’każ ta’ bżonn ikollu jiġi aġġornat kontinwament biex ilaħħaq mal-pass mgħaġġel ta’ żvilupp tal-IA; ii) partijiet importanti tal-leġislazzjoni tal-UE applikabbli jiġu evalwati u, jekk ikun meħtieġ, adattati għax-xenarji l-ġodda li ġġib magħha l-IA, u iii) jiġu żviluppati l-kompetenzi u l-ħiliet li n-nies, l-amministrazzjonijiet u l-kumpaniji tal-Ewropa għandhom bżonn biex jibbenefikaw b’mod effettiv mill-vantaġġi tal-intelliġenza artifiċjali.

4.4.

Fit-tnedija tal-analiżi għandu jitqies li l-IA hija bbażata fuq l-użu u l-ipproċessar ta’ ammonti kbar ta’ data, li jiffurmaw il-bażi ta’ kwalunkwe applikazzjoni msejsa fuq teknoloġiji ġodda. Fid-dawl ta’ dan, l-isfida ewlenija għar-regolatur Ewropew hija l-istabbiliment ta’ aċċess trasparenti u rregolat għall-użu tad-data tal-utent aħħari.

4.5.

Aktar ma l-kwalità tad-data pproċessata tkun aħjar, aktar jittejbu l-preċiżjoni u l-prestazzjoni tas-sistemi tal-IA. Madankollu, ma jridx jintesa li d-data li tikkonċerna lill-individwi trid tinkiseb b’mod legali kif ukoll tintuża f’modi li jkunu magħrufa għal dawk direttament ikkonċernati, sabiex jiġi żgurat li d-data personali tintuża għal għanijiet predeterminati u trasparenti li għalihom l-utent ikun ta l-kunsens adatt u infurmat tiegħu.

4.6.

Tajjeb jiġi nnotat li diversi partijiet importanti tal-leġislazzjoni Ewropea – pereżempju dawk li jirreferu għal reklamar onlajn, prattiki kummerċjali żleali, sikurezza tal-prodotti u responsabbiltà, drittijiet tal-konsumaturi, klawżoli kuntrattwali inġusti, bejgħ u garanziji, assigurazzjoni, u indikazzjoni tal-prezzijiet – jista’ jkollhom bżonn li jitbiddlu u jiġu adattati kif dovut għax-xenarji l-ġodda li jinħolqu minn użu aktar estensiv u rfinat tal-intelliġenza artifiċjali sabiex jiġu protetti l-konsumaturi finali.

4.7.

Il-kwistjoni deċiżiva ta’ sikurezza tal-prodotti u ta’ responsabbiltà ġiet ikkunsidrata kif dovut mill-Kummissjoni fid-dokument ta’ ħidma tagħha SWD (2018) 137 permezz tal-analiżi ta’ studji ta’ każijiet u permezz ta’ lista ta’ partijiet ta’ leġislazzjoni tal-UE li jistħoqqilhom aktar analiżi u valutazzjoni. Il-KESE jħeġġeġ bil-qawwi lill-Kummissjoni biex tkompli din il-ħidma u jinsab lest li jagħti l-kontribut tiegħu f’dan ir-rigward.

4.8.

Huwa importanti li jiġu enfasizzati r-rwol ta’ taħriġ kulturali, edukattiv u akkademiku, minn naħa waħda, u l-għoti ta’ informazzjoni adatta lill-pubbliku ġenerali, min-naħa l-oħra, sabiex jiġu mħarsa d-drittijiet taċ-ċittadini Ewropej fir-rigward tal-progress tal-AI. B’mod partikolari, huwa importanti li jiġu żgurati t-trasparenza u l-korrettezza fil-ġestjoni tal-algoritmi tal-IA u tal-bażijiet tad-data li joperaw fihom.

4.9.

Għalhekk, huwa essenzjali li ċ-ċittadini tal-Ewropa jirċievu taħriġ adatt, kif ukoll informazzjoni sempliċi u li tinftiehem li jippermettulhom ikunu utenti responsabbli u infurmati ta’ apparat u applikazzjonijiet li jsiru disponibbli permezz tal-iżvilupp teknoloġiku rapidu li jinsab għaddej u li qed jinfirex dejjem aktar fil-livelli kollha.

4.10.

Għal dawn it-talbiet kollha, l-UE u l-Istati Membri jeħtieġ joffru soluzzjonijiet ċari u effettivi, jiġifieri billi jippromovu sistema ta’ edukazzjoni moderna u billi jestendu b’mod kostanti t-taħriġ tul il-ħajja fis-suq tax-xogħol u fis-soċjetà ċivili.

4.11.

Il-Kummissjoni Ewropea se jkollha twettaq evalwazzjoni bir-reqqa tal-effetti tal-IA fuq is-suq tax-xogħol. Dan huwa tħassib prinċipali għal ħafna ħaddiema Ewropej li jinsabu f’pożizzjoni avvanzata fil-karriera tagħhom, iżda li għadhom ’il bogħod mill-età tal-irtirar u li jħarsu lejn il-bidliet li qegħdin isiru b’nuqqas ta’ fiduċja u biża’. L-analiżi jeħtieġ tqis kemm is-sostituzzjoni possibbli ta’ xi ħaddiema permezz ta’ apparat elettroniku jew robots kif ukoll il-fatt li ċerti funzjonijiet, filwaqt li mhumiex awtomatizzati għalkollox, se jinbidlu b’mod radikali mit-teknoloġiji l-ġodda. Għalhekk, din l-analiżi u l-evalwazzjoni għandhom ikunu ffukati mhux biss fuq it-tibdil inevitabbli u mistenni fil-linji ta’ produzzjoni, iżda wkoll fuq proċess ta’ riflessjoni dwar il-proċessi organizzattivi u l-objettivi tan-negozju abbażi ta’ djalogu soċjali adatt mal-ħaddiema.

4.12.

F’ċerti sitwazzjonijiet, kif jiġri u kif ġara b’ħafna teknoloġiji oħra, huwa rakkomandabbli li l-IA tiġi ttestjata f’fażijiet u fi gradi ta’ adattament suċċessivi qabel tintuża b’mod sħiħ, sabiex dawk li jkunu involuti jkunu jistgħu jħossuhom komdi bit-teknoloġiji l-ġodda – inkluż permezz ta’ perkorsi ta’ taħriġ xierqa – u sabiex jitranġa kwalunkwe żball fl-adattament matul il-proċess (4).

4.13.

L-introduzzjoni ta’ teknoloġiji ġodda f’kumpaniji tirrikjedi djalogu soċjali bejn l-imsieħba differenti involuti. F’dan ir-rigward, l-organizzazzjonijiet u l-junjins tal-ħaddiema se jkun hemm bżonn li jkunu infurmati u kkonsultati kontinwament.

5. L-intelliġenza artifiċjali, l-amministrazzjoni pubblika u s-soċjetà ċivili

5.1.

L-IA hija innovazzjoni teknoloġika u soċjali li għandha l-kapaċità li tittrasforma b’mod radikali lis-soċjetà kollha, u tbiddel lis-settur pubbliku għall-aħjar u ttejjeb ir-relazzjoni bejn iċ-ċittadini u l-amministrazzjoni pubblika. L-opportunitajiet li ġġib l-intelliġenza artifiċjali jistgħu jżidu kemm l-effiċjenza amministrattiva kif ukoll is-sodisfazzjon taċ-ċittadini permezz ta’ servizzi li jingħataw mill-amministrazzjoni pubblika u bit-tħaddim effettiv ta’ dik l-amministrazzjoni.

5.2.

Biex dawn l-għanijiet jintlaħqu, huwa essenzjali li l-impjegati taċ-ċivil ikunu ppreparati wkoll biex jaffaċċjaw il-bidliet u l-isfidi li l-IA se ġġib fis-soċjetà Ewropea. L-impjegaturi u l-kapijiet tal-amministrazzjoni pubblika – flimkien mal-għalliema, dawk li jħarrġu u l-persunal tal-università msemmija hawn fuq – għandhom ikunu kapaċi jifhmu b’mod sħiħ il-fenomenu tal-IA u jiddeċiedu liema għodod ġodda jintroduċu fil-proċeduri amministrattivi.

5.3.

L-introduzzjoni tal-IA fis-setturi pubbliċi u privati tirrikjedi t-tfassil ta’ proċeduri li jrawmu l-fehim u l-aċċettazzjoni ta’ teknoloġiji mill-utent permezz ta’ mekkaniżmi ta’ kooperazzjoni li jippermettu liċ-ċittadini jikkontribwixxu, jekk ikun possibbli permezz ta’ sistemi ta’ governanza parteċipatorja, għall-iżvilupp ta’ teknoloġiji bbażati fuq l-IA.

5.4.

Sabiex jinkisbu riżultati sinifikanti f’dan ir-rigward, jaf tkun ħaġa utli li jiġu żviluppati modi ta’ kollaborazzjoni u sħubija dejjem aktar affidabbli bejn is-settur pubbliku u dak privat bl-għan li jisfruttaw l-opportunitajiet li jirriżultaw mill-applikazzjonijiet teknoloġiċi, mill-intelliġenza artifiċjali u mir-robotika.

5.5.

L-isfida għall-amministrazzjoni pubblika hija partikolarment diffiċli f’termini legali u ta’ leġittimità, peress li se jkollu jinstab il-bilanċ tajjeb bejn l-interessi pubbliċi (li jinvolvu l-eżerċizzju tas-setgħa pubblika) u dawk individwali (manifestazzjoni speċifika tal-libertà tal-individwu). Fuq din in-nota, pereżempju, l-użu tal-IA mill-amministrazzjonijiet pubbliċi se jirrikjedi r-rikonċiljazzjoni tal-prinċipju tat-trasparenza u l-pubblikazzjoni ta’ dokumenti amministrattivi mal-protezzjoni tad-data personali u mad-dritt tal-individwu għall-privatezza fi ħdan qafas regolatorju ċar u prevedibbli.

5.6.

F’każijiet fejn miżuri ġodda jippermettu lill-amministrazzjoni pubblika tuża t-teknoloġija biex tieħu deċiżjonijiet organizzattivi tagħmel għażliet aktar rapidi – bħall-għażla ta’ kuntrattur f’sejħa għal offerti, il-ġestjoni ta’ lista ta’ stennija għal servizzi partikolari jew ir-reklutaġġ ta’ impjegati ġodda għall-amministrazzjoni pubblika – se jkun meħtieġ li tiġi indirizzata l-kwistjoni tar-responsabbiltà legali effettiva għal dawk id-deċiżjonijiet fi ħdan qafas legali ċar li jiggarantixxi r-responsabbiltà sħiħa tal-amministrazzjoni lejn iċ-ċittadin.

5.7.

L-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-intrapriżi soċjali jaqdu rwol importanti biex irawmu l-fehim u l-aċċettazzjoni tat-teknoloġiji mill-individwi, b’mod partikolari permezz ta’ mekkaniżmi kollaborattivi li jippermettu l-involviment fil-proċessi tat-trasformazzjoni. L-importanti hawnhekk hija l-possibbiltà li jinħolqu sistemi ta’ governanza parteċipatorja, pereżempju f’forma kooperattiva, għal dawn l-istrumenti, l-ewwel bil-pjattaformi diġitali li diġà qegħdin jintużaw sabiex jinbnew forom ġodda ta’ relazzjoni ekonomika fil-ġestjoni tax-xogħol.

5.8.

L-awtoritajiet amministrattivi responsabbli għall-mekkaniżmi ta’ monitoraġġ tas-suq għandu jkollhom l-għarfien espert u s-setgħat biex jipproteġu l-kompetizzjoni ġusta, id-drittijiet tal-konsumatur, kif ukoll is-sikurezza u d-drittijiet tal-impjegati. Il-korpi pubbliċi jew indipendenti għandhom ikunu responsabbli għall-awditjar algoritmiku. Fl-istess ħin, il-kumpaniji jeħtieġ jintroduċu mekkaniżmi effikaċi għall-awditjar tal-użu tad-data mill-IA.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) Ara l-Opinjoni adotta tal-KESE INT/845 – L-intelliġenza artifiċjali: l-antiċipazzjoni tal-impatti tagħha fuq ix-xogħol biex tiġi żgurata transizzjoni ġusta (Opinjoni fuq inizjattiva proprja), relatur: is-Sinjura Salis-Madinier (Ara paġna 1 ta’ dan il-Ġurnal Uffiċjali).

(2) INT/806 tal-31 ta’ Mejju 2017 – L-intelliġenza artifiċjali – Il-konsegwenzi tal-intelliġenza artifiċjali fuq is-suq uniku (diġitali), il-produzzjoni, il-konsum, l-impjiegi u s-soċjetà (ĠU C 288, 31.8.2017, p. 1).

(3) Il-KESE adotta l-Opinjoni SOC/578 – Ġestjoni tat-tranżizzjoni f’dinja tax-xogħol diġitalizzata (ĠU C 367, 10.10.2018, p. 15).

(4) Ara l-Opinjoni adotta tal-KESE INT/845 – L-intelliġenza artifiċjali: l-antiċipazzjoni tal-impatti tagħha fuq ix-xogħol biex tiġi żgurata transizzjoni ġusta (Opinjoni fuq inizjattiva proprja), relatur: is-Sinjura Salis-Madinier (Ara paġna 1 ta’ dan il-Ġurnal Uffiċjali).

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/57

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni dwar l-iffaċilitar tat-trasformazzjoni diġitali tal-kura u tas-saħħa fis-Suq Uniku Diġitali, l-għoti tas-setgħa liċ-ċittadini u l-bini ta’ soċjetà aktar b’saħħitha”

[COM(2018) 233 final]

(2018/C 440/09)

Relatur:	Diego DUTTO
Korelatur:	Thomas KATTNIG

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 18.6.2018
Bażi legali	L-Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni responsabbli	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	193/0/3

1. Konklużjonijiet

1.1.

Matul il-bidliet li jirriżultaw mit-trasformazzjoni diġitali, il-persuni jeħtieġ ikunu fil-qalba tal-kura.

1.2.

Il-proċessi ta’ diġitalizzazzjoni għandhom jgħinu lill-professjonisti fil-kura tas-saħħa jgħaddu aktar ħin mal-pazjenti. Għandu jiġi żgurat li l-professjonijiet tal-kura tas-saħħa jkollhom biżżejjed persunal bi kwalifiki u b’ħiliet diġitali adatti.

1.3.

It-tranżizzjoni diġitali qed tbiddel in-natura tax-xogħol fis-saħħa u l-kura. Kull min hu involut jeħtieġ iħares lejn din it-trasformazzjoni professjonalment u b’moħħ miftuħ biex jintlaħqu standards ta’ kwalità għolja.

1.4.

Id-djalogu soċjali fil-livell Ewropew fir-rigward tal-isptarijiet u l-kura tas-saħħa kif ukoll is-servizzi soċjali jeħtieġ jissaħħu. Hemm bżonn ta’ programmi ta’ taħriġ u edukazzjoni ulterjuri adatti, il-kundizzjonijiet tax-xogħol u l-kwalità tal-impjiegi jeħtieġ jittejbu u l-protezzjoni tad-data tal-persunal jeħtieġ tiġi msaħħa.

1.5.

Il-KESE huwa konxju li l-Istati Membri huma responsabbli għall-organizzazzjoni u l-provvediment tal-kura tas-saħħa u l-kura soċjali. Skont id-Direttiva dwar id-drittijiet tal-pazjenti fil-qasam tal-kura tas-saħħa transkonfinali (id-Direttiva 2011/24/UE), irid jiġi stabbilit netwerk tal-kura tas-saħħa onlajn (in-netwerk tas-Saħħa-e) sabiex jippromovi l-interoperabbiltà tas-soluzzjonijiet tas-Saħħa-e.

1.6.

L-għodod diġitali għandhom jintużaw bħala effett ta’ lieva għall-iżvilupp ta’ forom ġodda ta’ organizzazzjoni fis-sistemi tas-saħħa u l-kura. Dawn jappoġġjaw il-potenzjal tal-individwi, il-komunitajiet lokali u l-ekonomija soċjali. Permezz ta’ investiment pubbliku adatt, il-valuri tas-solidarjetà u tal-universalità jridu jiġu affermati mill-ġdid bħala l-bażi ta’ dawn is-sistemi.

1.7.

Il-proċessi ta’ diġitalizzazzjoni ma għandhomx jiġu interpretati ħażin bħala pakkett ta’ tfaddil għall-baġits tal-kura tas-saħħa. Dawn ma għandhomx iwasslu għal tnaqqis tal-persunal jew tnaqqis fis-servizzi. Il-kura trid titqies bħala servizz personali u, speċjalment bil-popolazzjonijiet li qed jixjieħu, hemm bżonn jiġu żviluppati kunċetti ġodda ta’ kura fit-tul.

1.8.

Il-KESE jaqbel mal-viżjoni deskritta fil-Komunikazzjoni, jiġifieri l-promozzjoni tas-saħħa, il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-mard, l-għajnuna biex jiġu trattati l-ħtiġijiet mhux indirizzati tal-pazjenti, u l-iffaċilitar għaċ-ċittadini biex ikollhom aċċess ugwali għal kura ta’ kwalità għolja permezz tal-użu adatt tal-innovazzjonijiet diġitali u l-ekonomija soċjali.

1.9.

Il-litteriżmu dwar is-saħħa fil-kuntest soċjali u tas-saħħa jirrigwarda l-kapaċità ta’ persuna li tikseb, tifhem u tuża informazzjoni b’mod responsabbli sabiex tippromovi l-benesseri tagħha u tibqa’ f’saħħitha.

1.10.

Iċ-ċittadini għandu jkollhom id-dritt li jaċċessaw id-data dwar is-saħħa tagħhom. Huma jiddeċiedu jekk jikkondividux id-data tagħhom u meta. Huwa kruċjali li jiġi kkunsidrat ir-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data li jiggarantixxi liċ-ċittadini kontroll fuq l-użu tad-data personali tagħhom, speċjalment id-data dwar is-saħħa..

1.11.

Il-KESE jissuġġerixxi li “d-dritt għal ikkupjar (b’xejn)” jista’ jkun forma attiva ta’ protezzjoni. Dan jikkonċerna d-data kollha ġġenerata mill-utenti meta jinteraġixxu ma’ pjattaformi diġitali tas-saħħa u jippermetti liċ-ċittadini jerġgħu jużaw id-data tagħhom stess.

1.12.

Id-data oriġinali tal-utenti hija ta’ valur siewi għal algoritmi u pjattaformi; din għandha titqies bħala prodott oriġinali ġġenerat mill-utenti u għandha tkun protetta skont il-liġijiet tal-proprjetà intelletwali.

1.13.

Id-“dritt għall-ikkupjar (b’xejn)” jgħin ukoll fil-ħidma ta’ protezzjoni u promozzjoni tal-kompetizzjoni, li issa qed taffaċċja sfidi kbar mis-sistemi li l-pjattaformi diġitali qegħdin jużaw bħalissa sabiex jesproprjaw id-data u l-istejjer personali.

1.14.

Il-KESE jappoġġja (1) l-proċess ta’ erba’ pilastri għal ħidma konġunta transkonfinali dwar it-trasformazzjoni diġitali tas-saħħa u tal-kura tas-saħħa, inklużi valutazzjonijiet kliniċi konġunti, konsultazzjonijiet xjentifiċi konġunti, l-identifikazzjoni ta’ teknoloġiji emerġenti tas-saħħa u kooperazzjoni volontarja fost l-Istati Membri.

1.15.

Il-KESE jissuġġerixxi li tittieħed azzjoni adatta biex jiġu mistħarrġa oqfsa ġodda etiċi, legali u soċjali li jqisu r-riskji assoċjati mal-estrazzjoni tad-data.

1.16.

Il-KESE jissuġġerixxi li jiġu promossi r-riċerka u l-innovazzjoni dwar l-integrazzjoni ta’ teknoloġiji diġitali sabiex iġeddu l-proċessi tal-kura tas-saħħa, eż. l-intelliġenza artifiċjali, l-Internet tal-oġġetti u l-interoperabbiltà. Il-KESE jagħti l-appoġġ sħiħ tiegħu biex il-pubbliku jkollu aċċess transfruntier sigur għal data affidabbli dwar is-saħħa, sabiex isiru avvanzi fir-riċerka u l-prevenzjoni tal-mard.

1.17.

Il-KESE japprova wkoll l-appoġġ tal-UE lill-impriżi żgħar u medji u ‘l-intrapriżi soċjali li qegħdin jiżviluppaw soluzzjonijiet diġitali għall-kura ċċentrata fuq il-persuna u għar-rispons tal-pazjenti.

1.18.

Il-KESE jappoġġja “l-ibbilanċjar mill-ġdid” tal-asimmetrija soċjoekonomika f’ekonomiji mmexxija mid-data permezz ta’ promozzjoni tal-iżvilupp ta’ pjattaformi siguri u permezz ta’ appoġġ lil organizzazzjonijiet kooperattivi mingħajr skop ta’ qligħ biex jaħżnu, jimmaniġġjaw u jikkondividu kopji diġitali tad-data personali kollha.

2. Kuntest u kummenti ġenerali

2.1.

Fil-25 ta’ April 2018 il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat il-Komunikazzjoni tagħha dwar it-trasformazzjoni diġitali tal-kura u tas-saħħa fis-Suq Uniku Diġitali (2), li tirrigwarda r-riformi u s-soluzzjonijiet innovattivi meħtieġa biex is-sistemi tal-kura u tas-saħħa jkunu aktar reżiljenti, aċċessibbli u effettivi biex tiġi pprovduta kura ta’ kwalità liċ-ċittadini Ewropej u biex tinħoloq soċjetà aktar b’saħħitha. Meta jkunu mfassla kif suppost u implimentati b’mod kosteffettiv, is-soluzzjonijiet diġitali tal-kura u tas-saħħa jistgħu jtejbu l-benesseri ta’ miljuni ta’ ċittadini u jtejbu radikalment l-effikaċja li biha jitwasslu s-servizzi tal-kura u tas-saħħa lill-pazjenti. Id-diġitalizzazzjoni tista’ tappoġġja l-kontinwità tal-kura bejn il-fruntieri (id-Direttiva 2011/24/UE), fattur importanti għal dawk li jgħaddu xi żmien barra minn pajjiżhom għan-negozju jew għad-divertiment. Id-diġitalizzazzjoni tista’ tgħin ukoll fil-promozzjoni tas-saħħa u l-prevenzjoni tal-mard, inkluża s-saħħa okkupazzjonali fuq il-post tax-xogħol. Tista’ tappoġġja r-riforma tas-sistemi tas-saħħa u t-tranżizzjoni tagħhom lejn mudelli ġodda ta’ kura, ibbażati fuq il-ħtiġijiet tan-nies, u tippermetti bidla minn sistemi ċċentrati fl-isptar għal faċilitajiet ta’ benesseri integrati u bbażati aktar fil-komunità. Matul dawn il-bidliet, irid jiġi żgurat li ċ-ċittadini jkunu fiċ-ċentru tal-kura. Il-proċessi ta’ diġitalizzazzjoni għandhom jgħinu lill-professjonisti fil-kura medika jgħaddu aktar ħin mal-pazjent. Għalhekk, għandu jiġi żgurat li l-professjonijiet tal-kura tas-saħħa jkollhom biżżejjed persunal bi kwalifiki u b’ħiliet diġitali adatti.

2.2.

It-tranżizzjoni lejn il-kura u s-saħħa diġitali qed tibdel in-natura tax-xogħol f’dawn l-oqsma. Dan jista’ jinkiseb biss bi standard ta’ kwalità għolja jekk kull min ikun involut jiffaċċja t-trasformazzjoni b’mod professjonali u b’moħħ miftuħ. Id-djalogu soċjali fis-settur tas-saħħa u s-servizzi soċjali fil-livell Ewropew għandu għalhekk ikompli jissaħħaħ, u għalhekk iridu jiġu żviluppati programmi ta’ taħriġ u ta’ żvilupp ulterjuri adatti, u għandhom jittejbu l-kondizzjonijiet tax-xogħol, b’mod partikolari l-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, il-protezzjoni tad-data tal-persunal u l-kwalità tal-impjiegi.

2.3.

Il-Kummissjoni Ewropea tirrimarka li s-sistemi tal-kura u tas-servizzi soċjali tal-Ewropa qed jiffaċċjaw sfidi kbar, bħat-tixjiħ, il-multimorbożità, it-tilqim, nuqqas ta’ professjonisti fil-qasam tal-kura tas-saħħa minħabba kundizzjonijiet diffiċli ta’ xogħol, u l-problema dejjem tikber ta’ mard li ma jitteħidx u li jista’ jiġi evitat u li huwa kkawżat minn fatturi ta’ riskju bħat-tabakk, l-alkoħol u l-obeżità u mard ieħor, fosthom mard newrodeġenerattiv u mard rari. Theddida addizzjonali u li qed tiżdied ġejja mill-mard infettiv minħabba reżistenza akbar għall-antibijotiċi u patoġeni ġodda jew li qegħdin jerġgħu jitfaċċaw. L-ispejjeż pubbliċi relatati mas-saħħa u l-kura fit-tul qed jiżdiedu fl-Istati Membri tal-UE u din ix-xejra hija mistennija li tkompli. Huwa partikolarment importanti li l-ispejjeż assoċjati għandhom jintużaw biex itejbu l-kwalità tax-xogħol għall-professjonisti tal-kura tas-saħħa, filwaqt li tiġi evitata l-promozzjoni ta’ paga baxxa u kundizzjonijiet tax-xogħol onerużi. Bil-popolazzjonijiet li qed jixjieħu, għandhom jiġu żviluppati kunċetti ġodda ta’ kura fit-tul.

2.4.

Anki fejn teżisti, id-data dwar is-saħħa spiss tiddependi fuq teknoloġiji li ma jaħdmux bejniethom, u b’hekk ifixklu l-użu wiesa’ tagħha.

2.5.

Minħabba dan, is-sistemi tas-saħħa huma nieqsa minn informazzjoni essenzjali biex jottimizzaw is-servizzi tagħhom, u l-fornituri tas-servizzi jsibuha diffiċli li joħolqu ekonomiji ta’ skala sabiex joffru soluzzjonijiet diġitali effiċjenti ta’ kura u ta’ saħħa u sabiex jappoġġjaw l-użu transkonfinali tas-servizzi tas-saħħa. Ir-riżultati kwantifikati bbażati fuq id-data dwar is-saħħa għandhom jiġġeneraw għarfien personalizzat dwar is-saħħa u jkunu aċċessibbli għall-prattikanti ġenerali u għall-ispeċjalisti mediċi u x-xjenzati sabiex ikunu jistgħu jaġixxu fuqhom, biex jagħmlu raggruppamenti u mudellar ta’ tbassir u biex jużaw l-aħjar prattiki.

2.6.

Kif juru l-konklużjonijiet tar-rapport dwar L-Istat tas-Saħħa fl-UE, l-użu ta’ data tas-saħħa ffukata fuq il-pazjent għadu mhuwiex żviluppat biżżejjed fl-UE.

2.7.

L-organizzazzjoni u l-provvediment ta’ kura tas-saħħa u kura soċjali huma r-responsabbiltà tal-Istati Membri. F’xi Stati Membri, b’mod partikolari dawk b’sistemi federali, l-awtoritajiet reġjonali huma responsabbli għall-iffinanzjar u l-provvediment tal-kura tas-saħħa.

2.8.

Taħt id-Direttiva dwar id-drittijiet tal-pazjenti fil-qasam tal-kura tas-saħħa transkonfinali (id-Direttiva 2011/24/UE), ġie stabbilit netwerk tal-kura tas-saħħa onlajn (in-netwerk tas-Saħħa-e) sabiex jippromovi l-interoperabbiltà tas-soluzzjonijiet tas-Saħħa-e.

2.9.

Ġew żviluppati wkoll strutturi ta’ kooperazzjoni, bħas-Sħubija Ewropea għall-Innovazzjoni dwar it-Tixjiħ Attiv u b’Saħħtu, il-programm konġunt biex tiġi appoġġjata ħajja attiva u awtonoma (il-Programm dwar il-Ħajja Attiva u Mgħejuna), u s-sħubiji pubbliċi-privati bħall-Inizjattiva dwar Mediċini Innovattivi u l-Inizjattiva “Il-Komponenti u s-Sistemi Elettroniċi għat-Tmexxija Ewropea”. L-istrateġiji ta’ speċjalizzazzjoni intelliġenti reġjonali u nazzjonali wkoll għandhom rwol ċentrali fl-iżvilupp ta’ ekosistemi reġjonali aktar b’saħħithom fil-qasam tal-kura tas-saħħa. Mill-2004 ’l hawn, żewġ Pjanijiet ta’ Azzjoni ta’ Saħħa-e pprovdew qafas ta’ politika għall-Istati Membri u għall-Kummissjoni, u l-Grupp ta’ Partijiet Ikkonċernati tas-Saħħa-e qeda rwol importanti.

2.10.

B’referenza wkoll għall-pożizzjonijiet tiegħu stabbiliti f’opinjonijiet preċedenti (3), il-KESE jqis li l-azzjoni proposta tal-Kummissjoni fi tliet oqsma għandha tkun appoġġjata. Dawn huma: l-aċċess transfruntier sigur – u l-kondiviżjoni – tad-data dwar is-saħħa għall-pubbliku; data affidabbli biex isiru avvanzi fir-riċerka, fil-prevenzjoni tal-mard u fil-kura u s-saħħa personalizzati, u għodod diġitali għall-għoti tas-setgħa liċ-ċittadini u għall-kura ċċentrata fuq il-persuni. Kif intqal aktar ’il fuq, għandu jkun żgurat li l-proċessi ta’ diġitalizzazzjoni ma jiġux interpretati ħażin bħala pakkett ta’ ffrankar għall-baġits tal-kura tas-saħħa u ma jwasslux għal tnaqqis fil-persunal jew tnaqqis ta’ servizzi. Nuqqas ta’ persunal iwassal għal kura fqira u riskju akbar ta’ morbożità. Għandu jitfakkar li t-trasformazzjoni diġitali hija fenomenu bidimensjonali li jinkludi direzzjoni u proċess. F’termini ta’ direzzjoni, niffukaw fuq il-fatturi esterni għall-organizzazzjonijiet, waqt li dejjem inħarsu lejn “dak” li qed tindirizza t-trasformazzjoni. F’termini ta’ proċess, l-enfasi hija fuq il-ħsieb fl-organizzazzjonijiet, b’attenzjoni partikolari dwar “kif” qed issir it-trasformazzjoni diġitali. Għaldaqstant dan l-approċċ għandu assolutament jitqies fl-analiżi tas-suġġett tal-opinjoni sabiex jiġi żgurat approċċ orjentat lejn il-pazjent.

2.11.

Proprju għal din ir-raġuni, il-KESE jinnota, kif għamel fl-Opinjoni preċedenti tiegħu (4), li biex jisfruttaw it-trasformazzjoni diġitali, in-netwerks tal-UE u l-miżuri ta’ appoġġ ippjanati għandhom jużaw għodod diġitali sabiex id-drittijiet fundamentali tagħna f’dak li jirrigwarda l-kura u s-saħħa jiġu implimentati u jissaħħu, mhux jiddgħajfu. L-għodod diġitali għandhom jappoġġjaw l-iżvilupp tal-potenzjal individwali u tal-komunitajiet lokali u tal-ekonomija soċjali; għandhom ikunu lieva b’saħħitha fil-promozzjoni tad-drittijiet u fl-iżvilupp ta’ forom ġodda ta’ organizzazzjoni u governanza għall-kura u s-saħħa; u għandhom jgħinu fl-affermazzjoni mill-ġdid tal-valuri tas-solidarjetà u tal-universalità li huma l-bażi tas-sistema tal-kura tas-saħħa tagħna. Dan għandu jiġi żgurat permezz ta’ investiment pubbliku adatt, kif stipulat f’Opinjoni preċedenti (5).

2.12.

B’konformità mal-opinjonijiet preċedenti, il-KESE jqis li l-aċċess ugwali għall-kura tas-saħħa, li huwa wieħed mill-għanijiet essenzjali tal-politiki tas-saħħa, jista’ jibbenefika mill-appoġġ tad-diġitalizzazzjoni ladarba jiġu rrispettati ċerti kundizzjonijiet:

—	kopertura territorjali ugwali li tqis żoni li ma tantx jiġu servuti mill-operaturi diġitali (aċċess, broadband);

—	tnaqqis fid-distakk diġitali fir-rigward tal-użu miċ-ċittadini, mill-professjonisti tas-saħħa, u mill-partijiet involuti fl-iskemi ta’ assigurazzjoni tas-saħħa;

—	interoperabbiltà bejn id-diversi komponenti tal-arkitettura diġitali (il-bażijiet tad-data, l-apparat mediku) li tiffaċilita l-kontinwità tal-kura f’kull struttura u bejn dawn l-istrutturi;

—	protezzjoni tad-data tas-saħħa li f’ebda każ ma tista’ tintuża għad-detriment tal-pazjenti;

—	distribuzzjoni elettronika tal-informazzjoni dwar il-prodott approvata mill-awtoritajiet li jagħtu l-liċenzji għall-mediċini biex jittejjeb l-aċċess (kif intqal f’Opinjoni preċedenti tal-KESE (6)).

2.13.

L-espansjoni rapida tat-telemediċina, tal-oġġetti konnessi u tan-nanoteknoloġiji, tal-bijoteknoloġiji, tal-informatika u tax-xjenzi konjittivi (NBIC) m’għandha qatt twassal biex l-individwi jitqiesu bħala sempliċement iġsma konnessi, li jistgħu jiġu analizzati, ikkontrollati u ssorveljati mill-bogħod minn programm informatiku omnipotenti. L-iżvilupp tekniku tas-saħħa fil-fatt iħeġġeġ l-oppost, jiġifieri iqiegħed mill-ġdid ir-relazzjonijiet interpersonali u r-rabtiet soċjali fiċ-ċentru tal-prattika u tal-kura medika.

3. L-impatti tat-trasformazzjoni diġitali

3.1. L-impatt tat-trasformazzjoni diġitali fuq is-saħħa u l-kura

3.1.1.

Il-Komunikazzjoni mill-Kummissjoni tispjega kif l-UE tista’ tgħin biex jinkisbu l-għanijiet tal-konklużjonijiet tal-Kunsill, b’mod partikolari bl-iżvilupp tal-kooperazzjoni u tal-infrastruttura meħtieġa fl-UE u b’hekk tgħin lill-Istati Membri jirrispettaw l-impenn politiku tagħhom f’dawn l-oqsma. L-azzjonijiet proposti wkoll jappoġġjaw l-impenn tal-Kummissjoni li tikseb il-mira ta’ żvilupp sostenibbli tan-NU li jiġu żgurati ħajjiet b’saħħithom u jiġi promoss il-benesseri għal kulħadd f’kull età u li timplimenta l-prinċipji tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali.

3.1.2.

Il-KESE jaqbel mal-viżjoni deskritta fil-Komunikazzjoni, jiġifieri l-promozzjoni tas-saħħa, il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-mard, l-għajnuna biex jiġu trattati l-ħtiġijiet mhux indirizzati tal-pazjenti, u l-iffaċilitar biex iċ-ċittadini jkollhom aċċess ugwali għal kura ta’ kwalità għolja permezz tal-użu adatt tal-innovazzjonijiet diġitali u l-intrapriżi soċjali.

3.1.3.

Il-KESE jemmen li huwa essenzjali li tiżdied is-sostenibbiltà tas-sistemi Ewropej tal-kura u tas-saħħa, li tgħin fl-immassimizzar tal-potenzjal tas-suq uniku diġitali permezz ta’ użu akbar ta’ prodotti u servizzi diġitali fl-oqsma tal-kura u tas-saħħa. Għan ieħor tal-azzjonijiet proposti għandu jkun l-istimolu tat-tkabbir u l-promozzjoni tal-industrija Ewropea f’dan il-qasam, kif ukoll tan-negozji, kemm dawk bi skop ta’ qligħ kif ukoll dawk mingħajr skop ta’ qligħ, li jfasslu u jiġġestixxu s-servizzi tal-kura u tas-saħħa.

3.1.4.

It-trasformazzjoni diġitali tiffaċilita b’mod partikolari l-aċċess għad-data u l-użu tagħha li jistgħu jgħinu biex jonqsu l-ispejjeż tal-kura tas-saħħa waqt li l-popolazzjoni tkompli tikber u l-istennija tal-għomor tkompli tiżdied, billi jappoġġjaw l-ottimizzazzjoni tal-azzjoni governattiva fil-livell nazzjonali u Ewropew.

3.1.5.

Id-diġitalizzazzjoni tas-saħħa se tikkontribwixxi mhux biss biex jitnaqqas il-ħin mgħoddi fl-isptar, b’impatt pożittiv dirett fuq il-kura tas-saħħa fl-isptarijiet, iżda wkoll se tgħin l-irkupru tal-pazjenti nnifishom. Fil-kuntest ta’ rikonoxximent internazzjonali, l-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa, f’kooperazzjoni mal-Unjoni Internazzjonali tat-Telekomunikazzjoni (ITU), ipproponiet is-Sett ta’ Għodod għall-Istrateġija Nazzjonali tas-Saħħa elettronika, li essenzjalment jipprovdi metodu biex isiru aġġornamenti u titjib fl-istrateġiji nazzjonali tas-Saħħa elettronika, fil-pjani ta’ azzjoni u fl-oqfsa ta’ monitoraġġ.

3.2. L-impatt tat-trasformazzjoni diġitali fuq in-nies

3.2.1.

It-trasformazzjoni diġitali tagħti liċ-ċittadini l-opportunità ta’ aċċess wiesa’ għal għarfien, għal infrastruttura u għal servizzi li jkunu personalizzati, innovattivi u aktar effiċjenti dwar il-kura tas-saħħa, u l-opportunità li jikkontribwixxu wkoll – bħala fornituri tas-servizzi, produtturi tal-informazzjoni u produtturi tad-data – sabiex tittejjeb is-saħħa ta’ oħrajn.

3.2.2.

Jista’ wkoll jitqies li ċ-ċittadini għandhom id-dritt għall-aċċess għad-data dwar is-saħħa tagħhom u jiddeċiedu jekk u meta jaqsmu din id-data. Il-KESE jemmen ukoll li huwa kruċjali li jitqies ir-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data, li daħal fis-seħħ fil-25 ta’ Mejju 2018 u se jiżgura liċ-ċittadini kontroll fuq l-użu tad-data personali tagħhom, inkluża d-data dwar is-saħħa. Barra minn hekk, għandha titqies id-dikjarazzjoni li saret mill-Assoċjazzjoni Medika Dinjija (WMA) dwar kunsiderazzjonijiet etiċi rigward il-bażijiet tad-data tas-saħħa u l-bijobanek fid-Dikjarazzjoni tagħha ta’ Tajpej, adottata mit-53 Assemblea Ġenerali tad-WMA, f’Washington DC, l-Istati Uniti, f’Ottubru 2002, u riveduta mis-67 Assemblea Ġenerali tad-WMA, f’Taipei, it-Tajwan, f’Ottubru 2016.

3.2.3.

F’dan ir-rigward huwa essenzjali li wieħed jindirizza r-riskju ta’ disparità dejjem akbar fil-livelli ta’ litteriżmu diġitali tan-nies. Il-litteriżmu dwar is-saħħa fil-kuntest soċjali u tas-saħħa jirrigwarda l-kapaċità ta’ persuna li tikseb, tifhem u tuża informazzjoni b’mod responsabbli biex tippromovi l-benesseri tagħha u tibqa’ f’saħħitha. Għal dan il-għan, jenħtieġ li jiġi żgurat livell ta’ ħiliet u familjarità mal-għodod il-ġodda li jippermettu lin-nies itejbu l-benesseri tagħhom stess u tal-komunità permezz ta’ miżuri li jtejbu l-istil ta’ ħajja u l-kundizzjonijiet tal-għajxien.

3.2.4.

Peress li l-utenti huma fiċ-ċentru tat-tfassil u tas-servizz, id-data li jiġġeneraw għandha titqies ukoll kruċjali, b’regolamenti xierqa stipulati rigward is-sjieda tad-data u d-dritt tal-utent innifsu u ta’ partijiet oħrajn li jużawha. Il-mistoqsijiet li għandhom isiru huma “min hu sid id-data?”, “min għandu d-dritt jużaha?”“taħt liema kundizzjonijiet jistgħu partijiet oħrajn li jipprovdu xi servizz jużaw id-data?”, “l-utent jista’ juża d-data liberament?”, eċċ. F’dan ir-rigward, għandha ssir distinzjoni ċara bejn it-tipi ta’ data: data mhux ipproċessata, minn naħa, u data ġġenerata minn servizzi ta’ algoritmi u ta’ intelliġenza artifiċjali, min-naħa l-oħra. Jekk parti oħra tiġġenera data aggregata ġdida permezz ta’ algoritmi proprjetarji, kif għandha tiġi ġestita s-sjieda tal-informazzjoni? Kif huma mfassla l-mudelli ta’ negozju biex tiġi ġestita l-preżenza ta’ diversi partijiet ikkonċernati, li kull waħda minnhom tipprovdi parti fundamentali tas-servizz? Għandha ssir distinzjoni wkoll bejn il-mudelli ta’ negozju bbażati fuq is-servizzi biss (aktar tradizzjonali, eż. appoġġ għall-attivitajiet tal-ħajja ta’ kuljum), u dawk ibbażati fuq data ċċentrata fuq il-pazjent bil-possibbiltà li jiġu żviluppati servizzi ġodda f’termini ta’ saħħa telematika (eż. servizzi ta’ prevenzjoni, ta’ appoġġ għat-trattamenti u ta’ adattament).

3.2.5.

Id-data awtentika – jiġifieri, oriġinali – ta’ kull utent hija l-uniku valur utli għall-algoritmi/is-servizzi/il-pjattaformi, li jfisser li tista’/għandha titqies bħala prodott oriġinali ġġenerat mill-utenti (u minnhom u mill-karatteristiċi bijoloġiċi, konjittivi, kulturali u ta’ mġiba tagħhom biss) u bħala tali hija “kontribut oriġinali” li għandu jiġi protett skont regoli simili, għalkemm ibbażati ad hoc fuq il-proprjetà intellettwali. Suġġeriment wieħed jista’ jkun forma attiva ta’ protezzjoni permezz ta’ “dritt għall-ikkupjar (b’xejn)” tad-data kollha ġġenerata mill-utenti meta jinteraġixxu mal-pjattaformi diġitali tas-saħħa, biex ikunu jistgħu jerġgħu jużawha – jekk ikun meqjus xieraq – billi jaggregawha mill-ġdid permezz ta’ servizzi/algoritmi oħrajn. Id-“dritt għall-ikkupjar (b’xejn)” jgħin ukoll bi problema oħra li tinvolvi l-protezzjoni u l-promozzjoni tal-kompetizzjoni, li issa qed tkun ittestjata ferm mis-sistemi li l-pjattaformi diġitali qegħdin jużaw bħalissa – fuq il-bażi ta’ kuntratti jew mod ieħor – sabiex jesproprjaw id-data u l-istejjer personali.

3.2.6.

L-UE nnifisha indirizzat il-kwistjoni msemmija fil-punt 3.2.5 f’diversi okkażjonijiet u f’ċerti każijiet għażlet id-dritt li tagħmel id-data disponibbli (ikkupjar) (ara l-Artikolu 9 tad-Direttiva 2012/27/UE dwar l-effiċjenza fl-enerġija: “jekk il-klijenti aħħarin jagħmlu talba, id-data mill-arloġġi dwar l-elettriku li jitfgħu (l-input) u li jieħdu (l-off-take) tkun disponibbli għalihom jew għal parti terza li tkun qed taġixxi f’isem il-klijent aħħari f’format li jista’ jiftiehem faċilment li jistgħu jużaw sabiex iqabblu l-ftehimiet b’mod identiku”).

3.2.7.

Il-KESE jissuġġerixxi li tinħoloq infrastruttura tal-IT konnessa biex il-pazjenti b’mard rari jkunu jistgħu jiġu kkuntattjati malajr u jkunu jistgħu jagħmlu d-data medika u dwar is-saħħa tagħhom disponibbli għal riċerka globali mingħajr skop ta’ qligħ. L-Unjoni Ewropea qed tippromovi l-ħolqien ta’ sistema ta’ rekords elettroniċi tas-saħħa billi tappoġġja l-iskambju ta’ informazzjoni u standardizzazzjoni u l-iżvilupp ta’ netwerks għall-iskambju ta’ informazzjoni bejn il-fornituri tal-kura tas-saħħa sabiex jikkoordinaw azzjonijiet f’każ ta’ riskju għas-saħħa pubblika.

3.2.8.

Dan jippermetti lin-nies/liċ-ċittadini/lill-pazjenti/lill-utenti jiksbu lura l-kontroll sħiħ tal-identità diġitali tagħhom. Dan jippermettilhom jipparteċipaw fil-kisba ta’ għarfien miksub mid-data aggregata dwar is-saħħa għal mediċina personalizzata u għall-prevenzjoni, u wkoll biex igawdu minn benefiċċji ekonomiċi konsiderevoli miksuba minn dik id-data aggregata.

3.3. L-impatt tat-trasformazzjoni diġitali fuq is-sistemi soċjali u tas-saħħa

3.3.1.

Il-KESE jappoġġja (kif jissemma fl-Opinjoni tal-KESE (7)) l-proċess fuq erba’ pilastri għall-ħidma konġunta transkonfinali dwar it-trasformazzjoni diġitali fil-kura u fis-saħħa.

3.3.1.1.

Il-proposta tistabbilixxi grupp ta’ koordinazzjoni, magħmul minn rappreżentanti mill-korpi ta’ Valutazzjoni tat-Teknoloġija tas-Saħħa (HTA) tal-Istati Membri, u tiddeskrivi erba’ pilastri għal kooperazzjoni futura. Il-ħidma konġunta titmexxa mill-Istati Membri permezz tal-grupp ta’ koordinazzjoni u tinkludi:

—	valutazzjonijiet kliniċi konġunti;

—	konsultazzjonijiet xjentifiċi konġunti;

—	identifikazzjoni tat-teknoloġiji tas-saħħa emerġenti;

—	kooperazzjoni volontarja bejn l-Istati Membri.

3.3.1.1.1.

Il-valutazzjonijiet kliniċi konġunti jikkonċernaw l-aktar teknoloġiji innovattivi li jinkludu: i) mediċini li jkunu għaddejjin mill-proċedura ċentrali ta’ awtorizzazzjoni għat-tqegħid fis-suq, u ii) ċerti kategoriji ta’ apparat mediku u apparat mediku dijanjostiku in vitro li jagħmilha possibbli li jiġu trattati bżonnijiet mediċi mhux indirizzati, b’impatt potenzjali fuq il-pazjenti, is-saħħa pubblika jew is-sistemi tal-kura tas-saħħa, u b’dimensjoni transfruntiera sinifikanti. Dawn il-valutazzjonijiet jiġu abbozzati u definiti mill-korpi tal-Valutazzjoni tat-Teknoloġija tas-Saħħa tal-Istati Membri, il-kumpaniji farmaċewtiċi jew dawk li jimmanifatturaw (“jiżviluppaw”) l-apparat mediku, il-pazjenti, l-esperti kliniċi u partijiet interessati oħra. Ladarba jiġi vverifikat mill-Kummissjoni, ir-rapport jiġi ppubblikat u mbagħad jintuża mill-Istati Membri.

3.3.1.1.2.

Il-konsultazzjonijiet xjentifiċi konġunti, magħrufa wkoll bħala “djalogi bikrija”, jippermettu lil żviluppatur tat-teknoloġija tas-saħħa jitlob il-parir tal-korpi tal-HTA dwar id-data u l-evidenza li aktarx tkun meħtieġa bħala parti minn valutazzjoni klinika konġunta futura. L-iżviluppaturi jkollhom il-possibbiltà li jitolbu konsultazzjoni xjentifika konġunta lill-grupp ta’ koordinazzjoni. Ladarba jiġu approvati mill-grupp ta’ koordinazzjoni, ir-rapporti dwar il-konsultazzjoni xjentifika konġunta jiġu indirizzati lill-iżviluppatur tat-teknoloġija tas-saħħa, iżda ma jiġux ippubblikati.

3.3.1.1.3.

“L-iskenjar tal-orizzont”, jew l-identifikazzjoni ta’ teknoloġiji tas-saħħa emerġenti (teknoloġiji tas-saħħa li għadhom ma ġewx adottati fis-sistema tal-kura tas-saħħa), jgħin biex jiġi żgurat li t-teknoloġiji tas-saħħa li huma mistennija li jkollhom impatt kbir fuq il-pazjenti, is-saħħa pubblika jew is-sistemi tal-kura tas-saħħa jiġu identifikati fi stadju bikri fl-iżvilupp tagħhom u inklużi fix-xogħol konġunt.

3.3.1.1.4.

L-Istati Membri jkollhom il-possibilità li jkomplu l-kooperazzjoni volontarja fil-livell tal-UE f’oqsma mhux koperti minn kooperazzjoni obbligatorja. Fost affarijiet oħrajn, dan jippermetti l-possibbiltà li jsiru HTAs fuq teknoloġiji tas-saħħa oħrajn li mhumiex prodotti mediċinali jew apparat mediku (bħal proċeduri kirurġiċi), kif ukoll il-valutazzjoni ta’ aspetti mhux kliniċi (pereżempju, l-impatt tal-apparat mediku fuq l-organizzazzjoni tal-kura).

3.3.2.

L-użu ta’ soluzzjonijiet tal-kura tas-saħħa ġodda megħjun mit-trasformazzjoni diġitali jqajjem għadd ta’ kwistjonijiet multidixxiplinari importanti, fosthom kwistjonijiet etiċi, legali u soċjali. Għalkemm diġà jeżisti qafas legali għall-protezzjoni tad-data u għas-sigurtà tal-pazjenti, hemm bżonn li jiġu indirizzati kwistjonijiet oħra, bħall-aċċess għall-broadband, ir-riskji assoċjati mal-estrazzjoni tad-data u t-teħid awtomatiku tad-deċiżjonijiet, l-iżgurar ta’ standards u leġislazzjonijiet xierqa għal kwalità adegwata ta’ servizzi tas-Saħħa-e jew tas-Saħħa-m, u aċċessibbiltà u kwalità tas-servizzi. Bl-istess mod, fil-livell tas-servizzi, għalkemm hemm regoli fil-livell tal-UE u f’dak nazzjonali li jirregolaw l-akkwist pubbliku, il-kompetizzjoni u s-suq intern, għandhom jiġu diskussi u adottati approċċi ġodda li jikkunsidraw it-trasformazzjoni diġitali.

3.3.3.

It-trasformazzjoni diġitali se tinvolvi riorganizzazzjoni tas-sistema tal-kura tas-saħħa, b’modi u standards ġodda biex jingħataw servizzi (eż. bl-użu ta’ robots flimkien mal-persuni li joffru l-kura). Barra minn hekk, il-persuni li jaħdmu fis-servizz tal-kura jeħtieġ isegwu programmi ta’ taħriġ adatti u speċifiċi (eż. inklużi dwar il-kuntest soċjali, mediku u tekniku), u jeħtieġ jitħejjew għal profili tax-xogħol ġodda u trasformazzjonijiet fl-ambjent tax-xogħol. Dan ser iwassal għad-definizzjoni ta’ mudelli ta’ servizz ġodda, politiki ta’ appoġġ, ċertifikazzjonijiet u standards adattati għall-introduzzjoni ta’ servizzi u teknoloġiji diġitali f’kuntesti reali u swieq tal-kura. Id-disinn u l-iżvilupp tagħhom għandu jsegwi l-prinċipji tad-disinn iċċentrat fuq l-utent, tal-inġinerija bbażata fuq il-faċilità tal-użu, tad-disinn universali, eċċ. filwaqt li l-utenti u l-ħtiġijiet tagħhom ikunu fil-qalba tal-proċess u jiġu evitati d-disparità diġitali u l-esklużjoni tal-persuni mis-servizzi.

3.3.4.

Il-KESE japprova l-isforzi tal-Kummissjoni biex tappoġġja l-iżvilupp u l-adozzjoni tal-format ta’ skambju tar-rekords elettroniċi dwar is-saħħa Ewropej u li tiżviluppa miżuri ta’ identifikazzjoni u awtentikazzjoni komuni, kif stabbilit fl-Artikolu 14(2) tad-Direttiva 2011/24/UE.

3.4. L-impatt tat-trasformazzjoni diġitali fuq is-suq diġitali

3.4.1.

L-isfida hija dik ta’ “l-ibbilanċjar mill-ġdid tal-asimmetrija soċjoekonomika f’ekonomija xprunata mid-data” (8) permezz ta’:

—	dritt legali għal kopja diġitali tad-data personali kollha (medika u mhux medika); il-portabbiltà tad-data (l-Artikolu 20, Direttiva tal-UE dwar il-Protezzjoni tad-Data);

—	pjattaforma sigura fejn in-nies jistgħu jaħżnu, jiġġestixxu u jikkondividu b’mod attiv data fuq il-kundizzjonijiet tagħhom stess;

—	struttura organizzattiva kooperattiva ta’ pjattaformi tad-data personali mhux bi skop ta’ qligħ sabiex ikunu proprjetà taċ-ċittadini;

—	dħul finanzjarju minn użu sekondarju ta’ data kkontrollat miċ-ċittadini investit fi proġetti u servizzi li jkunu ta’ benefiċċju għall-membri u għas-soċjetà inġenerali.

3.4.2.

Il-valutazzjonijiet kliniċi konġunti jiffaċilitaw aċċess aktar mgħaġġel, jevitaw id-duplikazzjoni fil-livell nazzjonali u jipprovdu konsistenza, ċarezza u prevedibbiltà akbar għal kull min ikun involut fil-proċess. L-industrija tal-apparat mediku b’mod ġenerali hija aktar xettika dwar il-proposta. Il-kooperazzjoni obbligatorja fil-valutazzjonijiet kliniċi tal-HTA tista’ tnaqqas l-aċċess għas-suq għall-apparat minflok tissemplifikah.

3.4.3.

Peress li qed jiżdied id-dħul ta’ apparat mobbli, is-soluzzjonijiet tas-Saħħa-e jew tas-Saħħa-m se joffru servizzi ġodda bi proċessi ottimizzati. Il-proċessi se jinkludu l-iffaċilitar tal-mobilità għall-professjonisti tal-kura u tas-saħħa.

3.4.4.

It-trasformazzjoni diġitali se tippromovi l-iżvilupp ta’ mudelli ta’ negozju aġli ġodda, trawwem il-parteċipazzjoni fin-negozju minn diversi partijiet ikkonċernati u toħloq benefiċċji mill-kwantifikazzjoni tal-esperjenzi tal-utenti. Is-suċċess tagħha jiddependi fuq li tkun iċċentrata fuq il-klijent (jew fuq l-utent), sabiex tiżgura li l-perspettiva tal-utent tkun ikkunsidrata mill-bidu nett tal-proċess tad-disinn (ħsieb tad-disinn).

3.4.5.

It-trasformazzjoni diġitali se tippermetti l-użu mifrux ta’ data tas-saħħa u data soċjali, filwaqt li trawwem l-integrazzjoni tas-sistemi u tal-apparat flimkien mas-servizzi tat-tagħlim awtomatiku u mal-ħtieġa tal-interoperabbiltà u l-kapaċità ta’ interazzjoni (M2M) li jeħtieġ iqisu l-varjetà ta’ ħtiġijiet u preferenzi tal-utenti, l-iżvilupp ta’ sistemi “validi għall-futur”, il-possibbiltà ta’ integrazzjoni ma’ infrastruttura eżistenti u ma’ fornituri ta’ servizzi lokali, u kwalunkwe teknoloġiji u servizzi li joħolqu tfixkil jew li mhumiex ippjanati fir-rigward ta’ rekwiżiti ġodda ta’ standardizzazzjoni.

3.4.6.

Teknoloġiji abilitanti essenzjali ġodda, bħall-5G, se joħolqu opportunitajiet għal prodotti u servizzi tal-broadband mobbli msaħħa, u b’hekk jappoġġjaw l-użu ta’ miljuni ta’ konnessjonijiet għall-apparat tal-Internet tal-Oġġetti (IoT) fuq skala massiva. Bil-proliferazzjoni tal-5G u tal-IoT, l-istrateġiji tat-trasformazzjoni diġitali huma kruċjali għal ħafna partijiet ikkonċernati li jaġixxu fil-qasam tal-kura tas-saħħa, b’mod partikolari peress li mġiba u ħtiġijiet ġodda tal-konsumaturi se jeħtieġu offerti diġitalizzati ġodda.

3.4.7.

Il-KESE jappoġġja servizzi relatati ma’: l-informazzjoni dwar is-saħħa, il-prevenzjoni tal-mard, l-iżvilupp ta’ sistemi ta’ telekonsulenza, il-preskrizzjonijiet onlajn, ir-riferimenti, u r-rimborż ta’ spejjeż mediċi. Il-pjattaformi eżistenti bħal Alfred, Big White Wall, Medicine Patient Portal, Empower eċċ. jistgħu jitqiesu li jiffaċilitaw it-trasformazzjoni diġitali fis-suq uniku diġitali. Huwa interessanti li, fid-29 ta’ Mejju 2018, tħabbar li l-Cloud Ewropew tax-Xjenza Miftuħa kien se jappoġġja lix-xjenza tal-UE fl-ogħla pożizzjoni billi joħloq ambjent fdat fejn tiġi ospitata u pproċessata data ta’ riċerka. Il-Cloud għandu jkun federazzjoni pan-Ewropea wiesgħa ta’ infrastrutturi eżistenti u emerġenti eċċellenti li tirrispetta l-mekkaniżmi ta’ governanza u finanzjament tal-partijiet komponenti tagħha; is-sħubija f’din il-federazzjoni tkun volontarja; u l-istruttura ta’ governanza tinkludi l-ministeri tal-Istati Membri, il-partijiet ikkonċernati u x-xjenzati.

3.5. L-impatt tat-trasformazzjoni diġitali fuq il-fornituri tas-servizz

3.5.1.

F’dan il-kuntest, il-KESE jaqbel dwar dawn l-għanijiet li ġejjin:

—	enfasi fuq dawk li jipprovdu l-kura tas-saħħa;

—	enfasi fuq il-pazjenti meta jidħlu fis-sistema tal-kura tas-saħħa;

—	trasferiment ta’ data effiċjenti fil-kura primarja (Saħħa-e, Dossier Elettroniku tal-Pazjent/EPD);

—	pazjenti jagħtu l-kunsens tagħhom biex id-data dwarhom tintuża għar-riċerka; inċentivi biex tingħata data addizzjonali (Saħħa-m);

—	tnaqqis tad-diffikultajiet biex il-pazjenti jiġu involuti fir-riċerka.

3.5.2.

Studji teknoloġiċi, soċjali u ekonomiċi reċenti jenfasizzaw li l-intelliġenza artifiċjali, l-Internet tal-Oġġetti u r-robotika se jagħmluha possibbli li jiġu ddisinjati u żviluppati approċċi ġodda fl-oqsma tal-mediċina personalizzata u ta’ preċiżjoni, tal-fraġilità konjittiva u tar-robotika kooperattiva. L-adozzjoni tagħhom fil-kura tas-saħħa se tfisser l-adattament u l-iżvilupp tal-proċessi kollha relatati mad-disinn, il-provvediment u l-evalwazzjoni tas-servizzi. F’dan il-kuntest, it-trasformazzjoni diġitali tirrappreżenta fattur fundamentali iżda wkoll abilitanti (jew “aċċeleratur”) fl-integrazzjoni ta’ teknoloġiji innovattivi fil-qasam tal-kura tas-saħħa.

3.5.3.

It-trasformazzjoni diġitali għandha l-potenzjal li tagħmel disponibbli ammont kbir ta’ data li tippermetti l-investigazzjoni u l-iżvilupp ta’ soluzzjonijiet ta’ servizzi ġodda u ambizzjużi bbażati fuq l-intelliġenza artifiċjali. Dan jista’ jkun il-bażi għall-ħolqien ta’ qafas biex jiġi kkwantifikat mard kroniku b’mod oġġettiv u jiġu identifikati opportunitajiet ta’ dijanjożi bikrija u monitoraġġ tat-terapiji. Barra minn hekk, l-avvanzi reċenti fl-intelliġenza artifiċjali se jieħdu vantaġġ mid-disponibilità tad-data sabiex jiġu żviluppati sistemi li jistgħu jitgħallmu u mbagħad jadattaw għall-modi li bihom jevolvi l-mard.

3.5.4.

L-użu mifrux ta’ data, u l-kapaċità tal-partijiet interessati biex jużawhom u jittrasformawhom skont il-ħtiġijiet tal-utenti, joħloq xenarji ġodda għall-kondiviżjoni tad-data, l-għarfien u l-għarfien espert, kif diġà appoġġjat permezz tan-Netwerks ta’ Referenza Ewropej, li jipprovdu struttura ta’ governanza għall-kondiviżjoni tal-għarfien u għall-koordinazzjoni tal-kura madwar l-UE fil-qasam tal-mard rari. Jekk post speċifiku (żona jew pajjiż) ma jkollux għarfien espert f’marda speċifika, in-netwerk jista’ jgħin lit-tobba jiksbu informazzjoni minn ċentri ta’ għarfien espert oħrajn f’postijiet oħrajn. Bl-istess mod, l-isptarijiet madwar l-Ewropa kollha jistgħu jużaw is-sistemi ta’ konnessjoni diġitali sabiex jaqsmu l-għarfien u jipprovdu appoġġ lil xulxin.

3.5.5.

Konsegwenza waħda ovvja tal-punti preċedenti hija li ċ-ċibersigurtà hija prijorità ewlenija. Kif indikat f’rapport tal-ENISA (Ir-Rapport dwar ix-Xenarju tat-Theddid tal-ENISA 2017: l-ogħla 15-il-Theddida u Tendenza Ċibernetika, Aġenzija tal-Unjoni Ewropea dwar is-Sigurtà tan-Netwerks u l-Informazzjoni), il-kumplessità tal-attakki u s-sofistikazzjoni ta’ azzjonijiet malizzjużi fiċ-ċiberspazju qed ikomplu jiżdiedu. Fix-xenarju tal-kura tas-saħħa, fejn bosta sistemi pervażivi huma konnessi u assi sinifikanti jinsabu f’riskju, pereżempju l-ħajja tal-pazjenti, informazzjoni personali sensittiva, riżorsi finanzjarji, eċċ., is-sigurtà tal-informazzjoni hija kwistjoni ewlenija. Fil-kuntest tat-trasformazzjoni diġitali, jenħtieġu metodi ġodda u gwida għall-immudellar tal-oqfsa ta’ valutazzjoni taċ-ċibersigurtà, ta’ kontromiżuri organizzattivi u tal-konformità tal-interoperabbiltà bbażati fuq iċ-ċibersigurtà.

3.5.6.

Il-KESE japprova wkoll l-appoġġ tal-UE lill-impriżi żgħar u medji li qegħdin jiżviluppaw soluzzjonijiet diġitali għall-kura ċċentrata fuq il-persuna u r-rispons tal-pazjenti. Il-kooperazzjoni naturalment se tinvolvi lill-awtoritajiet pubbliċi u partijiet ikkonċernati oħrajn impenjati biex jippromovu prinċipji kondiviżi jew rikonoxxuti reċiprokament għall-validazzjoni u ċ-ċertifikazzjoni ta’ soluzzjonijiet diġitali għall-adozzjoni fis-sistemi tas-saħħa (pereżempju, Saħħa-m u għajxien indipendenti).

3.5.7.

Il-KESE jemmen ukoll li l-inizjattivi preċedenti biex jinħarġu kards tal-kura tas-saħħa mill-Istati Membri Ewropej jridu jkomplu taħt il-priżma tat-trasformazzjoni diġitali tal-kura u tas-saħħa fis-suq diġitali. Minħabba n-natura sensittiva tad-data medika li tista’ tinħażen f’kards tas-Saħħa-e bħal dawn, huma jridu joffru protezzjoni soda tal-privatezza.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) ĠU C 283, 10.8.2018, p. 28.

(2) COM(2018) 233 final.

(3) ĠU C 434, 15.12.2017, p. 1; ĠU C 13, 15.1.2016, p. 14, u ĠU C 458, 19.12.2014, p. 54.

(4) ĠU C 434, 15.12.2017, p. 1.

(5) ĠU C 173, 31.5.2017, p. 33

(6) ĠU C 13, 15.1.2016, p. 14.

(7) ĠU C 283, 10.8.2018, p. 28.

(8) Forum Ekonomiku Dinji – Ir-Rapport dwar it-Teknoloġija tal-Informatika Globali 2014.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/66

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar a) “Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar l-azzjonijiet rappreżentattivi għall-protezzjoni tal-interessi kollettivi tal-konsumaturi, u li tħassar id-Direttiva 2009/22/KE”

[COM(2018) 184 final — 2018/0089 (COD)]

u (b) “Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li temenda d-Direttiva tal-Kunsill 93/13/KEE tal-5 ta’ April 1993, id-Direttiva 98/6/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, id-Direttiva 2005/29/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill u d-Direttiva 2011/83/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar infurzar aħjar u mmodernizzar tar-regoli tal-UE dwar il-protezzjoni tal-konsumatur”

[COM(2018) 185 final — 2018/0090 (COD)]

(2018/C 440/10)

Relatur:	Jarosław MULEWICZ
Korelatur:	Antonio LONGO

Konsultazzjoni

(a)	Parlament Ewropew, 2.5.2018

(a)	Kunsill, 22.5.2018

(b)	Parlament Ewropew, 2.5.2018

(b)	Kunsill, 22.5.2018

Bażi legali

Artikolu 114 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropa

Sezzjoni kompetenti

Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum

Adottata fis-sezzjoni

4.9.2018

Adottata fil-plenarja

20.9.2018

Sessjoni plenarja Nru

537

Riżultat tal-votazzjoni

(favur/kontra/astensjonijiet)

155/1/5

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jilqa’ l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea fir-rigward ta’ infurzar aħjar u mmodernizzar tar-regoli tal-UE dwar il-protezzjoni tal-konsumatur u l-objettiv li jiġu aġġornati regoli eżistenti sabiex jitqiesu drawwiet ġodda ta’ konsum u jiġu adattati għall-evoluzzjoni tas-suq uniku diġitali. Madankollu, kif irrakkomandat mill-Opinjoni tal-KESE dwar il-fraġilità tal-konsumaturi fil-kuntest tal-prattiki kummerċjali fis-suq intern (1), it-tħassib relatat man-nuqqas ta’ implimentazzjoni ta’ regoli eżistenti għad irid jiġi indirizzat.

1.2.

Il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni Ewropea dwar il-ħtieġa li tiġi mmodernizzata u ssemplifikata l-politika tal-konsumatur tal-UE u jqis li l-pakkett leġislattiv il-ġdid jista’ jikkontribwixxi għat-tnaqqis tad-distakk maħluq mit-tkabbir esponenzjali tal-kummerċ elettroniku, filwaqt li jdgħajjef il-fiduċja tal-konsumaturi u joħloq distorsjonijiet fis-suq uniku.

1.3.

B’mod globali, il-Kumitat jikkunsidra li l-armonizzazzjoni tal-liġi tal-protezzjoni tal-konsumaturi m’għandhiex tnaqqas il-livell ta’ protezzjoni tal-konsumatur fl-Istati Membri, filwaqt li tiġi bbilanċjata maċ-ċertezza legali tan-negozjanti. Il-KESE jirrikonoxxi l-konklużjonijiet ta’ REFIT li r-regoli tal-protezzjoni tal-konsumatur huma adatti għall-użu tagħhom iżda jinnota, ukoll, li numru dejjem jiżdied ta’ konsumaturi huma soġġetti għal kummerċjalizzazzjoni aggressiva u prattiki kummerċjali qarrieqa.

1.4.

Il-KESE jappoġġja l-proposta li d-drittijiet tal-konsumaturi jiġu estiżi għas-servizzi kollha diġitali “apparentement b’xejn” li għalihom l-utenti jagħtu data personali u mhux personali. Huwa jappoġġja wkoll trasparenza u responsabbiltà akbar għall-pjattaformi onlajn.

1.5.

Fir-rigward tar-reviżjoni tad-Direttiva 2011/83/UE dwar il-protezzjoni tad-drittijiet tal-konsumatur, ħarġu żewġ tipi differenti ta’ tħassib fi ħdan il-Kumitat. In-negozjanti huma favur l-aġġornament, is-semplifikazzjoni u l-adattament tal-informazzjoni prekuntrattwali, filwaqt li l-konsumaturi jikunsidraw li dawn ibaxxu l-livell ta’ protezzjoni tal-konsumatur.

1.6.

Il-KESE jqis li d-dispożizzjonijiet dwar il-kontenut diġitali, is-servizzi diġitali u l-bejgħ onlajn għandhom jiġu allinjati mal-leġislazzjoni dwar is-Suq Uniku Diġitali.

1.7.

Il-KESE jqis id-dritt ta’ rtirar bħala għodda effiċjenti għall-protezzjoni tal-konsumatur li m’għandhiex tiddgħajjef. Il-membri tal-Kumitat għandhom fehmiet differenti dwar il-proposta tal-Kummissjoni. In-negozjanti – b’mod partikolari, l-SMEs – jeħtieġu ċertezza legali addizzjonali dwar beni ttestjati indebitament u rimborż bikri. Il-konsumaturi jirrifjutaw l-emenda u jitolbu li jiġi appoġġjat l-istatus quo. Il-Kumitat jistieden lill-Kummissjoni tikkunsidra din id-dispożizzjoni importanti sabiex tipprovdi kompromess bejn l-interessi opposti.

1.8.

Il-KESE jqis li l-miżuri għall-protezzjoni tal-konsumaturi kontra “prodotti ta’ kwalità doppja” huma ġġustifikati u jappoġġja l-proposta tal-Kummissjoni għall-iżgurar ta’ trasparenza akbar.

1.9.

Il-Kumitat jappoġġja l-użu tal-mekkaniżmi għas-Soluzzjoni Alternattiva għat-Tilwim u għas-Soluzzjoni Online għat-Tilwim bħall-medjazzjoni jew l-arbitraġġ li għandhom jiġu promossi fil-livell Ewropew u nazzjonali.

1.10.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex tiżgura l-implimentazzjoni effettiva u l-infurzar tar-regoli eżistenti tal-protezzjoni tal-konsumatur mill-Istati Membri; biex tappoġġja l-armonizzazzjoni tar-regoli tal-protezzjoni tal-konsumatur; biex tippromovi l-kooperazzjoni transkonfinali tal-awtoritajiet nazzjonali permezz tas-sistema ta’ kooperazzjoni għall-protezzjoni tal-konsumatur (CPC) u biex tniedi kampanja ta’ komunikazzjoni sabiex tiġi ffaċilitata l-konformità tal-intrapriżi ż-żgħar u ta’ daqs medju mal-leġislazzjoni dwar il-protezzjoni tal-konsumatur.

1.11.

Il-KESE jistieden lill-Istati Membri biex jippromulgaw regoli aktar stretti għall-infurzar tal-leġislazzjoni eżistenti dwar il-protezzjoni tal-konsumatur, jindirizzaw ksur nazzjonali u transkonfinali u jippreservaw il-livell eżistenti ta’ protezzjoni tal-konsumatur.

1.12.

Il-KESE jappoġġja l-proposta għal kriterji speċifiċi għall-istabbiliment ta’ multi bħala strument effettiv tal-protezzjoni tal-konsumaturi. Huwa importanti li jkun hemm penali verament dissważivi għall-kumpaniji li jiksru r-regoli, li jammontaw għal perċentwal konsiderevoli tal-fatturat annwali tagħhom u filwaqt li jitqies il-ksur madwar l-UE kollha.

1.13.

Il-KESE jirrikonoxxi l-Proposta għal Direttiva dwar azzjonijiet rappreżentattivi għall-protezzjoni tal-interessi kollettivi tal-konsumaturi, u li tħassar id-Direttiva 2009/22/KE. Madankollu, il-KESE jiddispjaċih li r-rakkomandazzjonijiet tal-Opinjoni tal-KESE dwar Qafas Ewropew għal rimedju kollettiv (2) ma tqisux fl-abbozzar tal-proposta leġislattiva.

1.14.

Għandu jingħata aċċess faċli u malajr għall-ġustizzja liċ-ċittadini kollha tal-UE. Il-konsumaturi għandhom ikunu jistgħu jiksbu kumpens f’każ li jġarrbu preġudizzju bħala konsegwenza tal-ksur ta’ kuntratt. Għalhekk, il-Kumitat jilqa’ b’sodisfazzjon sistema ta’ rimedju mfassla apposta għal preġudizzju kollettiv. Din għandha tkun pragmatika, kosteffettiva, tipprovdi s-salvagwardji rilevanti u tqis is-sistemi ġudizzjarji nazzjonali eżistenti.

1.15.

Il-KESE jirrikonoxxi l-isforzi tal-Kummissjoni sabiex jiġu identifikati l-entitajiet ikkwalifikati li jistgħu jitolbu rimedju kollettiv, b’konformità mal-prinċipu tas-sussidjarjetà u l-leġislazzjoni nazzjonali.

1.16.

Barra minn hekk, l-Istati Membri għandhom jappoġġjaw il-ħolqien ta’ fondi għat-tilwim għal entitajiet ikkwalifikati. F’każijiet fejn il-preġudizzju jkun ta’ ammont żgħir u meta jkun impossibbli li jiġu intraċċati l-persuni kollha li jkunu ġarrbu preġudizzju, il-KESE jappoġġja l-proposta tal-Kummissjoni li jiġu allokati ammonti bħal dawn għal skopijiet pubbliċi; madankollu, il-Kumitat jitlob ċarezza dwar in-natura tagħhom (eż. assistenza, informazzjoni u programmi edukattivi favur il-konsumatur, fondi għat-tilwim).

1.17.

Finalment, salvagwardja importanti li għandha tiġi inkluża fid-Direttiva hija l-possibbiltà li wieħed jipparteċipa jew jirrifjuta li jipparteċipa f’azzjoni kollettiva. F’konformità mar-rakkomandazzjoni tal-Opinjoni tal-KESE dwar Qafas Ewropew għal rimedju kollettiv (3), il-konsumaturi għandhom ikunu liberi li jiddeċiedu jekk jixtiqux jipparteċipaw jew le f’azzjoni kollettiva.

2. Informazzjoni ta’ sfond u introduzzjoni

2.1.

Fil-11 ta’ April 2018, il-Kummissjoni Ewropea ħarġet pakkett leġislattiv dwar Patt Ġdid għall-Konsumaturi. Dan il-pakkett jinkludi Proposta għal Direttiva li temenda d-Direttiva 93/13/KEE (4), id-Direttiva 98/6/KE (5), id-Direttiva 2005/29/KE (6) u d-Direttiva 2011/83/UE (7) fir-rigward ta’ infurzar aħjar u mmodernizzar tar-regoli tal-UE dwar il-protezzjoni tal-konsumaturi u Proposta għal Direttiva dwar azzjonijiet rappreżentattivi għall-protezzjoni tal-interessi kollettivi tal-konsumaturi li tħassar id-Direttiva 2009/22/KE.

Id-Direttiva Omnibus

2.2.

Il-proposta tal-Kummissjoni COM(2018) 185 dwar infurzar aħjar u mmodernizzar tar-regoli tal-UE dwar il-protezzjoni tal-konsumatur għandha l-għan li tikkompleta l-mekkaniżmi eżistenti għall-protezzjoni tal-konsumatur, il-ksur transkonfinali u l-kummerċ elettroniku, kif ukoll li tnaqqas il-piż fuq in-negozjanti. Il-proposta ssegwi l-konklużjonijiet tal-kontroll tal-idoneità fil-qafas tal-programm REFIT dwar id-drittijiet tal-konsumatur tal-UE u l-liġi tal-kummerċjalizzazzjoni (8) u l-valutazzjoni dwar id-Direttiva 2011/83/UE dwar id-drittijiet tal-konsumatur.

2.3.

B’mod partikolari, il-Proposta għal Direttiva Omnibus tinkludi:

2.3.1.

L-introduzzjoni ta’ sanzjonijiet effettivi, proporzjonati u dissważivi b’mod ikkoordinat kemm għal ksur nazzjonali kif ukoll transkonfinali;

2.3.2.

Trasparenza mtejba fis-Suq Uniku Diġitali b’obbligi tat-trasparenza għall-pjattaformi onlajn;

2.3.3.

L-espansjoni tal-protezzjoni tal-konsumatur fl-isfera tas-servizzi diġitali, speċjalment dawk fejn il-konsumaturi ma jħallsux iżda jipprovdu data personali u mhux personali li għandha valur ekonomiku u għalhekk ma tistax titqies “b’xejn”;

2.3.4.

It-tnaqqis tal-piż għan-negozji, li jippermetti li l-professjonisti jużaw mezzi ġodda ta’ komunikazzjoni onlajn, bħal formoli tal-web jew chat bħala alternattiva għall-posta elettronika;

2.3.5.

Ir-reviżjoni ta’ ċerti aspetti relatati mad-dritt ta’ rtirar. B’mod partikolari, in-negozjant jista’ jirrimborża l-konsumatur biss wara li jkun spezzjona l-beni u jkun ivverifika li l-konsumatur ma “użax” il-beni pjuttost milli jkun limitat biex jittestjahom;

2.3.6.

Il-possibbiltà għall-Istati Membri li jillimitaw prattiki aggressivi u qarrieqa mhux mitluba fil-kuntest tal-bejgħ fid-dar u l-bejgħ fl-eskursjonijiet;

2.3.7.

L-inklużjoni espliċita ta’ prodotti ta’ “kwalità doppja” u l-azzjonijiet kummerċjali kollha marbuta magħha, inklużi prattiki kummerċjali qarrieqa, li huma partikolarment mifruxa fis-settur agroalimentari.

Id-Direttiva dwar l-azzjonijiet rappreżentattivi

2.4.

Il-proposta tal-Kummissjoni COM(2018) 184 dwar l-azzjonijiet rappreżentattivi għall-protezzjoni tal-interessi kollettivi tal-konsumaturi għandha tħejji l-pedament għal mekkaniżmu Ewropew ta’ rimedju kollettiv kontra ksur mifrux tal-liġi tal-protezzjoni tal-konsumatur. Din l-għodda, li diġà hija disponibbli f’ċerti Stati Membri tal-UE, għandha tiġi estiża għall-Istati kollha. Madankollu, il-prinċipju tas-sussidjarjetà għandu japplika billi jippermetti lill-Istati Membri jiddefinixxu din is-sistema fil-livell nazzjonali filwaqt li jinżammu dawk eżistenti.

2.5.

L-entitajiet ikkwalifikati fil-livell nazzjonali biss għandhom ikunu jistgħu jaġixxu f’isem il-konsumaturi u għandhom jikkonformaw ma’ xi wħud mir-rekwiżiti minimi introdotti mill-Kummisjoni Ewropea.

2.6.

Il-mekkaniżmu ta’ kumpens huwa marbut ma’ deċiżjoni ta’ inibizzjoni. L-entitajiet ikkwalifikati għandhom ikunu jistgħu jibdew każ ta’ rimedju kollettiv biss wara li qorti jew awtorità amministrattiva tkun aċċertat ksur tad-drittijiet tal-konsumatur. Id-direttiva tapplika għal ksur li jseħħ fil-livell nazzjonali u tal-UE, billi tippermetti rimedju kollettiv transkonfinali għall-konsumaturi.

2.7.

Mil-lat tal-kumpens għal preġudizzju li jġarrbu l-konsumaturi, il-proposta tagħmel distinzjoni bejn ammonti żgħar fejn il-kumpens jiġi dirett lejn kawża pubblika u ammonti sostanzjali fejn il-konsumaturi milquta jiġu kkumpensati direttament.

3. Kummenti ġenerali dwar id-Direttiva Omnibus

3.1.

Il-KESE jirrikonoxxi l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea fir-rigward tal-infurzar aħjar u l-immodernizzar tar-regoli tal-UE dwar il-protezzjoni tal-konsumatur u l-objettiv li jiġu aġġornati regoli eżistenti sabiex jitqiesu drawwiet ġodda ta’ konsum u jiġu adattati għall-evoluzzjoni tas-suq uniku diġitali. Madankollu, kif irrakkomandat mill-Opinjoni tal-KESE dwar il-fraġilità tal-konsumaturi fil-kuntest tal-prattiki kummerċjali fis-suq intern (9), għad irid jiġi indirizzat it-tħassib relatat man-nuqqas ta’ implimentazzjoni ta’ regoli eżistenti.

3.2.

Il-KESE jixtieq jirreferi għar-Rapport ta’ Informazzjoni dwar il-Liġi tal-Konsumatur u tal-Kummerċjalizzazzjoni (10) li javvulata kif l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fil-livell tal-UE jaraw l-implimentazzjoni tal-liġi tal-UE dwar il-konsumatur u l-kummerċjalizzazzjoni u r-Rapport ta’ Informazzjoni tal-KESE dwar id-Direttiva dwar id-Drittijiet tal-Konsumatur (11) li jivvaluta l-implimentazzjoni tad-Direttiva. Dawn ir-rapport ta’ informazzjoni ssejjsu fuq tliet għodod differenti ta’ ġbir tad-data: kwestjonarju, seduta tal-esperti u 9 missjonijiet ta’ ġbir ta’ informazzjoni f’Riga, Ruma, Varsavja, Madrid, Pariġi, Ateni, Vilnius, Lisbona u Brussell.

3.3.

Il-KESE josserva li l-proposta tal-Kummissjoni tqis ir-rapporti ta’ informazzjoni, issejjaħ għal aktar sensibilizzazzjoni, taħriġ u sforzi ta’ koordinazzjoni fir-rigward tal-politika tal-konsumatur u r-regolazzjoni tal-pjattaforma onlajn u l-ekonomija diġitali. Madankollu, it-tħassib tal-KESE dwar l-armonizzazzjoni tal-politika tal-konsumatur; il-frammentazzjoni tal-infurzar nazzjonali; il-ħtieġa li jiġu ffinanzjati l-kampanji ta’ sensibilizzazzjoni, li jitħeġġeġ it-tagħlim tul il-ħajja u li jiġu appoġġjati l-SME; is-semplifikazzjoni tal-informazzjoni legali għall-konsumaturi u l-promozzjoni ta’ skemi għal soluzzjoni alternattiva għat-tilwim, l-awtoregolamentazzjoni u l-kodiċijiet ta’ kondotta ma jiġux indirizzati kif imiss fil-proposta.

3.4.

Il-KESE jirrikonoxxi l-fatt li l-konsumaturi jistgħu jsibu ruħhom f’sitwazzjonijiet fejn dawn jiġu mqarrqa jew jiġu sfurzati b’mod aggressiv biex jikkonkludu kuntratti. Ġew identifikati kwistjonijiet speċifiċi fir-rigward ta’ ċentri telefoniċi li jbigħu kuntratti tal-enerġija, tat-telekomunikazzjonijiet jew tal-ilma li qed iqarrqu lill-konsumaturi. Bl-istess mod, ġie identifikat bejgħ bi pressjoni simili matul l-eskursjonijiet organizzati biex jinbiegħu prodotti lil ċerti kategoriji ta’ konsumaturi vulnerabbli. F’dawn is-sitwazzjonijiet, il-konsumaturi għandhom ikunu intitolati li jirtiraw mill-kuntratt tal-bejgħ u/jew jiġu kkumpensati għall-preġudizzju li jkunu ġarrbu.

3.5.

Kif irrakkomandat mill-Opinjoni tal-KESE dwar il-fraġilità tal-konsumaturi fil-kuntest tal-prattiki kummerċjali fis-suq intern, għandhom jiġu offruti lill-konsumaturi rimedji individwali adatti bħal rimborż, sostituzzjoni jew terminazzjoni tal-kuntratt tal-bejgħ. Ir-rimedji għandhom jiġu adattati wkoll għas-sitwazzjoni ta’ kull konsumatur, li jippermettulhom jagħżlu soluzzjonijiet imfassla apposta.

3.6.

Il-KESE jemmen ukoll li m’għandhiex titnaqqas l-armonizzazzjoni miksuba mil-leġislazzjoni tal-UE dwar il-protezzjoni tal-konsumatur. Il-fatt li mmorru pass lura ma joħloqx kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni; dan mhuwiex ta’ benefiċċju għall-konsumaturi jew għan-negozjanti.

3.7.

Il-KESE jissottolinja li tattiċi tal-bejgħ aggressivi u qarrieqa diġà huma pprojbiti mill-armonizzazzjoni sħiħa tad-Direttiva 2005/29/KE dwar Prattiki Kummerċjali Żleali. Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni Ewropea tiżgura infurzar aktar strett tar-regoli eżistenti mill-Istati Membri.

3.8.

Fi ħdan il-Kumitat, insibu fehmiet differenti dwar il-proposta tal-Kummissjoni li jiġu limitati ċerti metodi ta’ distribuzzjoni. In-negozjanti jemmnu li dawn il-miżuri m’għandhomx jiġu limitati għall-bejgħ fid-dar, li jistigmatizza settur ekonomiku sħiħ, iżda għandhom jimmiraw il-prattiki aggressivi kollha; il-konsumaturi jappoġġjaw il-possibbiltà li l-Istati Membri jillimitaw ċerti metodi ta’ bejgħ għal kategoriji mmirati ta’ beni (bħall-mediċini, l-armi, il-farmaċewtiċi) għal raġunijiet ta’ saħħa u sigurtà.

3.9.

F’dan ir-rigward, il-kooperazzjoni bejn l-Aworitajiet tal-Protezzjoni tal-Konsumaturi tal-Istati Membri fil-qafas tar-regolament CPC hija essenzjali sabiex jiġu indirizzati b’mod effiċjenti l-prattiki ħżiena, mingħajr ma jiġu ppenalizzati l-operaturi legali. L-informazzjoni dwar in-negozjanti għadha tkun aċċessibbli għall-konsumaturi, u għandhom jiġu promossi kampanji ta’ sensibilizzazzjoni fil-livell nazzjonali u tal-UE.

3.10.

Fir-rigward tar-reviżjoni tad-Direttiva 2011/83/UE dwar il-protezzjoni tad-drittijiet tal-konsumatur, ħarġu żewġ tipi ta’ pożizzjonijiet u preokkupazzjonijiet differenti fi ħdan il-Kumitat. In-negozjanti huma favur l-aġġornament, is-semplifikazzjoni u l-adattament tal-informazzjoni prekuntrattwali, filwaqt li l-konsumaturi jikunsidraw li dawn ibaxxu l-livell ta’ protezzjoni tal-konsumatur. Il-Kumitat huwa favur approċċ ibbilanċjat bejn il-protezzjoni tal-konsumatur u ċ-ċertezza legali tan-negozjanti. Il-KESE jqis li d-dispożizzjonijiet dwar il-kontenut diġitali, is-servizzi diġitali u l-bejgħ onlajn għandhom jiġu allinjati mal-leġislazzjoni dwar is-Suq Uniku Diġitali.

3.11.

Fir-rigward tal-pjattaformi onlajn, it-trasparenza dwar l-identifikazzjoni u r-responsabbiltà tagħhom għandhom jieħdu preċedenza. Il-KESE jemmen li huwa essenzjali li l-konsumatur jikseb l-informazzjoni kollha rilevanti dwar il-kontroparti tiegħu fil-mument meta jiffirma kuntratt. Barra minn hekk, it-trasparenza tal-pjattaformi onlajn hija fattur essenzjali għall-iżvilupp tas-Suq Uniku Diġitali kemm għall-konsumaturi kif ukoll għan-negozji (B2B) (12).

3.12.

Barra minn hekk, il-KESE jappoġġja wkoll il-proposta li d-drittijiet tal-konsumatur jiġu estiżi għas-servizzi kollha diġitali “b’xejn” li għalihom l-utenti jagħtu data personali jew mhux personali. Peress li data bħal din għandha valur kummerċjali, ikun inġust għall-konsumaturi li tiġi kkunsidrata “b’xejn” u ma tiġix ipprovduta l-protezzjoni rilevanti. Is-sett ta’ miżuri propost mill-Kummissjoni Ewropea jagħmilha possibbli li, tal-inqas parzjalment, tiġi bbilanċjata mill-ġdid ir-relazzjoni bejn l-atturi globali ewlenin tal-pjattaformi onlajn u l-utenti individwali.

3.13.

Il-KESE huwa favur l-introduzzjoni ta’ mekkaniżmi moderni ta’ skambju ta’ informazzjoni bejn in-negozjanti u l-konsumaturi (jiġifieri, chatbots, formoli onlajn). Il-Kumitat jikkunsidra li dawn il-mekkaniżmi għandhom jissemplifikaw id-djalogu bejn il-partijiet dment li jiġu inklużi salvagwardji adegwati għall-konsumaturi, bħall-possibbilità li jiġi intraċċat l-iskambju tal-informazzjoni, li tinkiseb informazzjoni addizzjonali u li jitressqu lmenti. B’mod partikolari, dejjem għandu jkun possibbli li jintużaw forom tradizzjonali ta’ kuntatt (pereżempju, ċentri telefoniċi).

3.14.

Il-KESE jappoġġja l-kunċett tad-dritt ta’ rtirar u jirrikonoxxi r-rwol tiegħu bħala għodda effiċjenti għall-protezzjoni tal-konsumaturi li m’għandhiex tiddgħajjef. Il-proposta tal-Kummissjoni tirriskja li tillimita d-drittijiet tal-konsumatur mingħajr ma tipprovdi evidenza adegwata dwar l-abbuż sistematiku u mifrux ta’ drittijiet bħal dawn. Min-naħa l-oħra, in-negozjanti u, b’mod partikolari, l-SMEs jeħtieġu ċertezza legali addizzjonali dwar beni ttestjati indebitament u rimborż bikri. Il-Kumitat jistieden lill-Kummissjoni biex tikkunsidra dan il-punt importanti mill-ġdid sabiex jintlaħaq kompromess ibbilanċjat.

3.15.

Il-KESE jilqa’ l-kjarifiki dwar il-prodotti bi kwalità doppja peress li jidher li ċerti prodotti, b’mod partikolari tal-ikel, ġew immarkati b’mod identiku anke jekk il-kompożizzjoni tagħhom kienet differenti, bir-riskju li l-konsumaturi jiġu mqarrqa. Id-deskrizzjoni u t-tikkettar qarrieqa tal-prodotti għandhom jiġu pprojbiti sabiex tiġi żgurata t-trasparenza.

3.16.

Il-KESE jappoġġja l-proposta għal kriterji speċifiċi għall-istabbiliment ta’ multi bħala strument effettiv tal-protezzjoni tal-konsumaturi. Kif ġie indikat mill-Grupp Konsultattiv Ewropew għall-Konsumaturi, huwa importanti li jkun hemm penali dissważivi li jammontaw għal perċentwal konsiderevoli tal-fatturat annwali tal-kumpaniji li jiksru r-regoli u li titqies id-dimensjoni tal-ksur madwar l-UE kollha. Il-Kummissjoni għandha teżamina l-possibbiltà li l-proposta tiġi allinjata mad-dispożizzjonijiet tar-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data.

3.17.

Il-KESE jappoġġja wkoll l-użu tal-mekkaniżmi għas-Soluzzjoni Alternattiva għat-Tilwim u għas-Soluzzjoni Online għat-Tilwim (13) bħall-medjazzjoni jew l-arbitraġġ, li għandhom jiġu promossi fil-livell nazzjonali. Is-soluzzjonijiet barra mill-qorti jistgħu jkunu għażla qabel azzjonijiet quddiem il-qrati u għandhom jiġu appoġġjati jekk ikunu rilevanti. Il-qrati għandhom jibqgħu għażla tal-aħħar istanza. Il-proposta tal-Kummissjoni Ewropea għandha tkompli tappoġġja dawn l-għażliet sabiex jiġu solvuti l-kwistjonijiet relatati mal-protezzjoni tal-konsumatur.

3.18.

B’mod globali, il-KESE jqis li s-sostenibbiltà u l-kwalità għandhom ikunu fil-qalba tal-katina tal-provvista, sabiex il-protezzjoni tal-konsumatur tiġi żgurata matul iċ-ċiklu tal-ħajja kollu tal-produzzjoni.

4. Kummenti speċifiċi dwar l-azzjonijiet kollettivi fl-UE

4.1.

Il-KESE jirrikonoxxi l-Proposta għal Direttiva dwar l-azzjonijiet rappreżentattivi għall-protezzjoni tal-interessi kollettivi tal-konsumaturi, u li tħassar id-Direttiva 2009/22/KE (14). Madankollu, il-Kumitat jiddispjaċih li ma tqieset l-ebda waħda mir-rakkomandazzjonijiet tal-għadd ta’ Opinjonijiet tal-KESE dwar Qafas Ewropew għal rimedju kollettiv (15) fl-abbozzar tal-proposta leġislattiva.

4.2.

L-evalwazzjoni tal-Kontroll tal-Idoneità REFIT wriet li r-riskju tal-ksur tal-liġi tal-UE li jaffettwa l-interessi kollettivi tal-konsumaturi qiegħed jiżdied minħabba l-globalizzazzjoni ekonomika u d-diġitalizzazzjoni. Barra minn hekk, għadd ta’ Stati Membri ma jipprevedux mekkaniżmi effettivi ta’ rimedju kollettiv kumpensatorji mfassla għal sitwazzjonijiet ta’ preġudizzju estensiv u ma implimentawx is-salvagwardji pprovduti mir-Rakkomandazzjoni 2013 tal-Kummissjoni Ewropea dwar rimedju kollettiv (16).

4.3.

Għandu jingħata aċċess faċli u malajr għall-ġustizzja liċ-ċittadini kollha tal-UE. Il-konsumaturi għandhom ikunu jistgħu jiksbu kumpens f’każ ta’ preġudizzju li jġarrbu bħala konsegwenza ta’ ksur ta’ kuntratt. Madankollu, l-istess japplika għan-negozjanti, li m’għandhomx ikunu l-mira ta’ tilwim mhux dovut. Azzjonijiet kollettivi huma strument ġudizzjarju, id-dritt proċedurali, dritt fundamentali li tippermetti lill-interessi omoġeni diffużi, kollettivi u individwali protetti b’mod ġudizzjarju taħt l-Artikolu 81 TFUE li għandha tkun newtrali u mhux limitat għall-konsumaturi (l-ambjent, id-drittijiet tal-ħaddiema, l-SMEs, l-enerġija, l-ekonomija kollaborattiva, l-ekonomija ċirkolari, il-pjattaformi, kollha tad-drittijiet diġitali, eċċ.).

4.4.

Għalhekk, il-Kumitat jilqa’ b’sodisfazzjon sistema ta’ rimedju mfassla apposta għal preġudizzju kollettiv. Din għandha tkun pragmatika, kosteffettiva, tipprovdi s-salvagwardji rilevanti u tqis is-sistemi ġudizzjarji nazzjonali eżistenti (pereżempju, in-Norveġja jew id-Danimarka). Id-Direttiva tal-UE għandha tiddefinixxi l-linji ta’ gwida prinċipali għal azzjoni armonizzata fi grupp fil-livell tal-UE, u tgħid b’mod ċar x’għandu jkun regolat minn strument legali tal-UE u x’għandu jitħalla f’idejn l-Istati Membri, skont is-sussidjarjetà; għandha tiżgura wkoll li l-iskema tikkontribwixxi għal applikazzjoni aktar effiċjenti, rapida, affordabbli u ġusta tal-ġustizzja; tiżgura kumpens effettiv u totali għad-danni u tipprovdi s-sostenibbiltà ta’ dan il-mekkaniżmu mil-lat ta’ finanzjament adatt. Il-proposta attwali tal-Kummissjoni ma tissodisfax dawn l-objettivi.

4.5.

Il-KESE jirrikonoxxi l-isforzi tal-Kummissjoni sabiex jiġu identifikati l-entitajiet ikkwalifikati li jistgħu jitolbu rimedju kollettiv, b’konformità mal-prinċipju tas-sussidjarjetà. Għandu jiġi kkjarifikat ukoll li l-post ta’ stabbiliment tal-entità kkwalifikata għandu jkun il-post tal-ġurisdizzjoni u għandu jiddetermina l-liġi applikabbli. Barra minn hekk, il-KESE huwa tal-fehma li l-Kummissjoni għandha telabora iżjed dwar ir-rwol tal-imħallef biex jiddeċiedi dwar il-konsistenza tal-pretensjoni; l-oneru tal-prova u l-produzzjoni ta’ provi; ir-reġim tad-“deċiżjoni” – “inter partes” jew “erga omnes” u r-reġim tal-appelli.

4.6.

L-ispejjeż legali kollha tal-azzjonijiet kollettivi għandhom jiġu appoġġjati skont is-sistemi nazzjonali ta’ għajnuna ġudizzjarja.

4.7.

L-organizzazzjonijiet tal-konsumaturi jew tas-soċjetà ċivili għandhom ikunu jistgħu jirċievu finanzjament u konsulenza legali biex jitolbu rimedju. Għandu jkun hemm fondi speċifiċi li jgħinu lill-entitajiet ikkwalifikati jħallsu lill-professjonisti legali. L-Istati Membri għandhom jappoġġjaw il-ħolqien ta’ fondi għat-tilwim għal entitajiet ikkwalifikati.

4.8.

Mil-lat ta’ kumpens, il-leġislazzjoni proposta ma tindirizzax bis-sħiħ il-ħtieġa li jiġi pprovdut kumpens attwali lill-konsumaturi għall-preġudizzju li jkunu ġarrbu. Il-proposta għandha tirreferi b’mod ċar għall-kumpens tal-ammont totali li jkunu tilfu l-konsumaturi, irrispettivament mill-preġudizzju mġarrab.

4.9.

Il-KESE jinsab imħasseb dwar il-protezzjoni tad-drittijiet tal-intraprendituri, inkluża s-salvagwardja tas-sigrieti tal-kumpanija. Mingħajr ma tiddgħajjef il-protezzjoni tal-konsumaturi li jkunu ġarrbu l-preġudizzju, il-KESE jilqa’ l-introduzzjoni tal-mekkaniżmi li jikkonfermaw il-garanzija tal-kunfidenzjalità tal-informazzjoni mogħtija, mhux biss fl-istadju tal-proċedimenti, iżda anke fid-deċiżjonijiet finali.

4.10.

Bl-istess mod, in-negozjanti jilqgħu b’sodisfazzjon il-possibbiltà li kwalunkwe każ jiġi solvut fi żmien qasir, inkluż permezz tal-mekkaniżmi għas-soluzzjoni tat-tilwim alternattivi msemmija hawn fuq.

4.11.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex fil-proposta għal rimedju kollettiv tinkorpora rakkomandazzjoni għall-Istati Membri ħalli jużaw innovazzjonijiet teknoloġiċi kif diġà sar mill-entitatijiet ODR u ADR li huma l-aktar avvanzati, b’mod partikolari f’dak li jirrigwarda l-ġbir tal-parteċipant għal azzjoni kollettiva. Din il-miżura għandha tippermetti iffrankar sinifikanti tal-ispejjeż għall-organizzaturi tal-azzjoni kollettiva u għall-organizzazzjonijiet tal-konsumatur li jiddeċiedu li jissieħbu. Il-Kummissjoni għandha wkoll tħeġġeġ l-iskambju tal-aħjar prattiki b’enfasi speċifika fuq il-ġbir tad-data li tikkonċerna l-każijiet kollha li huma s-suġġett ta’ azzjoni kollettiva.

4.12.

F’konformità mar-rakkomandazzjoni tal-Opinjoni tal-KESE dwar Qafas Ewropew għal rimedju kollettiv (17), il-Kumitat jemmen li l-konsumaturi għandhom ikunu liberi li jiddeċiedu jekk jixtiqux jipparteċipaw jew le f’azzjoni kollettiva. B’mod partikolari, il-KESE jemmen li parteċipazzjoni tkun adatta għal każijiet li jinvolvu numru limitat ta’ vittmi li jkunu ġarrbu preġudizzju sinifikanti, filwaqt li n-nuqqas ta’ parteċipazzjoni jkun aktar adatt għal każijiet li jinvolvu numru kbir ta’ vittmi li jkunu ġarrbu preġudizzju limitat.

Brussell, l-20 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) ĠU C 12, 15.1.2015, p. 1.

(2) ĠU C 170, 5.6.2014, p. 68.

(3) ĠU C 170, 5.6.2014, p. 68.

(4) Id-Direttiva tal-Kunsill 93/13/KEE tal-5 ta’ April 1993 dwar klawżoli inġusti f’kuntratti mal-konsumatur (ĠU L 95, 21.4.1993, p. 29).

(5) Id-Direttiva 98/6/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-16 ta’ Frar 1998 dwar il-protezzjoni tal-konsumatur fl-indikazzjoni tal-prezzijiet ta’ prodotti offruti lill-konsumaturi (ĠU L 80, 18.3.1998, p. 27).

(6) Id-Direttiva 2005/29/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-11 ta’ Mejju 2005 dwar prattiċi kummerċjali żleali fin-negozju mal-konsumatur fis-suq intern li temenda d-Direttiva tal-Kunsill 84/450/KEE, id-Direttivi 97/7/KE, 98/27/KE u 2002/65/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, u r-Regolament (KE) Nru 2006/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (ĠU L 149, 11.6.2005, p. 22).

(7) Id-Direttiva 2011/83/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-25 ta’ Ottubru 2011 dwar drittijiet tal-konsumatur, li temenda d-Direttiva tal-Kunsill 93/13/KEE u d-Direttiva 1999/44/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill u li tħassar id-Direttiva tal-Kunsill 85/577/KEE u d-Direttiva 97/7/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (ĠU L 304, 22.11.2011, p. 64).

(8) SWD(2017) 208 final u SWD(2017) 209 final, ippubblikati fit-23.5.2017 (mhux disponibbli bil-Malti).

(9) ĠU C 12, 15.1.2015, p. 1.

(10) Rapport ta’ Informazzjoni tal-KESE imressaq quddiem is-sessjoni plenarja tal-14.12.2016 (INT/796).

(11) Rapport ta’ Informazzjoni tal-KESE imressaq quddiem is-sessjoni plenarja tal-14.12.2016 (INT/795).

(12) Opinjoni tal-KESE: TEN/662 – Korrettezza u trasparenza għall-utenti kummerċjali tas-servizzi tal-intermedjazzjoni online (Ara paġna 177 tal-Ġurnal Uffiċjali).

(13) Id-Direttiva 2013/11/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal- 21 ta’ Mejju 2013 dwar is-soluzzjoni alternattiva għat-tilwim, għat-tilwim tal-konsumaturi u li temenda r-Regolament (KE) Nru 2006/2004 u d-Direttiva 2009/22/KE (id-Direttiva dwar l-ADR tal-konsumaturi) (ĠU L 165, 18.6.2013, p. 63).

(14) Id-Direttiva 2009/22/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-23 ta’ April 2009 dwar inġunzjonijiet għall-protezzjoni tal-interessi tal-konsumaturi (ĠU L 110, 1.5.2009, p. 30).

(15) ĠU C 170, 5.6.2014, p. 68.

(16) Ir-Rakkomandazzjoni 2013/396/UE tal-Kummissjoni tal-11 ta’ Ġunju 2013 dwar prinċipji komuni għal mekkaniżmi ta’ rimedju kollettiv ta’ inġunzjoni u kumpensatorji fl-Istati Membri (ĠU L 201, 26.7.2013, p. 60).

(17) ĠU C 170, 5.6.2014, p. 68.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/73

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ewropew Ekonomiku u Soċjali u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Aġenda Ewropea għar-Riċerka u l-Innovazzjoni imġedda — l-opportunità tal-Ewropa li ssawwar il-ġejjieni tagħha”

(Il-kontribut tal-Kummissjoni Ewropea għal-laqgħa Informali tal-mexxejja tal-UE dwar l-innovazzjoni f’Sofia fis-16 ta’ Mejju 2018)

(COM(2018) 306 final)

(2018/C 440/11)

Relatur:	Ulrich SAMM
Korelatur:	Stefano PALMIERI

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 18.6.2018
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea

Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	196/1/2

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

1.2.

Il-KESE jilqa’ l-fatt li l-innovazzjoni għandha ġġorr piż akbar u jfakkar is-sejħa tiegħu li l-politika futura ta’ finanzjament jeħtieġ li tkun ibbilanċjata tajjeb għall-katina kollha tar-riċerka u tal-innovazzjoni, mir-riċerka fundamentali sa dik xprunata mill-prodott. L-innovazzjoni hija ċentrali għat-tkabbir ekonomiku u l-istrumenti l-ġodda b’mod partikolari se jkunu ta’ benefiċċju għall-SMEs. Il-KESE jtenni l-importanza tal-investiment pubbliku fir-riċerka u l-iżvilupp bħala mutur ewlieni għall-produzzjoni u s-sostenn ta’ effetti sekondarji fuq l-ekonomiji tal-Istati Membri.

1.3.

Il-KESE jilqa’ wkoll l-għan li r-regoli tal-għajnuna mill-Istat jiġu ssemplifikati aktar sabiex jiffaċilitaw il-kombinazzjoni ta’ fondi differenti, li tista’ tkun strumentali sabiex jingħelbu d-differenzi kbar bejn l-Istati Membri u r-reġjuni f’termini tan-numru ta’ proġetti ta’ riċerka u innovazzjoni ta’ suċċess.

1.4.

Orizzont Ewropa jeħtieġ jinvesti f’oqsma fejn hemm valur miżjud Ewropew partikolari. Proġetti ta’ riċerka kollaborattiva għandhom jingħataw prijorità, peress li dawn jissodisfaw dan ir-rekwiżit b’mod li kważi l-ebda programm ieħor ma jagħmel hekk.

1.5.

1.6.

L-appoġġ għall-mobilità tar-riċerkaturi permezz tal-Azzjonijiet Marie Skłodowska-Curie (MSCA) huwa fattur ewlieni ieħor għat-tisħiħ ulterjuri taż-Żona Ewropea tar-Riċerka, filwaqt li l-politiki tal-UE u dawk nazzjonali għandhom jimmiraw li jistabbilixxu kundizzjonijiet tax-xogħol attraenti u adegwati għall-professjonisti biex jevitaw il-fenomenu ta’ eżodu ta’ mħuħ li huwa kontroproduttiv għall-ksib tal-koerenza fl-UE.

1.7.

1.8.

Il-KESE jemmen li inizjattivi li jgħinu lill-SMEs biex jikkapitalizzaw fuq l-eżitu tar-riċerka u l-innovazzjoni, kif ukoll jisfruttawh, għandhom jiġu appoġġjati b’mod aktar effettiv.

2. Introduzzjoni

2.1.

Fil-laqgħa informali tal-Mexxejja tal-UE dwar l-innovazzjoni f’Sofija fis-16 ta’ Mejju 2018, il-Kummissjoni Ewropea stiednet lil dawk preżenti biex jiddiskutu u jagħtu gwida strateġika b’mod ġenerali fid-dawl tal-Qafas Finanzjarju Pluriennali li jmiss u l-prijoritajiet li għandhom jingħataw, b’mod partikolari, lir-Riċerka u lill-Innovazzjoni. Għal dan il-għan, il-KE pproponiet prijoritajiet u inizjattivi ġodda fil-Komunikazzjoni tagħha (1).

2.2.

Din il-proposta sservi wkoll bħala l-ewwel pass lejn id-definizzjoni tal-Programm Qafas li jmiss (FP9 jew Orizzont Ewropa) li għandu l-għan li jkompli u li jtejjeb il-programm Orizzont 2020 (2) li kellu suċċess.

2.3.

Bl-istess mod, huma proposti attivitajiet sabiex jappoġġjaw l-innovazzjoni u jagħtu spinta lit-tmexxija industrijali b’segwitu għall-Istrateġija għall-Politika Industrijali tal-UE (3) mġedda.

3. Kontenut essenzjali tal-proposta

3.1.

Il-proposta tal-Kummissjoni Ewropea hija maħsuba biex tiżgura li r-riċerka u l-innovazzjoni jkomplu jkunu waħda mill-politiki essenzjali u l-prijoritajiet ta’ finanzjament tal-UEfil-futur, fost strumenti baġitarji differenti. Tingħata aktar enfasi lill-innovazzjoni sabiex l-Ewropa tkun minn ta’ quddiem nett fl-innovazzjoni tal-ħolqien tas-suq.

3.2.

Il-Kummissjoni tipproponi li jiżdiedu l-investimenti fir-riċerka u fl-innovazzjoni billi jiġu allokati madwar EUR 100 biljun għall-programm futur Orizzont Ewropa u l-Programm ta’ Riċerka u Taħriġ tal-Euratom. (4)

3.3.

Bl-istess mod, il-Kummissjoni pproponiet li jiġu mmobilizzati madwar EUR 11-il biljun għal strumenti bbażati fuq is-suq, inklużi strumenti finanzjarji u garanziji baġitarji fi spazju ddedikat taħt il-Fond InvestEU, li mbagħad jimmobilizza EUR 200 biljun ta’ investiment privat sabiex jiġu appoġġjati r-riċerka u l-innovazzjoni.

3.4.

L-Istati Membri huma mħeġġa jieħdu l-passi meħtieġa sabiex iżidu n-nefqa tagħhom fir-riċerka u fl-innovazzjoni sabiex jilħqu t-3 % tal-mira tal-PDG.

3.5.

Tnedija tal-ewwel sett ta’ missjonijiet ta’ riċerka u innovazzjoni fil-livell tal-UE b’għanijiet deċiżivi, ambizzjużi u b’valur miżjud Ewropew b’saħħtu. Il-missjonijiet se jħeġġu investiment u parteċipazzjoni f’bosta setturi fil-ktajjen tal-valur, oqsma ta’ politika (eż. l-enerġija u l-klima, it-trasport, il-manifattura avvanzata, is-saħħa u n-nutrizzjoni, id-diġitali), u dixxiplini xjentifiċi (inklużi xjenzi soċjali u umanistiċi).

3.6.

Huwa propost li, kull meta jiġu rriveduti l-politika u l-leġislazzjoni tal-UE u l-oqfsa regolatorji nazzjonali, għandu jiġi applikat il-prinċipju ta’ innovazzjoni, sabiex jiġi żgurat li l-impatt fuq l-innovazzjoni jiġi vvalutat b’mod sħiħ.

3.7.

Se jiġi stabbilit Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni (EIC) sabiex jidentifika u jespandi l-innovazzjoni rivoluzzjonarja u ta’ taqlib, billi jiffoka fuq innovazzjonijiet b’pass mgħaġġel u ta’ riskju għoli li għandhom potenzjal qawwi li joħolqu swieq totalment ġodda.

3.8.

Miżuri sabiex jiżdied l-investiment privat fir-riċerka u fl-innovazzjoni u inizjattivi ta’ espansjoni:

—	l-implimentazzjoni ta’ Programm Pan-Ewropew għal Fondi ta’ Fondi tal-Kapital ta’ Riskju (VentureEU);

—	it-traspożizzjoni tad-Direttiva (5) dwar il-prevenzjoni ta’ oqfsa ta’ ristrutturar, it-tieni opportunitajiet kif ukoll miżuri sabiex tiżdied l-effiċjenza tal-proċeduri tar-ristrutturar, tal-insolvenza u tal-ħelsien mid-dejn.

3.9.

Aktar semplifikazzjoni tar-regoli tal-għajnuna mill-Istat sabiex tiġi ffaċilitata l-kombinazzjoni ta’ fondi differenti mingħajr xkiel u l-użu aħjar ta’ standards ta’ valutazzjoni komuni għal proġetti ta’ riċerka u innovazzjoni.

3.10.

Il-Kummissjoni tirrakkomanda sistema fiskali (6) li tappoġġja l-innovazzjoni billi tippermetti li l-ispejjeż tal-investiment fir-riċerka u fl-innovazzjoni jkunu jistgħu jitnaqqsu mit-taxxa, b’indennizzi addizzjonali għal kumpaniji li m’ilhomx li fetħu.

3.11.

L-introduzzjoni ta’ tikketta ta’ Xjenza Miftuħa għall-universitajiet u l-organizzazzjonijiet ta’ riċerka pubblika sabiex jingħataw is-setgħa biex ikunu aktar intraprenditorjali u interdixxiplinarji.

4. Kummenti ġenerali

4.1.

Il-KESE jilqa’ l-fatt li anki fil-kuntest tal-Qafas Finanzjarju Pluriennali 2021-2027, il-Kummissjoni għamlitha ċara li r-riċerka u l-innovazzjoni għandhom ikomplu jkunu prijorità essenzjali tal-UE. Programm b’saħħtu u ta’ suċċess li jgħaqqad l-eċċellenza, l-infrastrutturi tar-riċerka konġunta, il-kollaborazzjoni bejn il-fruntieri kif ukoll is-sinerġiji bejn l-akkademja, l-industrija, l-SMEs u l-organizzazzjonijiet ta’ riċerka huwa strument ta’ politika ewlieni sabiex jinkiseb tkabbir ekonomiku Ewropew sostenibbli u kompetittività u sabiex jiġu indirizzati l-isfidi ewlenin li taffaċċja s-soċjetà Ewropea.

4.2.

Il-KESE jilqa’ l-fatt li l-innovazzjoni għandha ġġorr piż akbar u jfakkar is-sejħa tiegħu li l-politika futura ta’ finanzjament jeħtieġ li tkun ibbilanċjata tajjeb għall-katina kollha tar-riċerka u tal-innovazzjoni, minn riċerka fundamentali sa dik xprunata mill-prodott (7). L-innovazzjoni hija ċentrali għat-tkabbir ekonomiku u b’mod partikolari, l-istrumenti l-ġodda se jkunu ta’ benefiċċju għall-SMEs. Il-KESE jtenni l-importanza tal-investiment pubbliku fir-riċerka u l-iżvilupp bħala mutur ewlieni għall-produzzjoni u s-sostenn ta’ effetti sekondarji fuq l-ekonomiji tal-Istati Membri.

4.3.

Fir-rigward tal-aspettattivi għoljin li huma relatati mal-impatt ta’ Orizzont Ewropa u r-rwol tiegħu fl-iżgurar tal-kompetittività Ewropea, il-KESE jirrakkomanda finanzjament ta’ EUR 120 biljun, kif ġie propost ukoll mill-Parlament Ewropew. L-istituzzjonijiet Ewropej għandhom juru li dawn fehmu l-importanza kbira ħafna tar-riċerka u tal-innovazzjoni għall-kompetittività futura tal-UE

4.4.

Il-KESE jemmen li jeħtieġ li jiżdied il-volum ta’ investiment tal-UE biex jgħin lill-ħaddiema Ewropej sabiex iżommu ruħhom aġġornati dwar l-iżviluppi u jiksbu kwalifiki għal professjonijiet diġitali. Barra minn hekk, il-KESE jemmen li inizjattivi li jgħinu lill-SMEs biex jikkapitalizzaw fuq l-eżitu tar-riċerka u l-innovazzjoni, kif ukoll jisfruttawh, għandhom jiġu appoġġjati b’mod aktar effettiv.

5. Kummenti speċifiċi

5.1. Ir-riċerka tul il-katina tal-valur kollha

5.1.1.

Il-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej għandhom jintużaw biex idaħħlu lir-reġjuni fl-ekonomija tal-innovazzjoni. Għandhom jinħolqu sinerġiji mal-Programm Orizzont Ewropa, il-Fond InvestEU, il-Fond Soċjali Ewropew, il-Programm Erasmus+, il-Programm Diġitali Ewropew, il-Politika Agrikola Komuni u programmi oħra.

5.1.2.

L-UE hija l-aktar żona miftuħa tar-riċerka u tal-innovazzjoni fid-dinja. Mhux biss tilqa’ organizzazzjonijiet tar-riċerka minn madwar id-dinja kollha fil-proġetti tagħha, iżda din tikkollabora wkoll b’mod estensiv ma’ msieħba internazzjonali fuq programmi konġunti. Orizzont Ewropa jeħtieġ li jinvesti f’dawk l-oqsma fejn hemm valur miżjud Ewropew speċjali. Proġetti ta’ riċerka kollaborattiva (8) għandhom jingħataw prijorità, peress li dawn jissodisfaw dan ir-rekwiżit b’mod li kważi l-ebda programm ieħor ma jagħmel hekk: sabiex isir aktar progress fuq l-isfidi soċjetali li ma jistgħux jissolvew fil-livell nazzjonali, dawn il-proġetti jlaqqgħu flimkien lill-aħjar xjenzjati, kif ukoll l-aktar partijiet interessati innovattivi mill-qasam tal-SMEs u l-Industrija fl-Ewropa. Billi jikkombinaw il-ħiliet u l-kompetenzi tagħhom fid-dixxiplini kollha, il-proġetti ta’ riċerka kollaborattiva jirriżultaw f’benefiċċji ta’ valur għaċ-ċittadini Ewropej.

5.1.3.

Il-KESE huwa konvint li bosta sfidi soċjetali ewlenin jistgħu jissolvew biss fil-livell Ewropew u jeħtieġu l-isforzi konġunti ta’ diversi atturi, billi jmorru lil hinn mill-kamp ta’ applikazzjoni ta’ proġetti ta’ riċerka kollaborattiva individwali. Din hija r-raġuni għaliex l-idea tal-missjonijiet hija appoġġjata. Il-KESE jirrikonoxxi li għanijiet ambizzjużi komuni għandhom il-potenzjal li jispiraw u joħolqu momentum, jiġifieri r-rieda li tittieħed azzjoni, fost bosta komunitajiet, inkluż il-pubbliku. Il-missjonijiet għandhom joffru perspettiva ta’ finanzjament fit-tul matul il-perjodu ta’ finanzjament sħiħ tal-Orizzont Ewropa. Huwa essenzjali li, l-ewwel u qabel kollox, il-missjonijiet jiġu kkunċettwalizzati bħala missjonijiet ta’ riċerka ta’ skala kbira anki jekk dawn jintegraw bosta partijiet ikkonċernati fis-sottoproġetti tagħhom. Sabiex jinkisbu l-għanijiet ambizzjużi tal-missjonijiet, dawn jeħtieġ li jkopru l-katina kollha tal-innovazzjoni u jinkludu attivitajiet ta’ riċerka dwar il-Livelli kollha ta’ Tħejjija Teknoloġika. Il-KESE jħeġġeġ biex ma tingħatax stampa esaġerata u mhux reali tal-kunċett sempliċi tal-missjonijiet, iżda li dawn jingħataw il-finanzjament adegwat meħtieġ għall-għanijiet tagħhom. Dawn l-għanijiet għandhom ikunu kemm li jistgħu jintlaħqu kif ukoll tanġibbli.

5.1.4.

Wieħed mill-punti pożittivi tal-programmi qafas ta’ riċerka Ewropej huwa l-impenn tanġibbli tagħhom madwar l-UE kollha li jrawmu Żona ta’ Riċerka Ewropea li tkun miftuħa għall-Istati Membri kollha. Sinerġiji aktar b’saħħithom bejn il-programm qafas li jmiss u l-fondi strutturali jistgħu jappoġġjaw dan l-aċċess miftuħ. It-tnaqqis tad-distakk bejn ir-reġjuni b’mod aktar effettiv huwa wieħed mill-isfidi politiki ewlenin għas-snin li ġejjin, u sħubiji effettivi bejn istituzzjonijiet tar-riċerka jistgħu jkunu fattur ewlieni.

5.1.5.

Strument importanti f’dan il-kuntest huma l-inizjattivi ewlenin tal-FET. Dawn huma kkaratterizzati minn fokus qawwi fuq l-iżvilupp ta’ teknoloġiji innovattivi. Dan huwa punt pożittiv uniku. L-Ewropa jeħtieġ li tippermetti lilha nnifisha proġetti ta’ skala kbira u fit-tul li jistgħu jifilħu livell ta’ inċertezza u li jkunu innovattivi daqskemm jidhru li jħarsu ’l quddiem. Għalhekk, għandha ssir distinzjoni ċara bejn inizjattivi ewlenin tal-FET u l-missjonijiet. Huwa essenzjali li l-inizjattivi ewlenin tal-FET futuri jibdew kif ippjanat u jitkomplew sabiex jirċievu finanzjament ta’ prijorità.

5.1.6.

Li l-infrastruttura tar-riċerka tkun aċċessibbli madwar l-UE kollha u lil hinn minnha hija waħda mill-istejjer ta’ suċċess tal-programmi qafas. Bla dubju, infrastruttura ta’ riċerka mill-aqwa tiġbed l-aħjar xjenzjati u spiss huwa biss l-aċċess għal infrastruttura tar-riċerka li jagħmel ir-riżultati rivoluzzjonarji possibbli. Għalhekk, l-infrastruttura tar-riċerka teħtieġ b’mod urġenti finanzjament akbar fil-livell Ewropew, mhux it-tnaqqis fis-sehem tal-baġit li l-Kummissjoni Ewropea pprevediet fil-proposta tagħha. L-iżgurar tal-aċċess tal-utenti mill-pajjiżi tal-UE13 jkun tħassib ta’ prijorità.

5.1.7.

L-appoġġ tal-mobilità tar-riċerkaturi permezz tal-Azzjonijiet Marie Skłodowska-Curie (MSCA) huwa fattur ewlieni ieħor sabiex tkompli tissaħħaħ iż-Żona Ewropea tar-Riċerka u jinħoloq impatt li ma jistax jinkiseb fil-livell nazzjonali. Il-KESE jilqa’ kwalunkwe inizjattiva mfassla sabiex tappoġġja l-mobbiltà ta’ riċerkaturi li jaħdmu f’SMEs. Madankollu, il-KESE huwa preokkupat dwar il-fenomenu ta’ eżodu ta’ mħuħ li jista’ anke jikber permezz ta’ finanzjament għall-mobilità u b’hekk jitlob għal politiki nazzjonali u tal-UE biex jiffokaw fuq l-istabbiliment ta’ kundizzjonijiet tax-xogħol adegwati u attraenti għall-professjonisti biex tiġi evitata din it-tendenza, li hija kontroproduttiva għall-ksib tal-koerenza fl-UE.

5.1.8.

Għandu jiġi nnutat li l-partijiet ikkonċernati akkademiċi minn isitituzzjonijiet iffinanzjati mill-pubbliku f’bosta Stati Membri ma jitħallewx jieħdu self. Għalhekk Orizzont Ewropa għandu primarjament jibqa’ ffukat fuq il-kofinanzjament, mhux is-self.

5.1.9.

Il-KESE jissieħeb fit-talba lill-Istati Membri sabiex jieħdu l-passi meħtieġa biex iżidu n-nefqa tagħhom fir-riċerka u fl-innovazzjoni sabiex jilħqu t-3 % tal-mira tal-PDG.

5.2. Riċerka u Innovazzjoni għal swieq ġodda u koeżjoni fl-Ewropa

5.2.1.

Kif enfasizzat fis-7 rapport dwar il-koeżjoni ekonomika, seoċjali u territorjali, ir-riċerka u l-innovazzjoni fl-UE għadhom ikkonċentrati ħafna f’numru limitat ta’ reġjuni. Fi Stati Membri tal-Majjistral, konnessjonijiet interreġjonali tajbin, forza tax-xogħol b’ħiliet għolja u ambjent tan-negozju attraenti għamluha possibbli li wieħed jikkapitalizza fuq “ir-riċerka u l-innovazzjoni” bħala xprunaturi tanġibbli għall-appoġġ tal-kompetittività ekonomika u l-koeżjoni soċjali. Fi Stati Membri tan-Nofsinhar u tal-Lvant, il-prestazzjoni tal-innovazzjoni hija aktar batuta u reġjuni viċin iċ-ċentri tal-innovazzjoni – prinċipalment il-bliet kapitali – ma jibbenefikawx mill-viċinanza tagħhom. Dan jitlob li jkun hemm politiki li jgħaqqdu lill-kumpaniji, liċ-ċentri tar-riċerka u lil servizzi ta’ negozju speċjalizzati madwar ir-reġjuni. Il-KESE jemmen li aktar semplifikazzjoni tar-regoli tal-għajnuna mill-Istat sabiex tiġi ffaċilitata l-kombinazzjoni ta’ fondi differenti mingħajr xkiel tista’ tkun ċentrali għal dan l-objettiv.

5.2.2.

Il-programmi tar-“riċerka u l-innovazzjoni” ta’ wara l-2020 għandhom iqisu d-dimensjonijiet ekonomiċi, soċjali u territorjali li jikkaratterizzaw ir-reġjuni tal-UE, billi jevitaw l-implimentazzjoni ta’ strateġiji ta’ “wieħed tajjeb għal kulħadd”. Dan l-approċċ jista’ jiġi appoġġjat mill-implimentazzjoni ta’ strateġiji bbażati fuq innovazzjoni “miftuħa”. Fir-rigward tad-dimensjoni territorjali tal-politiki dwar ir-“Riċerka u l-Innovazzjoni”, huwa importanti li jinbnew programmi u prijoritajiet ġodda, billi jitqiesu l-aspetti ekonomiċi u soċjali li jikkaratterizzaw it-territorji fejn se tiġi implimentata l-azzjoni.

5.2.3.

Il-programmi u l-politki tar-“riċerka u l-innovazzjoni” ta’ wara l-2020 għandhom ikunu konsistenti mal-miri tal-“Ekonomija għall-Ġid Komuni – ECG”, mudell ekonomiku sostenibbli mmirat lejn il-koeżjoni soċjali. L-ECG huwa proċess ta’ “innovazzjoni soċjali” u intraprenditorija pożittiva utli għall-promozzjoni u l-appoġġ ta’ ideat ġodda li simultanjament isolvu l-ħtiġijiet soċjali, joħolqu relazzjonijiet soċjali ġodda u jsaħħu l-ħolqien ta’ valur ekonomiku.

5.2.4.

Minkejja l-impenji wiesgħa li saru bħala parti mill-implimentazzjoni tal-programmi 2014-2020, l-aċċess tal-SMEs għal opportunitajiet ta’ tkabbir ibbażati fuq l-innovazzjoni kellu impatt żgħir f’termini ta’ kompetittività u ħolqien tal-impjiegi. Il-qafas ta’ appoġġ għar-riċerka u l-innovazzjoni f’xi reġjuni għadu kumpless wisq, u dan jiskoraġġixxi lill-mikrointrapriżi u lill-intrapriżi ta’ daqs żgħir milli jipparteċipaw b’mod partikolari fi proġetti tal-UE. Il-KESE, għalhekk, jilqa’ l-iżvilupp ta’ Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni (EIC) li għandu jaċċellera l-kummerċjalizzazzjoni u l-espansjoni tal-innovazzjonijiet minn negozji ġodda li joħorġu minn proġetti ta’ Orizzont Ewropa. L-EIC jista’ jsir mekkaniżmu li jaħdem b’iżjed ħeffa għall-ikkompletar tal-aħħar passi sabiex jingħalaq id-distakk tal-innovazzjoni.

5.2.5.

Sabiex l-opportunitajiet ta’ riċerka u innovazzjoni jittrasformaw f’fatturi għal kompetittività u żvilupp ekonomiku, huwa essenzjali li tiġi appoġġjata l-kooperazzjoni bejn l-SMEs u l-istituzzjonijiet RŻI, negozji ġodda intraprenditorji bbażati fuq it-trasferiment ta’ riċerka u innovazzjoni, u attivitajiet ta’ kkowċjar u ġbir ta’ fondi. Il-KESE jqis li huwa importanti li jiġu appoġġjati t-trasferiment u l-kapitalizzazzjoni tal-mudell ta’ “l-ispiral kwintuplu” biex tingħata spinta lis-sħubijiet pubbliċi u privati.

5.2.6.

L-SMEs jistgħu jkunu l-mexxejja f’termini ta’ “innovazzjonijiet soċjali miftuħa”, li fihom l-għarfien ġenerali tal-bniedem għan-netwerking u l-kapaċitajiet għall-ħolqien konġunt, it-tfassil konġunt u l-innovazzjoni konġunta jkunu fundamentali għall-kisba sħiħa tal-innovazzjoni soċjali fl-Ewropa kollha. Hija meħtieġa l-promozzjoni ta’ politiki ta’ innovazzjoni xierqa għall-SMEs, kif diġà qed isir mill-inizjattiva EUREKA. Dan il-kompitu jista’ jiġi speċifikament iffaċċjat mill-istituzzjonijiet li jistgħu jappoġġjaw lill-SMEs direttament biex jinvolvu rwieħhom fi żvilupp u innovazzjoni tan-negozju, bħall-Kmamar tal-Kummerċ.

5.2.7.

Sabiex jiġi rrispettat il-prinċipju tas-sussidjarjetà u l-kapaċitajiet konsiderevoli tar-reġjuni u tal-Istati Membri fil-qasam tal-appoġġ lejn l-SMEs, dan madankollu jħeġġeġ li jkun hemm fokus fuq il-valur miżjud Ewropew. Dan jista’ jsir fl-appoġġ tal-kollaborazzjoni ta’ aktar minn żewġ atturi tal-innovazzjoni fl-Ewropa jew fl-għoti ta’ kapital lill-innovaturi b’kunċetti li jkunu wisq riskjużi biex jiġu appoġġjati fil-livell nazzjonali. Barra minn hekk, is-semplifikazzjoni tal-istrumenti msemmija hawn fuq għandha twassal għal aktar effiċjenza tax-xenarju tal-finanzjament. Għalhekk huwa mistenni li l-EIC jkun jeħtieġ inqas sehem tal-baġit tal-Orizzont Ewropa mill-istrumenti finanzjarji ta’ Orizzont 2020, mhux iż-żieda konsiderevoli prevista fil-proposta tal-KE. Fil-programmi tar-“riċerka u l-innovazzjoni” ta’ wara l-2020 għandu jingħata aktar appoġġ lill-aspetti kwalitattivi tal-miri.

5.2.8.

L-“intelliġenza” ta’ sistema soċjoekonomika ma tistax titkejjel biss fuq il-bażi ta’ indikaturi kwantitattivi bħal nefqa fuq ir-riċerka u l-innovazzjoni; għandu jsir ukoll użu minn indikaturi kwalitattivi bħat-tip ta’ innovazzjonijiet miġjuba, vantaġġi għas-soċjetà ċivili u n-numru ta’ impjiegi ġodda maħluqa. Il-KESE, għalhekk, jilqa’ dan.

5.2.9.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon il-fatt li taħt il-QFP il-ġdid, il-Kummissjoni inkludiet l-aċċessibilità bħala “kondizzjoni abilitanti”. Il-finanzjament tar-R&I kollha tal-UE u dawk nazzjonali għandhom jissodisfaw kompletament il-kriterji ta’ aċċessibbiltà b’mod li r-riżultati jibbenefikaw il-gruppi soċjali kollha, inklużi persuni b’diżabilità, li jirrappreżentaw 15 % tal-popolazzjoni tal-UE.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) COM(2018) 306 final.

(2) Ara ĠU C 34, 2.2.2017, p. 66“Evalwazzjoni ta’ Orizzont 2020” (Rapport ta’ Informazzjoni).

(3) ĠU C 197, 8.6.2018, p. 10.

(4) L-allokazzjoni baġitarja proposta ta’ EUR 100 biljun għall-2021-2027 tinkludi EUR 97,6 biljun taħt Orizzont Ewropa (li minnhom EUR 3,5 biljun se jiġu allokati taħt il-Fond InvestEU) u EUR 2,4 biljun għall-Programm ta’ Riċerka u Taħriġ tal-Euratom.

(5) COM(2016) 723 final.

(6) Antiċipata taħt il-Bażi Komuni Konsolidata tat-Taxxa Korporattiva (BKKTK).

(7) ĠU C 34, 2.2.2017, p. 66

(8) Riċerka kollaborattiva b’minimu ta’ tliet imsieħba minn Stati Membri differenti tagħmilha possibbli li jingħaqdu l-isforzi biex jġu indirizzati sfidi li ma jistgħux jiġu indirizzati minn pajjiż wieħed waħdu u toħloq sinerġiji fil-qasam tar-riċerka fi ħdan l-UE, u b’hekk jinħoloq valur miżjud sinifikanti tal-UE, bħal dawk imfassla u implimentati minn EUREKA.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/79

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolamenti (UE) Nru 596/2014 u (UE) 2017/1129 fejn tidħol il-promozzjoni tal-użu ta’ swieq tat-tkabbir tal-SMEs”

(COM(2018) 331 final — 2018/0165 (COD))

(2018/C 440/12)

Relatur:

Mihai IVAŞCU

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 11.6.2018 Kunsill, 21.6.2018
Bażi legali	Artikolu 114 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	196/1/1

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jappoġġja l-proposta tal-Kummissjoni li s-swieq kapitali jsiru alternattiva kredibbli għall-finanzjament u jemmen li għandu jintlaħaq bilanċ bejn it-tliet objettivi ewlenin tal-proposta: jitkabbru s-swieq tal-SMEs, jittaffew il-piżijiet u jiżdied il-livell tal-likwidità. Il-Kummissjoni Ewropea (KE) m’għandhiex tirregolamenta żżejjed, iżda żżomm livell ta’ ostakli li jiskoraġġixxi lill-kumpaniji li ma jkunux ippreparati.

1.2.

Il-KESE jesprimi t-twemmin tiegħu li l-proposta attwali, għalkemm hija pass fid-direzzjoni t-tajba, mhijiex biżżejjed biex tindirizza l-ostakli eżistenti fis-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs. Filwaqt li fil-fatt hemm ħtieġa għal approċċ olistiku, kull pass individwali għandu jġorr il-piż tiegħu stess.

1.3.

Meta mqabbla mal-kumpaniji fl-Istati Uniti, għadd ħafna akbar ta’ kumpaniji fl-UE għadhom ifittxu l-krediti bankarji bħala għażla ta’ finanzjament, xi drabi anki billi jaċċettaw spejjeż addizzjonali sinifikanti. Hemm il-ħtieġa għal aktar edukazzjoni finanzjarja, peress li s-swieq pubbliċi tal-UE kellhom diffikultà biex jattiraw emittenti ġodda u l-għadd ta’ IPOs ma żdiedx b’mod sinifikanti.

1.4.

Il-KESE jżomm mal-opinjonijiet preċedenti tiegħu li l-livell baxx ta’ komunikazzjoni (1) u approċċi burokratiċi (2) huma ostakli sinifikanti u għandu jsir sforz ħafna akbar biex dawn l-ostakli jingħelbu. Il-komunikazzjoni minn Brussell għandha dejjem timmira lejn il-parti t’isfel tal-katina – l-SMEs infushom –, billi tinvolvi l-assoċjazzjonijiet tal-SMEs, is-sħab soċjali, il-kmamar tal-kummerċ, u l-bqija.

1.5.

Il-proposta biex jinżammu biss l-elenki permanenti ta’ persuni b’informazzjoni privileġġjata għall-SMEs u l-estensjoni ta’ jumejn proposta għall-iskadenza tal-iżvelar ta’ tranżazzjonijiet tal-amministraturi huma milqugħa tajjeb ħafna. Fir-rigward ta’ dawn, il-KESE jista’ jissuġġerixxi biss li l-KE tkompli tesplora metodi biex jitneħħa l-piż minn fuq l-SMEs u jitqiegħed fuq partijiet ikkonċernati oħrajn bħal, pereżempju, l-Awtoritajiet Nazzjonali Kompetenti (NCAs).

1.6.

Il-prospett imtaffi fil-fatt huwa tnaqqis sinifikanti fil-piż, iżda l-KESE jikkunsidra li għandhom jiġu eżaminati aktar possibbiltajiet kif il-prospett ta’ trasferiment jiġi semplifikat b’mod gradwali għal dawk il-kumpaniji li jkunu wrew il-maturità tagħhom billi jkunu ġew elenkati fis-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs għal għadd sinifikanti ta’ snin.

1.7.

Il-KESE huwa favur il-bidliet proposti għar-reġim tat-titjib tas-suq u jwissi kontra talbiet ta’ spjegazzjoni dettaljati u/jew preskrittivi żżejjed mill-NCAs.

1.8.

Il-KESE jagħti l-parir li l-KE tikkunsidra l-possibbiltà li tattira investituri istituzzjonali, bħal fondi providenti privati, biex jinvestu fuq dawn is-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs, billi tipprovdi inċentivi, speċjalment fir-rigward tat-trattament tat-taxxa. L-Istati Membri għandhom jesploraw il-possibbiltajiet għal aktar skemi attraenti ta’ appoġġ għall-investiment fil-livell nazzjonali.

1.9.

Il-kuntratti ta’ likwidità jintlaqgħu bl-aħjar mod, speċjalment għas-swieq sottożviluppati. Il-KESE jemmen li d-29 reġim dwar il-kuntratti ta’ likwidità mħejji mill-Kummissjoni Ewropea se joħloq għażla addizzjonali għall-emittenti, flimkien mal-leġislazzjoni nazzjonali.

1.10.

Il-KESE jixtieq jiġbed l-attenzjoni li hija meħtieġa valutazzjoni tal-impatt bir-reqqa u regolari. Dawn il-valutazzjonijiet, li jsiru kull sena, jistgħu jipprovdu informazzjoni siewja għal bidliet futuri għall-qafas regolatorju.

2. Il-proposta tal-Kummissjoni Ewropea

2.1.

Din il-proposta għal Regolament tagħmel parti mill-aġenda tal-Unjoni tas-Swieq Kapitali u tiffoka fuq bidliet speċifiċi għall-funzjonament tas-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs, li bdew jiġu rregolati minn Jannar 2018. L-UE għamlet progress konsiderevoli biex iżżid is-sorsi ta’ finanzjament hekk kif id-ditti jespandu b’mod gradwali, u biex tagħmel il-finanzjament abbażi tas-suq disponibbli b’mod aktar mifrux madwar l-UE. Diġà hemm fis-seħħ regoli ġodda sabiex tingħata spinta lill-investiment tal-fondi ta’ kapital ta’ riskju tal-UE (EuVECA) f’negozji ġodda u kumpaniji ta’ daqs medju. Flimkien mal-Fond Ewropew tal-Investiment, il-Kummissjoni nediet ukoll programm pan-Ewropew għal Fondi ta’ Fondi tal-Kapital ta’ Riskju (VentureEU).

2.2.

L-għan ewlieni tal-proposta huwa li tagħmilha aktar faċli biex l-intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju jiġu elenkati u jużaw is-swieq kapitali sabiex jiffinanzjaw it-tkabbir tagħhom. Il-proposta tinkludi l-irfinar tal-qafas inizjali li jirrappreżenta pass ’il quddiem lejn regolamentazzjoni aħjar u aktar effettiva.

2.3.

Il-proposta se tapplika għall-kumpaniji kollha li huma elenkati fis-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs, irrispettivament minn jekk ikunux SMEs jew le. L-ewwel nett, dan jiżgura li l-kumpaniji li qed jikbru malajr ma jiġux penalizzati għall-prestazzjoni ekonomika pożittiva tagħhom; u t-tieni nett, li dawn is-swieq se jkunu jistgħu jattiraw kumpaniji kbar ukoll. Bl-introduzzjoni ta’ dawn ir-regoli l-ġodda, il-Kummissjoni tistenna li se jirreġistraw aktar Faċilitajiet Multilaterali tan-Negozjar (MTFs) bħala Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs (sa issa, huma biss 3 minn 40 li għamlu dan).

2.4.

Il-proposta tinkludi tnaqqis li:

—	inaqqas il-piż għall-SMEs fir-rigward tal-obbligi tar-reġistrazzjoni u tad-divulgazzjoni filwaqt li jippreserva l-integrità tas-suq u fluss komprensiv ta’ informazzjoni lill-investituri;

—	joħloq regoli komuni għal kuntratti ta’ likwidità fis-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs, li jippermettu żieda fil-likwidità tal-ishma;

—

jippermetti lill-utenti jipproduċu prospett imtaffi meta jkunu qed jippruvaw jimxu lejn suq irregolat (kategorija ġdida ta’ prospett ta’ trasferiment se tippermetti lill-utenti li jkun ilhom elenkati għal mill-anqas tliet snin jiċċaqilqu aktar faċilment sabiex jaċċessaw il-boroż ewlenin, biex b’hekk jimmiraw lejn likwidità aħjar u lejn għadd akbar ta’ investituri).

3. Kummenti ġenerali

3.1.

L-SMEs jirrappreżentaw 99,8 % tal-intrapriżi kollha mhux finanzjarji fl-UE, fejn jiġġeneraw madwar 58 % tal-valur miżjud totali u jimpjegaw aktar minn 90 miljun persuna. Madankollu, kull sena jfallu madwar 200 000 SME, li jaffettwaw aktar minn 1,7 miljun ħaddiem (3).

3.2.

Skont l-Istħarriġ dwar l-Investiment tal-BEI tal-2016/2017, l-SMEs normalment jiddependu fuq fondi interni għall-investiment (aktar minn 60 %) (4). Il-bqija huma magħmula l-aktar minn strumenti bankarji. Il-finanzjament ibbażat fuq is-suq mhux qed jilħaq il-potenzjal tiegħu. Il-KESE jemmen li huwa kruċjali li dan jiżdied għal kumpaniji innovattivi, jew għal dawk bi profil tar-riskju/redditu għoli.

Tabella 1

Sors ta’ investiment finanzjarju fl-aħħar sena finanzjarja, UE28 (5)

(%)
	Mikro	Żgħar	Medji	Kbar
Fondi interni jew qligħ imfaddal	71	64	59	57
Finanzjament estern	28	35	38	38
Krediti bankarji	60	60	57	54
Finanzjament bankarju ieħor	11	8	10	11
Lokazzjoni	18	23	24	23
Fatturament	2	3	3	4
Self mingħand familja/ħbieb	4	2	1	1
Għotjiet	4	3	4	3
Bonds	0	0	1	4
Ekwità	0	0	0	1
Oħrajn	1	1	1	1
Finanzjament intragrupp	0	1	3	5
Nota: Il-kumpaniji kollha li investew fl-aħħar sena finanzjarja (minbarra risposti ma nafx/rifjutati).

3.3.

Il-KESE jixtieq jinnota r-riluttanza tal-SMEs biex ifittxu finanzjament minn swieq kapitali u r-rieda tagħhom li jġarrbu spejjeż miżjuda ta’ finanzjament permezz tal-kreditu bankarju. Din il-karatteristika kulturali hija waħda mill-fatturi differenzjali prinċipali mis-swieq kapitali l-aktar ta’ suċċess tal-Istati Uniti u d-dipendenza aktar baxxa tal-kumpaniji Amerikani fuq krediti bankarji. Edukazzjoni finanzjarja ulterjuri hija ta’ importanza kbira.

3.4.

F’opinjonijiet oħra, il-KESE diġà esprima t-twemmin tiegħu li “approċċ burokratiku u l-kumplessità tar-regoli amministrattivi għadhom prevalenti fil-politiki tal-SMEs tal-UE u l-mekkaniżmi ta’ appoġġ attwali, minkejja l-isforzi kontinwi fil-livell tal-UE biex jiġi minimizzat il-piż amministrattiv” (6).

3.5.

Il-KESE diġà esprima l-appoġġ tiegħu għal proposti oħra li għandhom l-għan li jnaqqsu l-piż amministrattiv tat-tfassil ta’ prospetti għall-emittenti kollha, b’mod partikolari għall-SMEs, emittenti frekwenti ta’ titoli u ħruġ sekondarju (7). Barra minn dan, il-KESE spjega li “Filwaqt li s-self mill-bank huwa realtà, jinħtieġ ukoll aċċess għall-ekwità bħala għodda finanzjarja iżda dan mhuwiex żviluppat biżżejjed fl-Ewropa minħabba reġimi tat-taxxa punittivi, nuqqas ta’ kultura ta’ ekwità, litteriżmu finanzjarju dgħajjef u skemi ta’ insolvenza frammentati” (8).

3.6.

Il-KESE huwa favur l-inizjattiva tal-Kummissjoni Ewropea li jitnaqqas il-piż amministrattiv minn fuq l-SMEs, li jippermettilhom ikollhom aċċess aktar faċli għas-swieq kapitali u jiddiversifikaw is-sorsi ta’ finanzjament tagħhom. Il-KESE jappoġġja wkoll l-objettiv iddikjarat ta’ din il-proposta li tiżdied il-likwidità tal-ishma maħruġa mill-emittenti tas-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs.

3.7.

Għalkemm il-vantaġġi li l-SMEs ikunu elenkati fis-swieq iddedikati huma ovvji, u għalkemm dan itejjeb u jiddiversifika l-opportunitajiet ta’ finanzjament tagħhom, is-swieq pubbliċi tal-UE fil-verità kellhom diffikultà biex jattiraw emittenti ġodda, u l-għadd ta’ offerti pubbliċi inizjali mhux qed jiżdied b’mod sinifikanti. Huma biss 3 000 minn aktar minn 20 miljun SME eżistenti li huma elenkati u hemm biss nofs l-ammont ta’ IPOs meta kkumparat ma’ dak ta’ qabel il-kriżi finanzjarja. Likwidità insuffiċjenti f’dawn is-swieq issarraf fi spejjeż ogħla għall-emittenti biex iżidu l-kapital u d-detenturi tal-kapital joqogħdu lura milli jinvestu, u dan ifisser li l-intermedjarji tas-suq huma inqas inklinati li jappoġġjaw il-kumpaniji elenkati żgħar.

3.8.

Il-finanzjament mill-bejgħ ta’ ishma huwa fundamentali għall-kumpaniji innovattivi li joħolqu valur u tkabbir, u speċjalment għall-kumpaniji li għandhom profil tar-riskju/redditu għoli. Il-finanzjament ta’ ekwitajiet inizjali u dawk fi istadju bikri jista’ jagħti spinta lill-ħolqien u lill-iżvilupp ta’ ditti, filwaqt li strumenti oħrajn ta’ ekwità, bħal pjattaformi speċjalizzati għall-elenkar pubbliku tal-SMEs, jistgħu jipprovdu riżorsi finanzjarji għal SMEs orjentati lejn it-tkabbir u għal dawk innovattivi. Barra minn hekk, il-finanzjament mill-bejgħ ta’ ishma jista’ jkun aktar xieraq mill-finanzjament b’dejn għall-SMEs li jkunu nieqsa minn kollateral, li jkollhom flussi ta’ flus negattivi jew irregolari, jew jeħtieġu maturitajiet itwal biex l-investimenti tagħhom jagħtu l-frott (9).

3.9.

Is-swieq tal-UE għadhom frammentati u ma jidhirx li jistgħu jappoġġjaw għadd kbir ta’ IPOs. Jidher li l-Ewropa għandha pożizzjoni b’saħħitha biex tkabbar ditti innovattivi b’teknoloġija avvanzata, iżda meta dawn il-kumpaniji jkunu jeħtieġu investimenti kapitali robusti, normalment ifallu. Il-kumpaniji li qed jikbru malajr, sikwit ukoll joħorġu mis-suq tal-UE favur l-Istati Uniti, fejn ifittxu skemi ta’ opzjoni ta’ stokks aktar aċċessibbli.

3.10.

Il-kumpaniji elenkati huma anqas dipendenti fuq il-finanzjament bankarju, jistgħu jaċċessaw bażi ta’ investiment akbar, u jkollhom profil pubbliku ogħla. Minkejja dan, irid isir aktar xogħol biex jiġi żviluppat qafas regolatorju aktar konduttiv biex jiġi appoġġjat l-aċċess għall-finanzjament pubbliku għal intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju, speċjalment bil-promozzjoni tat-tikketta tas-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs. Għandu jintlaħaq ukoll il-bilanċ ġust bejn il-protezzjoni tal-investituri u l-integrità tas-suq permezz ta’ regolamentazzjoni xierqa.

3.11.

L-SMEs b’sorsi differenti ta’ finanzjament huma aktar robusti u kompetittivi, jibbenefikaw minn tnaqqis fl-ispejjez u minn perspettivi ta’ żvilupp aħjar. Dan jippermetti suq tax-xogħol aktar b’saħħtu u opportunitajiet aħjar għaċ-ċittadini li qed ifittxu impjieg, irrispettivament mil-livell ta’ taħriġ tagħhom.

3.12.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni Ewropea tikkunsidra tnaqqis ulterjuri għar-regoli u r-rekwiżiti tas-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs, sabiex tiddistingwihom aħjar minn swieq irregolati u tagħmilhom aktar attraenti bħala swieq fil-livell tad-dħul.

4. Kummenti speċifiċi

4.1.

Il-KESE jappoġġja bis-sħiħ l-isforzi li għaddejjin biex is-swieq kapitali jsiru alternattiva kredibbli għall-finanzjament, bħala parti mill-aġenda tal-Unjoni tas-Swieq Kapitali. Madankollu, għad hemm xi dubji dwar jekk l-isforzi attwali humiex biżżejjed biex jitnaqqsu l-ostakli konsiderevoli li attwalment jeżistu fis-suq. L-SMEs ma jidhirx li qed ibiddlu l-imġiba tal-finanzjament tagħhom; għalhekk, jeħtieġ li jsir aktar. Il-Kummissjoni Ewropea rrikonoxxiet li dan huwa biss pass wieħed ’il quddiem u mhux soluzzjoni sħiħa għall-isfidi kollha tas-swieq kapitali.

Tabella 2

It-tipi ta’ finanzjament li l-SMEs jixtiequ jaraw aktar fit-taħlita finanzjarja matul it-tliet snin li ġejjin, UE28 (10)

4.2.

Filwaqt li għadu jrid jiġi stabbilit jekk fil-fatt dawn humiex se jnaqqsu l-ispejjeż tal-konformità, itaffu l-piżijiet u jippromovu l-likwidità fis-suq – peress li dawn l-objettivi huma pjuttost ambizzjużi –, il-KESE jemmen li l-miżuri proposti huma pass fid-direzzjoni t-tajba.

4.3.

Il-KESE jemmen li l-għadd żgħir ta’ SMEs li jiksbu aċċess għal finanzjament ibbażat fuq is-suq huwa minħabba n-nuqqas ta’ komunikazzjoni fil-livell baxx. Il-messaġġi u l-għodod fil-livell tal-UE mhumiex qed jilħqu l-parti t’isfel tal-katina – jiġifieri l-SMEs fil-mira. Dan minħabba diversi raġunijiet, l-aktar importanti minħabba l-insuffiċjenza ta’ interazzjoni u komunikazzjoni proattiva minn Brussell għall-Istati Membri u għall-assoċjazzjonijiet tal-SMEs, is-sħab soċjali jew il-kmamar tal-kummerċ. Il-KESE wissa dwar dan f’opinjoni preċedenti (11), iżda s’issa ftit li xejn ra titjib.

4.4.

Min-naħa l-oħra, l-għadd żgħir ta’ investituri istituzzjonali fis-swieq tal-ishma u tal-bonds tal-SMEs jista’ jiġi spjegat min-nuqqas ta’ inċentivi previsti għal dawn l-investituri, speċjalment dawk li jirrigwardaw it-trattamenti tat-taxxa. Il-KESE jirrakkomanda lill-Kummissjoni sabiex tanalizza din il-possibilità.

4.5.

Il-KESE jilqa’ l-estensjoni ta’ jumejn proposta għall-iskadenza biex it-tranżazzjonijiet tal-maniġers isiru pubbliċi. Din hija għodda importanti biex jiġu ppreservati t-trasparenza u s-simetrija tas-swieq iż-żgħar, iżda l-iskadenza ta’ tlett ijiem kienet restrizzjoni kritika għall-SMEs. Il-KESE jemmen li l-emenda proposta se twassal għal proċedura aktar razzjonalizzata f’perjodi aktar diffiċli jew b’aktar xogħol għall-kumpaniji. Il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni għandha tesplora modi biex tneħħi l-piż amministrattiv minn fuq il-kumpaniji u tmexxih fuq atturi oħrajn, bħall-NCAs.

4.6.

Il-KESE diġà esprima l-appoġġ sħiħ tiegħu għas-semplifikazzjoni u r-razzjonalizzazzjoni tar-rekwiżiti għall-prospett ippubblikat meta jiġu offruti titoli fis-swieq irregolati, li jagħmluhom aktar kosteffiċjenti u aktar utli għall-investituri f’termini tal-informazzjoni li jkun fihom (12). Kwalunkwe proposta ġdida li taħdem lejn dan il-għan tintlaqa’ b’idejn miftuħa. Meta jitqies l-ammont kbir ta’ informazzjoni li l-kumpaniji fis-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs huma meħtieġa jiddivulgaw skont ir-Regolament dwar l-Abbuż tas-Suq u d-Direttiva 2014/65/UE, il-KESE jikkunsidra li prospett ta’ trasferiment aktar sempliċi huwa biżżejjed għall-kumpaniji li qed jimxu lejn suq irregolat.

4.7.

Barra minn hekk, il-KESE jappoġġja s-semplifikazzjoni gradwali tal-prospett għat-trasferiment lejn is-suq irregolat għall-kumpaniji li jkunu ilhom elenkati għal għadd ta’ snin raġonevoli f’Suq tat-Tkabbir tal-SMEs.

4.8.

Il-KESE jilqa’ l-proposta li jinżammu biss elenki permanenti ta’ persuni b’informazzjoni privileġġjata għall-kumpaniji elenkati fis-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs, peress li l-għadd ta’ impjegati li għandhom aċċess għal informazzjoni fuq persuni b’informazzjoni privileġġjata huwa limitat u fil-parti l-kbira l-istess. Dan jirrappreżenta tnaqqis sinifikanti fil-piż.

4.9.

Il-KESE jappoġġja l-modifiki għar-reġim ta’ sondaġġ tas-suq, peress li l-emendi proposti se jiffaċilitaw il-ħruġ ta’ bonds korporattivi minn emittenti tas-Suq tat-Tkabbir tal-SMEs. Fir-rigward tal-ġustifikazzjonijiet li għandhom jingħataw mill-emittenti tas-Suq tat-Tkabbir tal-SMEs meta d-divulgazzjoni pubblika ta’ informazzjoni privileġġjata tkun ittardjata, il-KESE jemmen li l-ispjegazzjonijiet mitluba mill-NCAs fuq bażi ad hoc, wara n-notifika mill-emittent, m’għandhomx ikunu dettaljati wisq jew preskrittivi żżejjed.

4.10.

Ir-Regolament dwar l-Abbuż tas-Suq huwa sors ta’ spejjeż amministrattivi u legali, li emittenti mhux tal-UE jistgħu jqisuh bħala ostaklu għall-elenkar fis-swieq tal-UE. Il-KESE jirrakkomanda li għandhom isiru emendi ulterjuri biex ir-rekwiżiti jitfasslu apposta għas-Swieq tat-Tkabbir tal-SMEs.

4.11.

Filwaqt li l-kuntratti ta’ likwidità huma milqugħa, speċjalment għal swieq mhux żviluppati, proposta fil-livell Ewropew toħloq kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni li permezz tagħhom jistgħu jitfasslu l-kundizzjonijiet lokali. Il-KESE jemmen li d-29 reġim dwar il-kuntratti ta’ likwidità, li l-KE qed taħdem fuqu attwalment, ser joħloq il-possibbiltà għall-emittenti tas-suq biex jistabbilixxu kuntratt ta’ likwidità jew fuq bażi ta’ leġislazzjoni nazzjonali, fejn din teżisti, jew fuq il-bażi ta’ regolament mal-Ewropa kollha.

4.12.

Il-proposta tal-KE hija pass definittiv ’il quddiem. Madankollu, il-KESE jissuġġerixxi li għandu jkun hemm valutazzjonijiet tal-impatt regolari b’aċċess wiesa’ għal data mhux kunfidenzjali u analiżijiet ibbażati fuq indikaturi kwantitattivi.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) ĠU C 345, 13.10.2017, p. 15.

(2) ĠU C 345, 13.10.2017, p. 15.

(3) Marcin Szczepanski, “Helping European SMEs to grow: Start-up and scale-up initiatives for business ventures in the EU” (Ngħinu lill-SMEs jikbru: Inizjattivi għan-negozji l-ġodda u li qed jespandu għall-proġetti kummerċjali fl-UE) (Mhux disponibbli bil-Malti).

(4) “EIBIS 2016/2017: Surveying Corporate Investment Activities, Needs and Financing in the EU” (EIBIS 2016/2017: Stħarriġ dwar l-Attivitajiet, il-Ħtiġijiet u l-Finanzjament ta' Investimenti Korporattivi fl-UE), Bank Ewropew tal-Investiment, 2017 (Mhux disponibbli bil-Malti)

(5) Apostolos Thomadakis, “Developing EU Capital Markets for SMEs: Mission impossible?” (L-Iżvilupp tas-Swieq Kapitali tal-UE għall-SMEs: Missjoni impossibbli?), Kummentarju tal-ECMI Nru. 46, 4 ta' Settembru 2017. (Mhux disponibbli bil-Malti)

(6) ĠU C 345, 13.10.2017, p. 15.

(7) ĠU C 177, 18.5.2016, p. 9.

(8) ĠU C 288, 31.8.2017, p. 20.

(9) Iota Kaousar Nassr u Gert Wehinger, “Opportunities and limitations of public equity markets for SMEs” (Opportunitajiet u limitazzjonijiet tas-swieq tal-ekwità pubbliċi għall-SMEs), OECD Journal: Financial Market Trends (il-Ġurnal tal-OECD: Xejriet fis-Suq Finanzjarju) 2015/1, 49-84. (Mhux disponibbli bil-Malti)

(10) Apostolos Thomadakis, “Developing EU Capital Markets for SMEs: Mission impossible?” (L-Iżvilupp tas-Swieq Kapitali tal-UE għall-SMEs: Missjoni impossibbli?), Kummentarju tal-ECMI Nru. 46, 4 ta' Settembru 2017. (Mhux disponibbli bil-Malti)

(11) ĠU C 345, 13.10.2017, p. 15.

(12) ĠU C 177, 18.5.2016, p. 9.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/85

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li temenda d-Direttiva 2009/103/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-16 ta’ Settembru 2009 dwar l-assigurazzjoni kontra responsabbiltà ċivili fir-rigward tal-użu ta’ vetturi bil-mutur u l-infurzar tal-obbligu ta’ assigurazzjoni kontra din ir-responsabbiltà”

(COM(2018) 336 final — 2018/0168 (COD))

(2018/C 440/13)

Relatur:

Christophe LEFÈVRE

Konsultazzjoni	Il-Kunsill, 6.6.2018 Il-Parlament Ewropew, 11.6.2018
Bażi legali	L-Artikolu 114(1) tat-TFUE
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Nru. tas-sessjoni plenarja	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	191/0/6

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jilqa’ bi pjaċir il-proposti tal-Kummissjoni permezz tal-emenda tad-Direttiva dwar “l-assigurazzjoni kontra responsabbiltà ċivili fir-rigward tal-użu ta’ vetturi bil-mutur u l-infurzar tal-obbligu ta’ assigurazzjoni kontra din ir-responsabbiltà”. Iżda l-Kumitat jinnota b’dispjaċir li l-Kummissjoni ma ħatfitx l-okkażjoni biex tantiċipa l-iżviluppi relatati mal-vetturi awtonomi, minkejja l-osservazzjonijiet magħmula fl-istudju tal-impatt (1) li jakkumpanja lill-proposta.

1.2.

Rigward it-titjib tal-protezzjoni tal-vittmi tal-inċidenti tat-traffiku f’każ ta’ insolvenza tal-assiguratur, il-Kumitat iqis li l-proposta li tirriżulta mill-kumpens tal-vittmi mill-korp tal-Istat Membru tal-post tar-residenza tal-vittma hija rilevanti. Madankollu, il-Kummissjoni teskludi l-użu tal-korp jekk il-vittma tkun ikkuntattjat direttament lill-assiguratur jew fetħet xi proċedura legali. Għalhekk, il-Kumitat jirrakkomanda li din l-esklużjoni ma tapplikax jekk, sadanittant, ikun hemm inadempjenza ekonomika (falliment, likwidazzjoni) min-naħa tal-assiguratur jew jekk il-vittma tawtorizza lill-korp jiġi surrogat bil-benefiċċju tal-azzjonijiet legali, sabiex tirċievi kumpens aktar malajr. Il-Kumitat jirrakkomanda li l-livelli ta’ kumpens (allokazzjonijiet għad-dannu) mogħtija jkunu l-aktar favorevoli għall-vittma, fost dawk tal-pajjiż fejn ikun seħħ l-inċident u dawk tal-pajjiż ta’ residenza.

1.3.

Rigward it-titjib tar-rikonoxximent tad-dikjarazzjonijiet ta’ pretensjonijiet, il-Kumitat jirrakkomanda li jiġi speċifikat l-isem tas-sewwieq involut u l-grad ta’ responsabbiltà tiegħu fl-okkorrenza tal-inċident (totali, parzjali, jew xejn). Il-Kumitat għandu dubji dwar il-kontenut tad-dikjarazzjonijiet fil-kuntest ta’ leġislazzjoni nazzjonali li tkopri vettura irrispettivament mis-sewwieq, meta mqabbel mal-liġi li tipprevedi assigurazzjoni għal vettura b’sewwieq iddikjarat u pprezzat skont il-profil individwali tar-riskju u tar-rata ta’ inċidenti, jew inkella d-detentur tal-liċenzja, tkun xi tkun il-vettura użata. Il-Kumitat jappella lill-Kummissjoni biex tiżgura li tinħareġ dokumentazzjoni ta’ appoġġ sikura dwar id-dikjarazzjonijiet tal-assigurazzjoni u r-rapporti tal-inċidenti, u biex tawtorizza l-użu ta’ bażi tad-data interkonnessa li tkun tista’ tiġi kkonsultata mill-pulizija biex jivverifikaw il-validità tagħhom.

1.4.

Rigward il-kontrolli fuq l-assigurazzjoni biex jitrażżan is-sewqan mingħajr assigurazzjoni, il-Kumitat jilqa’ bi pjaċir il-proposta li jintużaw it-teknoloġiji ta’ rikonoxximent tal-pjanċi tar-reġistrazzjoni sabiex il-vetturi jiġu kkontrollati f’sistema nazzjonali mingħajr ma jkollhom jitwaqqfu. F’każ ta’ nuqqas ta’ kuntratt tal-assigurazzjoni, il-Kumitat jirrakkomanda li l-vettura tiġi immobilizzata sakemm jintwera ċertifikat validu tal-assigurazzjoni.

1.5.

Rigward l-armonizzazzjoni tal-ammonti minimi ta’ kopertura, il-Kumitat jirrakkomanda lill-Kummissjoni biex tistabbilixxi data finali għat-tlestija tal-livelli limiti minimi ta’ kumpens.

1.6.

F’dak li jirrigwarda l-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva, il-Kumitat jilqa’ b’sodisfazzjon il-kjarifika dwar il-kunċett ta’ mezz tat-trasport fuq art pubblika jew privata, wieqaf jew miexi, minbarra vetturi identifikati għal użu esklużivament agrikolu. Madankollu, ikun jeħtieġ li jiġi żgurat li l-vetturi agrikoli li jinstaqu fit-toroq pubbliċi jkunu soġġetti għad-Direttiva.

1.7.

Fl-aħħar nett, rigward il-koerenza mad-dispożizzjonijiet eżistenti fil-qasam tal-politika, il-Kumitat jinnota wkoll li l-proposti tal-Kummissjoni huma konformi mal-moviment liberu tal-persuni u tal-oġġetti, kif ukoll mal-prinċipji tas-suq intern li jiżguraw il-libertà tal-forniment tas-servizzi u l-libertà tal-istabbiliment tal-assiguraturi.

2. Kuntest u introduzzjoni

2.1.

Il-Kummissjoni tipproponi emenda għad-Direttiva dwar l-assigurazzjoni kontra responsabbiltà ċivili fir-rigward tal-użu ta’ vetturi bil-mutur u l-infurzar tal-obbligu ta’ assigurazzjoni kontra din ir-responsabbiltà, li temenda d-Direttiva 2009/103 KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (2).

2.2.

Il-Kummissjoni Ewropea għandha l-għan li ttejjeb il-protezzjoni tal-vittmi ta’ inċidenti li jinvolvu vetturi bil-mutur li bħalissa mhix adatta, li tnaqqas id-differenzi fit-trattament fl-UE għad-detenturi tal-poloz fir-rigward tal-bonus/malus, li tintegra s-sentenzi tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea mogħtija wara l-implimentazzjoni tal-ewwel Direttiva tal-UE dwar l-assigurazzjoni tal-vetturi adottata fl-1972.

2.3.

Id-Direttiva hija strument legali essenzjali għall-funzjonament tajjeb tas-suq uniku fil-qasam tal-libertà tal-moviment, fuq il-bażi ta’ primjum uniku, mingħajr il-ħtieġa ta’ assigurazzjoni oħra biex tivvjaġġa fi Stat Membru ieħor; hija għandha wkoll l-għan li tiżgura livell għoli ta’ konverġenza f’dak li jirrigwarda l-protezzjoni tal-vittmi tal-inċidenti tat-traffiku.

2.4.

Il-leġislazzjoni hija mibnija fuq is-Sistema Internazzjonali tal-Karta l-Ħadra, li mhix ftehim tal-UE u li tinvolvi 48 pajjiż. L-elementi prinċipali tad-Direttiva 2009/103/KE huma:

—	l-obbligu fuq vetturi bil-mutur li jkollhom kuntratt ta’ assigurazzjoni tar-responsabbiltà ċivili għall-vetturi bil-mutur fir-rigward ta’ persuni terzi, valida fil-partijiet kollha tal-UE fuq il-bażi ta’ primjum uniku;

—	ammonti minimi obbligatorji ta’ kopertura li dawn it-tip ta’ kuntratti ta’ assigurazzjoni jridu jipprovdu (Stati Membri jistgħu jimponu kopertura ogħla fil-livell nazzjonali);

—	il-projbizzjoni fuq Stati Membri li jwettqu kontrolli sistematiċi fuq l-assigurazzjoni ta’ vetturi bil-mutur li normalment ikunu bbażati fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor;

—	l-obbligu fuq Stati Membri li joħolqu fondi ta’ garanzija għall-kumpens tal-vittmi ta’ inċidenti kkawżati minn vetturi mhux assigurati jew mhux identifikati;

—	il-protezzjoni għall-vittmi tal-inċidenti ta’ vetturi bil-mutur fi Stat Membru għajr l-Istat Membru tar-residenza tagħhom (“vittmi fuq żjara”);

—	id-dritt għal detenturi tal-poloz sabiex jiksbu dikjarazzjoni tal-pretensjonijiet preċedenti tagħhom għall-aħħar ħames snin mill-assiguratur tagħhom.

2.5.

Fil-kuntest tal-Programm ta’ Ħidma tal-Kummissjoni għall-2016 u tal-Pjan ta’ Azzjoni għas-Servizzi Finanzjarji ta’ Marzu 2017, fl-2017 saret valutazzjoni (3) tad-Direttiva 2009/103/KE u fl-istess sena ngħataw żewġ sentenzi tal-QtĠ-UE. Dawn l-elementi wasslu lill-Kummissjoni biex tieħu pożizzjoni.

2.5.1. It-titjib tal-protezzjoni tal-vittmi tal-inċidenti tat-traffiku f’każ ta’ insolvenza tal-assiguratur

2.5.1.1.

Il-Kummissjoni tipproponi l-awtorizzazzjoni ta’ korp f’kull Stat Membru sabiex jikkumpensa lill-persuni li ġarrbu l-ħsara, abitwalment residenti fit-territorju tagħhom, mill-inqas fil-limiti tal-obbligu tal-assigurazzjoni, għad-danni personali jew ħsara fuq il-proprjetà, ikkawżati minn vettura assigurata, fin-nuqqas ta’ tweġiba motivata fi żmien tliet xhur għall-punti invokati f’talba għall-kumpens, jew f’każ li l-impriża tal-assigurazzjoni jew tar-riassigurazzjoni tkun falliet jew tinsab f’likwidazzjoni. Sakemm il-vittma ma tkunx diġà għamlet talba diretta lill-assiguratur jew ħadet azzjoni legali li tkun għadha pendenti.

2.5.1.2.

Il-Kummissjoni tipprevedi li dan il-korp ikun jista’ jiġi rrimborżat mill-korp tal-pajjiż responsabbli.

2.5.2. Titjib tar-rikonoxximent tad-dikjarazzjonijiet tal-pretensjonijiet preċedenti, speċjalment f’kuntest transfruntier.

2.5.2.1.

Id-Direttiva timponi l-ħruġ ta’ dikjarazzjoni tal-pretensjonijiet preċedenti tal-kuntratt tal-assigurazzjoni tal-vettura li tkopri l-aħħar ħames snin. L-assiguraturi mhumiex obbligati jikkunsidraw tali dikjarazzjoni meta jikkalkolaw il-primjum.

2.5.2.2.

Il-Kummissjoni tirrakkomanda li l-kontenut u l-format ta’ dawn id-dikjarazzjonijiet jiġu standardizzati, liema dikjarazzjonijiet għandhom jispeċifikaw l-elementi li jippermettu l-aġġustament tat-tariffi skont il-pretensjonijiet u li tiġi żgurata d-dikjarazzjoni.

2.5.3. Kontrolli fuq l-assigurazzjoni biex jitrażżan is-sewqan mingħajr assigurazzjoni

2.5.3.1.

Il-Kummissjoni tirrakkomanda l-użu tat-teknoloġiji tar-rikonoxximent tal-pjanċi tar-reġistrazzjoni biex jiġu kkontrollati l-vetturi mingħajr ma jitwaqqfu, f’sistema ġenerali ta’ kontroll nazzjonali, proċedura li ma tfixkilx il-moviment liberu tal-persuni u l-vetturi.

2.5.3.2.

Il-Kummissjoni tispeċifika li tali verifika ta’ assigurazzjoni ta’ vetturi li jidħlu fit-territorju nazzjonali tirrikjedi l-iskambju ta’ data bejn l-Istati Membri.

2.5.4. Armonizzazzjoni tal-ammonti minimi ta’ kopertura

2.5.4.1.

Il-Kummissjoni tinnota wkoll li l-livelli minimi ta’ kumpens huma differenti bejn pajjiż u ieħor, minħabba li ma aġġustawx dawn il-livelli waqt il-perjodu tranżitorju. Il-Kummissjoni tirrakkomanda l-armonizzazzjoni ta’ dawn l-ammonti minimi ta’ kopertura, filwaqt li kull Stat Membru jkun jista’ jimponi livelli limiti massimi ogħla.

2.5.5. Kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva

2.5.5.1.

Filwaqt li tintegra tliet sentenzi tal-QtĠ-UE (4), il-Kummissjoni tispeċifika l-kamp ta’ applikazzjoni tal-obbligu ta’ assigurazzjoni tar-responsabbiltà ċivili għall-vetturi bil-mutur, u teskludi l-inċidenti li fihom il-vettura tkun għal użu esklużivament agrikolu: “kwalunkwe użu ta’ vettura konsistenti mal-funzjoni normali tagħha bħala mezz ta’ trasport, irrispettivament mit-terren li fih tintuża l-vettura bil-mutur u jekk hijiex wieqfa jew miexja”.

2.6. Konsistenza ma’ politiki oħra tal-Unjoni

2.6.1.

Il-Kummissjoni tinnota li l-proposti tagħha huma konformi mal-moviment liberu tal-persuni u tal-oġġetti, mal-prinċipji tas-suq intern li jiżguraw il-libertà tal-forniment tas-servizzi u l-libertà tal-istabbiliment tal-assiguraturi.

3. Kummenti

3.1.

Il-KESE jilqa’ bi pjaċir il-proposti tal-Kummissjoni permezz tal-emenda tad-Direttiva dwar “l-assigurazzjoni kontra responsabbiltà ċivili fir-rigward tal-użu ta’ vetturi bil-mutur u l-infurzar tal-obbligu ta’ assigurazzjoni kontra din ir-responsabbiltà”. Din hija r-riżultat tar-rispons mill-esperjenza previst fil-qafas leġislattiv, iżda wkoll riżultat tal-analiżi tal-impatt u tal-konsultazzjonijiet pubbliċi jew l-integrazzjoni tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-UE.

3.2. It-titjib tal-protezzjoni tal-vittmi tal-inċidenti tat-traffiku f’każ ta’ insolvenza tal-assiguratur

3.2.1.

Il-Kumitat iqis li l-proposta ta’ kumpens lill-vittmi mill-korp tal-Istat Membru hija rilevanti, biex tagħmel tajjeb għan-nuqqas tal-assiguraturi, jew fin-nuqqas ta’ risposta motivata fi żmien raġonevoli, u jilqa’ b’sodisfazzjoni il-fatt li l-korp tal-pajjiż ta’ residenza tal-vittma jista’ jagħmel appell finanzjarju lill-korp tal-pajjiż terz tal-persuna assigurata responsabbli.

3.2.2.

Iżda billi din teskludi li l-korp ta’ ġestjoni jikkumpensa lill-vittma jekk din tkun indirizzat direttament lill-assiguratur, jew jekk tkun għaddejja proċedura ġudizzjarja, il-Kumitat jirrakkomanda li din l-esklużjoni ma tapplikax fil-każijiet li ġejjin:

—	jekk sadanittant l-assiguratur ifalli jew jidħol f’likwidazzjoni,

—	fil-każ tal-irtirar tal-approvazzjoni mill-awtoritajiet superviżorji,

—	jekk il-vittma tawtorizza lill-korp jiġi surrogat bil-benefiċċju tal-azzjonijiet legali, sabiex tirċievi kumpens aktar malajr.

Il-Kumitat jirrakkomanda li l-livelli ta’ kumpens (allokazzjonijiet għad-dannu) mogħtija jkunu l-aktar favorevoli għall-vittma, fost dawk tal-pajjiż fejn ikun seħħ l-inċident u dawk tal-pajjiż ta’ residenza.

3.3. Titjib tar-rikonoxximent tad-dikjarazzjonijiet tal-pretensjonijiet preċedenti, speċjalment f’kuntest transfruntier.

3.3.1.

Il-Kumitat jilqa’ bi pjaċir il-ħruġ sistematiku ta’ dikjarazzjoni ta’ informazzjoni standardizzata, li turi jekk kienx hemm jew le pretensjonijiet fl-aħħar ħames snin.

3.3.2.

Il-Kumitat jirrakkomanda wkoll li jiġi speċifikat l-isem tas-sewwieq involut u l-grad ta’ responsabbiltà tiegħu fl-okkorrenza tal-inċident (totali, parzjali, jew xejn).

3.3.3.

Il-Kumitat għandu dubji dwar il-kontenut tad-dikjarazzjonijiet fil-kuntest ta’ leġislazzjoni nazzjonali li tkopri vettura irrispettivament mis-sewwieq, meta mqabbel mal-liġi li tipprevedi assigurazzjoni għal vettura b’sewwieq iddikjarat u pprezzat skont il-profil individwali tar-riskju u tar-rata ta’ inċidenti, jew inkella d-detentur tal-liċenzja, tkun xi tkun il-vettura użata.

3.3.4.

Il-Kumitat madankollu għandu dubji dwar is-sitwazzjoni tal-vetturi bil-mutur mingħajr sewwieq, jew possibbilment dwar il-kunċett ta’ “sewwieq” responsabbli meta l-vettura bil-mutur tkun misjuqa mill-bogħod.

3.3.5.

Il-Kumitat jinnota li l-Kummissjoni ma għandhiex il-ħsieb li tilleġisla dwar il-frodi tad-dokumenti marbuta mad-dikjarazzjonijiet tal-pretensjonijiet jew maċ-ċertifikati tal-assigurazzjoni.

3.3.6.

Il-Kumitat jappella lill-Kummissjoni biex tiżgura li tinħareġ dokumentazzjoni ta’ appoġġ sikura dwar id-dikjarazzjonijiet tal-assigurazzjoni u r-rapporti tal-inċidenti, u biex tawtorizza l-użu ta’ bażi tad-data interkonnessa li tkun tista’ tiġi kkonsultata mill-pulizija biex jivverifikaw il-validità tagħhom.

3.3.7.

Il-Kumitat jinnota li l-Kummissjoni ma ssemmix kif se jiġi ffinanzjat l-istabbiliment ta’ dawn is-sistemi ta’ interkonnessjoni transfruntiera.

3.4. Kontrolli fuq l-assigurazzjoni biex jitrażżan is-sewqan mingħajr assigurazzjoni.

3.4.1.

Il-Kumitat jilqa’ bi pjaċir il-proposta li jintużaw it-teknoloġiji tar-rikonoxximent tal-pjanċi tar-reġistrazzjoni biex jiġu kkontrollati l-vetturi mingħajr ma jitwaqqfu, dment li l-kontrolli li jsiru jkunu jagħmlu parti minn sistema nazzjonali ġenerali ta’ kontrolli, ma jkunux diskriminatorji u ma jimponux li titwaqqaf il-vettura.

3.4.2.

Iżda l-Kummissjoni ma tgħid xejn dwar x’jiġri mill-vetturi li mhumiex koperti minn kuntratt ta’ assigurazzjoni u li jiġu individwati b’dan il-mod. Il-Kumitat jirrakkomanda li l-vettura tiġi immobilizzata sakemm jintwera ċertifikat tal-assigurazzjoni b’data ta’ skadenza tal-validità ta’ mill-inqas xahar.

3.4.3.

Il-Kummissjoni tispeċifika li dan il-kontroll fuq l-assigurazzjoni tal-vetturi malli jidħlu fit-territorju nazzjonali jirrikjedi l-iskambju ta’ data bejn l-Istati Membri, u li għandhom jiġu garantiti d-drittijiet, il-libertajiet u l-interessi leġittimi tal-persuni kkonċernati minn din id-data skont ir-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data (GDPR).

3.4.4.

Madankollu l-Kummissjoni ma tgħid xejn dwar l-operatur maniġerjali, kif ukoll dwar il-finanzjament tal-ispejjeż tal-istabbiliment u l-ġestjoni ta’ bażi tad-data interkonnessa tal-kuntratti ta’ assigurazzjoni validi jew invalidi.

3.5. Armonizzazzjoni tal-ammonti minimi ta’ kopertura

3.5.1.

Il-Kumitat jaqbel mal-analiżi tal-Kummissjoni dwar il-livelli limiti minimi differenti u li fuq kollox mhumiex konformi, peress li huma taħt il-limiti stabbiliti mid-Direttiva fi kważi nofs l-Istati Membri tal-UE.

3.5.2.

Lil hinn minn sempliċi rakkomandazzjoni ta’ armonizzazzjoni tal-limiti (5), il-Kumitat jirrakkomanda lill-Kummissjoni tistabbilixxi data finali għall-implimentazzjoni li tista’ tkun l-aħħar tal-2019 biex jitlestew il-livelli limiti minimi tal-kumpens, meta l-iskadenza tkun diġà nqabżet.

3.5.3.

3.6. Kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva

3.6.1.

Il-Kumitat jilqa’ bi pjaċir il-kjarifika dwar il-kunċett ta’ mezz tat-trasport fuq art pubblika jew privata, wieqaf jew miexi, minbarra l-użu esklużivament agrikolu. Madankollu, ikun jeħtieġ li jiġi żgurat li l-vetturi agrikoli li jinstaqu fit-toroq pubbliċi jkunu soġġetti għad-Direttiva.

3.7. Konsistenza mad-dispożizzjonijiet ta’ politika eżistenti fil-qasam ta’ politika

3.7.1.

Il-Kumitat jinnota wkoll li l-proposti tal-Kummissjoni huma konformi mal-moviment liberu tal-persuni u tal-oġġetti, mal-prinċipji tas-suq intern li jiżguraw il-libertà tal-forniment tas-servizzi u l-libertà tal-istabbiliment tal-assiguraturi.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/10102/2018/EN/SWD-2018-247-F1-EN-MAIN-PART-1.PDF.

(2) ĠU L 263, 7.10.2009, p. 11.

(3) https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/initiatives/ares-2017-3714481_mt

(4) Is-sentenzi Vnuk (2014 C-162/13), Rodrigues de Andrade (2017 C-514/16) u Torreiro (2017 C-334/16).

(5) Id-Direttiva 84/5/KEE, emendata bid-Direttiva 2005/14/KE.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/90

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar rekwiżiti tal-approvazzjoni tat-tip għall-vetturi motorizzati u l-karrijiet tagħhom, kif ukoll għas-sistemi, għall-komponenti u għall-unitajiet tekniċi separati maħsubin għat-tali vetturi, fir-rigward tas-sikurezza ġenerali tagħhom u tal-protezzjoni tal-okkupanti tal-vetturi u l-utenti vulnerabbli tat-triq, li jemenda r-Regolament (UE) 2018/… u jħassar ir-Regolamenti (KE) Nru 78/2009, (KE) Nru 79/2009 u (KE) Nru 661/2009”

[COM(2018) 286 final — 2018/0145 COD]

(2018/C 440/14)

Relatur:

Raymond HENCKS

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 28.5.2018 Kunsill, 4.6.2018
Bażi legali	L-Artikolu 114(1) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	193/1/2

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1

Matul l-aħħar deċennji, is-sikurezza fit-toroq fl-Unjoni Ewropea tjiebet b'mod sinifikanti bis-saħħa tat-tisħiħ tal-kodiċi tat-triq, tar-rekwiżiti li jirregolaw l-imġiba tas-sewwieqa u tal-kondizzjonijiet tax-xogħol u t-taħriġ ta' sewwieqa professjonali, it-titjib fl-infrastrutturi tat-toroq u t-twettiq ta' servizzi ta' emerġenza, u rekwiżiti leġislattivi tal-UE aktar stretti rigward is-sikurezza tal-vetturi, li l-industrija tal-karozzi dejjem wieġbet għalihom b'soluzzjonijiet tekniċi innovattivi.

1.2

Madankollu, l-għadd ta' persuni li jinqatlu fit-toroq tal-UE għadu konsiderevolment ogħla mill-objettiv li l-UE stabbiliet fil-White Paper dwar it-Trasport tal-2011, jiġifieri li toqrob lejn l-objettiv ta' “mwiet żero” sal-2050, u li tnaqqas bin-nofs l-għadd ta' inċidenti fatali fit-toroq sal-2020.

1.3

Bosta inċidenti fit-toroq huma esklużivament kaġun ta' żball uman, ħafna drabi relatat ma' veloċità eċċessiva, l-aljenazzjoni jew sewqan taħt l-effett tal-alkoħol. Għalhekk jeħtieġ li ċ-ċittadini tal-UE jiġu mħeġġa aktar jew saħansitra mġiegħla biex jieħdu r-responsabbiltà primarja tas-sikurezza tagħhom stess u dik tal-utenti l-oħra tat-toroq fl-Unjoni billi jadottaw imġiba adatta.

1.4

Għaldaqstant għandu jiġi adottat approċċ integrat għas-sikurezza fit-toroq, li jkopri l-imġiba tas-sewwieqa, il-kondizzjonijiet tax-xogħol u l-kompetenzi tas-sewwieqa professjonali, kif ukoll l-infrastrutturi. Is-sistemi ta' sikurezza fil-vetturi, li kapaċi jevitaw jew jikkoreġu l-iżbalji umani huma daqstant ieħor fattur kritiku tas-sikurezza.

1.5

Il-KESE jilqa' bi pjaċir il-fatt li l-Kummissjoni biħsiebha tagħmel firxa ġdida ta' miżuri ta' sikurezza avvanzati obbligatorji għall-vetturi kollha fil-forma ta' tagħmir standard għall-vetturi tat-triq, inklużi sistemi ta' monitoraġġ tal-pressjoni tat-tajers, aġġustament intelliġenti tal-veloċità, sorveljanza fuq l-għeja u l-attenzjoni tas-sewwieq, detezzjoni tal-aljenazzjoni, detezzjoni ta' sewqan b'lura, sinjal ta' waqfa ta' emerġenza u bbrejkjar ta' emerġenza.

1.6

Il-KESE jaqbel ukoll li l-vetturi tqal tal-merkanzija u x-xarabanks għandhom ikunu mgħammra b'sistema ta' detezzjoni u twissija dwar il-preżenza ta' utenti tat-triq vulnerabbli fil-viċinanzi immedjati tan-naħat ta' quddiem u tal-lemin tal-vettura, li jitfasslu u jinbnew b'mod li jtejbu l-viżibbiltà ta' utenti tat-triq vulnerabbli mis-sedil tas-sewwieq u mgħammra b'sistema ta' twissija ta' devjazzjoni mill-karreġġata. Jilqa' bi pjaċir ukoll l-obbligu addizzjonali li jitfasslu u jinbnew xarabanks li jkunu aċċessibbli wkoll għal persuni b'inqas mobbiltà, inklużi dawk li jużaw is-siġġu tar-roti.

1.7

1.8

Barra minn hekk, il-KESE jirrakkomanda li jiġi previst reġistratur tal-avvenimenti (inċidenti) wkoll għat-trakkijiet, għall-vetturi tqal tal-merkanzija u għax-xarabanks, peress li anke jekk it-takografi diġà jagħtu xi data dwar is-sewqan, dawn ma jaħżnux id-data kruċjali ta' matul u ta' wara l-inċident.

1.9

Fl-aħħar nett, il-KESE jinnota b'dispjaċir li s-sistemi ta' sikurezza aktar stretti minn dawk li timponi l-leġislazzjoni Ewropea, li l-manifatturi jinstallaw fuq bażi volontarja, spiss ikunu limitati għall-mudelli tal-aqwa kwalità, b'detriment għal mudelli orħos li jkunu nieqsa minn miżuri ta' sikurezza avvanzati mhux obbligatorji. Dan ifisser li mhux iċ-ċittadini kollha tal-UE għandhom aċċess għal karozzi b'livell ta' sikurezza ekwivalenti. Sabiex dan jiġi indirizzat, il-KESE jirrakkomanda li, fir-rigward tar-Regolament inkwistjoni, il-Kummissjoni Ewropea timponi l-adattament tal-istandards Ewropej għall-evoluzzjoni teknoloġika malajr kemm jista' jkun.

1.10

Dan japplika wkoll għall-vetturi tqal tal-merkanzija u għax-xarabanks, b'mod partikolari fir-rigward tas-sistema ta' detezzjoni u twissija dwar il-preżenza ta' utenti tat-triq fil-viċinanzi immedjati tan-naħat ta' quddiem u tal-lemin tal-vettura, li l-installazzjoni tagħha hija prevista mill-proposta għal regolament, u li iżda issa għandha wkoll issir obbligatorja fl-iqsar żmien possibbli.

2. Introduzzjoni

2.1

Matul l-aħħar deċennji, is-sikurezza fit-toroq tjiebet b'mod sinifikanti, l-aktar minħabba sistemi ta' sikurezza avvanzati fil-vetturi, it-titjib fl-infrastrutturi tat-toroq, it-tisħiħ tal-kodiċi tat-triq, il-kampanji ta' sensibilizzazzjoni għas-sewwieqa, u l-ħeffa u l-kompetenza tas-servizzi ta' emerġenza.

2.2

Madankollu, bejn l-Istati Membri differenti għad hemm differenzi sostanzjali, u dan minkejja l-isforzi tal-Kummissjoni Ewropea li, permezz tal-programmi u l-linji gwida differenti tagħha, tfittex li tarmonizza r-regoli tas-sikurezza mal-Unjoni Ewropea kollha.

2.3

Pereżempju:

—	is-sinjali tat-toroq u l-età minima tas-sewqan mhumiex l-istess kullimkien;

—	l-użu ta' telefon ċellulari waqt is-sewqan b'sett 'hands free' huwa permess f'xi pajjiżi;

—	il-livell permissibbli ta' alkoħol fid-demm ivarja, skont l-Istati Membri, bejn tolleranza żero u ċertu approċċ permissiv;

—	il-livelli limiti tal-veloċità huma differenti;

—	it-tagħmir tas-sikurezza meħtieġ għaċ-ċiklisti (elmi) u għas-sewwieqa (ġakketta tas-sikurezza fluworexxenti, trijangolu ta' twissija ta' periklu, kitt tal-ewwel għajnuna, apparat tat-tifi tan-nar) mhumiex l-istess kullimkien.

2.4

Fl-2017, l-għadd ta' persuni li nqatlu fit-toroq tal-UE kien 25 300, jiġifieri tnaqqis ta' 2 % f'sena (1), iżda li madankollu xorta baqa' fil-biċċa l-kbira insuffiċjenti biex jitnaqqas b’mod sinifikanti l-għadd ta' mwiet fit-toroq (2), sabiex noqorbu lejn l-objettiv ta' “mwiet żero” fit-trasport bit-triq sal-2050.

2.5

Is-sena li għaddiet madwar 135 000 persuna weġġgħu serjament (3), ħafna minnhom persuni bil-mixi, ċiklisti u sewwieqa tal-muturi, li jitqiesu bħala utenti partikolarment vulnerabbli mill-Kummissjoni.

2.6

Skont il-Kummissjoni Ewropea, l-ispiża soċjoekonomika tal-inċidenti fit-toroq hija stmata għal EUR 120 biljun fis-sena (trattamenti mediċi, inkapaċità għax-xogħol, eċċ.).

3. Il-proposta tal-Kummissjoni

3.1

Din l-inizjattiva hija parti mit-tielet pakkett ta' mobbiltà dwar “L-Ewropa Attiva”, li għandha l-għan li tagħmel il-mobbiltà Ewropea aktar sikura u aktar aċċessibbli, l-industrija Ewropea aktar kompetittiva u l-impjiegi Ewropej aktar sikuri, u twassal għal adattament aħjar għall-imperattiv tal-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima, b'mod partikolari billi ssaħħaħ ir-rekwiżiti dwar l-apparat tas-sikurezza fil-vetturi tat-triq.

3.2

Peress li d-dispożizzjonijiet attwali li jirrigwardaw il-proċedura tal-approvazzjoni tal-UE tat-tip ta' vettura fil-qafas tal-protezzjoni tal-persuni bil-mixi u tas-sikurezza tal-idroġenu huma, fil-biċċa l-kbira, antikwati minħabba l-iżviluppi teknoloġiċi, ir-Regolamenti (KE) Nru 78/2009 (protezzjoni tal-persuni bil-mixi), (KE) Nru 79/2009 (vetturi bil-mutur li jaħdmu bl-idroġenu) u (KE) Nru 661/2009 (rekwiżiti għall-approvazzjoni tat-tip għas-sikurezza ġenerali tal-vetturi bil-mutur,) huma mħassra u sostitwiti bid-dispożizzjonijiet ekwivalenti tar-Regolamenti tan-NU u l-emendi tagħhom, li l-Unjoni vvotat favurihom jew inkella applikat, f'konformità mad-Deċiżjoni 97/836/KE.

3.3

B'mod ġenerali, il-kamp ta' applikazzjoni tar-Regolament għas-Sikurezza Ġenerali tal-Vetturi (RSĠ) jinżamm, iżda fil-livell tal-karatteristiċi tas-sikurezza attwalment applikabbli għal vetturi b'eżenzjonijiet korrispondenti, il-kamp ta' applikazzjoni qed jiġi estiż biex ikopri l-kategoriji kollha ta' vetturi u biex jabolixxi l-eżenzjonijiet attwali relatati ma' vetturi utilitarji sportivi (SUVs) u ma' vannijiet.

3.4

L-abbozz tar-Regolament jistabbilixxi r-rekwiżiti tekniċi ġenerali applikabbli għall-approvazzjoni tat-tip ta' vetturi, sistemi, komponenti u unitajiet tekniċi separati, u jipprovdi lista ta' oqsma ta' sikurezza, li għalihom hemm żviluppati regoli dettaljati (jew għandhom jiġu żviluppati) ulterjorment fil-leġislazzjoni sekondarja. Ir-Regolamenti kollha tan-NU dwar is-sikurezza fit-toroq applikabbli fuq bażi obbligatorja fl-UE huma inklużi f'anness għall-abbozz tar-Regolament inkwistjoni.

3.5

Din il-proposta tipprevedi wkoll li l-Kummissjoni tingħata s-setgħa li tiddefinixxi regoli u rekwiżiti tekniċi dettaljati permezz ta' atti delegati.

3.6

Il-kamp ta' applikazzjoni attwali tal-obbligu li l-karozzi tal-passiġġieri jiġu mgħammra b'sistema ta' monitoraġġ fuq il-pressjoni tat-tajers ġie estiż għall-kategoriji kollha tal-vetturi.

3.7

Serje ta' apparati ta' sikurezza avvanzati, bħall-aġġustament intelliġenti tal-veloċità, is-sistemi ta' sorveljanza fuq l-għeja u l-attenzjoni tas-sewwieq jew id-detezzjoni tal-aljenazzjoni, id-detezzjoni ta' sewqan b'lura, is-sinjal ta' waqfa ta' emerġenza, l-iffaċilitar tal-installazzjoni tal-alkometru li jaffettwa l-istartjar tal-vettura, u s-sistema avvanzata tal-ibbrejkjar ta' urġenza saru obbligatorji għall-vetturi kollha.

3.8

Il-karozzi tal-passiġġieri u l-vetturi kummerċjali ħfief ukoll għandhom ikunu mgħammra b'dawn li ġejjin:

—	reġistratur tad-data tal-avveniment (tal-inċident),

—	sistema ta' żamma ta' direzzjoni fil-karreġġata, u

—	protezzjoni frontali mfassla u mibnija biex tipprovdi lill-utenti vulnerabbli tat-triq żona estiża ta' protezzjoni kontra l-impatt ma' rashom.

It-trakkijiet u l-vetturi tqal tal-merkanzija (kategoriji N2 u N3) u x-xarabanks (kategoriji M2 u M3) għandhom ikunu mgħammra b'dawn li ġejjin:

—	sistema ta' detezzjoni u twissija dwar il-preżenza ta' utenti tat-triq vulnerabbli li jkunu fil-viċinanzi immedjati tan-naħat ta' quddiem u tal-lemin tal-vettura, li jitfasslu u jinbnew b'mod li jtejbu l-viżibbiltà ta' utenti tat-triq vulnerabbli mis-sedil tas-sewwieq, u

—	sistema ta' twissija ta' devjazzjoni mill-karreġġata.

Barra minn hekk, ix-xarabanks għandhom ikunu mfassla u mibnija b'mod li jkunu aċċessibbli għall-persuni b'mobbiltà mnaqqsa, inklużi dawk li jużaw is-siġġu tar-roti.

Il-vetturi li jaħdmu bl-idroġenu għandhom jikkonformaw mar-rekwiżiti speċifikati fl-Anness V ta' dan ir-Regolament.

Rigward il-vetturi awtomatizzati, regoli u rekwiżiti tekniċi dettaljati ta' sikurezza għandhom jiġu żviluppati ulterjorment biex iservu bħala bażi għall-iskjerament tal-vetturi awtomatizzati.

4. Kummenti ġenerali

4.1

Il-KESE jfaħħar lill-Kummissjoni talli għamlet obbligatorji firxa ġdida ta' miżuri ta' sikurezza avvanzati bħala tagħmir standard għall-vetturi tat-triq. Madankollu, jixtieq ifakkar li flimkien mar-reviżjonijiet tal-istandards minimi obbligatorji għall-karozzi ġodda mibjugħa fis-suq Ewropew, jeħtieġ li ċ-ċittadini tal-UE jiġu mħeġġin aktar u saħansitra mġiegħlin jassumu r-responsabbiltà primarja tas-sikurezza tagħhom stess u dik tal-utenti l-oħra tat-toroq fl-UE permezz ta' mġiba adatta.

4.2

Hemm ir-riskju li, għalkemm il-miżuri l-ġodda rigward l-apparat ta' sikurezza fil-vetturi huma siewja u meħtieġa, dawn se jkollhom biss effett limitat fuq it-tnaqqis imsemmi ta’ inċidenti serji fit-toroq, fin-nuqqas ta’ miżuri oħra komplementari dwar l-imġiba tal-utenti, il-kundizzjonijiet tax-xogħol u l-kompetenzi tax-xufiera professjonali, u l-infrastrutturi tat-toroq. Il-persistenza ta' għadd kbir ta' inċidenti fit-toroq, li tirriżulta f'għadd kbir ta' mwiet u korrimenti serji tirrikjedi aġġustament dinamiku addizzjonali fil-politika dwar is-sikurezza fit-toroq li, minbarra li ssaħħaħ ir-rekwiżiti dwar l-apparat ta' sikurezza fil-vetturi tat-triq u tinkludi miżuri preventivi, tkun tinkludi wkoll miżuri ta’ prevenzjoni u miżuri dissważivi kontra dawk kollha li ma jsegwux ir-regoli u li jipperikolaw il-ħajja tagħhom u dik ta' ħaddieħor.

4.3

Il-KESE jemmen li anke jekk it-teknoloġiji interattivi tas-sewwieqa u s-Sistemi ta' Trasport Intelliġenti (ITS) għandhom jiġu promossi, m'għandniex nistennew li l-mobbiltà tal-ġejjieni, speċjalment is-sistemi ta' trasport intelliġenti u s-sistemi tas-sewqan totalment awtomatizzat, se jirnexxielha, f'medda qasira u medja ta' żmien, tindirizza l-isfidi li għandna bħalissa.

4.4

Skont il-Kummissjoni, il-qafas rivedut se jkun adattat aħjar biex tittejjeb il-protezzjoni ta' utenti vulnerabbli tat-triq. L-Artikolu 3(1) ta' dan ir-Regolament jiddefinixxi l-utent vulnerabbli bħala “utent tat-triq fuq vettura motorizzata b'żewġ roti jew utent tat-triq mhux motorizzat, bħal ċiklist jew persuna bil-mixi”. Il-KESE jqis li din id-definizzjoni mhux bilfors tkopri lill-kategoriji kollha f'“riskju għoli”, inklużi fost oħrajn persuni intrinsikament fraġli minħabba l-età (tfal, anzjani) jew b'xi diżabbiltà.

4.5

Huwa rikonoxxut li r-riskji għall-utenti tat-triq huma prinċipalment ikkaġunati mill-imġiba tas-sewwieqa (veloċità eċċessiva, abbuż minn alkoħol jew drogi, l-użu ta' tagħmir elettroniku portabbli waqt is-sewqan tal-vettura, mumenti ta' distrazzjoni, il-kondizzjoni fiżika tas-sewwieqa, ħin ta' sewqan twil wisq, nuqqas ta' konformità mal-perjodi ta' mistrieħ) u minn infrastrutturi mhux adatti (nuqqas ta' spazji riżervati għall-persuni bil-mixi, nuqqas ta' dawl adattat għas-sitwazzjoni).

4.6

Għaldaqstant, il-KESE jaqbel li biex tipprevjeni xi wħud minn dawn il-perikli, il-Kummissjoni għandha timponi l-installazzjoni sistematika fil-karozzi ġodda ta':

—	sistema ta' kontroll adattiva u ta’ aġġustament intelliġenti tal-veloċità li, minbarra l-aspett tas-sikurezza, tinkoraġġixxi sewqan li jiffavorixxi l-iffrankar fl-użu tal-karburant u b’hekk li jnaqqas it-tniġġis,

—	sistema ta’ monitoraġġ tal-pressjoni tat-tajers,

—	sistemi avvanzati ta' sorveljanza fuq l-għeja tas-sewwieq u d-detezzjoni tal-aljenazzjoni.

4.7

Min-naħa l-oħra, wieħed jistaqsi għaliex il-Kummissjoni ma timponix alkometru li jaffettwa l-istartjar tal-vettura u tipprevedi li sempliċement tiffaċilita l-installazzjoni ta' tali alkometru. Skont studju minn “Verband der TÜV e.V” (4), 11 % tal-inċidenti fl-2016 ġew ikkaġunati minn sewwieqa li nstab li kienu xurbana. Meta jitqies li l-għadd ta' każi ta' sewqan fi stat xurban mhux irreġistrati huwa fi proporzjon ta' 1 f'600, l-għadd ta' inċidenti kkaġunati mill-abbuż tal-alkoħol huwa stmat għal aktar minn 25 %. Il-KESE jemmen li t-test tal-alkometru m'għandux ikun limitat għal dawk reċidivi b'liċenzja sospiża permezz ta' sentenza tal-qorti minħabba sewqan fi stat xurban jew taħt l-influwenza tad-drogi, iżda għandu jkun obbligatorju b'mod ġenerali.

4.8

Il-KESE jirrakkomanda li jiġi previst reġistratur tal-avvenimenti (inċidenti) wkoll għat-trakkijiet u għax-xarabanks, peress li anke jekk it-takografi ta' dawn il-vetturi diġà jipprovdu xi data dwar is-sewqan, dawn ma jaħżnux id-data kruċjali ta' matul u ta' wara l-inċident.

4.9

Skont il-valutazzjoni tal-impatt tal-Kummissjoni, fl-anness għall-proposta tar-Regolament inkwistjoni, f'perjodu ta' sittax-il sena, huwa mistenni li l-introduzzjoni ta' apparati ta' sikurezza ġodda fuq rakkomandazzjoni se tnaqqas l-għadd ta' mwiet u korrimenti serji b'24 794 u 140 740 rispettivament. Il-KESE jistaqsi jekk hemmx ir-riskju li dawn l-estimi, b’numri preċiżi, jitqiesu bħala ftit li xejn kredibbli, u li jagħmlu ħsara lill-valur miżjud ġenerali tal-istudju tal-impatt.

4.10

Fl-aħħar nett, il-KESE jiġbed l-attenzjoni dwar il-fatt li l-manifatturi qed jiżviluppaw, fuq bażi volontarja, vetturi b'livelli ta' sikurezza ogħla minn dawk li timponi l-leġislazzjoni Ewropea. Sfortunatament, dan it-titjib spiss ikun limitat għall-mudelli tal-ogħla kwalità li jinxtraw fis-swieq ewlenin tal-Istati Membri, b'detriment għal mudelli orħos li jkunu nieqsa minn miżuri ta' sikurezza avvanzati mhux obbligatorji. Dan ifisser li mhux iċ-ċittadini kollha tal-UE għandhom aċċess għal karozzi b'livell ta' sikurezza ekwivalenti. Sabiex dan jiġi indirizzat, il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni Ewropea timponi l-adattament tal-istandards Ewropej għall-evoluzzjoni teknoloġika malajr kemm jista' jkun.

Dan japplika wkoll għall-vetturi tqal tal-merkanzija u għax-xarabanks, b'mod partikolari fir-rigward tas-sistema ta' detezzjoni u twissija dwar il-preżenza ta' utenti tat-triq fil-viċinanzi immedjati tan-naħat ta' quddiem u tal-lemin tal-vettura (blind spot), li l-installazzjoni tagħha għandha wkoll issir obbligatorja fl-iqsar żmien possibbli.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) Stqarrija għall-Istampa mill-Kummissjoni fl-10 ta' April 2018 IP/18/2761.

(2) Stqarrija għall-Istampa mill-Kummissjoni fl-10 ta' April 2018 IP/18/2761.

(3) Stqarrija għall-Istampa mill-Kummissjoni fl-10 ta' April 2018 IP/18/2761.

(4) https://etsc.eu/wp-content/uploads/5_VdTÜV_DeVol_Brussels.PPT_17.06.18.pdf.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/95

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jikkomplimenta l-leġiżlazzjoni dwar l-approvazzjoni tat-tip tal-UE fir-rigward tal-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni”

[COM(2018) 397 final — 2018/0220 (COD)]

(2018/C 440/15)

Relatur:

Séamus BOLAND

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 2.7.2018 Kunsill, 3.7.2018
Bażi legali	Artikolu 114 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	198/0/7

1. Konklużjonijiet

1.1.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon il-Proposta tal-Kummissjoni Ewropea għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jikkomplimenta l-leġislazzjoni dwar l-approvazzjoni tat-tip tal-UE fir-rigward tal-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni.

1.2.

Il-KESE jemmen li l-proposta tiffoka fuq il-passi prattiċi meħtieġa biex jiġu indirizzati l-konsegwenzi reali għall-industrija tal-manifattura u d-distribuzzjoni tal-vetturi u għall-konsumaturi bħala riżultat ta’ bidliet legali inevitabbli fi kwistjonijiet marbutin maċ-ċertifikazzjoni tal-approvazzjoni tat-tip mill-awtoritajiet tar-Renju Unit abbażi tal-liġijiet tal-UE.

1.3.

F’dan il-kuntest, il-KESE jemmen li din il-proposta għandha sservi ta’ mudell għal bosta ftehimiet simili oħra meħtieġa bħala konsegwenza tal-Brexit.

1.4.

Il-KESE jirrakkomanda li l-ftehim li jintlaħaq dwar din il-proposta jirrikonoxxi li hemm bżonn ta’ żmien raġonevoli qabel ma tiġi infurzata l-implimentazzjoni sħiħa tas-sistema l-ġdida. B’mod ġenerali, l-iskadenza tad-29 ta’ Marzu għat-tmiem tas-sħubija hija restrittiva wisq u għandha tiġi estiża abbażi ta’ qbil bejn ir-Renju Unit u l-UE.

1.5.

Il-KESE jaċċetta li wara t-tmiem tas-sħubija tar-Renju Unit l-aġenziji tar-Renju Unit tal-approvazzjoni tat-tip ma jistgħux jibqgħu jiċċertifikaw vetturi skont il-leġislazzjoni tal-UE u li l-manifatturi bbażati fir-Renju Unit ser ikollhom ifittxu l-approvazzjoni minn kwalunkwe waħda mis-27 aġenzija bbażati fl-UE. Filwaqt li josserva li l-Gvern tar-Renju Unit jemmen li l-aġenzija tiegħu għandha tiġi rikonoxxut mil-lat internazzjonali bħala aġenzija tal-approvazzjoni tat-tip, il-KESE jirrakkomanda li għandha tiġi ċċarata kwalunkwe konfużjoni dwar dan il-punt.

1.6.

Il-KESE jinnota li din il-proposta se tiġi implimentata fi ħdan parametri kif stabbilit fil-ftehim globali nnegozjat dwar tmiem is-sħubija. Għalhekk jirrakkomanda li din il-proposta ma tiġix dilwita bi kwalunkwe mod.

1.7.

Il-KESE jinnota li, fi ħdan l-Unjoni, jista’ jkun hemm tibdil u emendi għad-direttivi abbażi ta’ teknoloġija ġdida, informazzjoni ġdida u l-bqija. Għalhekk, jirrakkomanda li jkun hemm il-flessibbiltà meħtieġa fi ħdan il-ftehimiet sabiex ikunu jistgħu jseħħu negozjati adatti.

1.8.

Il-KESE jirrakkomanda li l-ftehimiet globali kollha dwar il-kummerċ, kif ukoll tmiem is-sħubija, iqisu s-suq kbir li jeżisti fl-UE u fir-Renju Unit u li l-ftehimiet kollha għandhom jiżguraw li ma jkun hemm l-ebda tfixkil negattiv ta’ dan is-suq.

1.9.

Il-KESE jirrakkomanda bil-qawwa li s-sistemi ta’ informazzjoni, it-taħriġ u l-pariri meħtieġa jkollhom il-mezzi suffiċjenti u jkunu disponibbli b’mod trasparenti disponibbli għas-sezzjonijiet kollha tal-industrija inklużi l-partijiet interessati tal-konsumaturi u dawk ambjentali.

1.10.

Il-KESE jaċċetta li, filwaqt li “d-drittijiet fundamentali” mhumiex affettwati minn din il-proposta, id-drittijiet tal-konsumatur dejjem se jkunu preokkupazzjoni u għalhekk jirrakkomanda li dan jiġi rikonoxxut matul l-implimentazzjoni.

2. Kummenti ġenerali

2.1.

Fit-23 ta’ Ġunju 2016, wara referendum dwar is-sħubija fl-UE, ir-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq iddeċidew li joħorġu mill-Unjoni Ewropea. Din id-deċiżjoni tinkludi l-Ġibiltà.

2.2.

Fid-29 ta’ Marzu 2017, ir-Renju Unit għarraf lill-UE bl-intenzjoni tiegħu li joħroġ mill-Unjoni, abbażi tal-Artikolu 50 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea. Ladarba ġie attivat dan l-artikolu, ġie stabbilit proċess ta’ negozjati dwar tmiem is-sħubija, bil-għan li jkun hemm ġestjoni b’suċċess tal-arranġamenti legali kumplessi l-ġodda.

2.3.

Ladarba jkun hemm qbil dwar dan, huwa previst li mill-30 ta’ Marzu 2019 ’l quddiem, ir-Renju Unit mhux se jibqa’ membru tal-UE u se jsir pajjiż terz, sakemm il-ftehim ma jipproponix data ġdida.

2.4.

Huwa mifhum li l-ħruġ mis-sħubija se joħloq il-ħtieġa li jissolvew bosta kwistjonijiet prattiċi fir-rigward tar-regolazzjoni tal-beni u s-servizzi fil-livell tal-UE. B’mod partikolari, l-aġenziji tal-approvazzjoni tat-tip ibbażati fir-Renju Unit mhux se jibqa’ jkollhom rwol bħala regolatur tal-UE mid-data tat-tmiem tas-sħubija ’l quddiem. Dan imbagħad ikollu konsegwenzi fuq ir-regolazzjoni eżistenti u futura tal-beni, inklużi dawk li diġà ġew approvati.

2.5.

Madankollu, għandu jiġi osservat li l-pożizzjoni preċiża tar-Renju Unit fir-rigward tal-aġenzija tal-approvazzjoni tat-tip fir-Renju Unit ser tkun is-suġġett tal-ftehim globali nnegozjat li għadu għaddej.

2.6.

Fost il-ħafna implikazzjonijiet, insibu t-tfixkil tal-ktajjen tal-provvista tal-prodotti differenti, li huma sintonizzati sew biex iwasslu l-beni b’mod kosteffiċjenti u fil-ħin fl-Istati Membri kollha, inkluża l-Gran Brittanja.

2.7.

Il-proposta hija wkoll konxja ferm tal-ħtieġa li jinżammu l-istandards kollha tal-kwalità kif ukoll li jiġi żgurat li ma jiġux dilwiti l-istandards ambjentali u dawk relatati mal-konsumatur.

2.8.

Din il-proposta tista’ faċilment isservi bħala mudell għal ftehimiet oħra simili u f’dan il-kuntest huwa essenzjali li jkollha l-appoġġ tal-partijiet interessati kollha u tal-pubbliku usa’.

2.9.

Din il-proposta tgħid li ma hemmx konsegwenzi għall-protezzjoni tad-drittijiet fundamentali. Madankollu, il-KESE josserva li l-bidliet fl-istrutturi tar-regolazzjoni strutturi li jaffettwaw il-beni dejjem se jkollhom implikazzjonijiet għall-konsumaturi.

2.10.

Din l-Opinjoni ser tiffoka fuq is-sitwazzjoni li tikkonċerna s-sistema tal-approvazzjoni tat-tip kif applikata għall-magni bil-mutur, il-vetturi involuti fit-trasport tal-merkanzija, kif ukoll il-magni li jintużaw f’makkinarju fiss.

3. Kontenut essenzjali tal-proposta tal-Kummissjoni

3.1.

Il-proposta tal-Kummissjoni tfittex li tittratta l-qafas leġislattiv tal-UE li jirregola s-sistema tal-approvazzjoni tat-tip kif tapplika għal għadd ta’ prodotti, li mhux ser jibqa’ japplika għar-Renju Unit ma’ tmiem is-sħubija fl-Unjoni.

3.2.

B’mod speċifiku, u soġġetta għall-arranġamenti tranżitorji li jistgħu jsiru fil-ftehim dwar tmiem is-sħubija, il-proposta tal-Kummissjoni tgħid li l-leġislazzjoni li ġejja ser tiġi affettwata:

—	Id-Direttiva 2007/46/KE dwar l-approvazzjoni tat-tip ta’ vetturi bil-mutur u l-karrijiet (li trid tinbidel b’Regolament li se jkun applikabbli mill-1 ta’ Settembru 2020);

—	Ir-Regolament (UE) Nru 168/2013 dwar l-approvazzjoni tat-tip tas-suq ta’ vetturi b’żewġ jew tliet roti u kwadriċikli;

—	Ir-Regolament (UE) Nru 167/2013 dwar l-approvazzjoni tat-tip ta’ vetturi għall-agrikoltura u għall-forestrija; u

—	Ir-Regolament (UE) 2016/1628 dwar l-approvazzjoni tat-tip ta’ magni għall-użu f’makkinarju mobbli mhux tat-triq.

3.3.

Il-proposta tagħmilha ċara wkoll li l-awtorità tal-approvazzjoni tat-tip eżistenti fir-Renju Unit mhux ser tkun tista’ tkompli bħala tali skont il-leġislazzjoni tal-UE. Għalhekk, sabiex titkompla l-konformità mal-leġislazzjoni tal-UE u biex jinżamm l-aċċess għas-swieq Ewropej, il-manifatturi li kisbu l-approvazzjonijiet fir-Renju Unit ser jeħtieġu approvazzjonijiet ġodda minn kwalunkwe waħda mill-awtoritajiet tal-approvazzjoni tat-tip fl-UE 27. Dan jinkludi prodotti diġà fil-produzzjoni.

3.4.

Filwaqt li hemm implikazzjonijiet konsiderevoli għar-rwol futur tal-awtorità tal-approvazzjoni tat-tip fir-Renju Unit, hemm preokkupazzjonijiet serji dwar il-futur tal-manifattura tal-vetturi fir-Renju Unit u, min-naħa l-oħra, fi ħdan l-UE. Dawn il-preokkupazzjonijiet jirrigwardaw prinċipalment l-inċertezza legali tal-approvazzjonijiet tat-tip fir-Renju Unit u d-dilwizzjoni ta’ wieħed mill-prinċipji ewlenin tar-regolazzjoni, li huwa ż-żamma tal-konsistenza regolatorja madwar l-Unjoni Ewropea kollha.

3.5.

Il-proposta għandha l-għan li tindirizza dawn il-kwistjonijiet billi tagħmel modifika temporanja tar-regoli eżistenti, sabiex il-manifatturi milquta jkunu jistgħu japplikaw għal kwalunkwe wieħed mill-Istati Membri tal-UE-27 għall-approvazzjoni bl-inqas inkonvenjent possibbli. Il-punti ewlenin tagħha huma li:

—	B’mod espliċitu tippermetti lill-manifatturi kkonċernati japplikaw għand awtorità tal-approvazzjoni tat-tip mill-UE-27 għal approvazzjonijiet ġodda għal tipi eżistenti;

—	Tippermetti li t-testijiet li fuqhom huma bbażati l-approvazzjonijiet tat-tip tar-Renju Unit ma jkollhomx għalfejn jiġu ripetuti minħabba li s-servizz tekniku ma kienx inħatar u ma kienx ġie nnotifikat minn qabel mill-awtorità tal-approvazzjoni tat-tip tal-UE-27;

—	Tipprevedi li dawn l-approvazzjonijiet jistgħu jingħataw jekk jiġu ssodisfati r-rekwiżiti għall-vetturi, is-sistemi, il-komponenti u l-unitajiet tekniċi separati ġodda, u mhux ir-rekwiżiti għal tipi ġodda;

—

Tipproponi li tgħin biex jiġu identifikati l-awtoritajiet tal-approvazzjoni tat-tip ġodda għal dawk il-prodotti li jkunu diġà fis-suq qabel il-ħruġ, biex jiġi evitat li l-ebda awtorità ma tkun inkarigata li twettaq kontrolli ta’ konformità waqt is-servizz jew toħroġ sejħa lura ta’ prodott mis-suq possibbli fil-futur.

3.6.

Il-proposta tal-Kummissjoni tirrikonoxxi l-ħtieġa li l-konsumaturi jiġu protetti fir-rigward tas-sikurezza tal-vetturi u ż-żamma tal-istandards ambjentali.

3.7.

Il-proposta tagħmilha ċar li l-ħidma tal-awtoritajiet tal-approvazzjoni tat-tip ma tispiċċax mal-produzzjoni jew mat-tqegħid fis-suq ta’ vettura, sistema, komponent jew unità teknika separata, iżda testendi għal diversi snin wara t-tqegħid fis-suq ta’ dawk il-prodotti.

4. Kummenti

4.1.

Il-manifatturi tal-karozzi jeħtieġu ċertifikati ġodda għal mudelli ġodda, li jiġu rilaxxati bejn wieħed u ieħor kull seba’ snin, iżda wkoll għal alterazzjonijiet sostanzjali ta’ disinn jew magna li jistgħu jseħħu aktar ta’ spiss. Dan jenfasizza b’mod ċar l-urġenza li jiġi żgurat li, wara l-Brexit, ikun hemm riallinjament bla xkiel tal-mekkaniżmi regolatorji meħtieġa għall-produzzjoni tagħhom.

4.2.

Madwar 56 % tal-esportazzjonijiet tal-vetturi tar-Renju Unit imorru lejn l-Ewropa; madwar 7 % biss tal-esportazzjonijiet Ewropej tal-vetturi jmorru lejn ir-Renju Unit. Madankollu, id-data għall-kejl tal-funzjonijiet tas-suq kif applikati għall-provvista tal-ispare parts tissuġġerixxi sensiela aktar kumpless ta’ arranġamenti li jeħtieġu reġim regolatorju bla xkiel.

4.3.

Il-KESE jinnota li minkejja l-pubblikazzjoni ta’ din il-proposta, l-effett tagħha ma jistax jiġi vvalutat minħabba l-inċertezza kbira tan-negozjati attwali bejn l-UE u r-Renju Unit.

4.4.

Il-KESE jemmen li l-proposta hija aktar adattata biex jirnexxu n-negozjati għal ftehim bejn il-Gran Brittanja u l-UE li permezz tiegħu jkun hemm ftehim suffiċjenti biex jiġu implimentati miżuri li jippermettu li l-kummerċ iseħħ f’ċerta forma fi ħdan unjoni doganali u/jew suq uniku.

4.5.

Il-KESE jaqbel mal-istqarrija ppubblikata mill-House of Commons (il-ħames rapport tas-sessjoni 2017-2019, bl-isem “The impact of Brexit on the automotive sector” – L-impatt tal-Brexit fuq is-settur tal-karozzi) li tgħid li huwa diffiċli wieħed jara kif jagħmel sens mil-lat ekonomiku li l-manifatturi multinazzjonali tal-volumi – il-biċċa l-kbira tas-settur tal-karozzi tar-Renju Unit –jibbażaw il-produzzjoni fir-Renju Unit f’każ li ma jintlaħaq l-ebda ftehim jew f’każ ta’ tariffi tad-WTO. Għalhekk, f’każ li ma jintlaħaq l-ebda ftehim, ikun jeħtieġ li l-proposta tiġi riveduta b’mod li jiġi żgurat li tkun robusta biżżejjed biex titħejja għal tali sitwazzjoni.

4.6.

Għad ma hemmx qbil s’issa bejn ir-Renju Unit u l-Unjoni Ewropea dwar is-sitwazzjoni eżatta f’dak li jikkonċerna r-rwol futur tal-korp tal-approvazzjoni tat-tip. Il-KESE jemmen li s-soluzzjoni ta’ din il-kwistjoni hija essenzjali jekk irridu li r-reġim regolatorju l-ġdid jagħmel suċċess.

5. Sfidi

5.1.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon l-għanijiet tal-proposta, b’mod partikolari l-intenzjoni li jitnaqqsu l-ispejjeż għall-industrija, f’dak li jirrigwarda d-dewmien fil-fruntieri u l-burokrazija mhux meħtieġa, filwaqt li jiġi żgurat li jiġu applikati l-ogħla standards. Madankollu, il-KESE jemmen li t-tilħiq ta’ dawn l-għanijiet huwa sfida enormi, filwaqt li wieħed iżomm f’moħħu li jeħtieġ li tiġi żviluppata sistema regolatorja għalkollox ġdida.

5.2.

Madankollu, il-KESE jinnota wkoll li tali sistema inevitabbilment tikkontribwixxi għal spejjeż ogħla, l-iżjed minħabba li l-Gran Brittanja se ssir Stat mhux membru u bħal pajjiżi oħra li mhumiex membri se jeħtieġ li jkun hemm arranġamenti differenti.

5.3.

Kwistjonijiet koperti taħt ir-regolamenti bħalma huma l-ambjent, id-drittijiet tal-konsumatur, il-kwalità tal-prodotti u l-bqija huma ta’ spiss soġġetti għal liġijiet interni tal-UE ġodda jew mibdula u direttivi attwalment fis-seħħ. Il-KESE jemmen li kemm l-UE kif ukoll ir-Renju Unit se jkollhom jiżguraw li l-ftehim dwar ir-reġim regolatorju se jkun flessibbli biżżejjed biex jimmaniġġja dan, sabiex ikun hemm l-anqas tfixkil possibbli.

5.4.

Fi ħdan l-UE, il-proċess għall-manifattura u d-distribuzzjoni tal-vetturi żviluppt b’mod integrat ħafna. Bħalissa qed joperaw ħafna ktajjen tal-provvista kumplessi u effiċjenti li, fil-fehma tal-esperti kollha u tal-KESE, ser jinbidlu b’mod sinifikanti wara li tintemm l-isħubija tar-Renju Unit fl-UE. Il-KESE huwa wkoll tal-fehma li tali tħarbit se jnaqqas l-effiċjenza ta’ dawn is-sistemi.

5.5.

Minħabba l-għadd kbir ta’ vetturi manifatturati fil-Gran Brittanja u esportati fi ħdan l-UE, il-KESE huwa mħasseb b’mod partikolari li kwalunkwe esklużjoni tar-Renju Unit minn dan is-suq se taffettwa b’mod negattiv il-kompetittività globali, li min-naħa tagħha se żżid l-ispejjeż għas-setturi kollha tal-ekonomija kif ukoll għall-konsumaturi. Għalhekk, jeħtieġ li l-proposta tal-Kummissjoni, li hija favur li dawn l-interessi kollha jiġu protetti, tiżgura li jkun hemm impenn kontinwu fil-konfront ta’ dan u dan għandu jiġi stabbilit fi ftehimiet futuri.

5.6.

Il-kumplessità tat-tibdil propost se jeħtieġ impenji qawwija miż-żewġ naħat biex tiġi pprovduta informazzjoni u programmi ta’ taħriġ komprensivi għall-industrija kif ukoll għal kull aġenzija tal-approvazzjoni tat-tip. Dan jirrappreżenta sfida konsiderevoli mil-lat tar-riżorsi u ser jirrikjedi ammont sinifikanti ta’ żmien. Ir-rekwiżit taż-żmien se jkun partikolarment ta’ sfida minħabba l-iskeda attwali tal-ħruġ tar-Renju Unit kif stipulat skont l-Artikolu 50.

5.7.

Minħabba ż-żmien li qed jieħu l-ftehim innegozjat u ż-żmien meħtieġ biex ikun hemm konformità ma’ sistemi differenti, il-KESE jemmen li se jinħtieġ perjodu ta’ tranżizzjoni wara d-data ta’ Marzu 2019 meta tintemm is-sħubija.

5.8.

Minħabba li r-riżultat favorevoli jkun il-kontinwazzjoni tas-sistema attwali, li tirregola l-moviment tal-vetturi u l-prodotti assoċjati bejn ir-Renju Unit u l-UE, il-KESE jemmen li se jinħtieġ li l-vetturi manifatturati fir-Renju Unit ikunu konformi mar-regolamentazzjoni tal-UE. Għalhekk josserva li, sakemm ir-Renju Unit ma jkunx b’xi mod assoċjat mal-unjoni doganali jew is-suq uniku jew it-tnejn li huma, se jkun estremament diffiċli li tiġi ġestita din il-proposta.

5.9.

Il-KESE jemmen li l-istatus il-ġdid tar-Renju Unit bħala Stat mhux membru se joħloq sfidi kontinwi għar-reġim regolatorju tal-vetturi, u l-magni mobbli u fissi. Għalhekk, in-nuqqas ta’ kapaċità li jiġu indirizzati malajr dawn il-problemi eventwalment se jġiegħel lill-manifatturi jibdlu n-natura tal-katina tal-provvista attwali tagħhom, li jista’ jaffettwa l-kontinwità tal-prodotti disponibbli u jkollha impatt fuq l-ispiża għall-konsumaturi.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/100

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament (KE) Nru 469/2009 dwar iċ-ċertifikat ta’ protezzjoni supplementari għal prodotti mediċinali”

(COM(2018) 317 final – 2018/0161 (COD))

(2018/C 440/16)

Relatur uniku:

János WELTNER

Konsultazzjoni	Il-Kunsill, 21.6.2018 Il-Parlament Ewropew, 2.7.2018
Bażi ġuridika	Artikolu 114 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropa

Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	20.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	167/2/7

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jieħu nota tal-fatt li l-Kummissjoni, fid-Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal tagħha (SWD), analizzat erba’ għażliet sabiex jittrattaw il-problemi attwali li ġejjin minn dan l-istatus ta’ Ċertifikat ta’ Protezzjoni Supplementari (SPC).

1.2.

Il-KESE jaqbel mal-konklużjoni tal-Kummissjoni Ewropea (KE), li tipproponi modifiki skont l-Għażla 4 (1), jiġifieri l-leġislazzjoni dwar l-eżenzjoni mill-esportazzjoni kif ukoll mill-ħażna bl-emenda tar-Regolament (KE) Nru 469/2009.

1.3.

Il-KESE jilqa’ l-fatt li din il-proposta tħalli intatta l-protezzjoni tal-SPC fir-rigward tat-tqegħid ta’ prodotti fis-suq tal-UE.

1.4.

Il-KESE jilqa’ wkoll l-esklussività tas-suq ta’ detenturi tal-SPC tal-UE fl-Istati Membri matul il-perjodu sħiħ ta’ protezzjoni tal-SPC.

1.5.

Il-KESE huwa tal-fehma li hija importanti ħafna li, fuq dawn is-swieq mhux tal-UE fejn il-protezzjoni ma teżistix jew skadiet, ikun hemm kompetizzjoni ġusta għal manifatturi bbażati fl-UE li jġibu ġeneriċi u bijosimili f’dawn is-swieq.

1.6.

Il-KESE jappoġġja bis-sħiħ dawk is-salvagwardji li jiżguraw it-trasparenza u jipproteġu kontra d-devjazzjoni possibbli fis-suq tal-Unjoni ta’ prodotti ġeneriċi u bijosimili (G/Bs) li fir-rigward tagħhom il-prodott oriġinali jkun protett minn SPC.

1.7.

Il-KESE jappoġġja l-pożizzjoni tal-Kummissjoni dwar l-SMEs, peress li dawn għandhom rwol importanti fil-manifattura ta’ ġeneriċi u l-iżvilupp ta’ bijosimili. L-SMEs se jkunu f’pożizzjoni aħjar biex jippjanaw l-attivitajiet tas-suq tagħhom fil-każ li l-SPC jidħol fis-seħħ.

1.8.

Il-KESE jappoġġja l-pjan tal-Kummissjoni għal evalwazzjoni tal-leġislazzjoni pedjatrika u dik tal-mediċini orfni, b’aktar analiżi fl-2018-2019.

1.9.

Il-KESE jifhem il-pożizzjoni tal-Kummissjoni li, għalkemm kien ikun ta’ vantaġġ, il-Kummissjoni mhix se tressaq proposta għal SPC unitarju għalissa, peress li l-pakkett tal-privattiva unitarja għadu ma daħalx fis-seħħ.

1.10.

Il-KESE jappoġġja l-emenda tar-Regolament (KE) Nru 469/2009, kif inhi stabbilita fid-dokument COM(2018) 317. Fl-istess waqt, il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni tista’ tipproponi li temenda r-Regolament (KE) Nru 469/2009, kif stabbilit fid-dokument COM(2018) 317, sabiex tiżgura li eżenzjoni tal-manifattura ta’ SPC tkun tista’ tiġi applikata immedjatament.

2. Sfond

2.1.

SPC se jestendi l-perjodu ta’ protezzjoni effikaċi għal privattivi fuq prodotti mediċinali ġodda, fejn hija meħtieġa awtorizzazzjoni biex dawn jitqiegħdu fis-suq.

2.2.

Id-detentur kemm ta’ privattiva kif ukoll ta’ SPC jibbenefika minn massimu ta’ 15-il sena protezzjoni minn meta l-prodott inkwistjoni jkun kiseb awtorizzazzjoni għall-ewwel darba biex jitqiegħed fis-suq fl-UE.

2.3.

Il-benefiċċji ta’ SPC għad-detentur tiegħu huma sinifikanti. Minħabba li SPC jagħti l-istess drittijiet bħal privattiva bażika, il-monopolju li jirriżulta minn privattiva (ta’ referenza) bażika huwa estiż u jippermetti li d-detentur tiegħu jimpedixxi lill-kompetituri milli jagħmlu użu mill-invenzjoni (jimmanifatturaw il-mediċina, joffruha għall-bejgħ, jaħżnuha, eċċ.) f’dawk l-Istati Membri fejn ingħata SPC.

2.4.

SPC iservi bħala kumpens għall-investimenti li sar għar-riċerka. Għandu wkoll jikkumpensa għal aktar riċerka, monitoraġġ u stennija fil-perjodu bejn il-preżentazzjoni tal-applikazzjoni għal privattiva u l-għoti tal-awtorizzazzjoni sabiex tali prodott jitqiegħed fis-suq.

2.5.

Fl-UE, SPC jista’ jingħata skont il-kundizzjonijiet li ġejjin:

2.5.1.

Fid-data tal-applikazzjoni għal protezzjoni supplimentari, il-prodott huwa protett minn privattiva bażika;

2.5.2.

Il-prodott ma kienx diġà suġġett ta’ ċertifikat;

2.5.3.

Tkun ingħatat-ewwel awtorizzazzjoni amministrattiva u valida sabiex il-prodott jitqiegħed fis-suq bħala prodott mediċinali.

2.6.

Il-Fehmiet tal-Partijiet Interessati (2) jindikaw li l-SPCs tal-lum iqiegħdu lill-manifatturi bbażati fl-UE tal-ġeneriċi u bijosimili (G/Bs) fi żvantaġġ meta mqabblin mal-manifatturi kapaċi jipproduċu G/Bs barra l-UE.

2.7.

Fil-forma attwali tiegħu, l-SPC tal-UE jżid id-dipendenza fuq l-importazzjonijiet ta’ drogi u farmaċewtiċi barra l-UE.

2.8.

Is-suq farmaċewtiku globali nbidel. Ekonomiji (pharmerging) li qed jiżviluppaw b’ħeffa flimkien ma’ popolazzjonijiet li qed jixjieħu fir-reġjuni industrijalizzati tradizzjonali wasslu għal domanda massiva għal mediċini. L-infiq globali totali fuq il-mediċini żdied minn EUR 950 biljun fl-2012 għal EUR 1,1 triljun fl-2017 (l-Istati Uniti 40 %, iċ-Ċina 20 % u l-UE inqas minn 15 %). Il-bijoloġiċi se jirrappreżentaw 25 % tal-valur tas-suq farmaċewtiku sal-2022. Dan huwa akkumpanjat minn bidla lejn sehem dejjem akbar tas-suq għal G/Bs, li jista’ jirrappreżenta 80 % tal-mediċini bil-volum sal-2020 u madwar 28 % tal-bejgħ globali.

2.9.

Skont Medicines for Europe, 56 % tal-mediċini bil-volum attwalment fornuti fl-UE huma G/Bs.

2.10.

L-eżenzjoni Bolar (3) eliminat effett sekondarju mhux intenzjonat tal-protezzjoni b’saħħitha tal-privattivi, ibbażata fuq ir-raġunament li kompetizzjoni ħielsa għandha tkun permessa hekk kif tiskadi l-protezzjoni. Din hija eżenzjoni tal-manifattura għal finijiet ta’ ttestjar u provi kliniċi, u kienet maħsuba biex tiżgura li mediċina ġenerika tista’ tidħol fis-suq malajr kemm jista’ jkun wara l-iskadenza tal-protezzjoni ta’ privattiva/SPC.

2.11.

Rigward l-eżenzjoni tal-manifattura tal-SPC, il-kumpaniji tal-UE qed iħabbtu wiċċhom ma’ sitwazzjoni simili għal dik ta’ qabel Bolar. Filwaqt li l-għan leġittimu ta’ SPC huwa li jimpedixxi l-manifattura ta’ prodotti konkorrenti għall-iskop ta’ kummerċjalizzazzjoni fis-suq tal-UE filwaqt li l-SPC huwa fis-seħħ, dan għandu żewġ konsegwenzi mhux intenzjonati u mhux mistennija, jiġifieri:

2.11.1.

Il-prevenzjoni ta’ G/Bs milli jiġu manifatturati fl-UE u esportati lejn pajjiżi terzi (fejn ma tapplika l-ebda protezzjoni legali) matul il-perijodu tal-SPC tal-UE; u

2.11.2.

Il-prevenzjoni tagħhom milli jiġu manifatturati fl-UE (u mbagħad maħżuna) kmieni biżżejjed biex ikunu jistgħu jitqiegħdu fis-suq tal-UE minnufih mill-ewwel jum.

2.12.

Il-manifatturi ta’ G/Bs (ibbażat fi Stat Membru fejn l-applikazzjoni ta’ SPC għall-mediċina ta’ referenza ġiet applikata) qed jiffaċċjaw il-problemi li ġejjin:

2.12.1.

Matul il-perjodu ta’ protezzjoni kopert miċ-ċertifikat tal-mediċina ta’ referenza fl-UE, il-manifatturi ma jistgħux jimmanifatturaw dik il-mediċina għal kwalunkwe skop, inkluż għall-esportazzjoni barra l-UE lejn pajjiżi fejn il-protezzjoni ta’ SPC għall-mediċina ta’ referenza tkun skadiet jew qatt ma eżistiet, filwaqt li manifatturi bbażati f’dawn il-pajjiżi terzi jkunu jistgħu jagħmlu dan.

2.12.2.

Immedjatament mal-iskadenza taċ-ċertifikat: mhumiex lesti jidħlu fis-suq tal-UE fl-ewwel jum, peress li s-sistema SPC tal-UE ma tippermettix manifattura fl-UE sa dakinhar. Min-naħa l-oħra, il-manifatturi bbażati f’pajjiżi terzi fejn il-protezzjoni ta’ SPC għal mediċina ta’ referenza tkun skadiet qabel, jew qatt ma eżistiet, jistgħu jkunu lesti biex jidħlu fis-suq tal-UE mill-ewwel jum, permezz ta’ esportazzjonijiet, u b’hekk jiksbu vantaġġ kompetittiv konsiderevoli.

2.13.

Is-settur tal-G/B issa jammonta għal 160 000 impjieg fl-UE (Medicines for Europe). It-telf ta’ impjiegi, speċjalment ta’ impjiegi b’ħiliet għolja, it-telf ta’ għarfien u l-eżodu ta’ mħuħ lejn pajjiżi terzi, b’mod partikolari lejn l-Asja, għandhom jiġu evitati permezz ta’ bidla urġenti fir-regolament tal-SPCs.

2.14.

L-UE kienet pijuniera fl-iżvilupp ta’ proċeduri regolatorji biex tapprova l-bijosimili: l-EMA awtorizzat l-ewwel bijosimili fl-2006, filwaqt li l-FDA għamlet hekk biss fl-2015. Madankollu, hemm sinjali ċari li l-Ewropa issa qed titlef il-vantaġġ kompetittiv tagħha, fejn l-imsieħba kummerċjali tagħha qegħdin ilaħħqu magħha. Għalhekk hemm ħtieġa urġenti biex l-UE terġa’ tikseb il-kompetittività tal-manifatturi bbażati fl-UE ta’ G/Bs. Li ma jsir xejn jew li tiġi posposta inizjattiva se jkomplu jdgħajfu l-industrija tal-UE u jitqanqal l-effett ta’ pijunijier tal-UE u l-vantaġġ kompetittiv b’mod partikolari fis-settur bijosimili.

2.15.

Skont l-Istrateġija għal Suq Uniku, hija meħtieġa rikalibrazzjoni immirata ta’ ċerti aspetti tal-SPCs, bil-għan li tindirizza l-problemi li ġejjin:

2.15.1.

Telf ta’ swieq tal-esportazzjoni f’pajjiżi terzi mhux protetti;

2.15.2.

Id-dħul mill-ewwel jum fis-swieq tal-Istati Membri għal manifatturi bbażati fl-UE ta’ G/Bs permezz tal-introduzzjoni ta’ “eżenzjoni tal-manifattura ta’ SPC” fil-leġislazzjoni tal-SPC tal-UE, li tippermetti l-manifattura ta’ G/Bs fi ħdan l-UE matul il-perijodu tal-SPC;

2.15.3.

Il-frammentazzjoni li tirriżulta mill-implimentazzjoni mhux konsistenti tar-reġim tal-SPC attwali fl-Istati Membri li tista’ tiġi solvuta f’konnessjoni mal-privattiva unitarja li ġejja, u warajha l-ħolqien possibbli ta’ titolu unitarju tal-SPC;

2.15.4.

Implimentazzjoni frammentata tal-eżenzjoni tar-riċerka Bolar.

3. Kummenti ġenerali

3.1.

X’għandna nistennew mir-regolament il-ġdid?

3.1.1.

It-tisħiħ u ż-żamma tal-kapaċità tal-manifattura u l-għarfien fl-UE, biex b’hekk titnaqqas ir-rilokazzjoni/l-esternalizzazzjoni bla bżonn.

3.1.2.

It-tisħiħ tal-aċċess tal-pazjenti tal-UE għall-mediċini permezz tad-diversifikazzjoni tas-sorsi ġeografiċi tal-provvista u b’hekk tissaħħaħ il-produzzjoni fil-lokal.

3.1.3.

It-tneħħija tal-ostakli għall-varar ta’ negozji ta’ ġeneriċi u bijosimili fl-UE, speċjalment għall-SMEs li jkollhom iktar diffikultajiet biex jegħilbu l-ostakli u li jista’ jkollhom diffikultajiet jekk dawn ikollhom jiffaċċjaw kompetizzjoni mhux tal-UE.

3.1.4.

Peress li qabel jiskadi ċ-ċertifikat il-kapaċità ta’ manifattura stabbilita għall-iskopijiet ta’ esportazzjoni tista’ tintuża bl-għan li s-suq tal-UE jiġi fornut minn jum-1, hija mistennija wkoll li, sa ċertu punt, iżżid l-aċċess għall-mediċini fl-Unjoni billi tippermetti lill-G/Bs jidħlu fis-suq aktar malajr wara li jiskadu ċ-ċertifikati, biex b’hekk tiġi żgurata d-disponibbiltà ta’ għażla usa’ ta’ mediċini affordabbli ladarba l-perjodu ta’ protezzjoni mill-privattivi u mill-SPC jgħaddi. Dan għandu jkollu effett pożittiv fuq il-baġits nazzjonali tas-saħħa.

3.1.5.

Sa ċertu punt, il-proposta se tagħmel il-mediċini aktar aċċessibbli għall-pazjenti fl-UE, speċjalment f’dawk l-Istati Membri fejn l-aċċess għal xi mediċini ta’ referenza (eż. ċerti mediċini bijoloġiċi) huwa diffiċli, billi toħloq il-kundizzjonijiet li jgħinu lill-G/Bs relatati jidħlu aktar malajr fis-suq tal-Unjoni ladarba ċ-ċertifikati rilevanti jkunu skadew. Din se tiddiversifika wkoll l-oriġini ġeografika tal-mediċini disponibbli fl-UE, biex b’hekk jissaħħu l-katina tal-provvista u s-sigurtà tal-provvista.

4. Osservazzjonijiet speċifiċi

4.1.

Il-KE tista’ ssib xi mezz kif tuża l-fondi tal-UE biex tappoġġja l-bini tal-kapaċità ta’ manifattura fi Stati Membri għal skopijiet ta’ esportazzjoni matul il-perijodu tal-SPC. Dan jista’, għal ċerti prodotti, jippermetti espansjoni aktar rapida ta’ produzzjoni għad-dħul fis-suq tal-UE mill-ewwel jum.

4.2.

Il-Kummissjoni tista’ tappoġġja l-attivitajiet ta’ NGOs interessati, għall-iżvilupp ta’ indikaturi għall-monitoraġġ u l-evalwazzjoni tal-SPCs il-ġodda għall-iżvilupp futur tas-sehem tas-suq tal-UE ta’ prodotti ġeneriċi u bijosimili manifatturati fl-UE.

Brussell, l-20 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) SWD(2018) 240 final, p. 29.

(2) SWD(2018) 242 final.

(3) Id-Direttiva 2001/83/KE u d-Direttiva 2001/82/KE.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/106

[COM(2018) 321 final]

“Proposta għal Regolament tal-Kunsill li jistabbilixxi l-qafas finanzjarju pluriennali għas-snin mill-2021 sal-2027”

[COM(2018) 322 final/2 — 2018/0166 (APP)]

“Proposta għal Deċiżjoni tal-Kunsill dwar is-sistema ta’ Riżorsi Proprji tal-Unjoni Ewropea”

[COM(2018) 325 final — 2018/0135 (CNS)]

“Proposta għal Regolament tal-Kunsill dwar il-metodi u l-proċedura għad-disponibbiltà tar-Riżorsi Proprji bbażati fuq Bażi Komuni Konsolidata tat-Taxxa Korporattiva, fuq l-Iskema għall-Iskambju ta’ Kwoti tal-Emissjonijiet tal-Unjoni Ewropea u fuq l-Iskart tal-plastik mill-imballaġġ li mhux qed jiġi riċiklat, u dwar il-miżuri li jissodisfaw il-ħtiġijiet fi flus kontanti”

[COM(2018) 326 final — 2018/0131 (NLE)]

“Proposta għal Regolament tal-Kunsill li jistabbilixxi miżuri ta’ implimentazzjoni għas-sistema tar-Riżorsi Proprji tal-Unjoni Ewropea”

[COM(2018) 327 final — 2018/0132 (APP)]

u “Proposta għal Regolament tal-Kunsill li jemenda r-Regolament tal-Kunsill (tal-KEE, u l-Euratom) Nru 1553/89 dwar l-arranġamenti uniformi definittivi għall-ġbir mir-riżorsi nfushom li jidħol mit-taxxa fuq il-valur miżjud”

[COM(2018) 328 final — 2018/0133 (NLE)]

(2018/C 440/18)

Relatur:

Javier DOZ ORRIT

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 18.6.2018 Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 25.7.2018 u 5.9.2018
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea

Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Adottata fis-sezzjoni	7.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	140/3/7

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jirrikonoxxi l-valur miżjud Ewropew għoli tal-programmi li l-proposta tal-Kummissjoni għall-Qafas Finanzjarju Pluriennali (QFP) għall-2021-2027 tikkonċentra fuqhom iż-żidiet prinċipali fin-nefqa. Madankollu, il-Kumitat jistaqsi dwar il-fatt jekk dawn iż-żidiet isirux askapitu ta’ tnaqqis qawwi fil-politika ta’ koeżjoni (-10 %) u l-Politika Agrikola Komuni – PAK (-15 %), minħabba l-isforz biex jitnaqqas il-baġit tal-UE, li jonqos minn 1,6 % tal-introjtu nazzjonali gross (ING) tal-UE27 fil-baġits attwali, għal 1,11 % biss fil-QFP ta’ wara l-2020.

1.2.

L-UE qed tiffaċċja sfidi kbar, inkluż li tegħleb il-konsegwenzi soċjali u politiċi negattivi tal-kriżi, u r-riskji esterni li jirriżultaw mill-instabbiltà ġeopolitika u n-nazzjonaliżmu ekonomiku. Għandha timmira li tuża l-potenzjal ekonomiku u politiku konsiderevoli tagħha biex tippromovi politiki soċjali, ekonomiċi u dwar l-impjieg li huma avvanzati u orjentati lejn it-tkabbir li jiżguraw id-distribuzzjoni ġusta tal-kisbiet tat-tkabbir, għall-ħtieġa urġenti biex tiġġieled it-tibdil fil-klima u biex tiffinanzja t-tranżizzjoni lejn Ewropa sostenibbli (fil-kuntest tal-Artikolu 3 tat-TUE), u li tisfruttra l-opportunitajiet li jirriżultaw mill-iżvilupp tal-intelliġenza artifiċjali, id-diġitalizzazzjoni u l-Industrija 4.0. Dan kollu jitlob sforz baġitarju akbar. F’konformità mal-pożizzjoni tal-Parlament Ewropew (1), il-KESE jipproponi li ċ-ċifra tan-nefqa u tad-dħul tilħaq il-1,3 % tal-ING. Il-livell propost ta’ impenji tal-ING tal-UE ta’ 1,11 % huwa żgħir wisq biex l-aġenda politika tal-UE tiġi implimentata b’mod kredibbli.

1.3.

F’konformità mal-Opinjoni tal-KESE dwar id-dokument ta’ riflessjoni dwar il-futur tal-finanzi tal-UE (2), il-KESE jtenni li l-Ewropej għandhom bżonn aktar Ewropa (u Ewropa aħjar) biex tingħeleb il-kriżi politika fl-UE. Is-setgħat u r-riżorsi finanzjarji attwalment allokati lill-UE qed jiġu dejjem aktar allinjati ħażin mat-tħassib u l-aspettattivi tal-Ewropej.

1.4.

Il-KESE jirrikonoxxi t-titjib li tintroduċi l-proposta tal-Kummissjoni fl-istruttura, fil-flessibbiltà u fil-kapaċità li tippromovi sinerġiji, kif ukoll iż-żieda fil-perċentwal tad-dħul mir-riżorsi proprji tal-UE. Madankollu, dan tal-aħħar mhuwiex biżżejjed. Id-dħul, fil-proposta tal-QFP tal-Kummissjoni wara l-2020, jinkludi biss parti mill-proposti tal-Grupp ta’ Livell Għoli dwar ir-Riżorsi Proprji (HLGOR) u l-Parlament Ewropew (PE) li jippromovu firxa usa’ ta’ sorsi ulterjuri ta’ riżorsi proprji.

1.5.

Filwaqt li jifhem ir-raġunijiet għall-proposta tal-Kummissjoni, il-KESE, madankollu, jesprimi n-nuqqas ta’ qbil tiegħu bit-tnaqqis, bi prezzijiet kostanti, ta’ 12 % tal-ammont tal-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali (FEŻR) u 46 % tal-Fond ta’ Koeżjoni (FK) fil-proposta għall-QFP 2021-2027 fir-rigward tal-baġits attwali.

1.6.

Il-KESE ma jaqbilx mat-tnaqqis f’termini reali ta’ 6 % fl-impenn propost għall-Fond Soċjali Ewropew (FSE+), speċjalment minħabba l-proklama riċenti interistituzzjonali tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (EPSR) u l-objettiv tal-ħolqien ta’ impjiegi ta’ kwalità f’Novembru 2017. F’konformità mal-Opinjoni riċenti tiegħu dwar il-Finanzjament tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (3), il-KESE kien jistenna li l-prinċipji tal-EPSR u l-ħtieġa għall-implimentazzjoni tiegħu, speċjalment fir-rigward tal-impjiegi, kellhom ikunu waħda mil-linji gwida fl-allokazzjoni proposta tal-impenji ppjanati fil-QFP li jmiss. Għandu jiġi stabbilit programm speċifiku biex jassisti lill-Istati Membri biex jimplimentaw id-Dikjarazzjoni ta’ Gothenburg dwar il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali sabiex jingħataw appoġġ fl-isforzi tagħhom biex iwettqu riformi bil-għan li jistimulaw il-ħolqien ta’ impjiegi ta’ kwalità fil-kuntest tal-iżvilupp sostenibbli.

1.7.

Il-KESE jqis li l-finanzjament tal-politiki ta’ koeżjoni (is-somma tal-FEŻR, tal-FK u tal-FSE) għandu jinżamm fil-QFP 2021-2027, tal-anqas bl-istess riżorsi, bi prezzijiet kostanti, bħal fil-qafas finanzjarju attwali.

1.8.

Il-KESE jilqa’ l-fatt li l-Kummissjoni għamlet riferiment għal investimenti strateġiċi ewlenin li huma kruċjali għall-prosperità futura tal-Ewropa u t-tmexxija tagħha fir-rigward tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs) globali. Minkejja dan, il-KESE jemmen bis-sħiħ li l-SDGs, u b’mod aktar speċifiku l-Aġenda 2030, kellhom jiġu msemmija b’mod aktar prominenti, minħabba li l-Aġenda 2030 hija definittivament strateġija globali għall-UE għas-snin li ġejjin.

1.9.

Il-Kumitat jirrikonoxxi ż-żidiet sostanzjali fl-impenji għall-Ambjent u l-Azzjoni Klimatika (+ 46 %). Madankollu, il-Kumitat, wara li approva l-programm tan-NU għall-iżvilupp sostenibbli sal-2030 u appoġġja l-objettivi tal-UE biex tikkontribwixxi għat-tranżizzjoni lejn ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju sal-2050, jinnota wkoll in-nuqqas ta’ ambizzjoni fis-sehem tal-baġit iddedikat għat-tranżizzjoni lejn l-iżvilupp sostenibbli u kontra t-tibdil fil-klima.

1.10.

Il-KESE jqis li għalkemm l-istabbiliment ta’ mekkaniżmu ta’ stabilizzazzjoni tal-investiment għall-membri taż-żona tal-euro milquta minn skossi speċifiċi għall-pajjiż fi ħdan il-baġit tal-UE huwa pass fid-direzzjoni t-tajba, l-impenji ppjanati kemm f’termini ta’ garanziji għal self kif ukoll f’termini ta’ sussidji għall-pagamenti tal-imgħax għas-self imsemmi huma baxxi wisq biex jagħmlu differenza waqt kriżi. Dan il-programm uniku u limitat tal-baġit possibbli għaż-żona tal-euro mhuwiex parti minn xi strateġija ta’ riforma tal-UEM li jsemmi l-QFP għal wara l-2020.

1.11.

Il-KESE jistaqsi dwar it-tnaqqis propost (-15 % f’termini reali li jqabbel l-UE27 inkluż il-FEŻ bejn l-2014-2020 u l-2021-2027) f’impenji ppjanati għall-Politika Agrikola Komuni (PAK). Dan it-tnaqqis se jagħmilha impossibbli biex jiġi implimentat mudell ta’ żvilupp rurali sostenibbli, objettiv globali tar-riforma l-ġdida tal-PAK, u objettivi oħra inklużi fil-komunikazzjoni riċenti tal-Kummissjoni dwar il-ġejjieni tal-ikel u tal-agrikoltura.

1.12.

Il-KESE jfaħħar lill-Kummissjoni Ewropea għall-proposta ta’ basket ta’ riżorsi proprji ġodda. Madankollu, huwa jaħseb ukoll li l-proposti attwali x’aktarx li ma jirriżultawx f’riżorsi proprji awtonomi, trasparenti u ġusti għoljin biżżejjed. Madankollu, il-KESE huwa favur implimentazzjoni rapida ta’ riforma koerenti tas-sistema, b’mod li jiżdied is-sehem tad-dħul mir-riżorsi proprji u jiġi żgurat li l-metodi ta’ żieda tad-dħul jikkomplementaw u jsaħħu l-objettivi tal-politika tal-UE. Din ir-riforma għandha tkun infurmata mir-rakkomandazzjonijiet tal-Grupp ta’ Livell Għoli dwar ir-Riżorsi Proprji u l-Parlament Ewropew. Il-Kumitat jiġbed l-attenzjoni tal-istituzzjonijiet Ewropej fir-rigward tal-kumplessità sabiex dawn ir-riżorsi proprji kollha jsiru operazzjonali fil-perjodu 2021-2027.

1.13.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjoni l-eliminazzjoni proposta ta’ tnaqqis (jew ċekkijiet) lill-pajjiżi li kienu qed jagħmlu kontribuzzjonijiet kbar għall-finanzjament tal-baġit tal-UE.

1.14.

Il-KESE jappoġġja l-proposta li l-Istati Membri jirċievu fondi tal-UE bil-kundizzjoni li jirrispettaw il-prinċipju tal-Istat tad-Dritt, pilastru fundamentali tal-valuri tal-Unjoni skont l-Artikolu 2 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea (TUE), u jaħseb li din il-kundizzjonalità tista’ tiġi estiża għall-prinċipji l-oħrajn b’rabta mal-Istat tad-Dritt li jinsabu fit-Trattati tal-UE. Għalhekk jistieden lill-Kummissjoni u lill-PE biex jistudjaw din il-possibbiltà.

1.15.

Il-Kumitat jilqa’ l-appoġġ għall-investiment ipprovdut permezz tal-garanzija ta’ InvestEU u l-involviment previst ta’ sħab oħra, bħall-banek u l-istituzzjonijiet promozzjonali nazzjonali jew l-istituzzjonijiet finanzjarji internazzjonali (pereżempju l-Bank Ewropew għar-Rikostruzzjoni u l-Iżvilupp BERŻ) iżda jiddispjaċih li l-livell ta’ riżorsi huwa biżżejjed biss biex jiżgura kontinwazzjoni ta’ livelli preċedenti tas-self tal-BEI (4), u ma jqisx id-defiċit tal-investiment kbir tal-UE. Il-Kumitat jappella wkoll għall-implimentazzjoni tal-bidliet fl-operat tal-InvestEU biex jiġi żgurat li relattivament aktar fondi jgħaddu għand il-pajjiżi bl-aktar introjtu baxx. Il-programmi tal-UE għandhom jinkludu l-promozzjoni ta’ konverġenza, aktar milli diverġenza, bħala għan ċar.

1.16.

Il-Kumitat jesprimi t-tħassib tiegħu li interpretazzjoni riġida tat-termini tal-Patt ta’ Stabbiltà u Tkabbir u kundizzjonijiet makroekonomiċi oħrajn, kif ukoll tar-rekwiżiti ta’ kofinanzjament għall-fondi tal-politika ta’ koeżjoni, tagħmilha diffiċli għall-Istati Membri tal-UE l-aktar fil-bżonn li jkollhom aċċess għal dan il-finanzjament kif meħtieġ.

1.17.

Il-Kumitat bi pjaċir jilqa’ iż-żidiet kbar proposti fil-programmi għar-riċerka u l-iżvilupp tal-ekonomija u s-soċjetà diġitali, u jenfasizza l-ħtieġa ta’ strateġija definita sew biex tgħaqqad l-innovazzjoni ma’ politika industrijali Ewropea sostenibbli bbażata fuq impjiegi ta’ kwalità billi, fost affarijiet oħrajn, tiffaċilita l-kollaborazzjoni bejn ir-riċerka akkademika, is-settur industrijali, is-sħab soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili.

1.18.

Il-KESE jilqa’ l-bidliet proposti b’rabta maż-żidiet sinifikanti f’termini reali għall-programmi taħt il-Ġestjoni tal-Fruntieri u l-Migrazzjoni u l-Viċinat u l-istrumenti Dinjin. L-adozzjoni ta’ politika komuni dwar l-asil, ibbażata fuq il-konformità mal-liġi internazzjonali u s-solidarjetà lejn ir-refuġjati u bejn l-Istati, hija imperattiva u l-istabbiliment ta’ politika ta’ migrazzjoni tal-UE hija urġenti wkoll. Il-KESE jinsisti li dawn il-kwistjonijiet għandhom jingħataw attenzjoni preferenzjali fl-implimentazzjoni tal-QFP.

1.19.

Il-Kumitat itenni li s-Semestru Ewropew għandu jkun fiċ-ċentru tal-implimentazzjoni tal-baġits tal-UE, bl-użu kemm jista’ jkun possibbli tal-flessibbiltà tal-QFP il-ġdid. Il-parteċipazzjoni msaħħa tas-sħab soċjali u s-soċjetà ċivili fis-Semestru Ewropew se tkun meħtieġa għal implimentazzjoni aktar effettiva u demokratika tal-linji gwida tas-Semestru u għall-konnessjoni tal-isferi nazzjonali u Ewropej.

1.20.

Il-Kumitat iħeġġeġ lill-istituzzjonijiet tal-UE u lill-gvernijiet tal-Istati Membri biex jintensifikaw ix-xogħol tagħhom fir-rigward tal-QFP wara l-2020, sabiex ikun jista’ jiġi approvat, skont l-iskeda ta’ żmien ippjanata, qabel l-elezzjonijiet Ewropej li jmiss.

2. Il-proposta tal-Kummissjoni Ewropea għall-Qafas Finanzjarju Pluriennali 2021-2027

2.1.

Din l-Opinjoni tal-KESE tikkonċerna l-pakkett ippreżentat mill-Kummissjoni Ewropea fit-2 ta’ Mejju 2018. Dan kien jinkludi komunikazzjoni dwar il-QFP (5), erba’ proposti għal erba’ Regolamenti tal-Kunsill (6) u proposta għal Deċiżjoni tal-Kunsill dwar is-sistema tar-riżorsi proprji (7).

2.2.

Il-livell limitu propost għall-approprjazzjonijiet ta’ impenji ġie ffissat għal EUR 1 135 biljun għall-2021-2027 (fi prezzijiet tal-2018 u inkluż il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp (FEŻ)) jew 1,11 % tal-ING, li tela’ minn EUR 1,082 biljun (bl-esklużjoni tal-kontribuzzjoni tar-Renju Unit) jew 1,16 % tal-ING (bl-esklużjoni tar-Renju Unit) għall-perjodu ta’ bejn l-2014 u l-2020. Il-livell limitu tal-approprjazzjonijiet ta’ pagament proposti għall-istess perjodu ġie ffissat għal EUR 1,105 biljun (fi prezzijiet tal-2018 u inkluż il-FEŻ) jew 1,08 % tal-ING, li tela’ minn EUR 1,045 biljun jew 0,98 % tal-ING.

2.3.

Fost il-bidliet proposti, għandu jkun hemm żidiet sinifikanti f’termini reali meta mqabbla mal-QFP għall-2014-2020 (UE27 + FEŻ) għal programmi taħt l-intestaturi s-Suq Uniku, l-Innovazzjoni u Diġitali (+ 43 % għal EUR 166,3 biljun u 14,7 % tal-baġit totali, li minnhom EUR 13,1 biljun huma ddedikati għall-programm InvestEU), il-Migrazzjoni u l-Ġestjoni tal-Fruntieri (+ 210 %, għal EUR 30,8 biljun u 2,72 % tal-baġit totali) u l-Viċinat u l-Bqija tad-Dinja (+ 14 % għal EUR 108,9 biljuni u 9,6 % tal-baġit totali). Madankollu, tnaqqis reali se jkun sinifikanti għall-Koeżjoni u l-Valuri (-12 % għal EUR 242,2 biljun għar-raggruppament ta’ politiki tal-Iżvilupp Reġjonali u l-Koeżjoni u - 10 % għal EUR 330,6 biljun għall-Politika ta’ Koeżjoni) u r-Riżorsi Naturali u l-Ambjent (-16 % għal EUR 336,6 biljun u 29,7 % tal-baġit totali), l-aktar importanti għall-politika ta’ koeżjoni (-10 %) u l-PAK (-15 %).

2.4.

Fuq in-naħa tad-dħul, il-pakkett jinkludi proposti għal elementi addizzjonali li għandhom jiġu kkunsidrati fis-sistema tar-riżorsi proprji tal-Unjoni, filwaqt li l-proposta għal Deċiżjoni tal-Kunsill tissuġġerixxi li jiżdied il-livell limitu għal sejħiet annwali għal riżorsi proprji għal pagamenti għal 1,29 % tal-ING u 1,35 % tal-ING f’impenji, sabiex jintlaħqu l-ħtiġijiet ta’ finanzjament ogħla mill-integrazzjoni tal-Fond Ewropew għall-Iżvilupp u l-iffinanzjar ta’ prijoritajiet ġodda, filwaqt li jiġi żgurat marġni ta’ sigurtà suffiċjenti biex jintlaħqu l-obbligi finanzjarji.

2.5.

Minbarra ż-żieda proposta, il-Kummissjoni kienet favur bidliet fl-istruttura tal-finanzjament tal-UE. Is-sehem mir-riżorsi proprji tradizzjonali għandu jonqos ftit minn 15,8 % għal 15 %, u l-kontribuzzjonijiet nazzjonali minn 83 % għal 72 %, bis-saħħa ta’ tnaqqis ippjanat ta’ kontribuzzjonijiet nazzjonali gross ibbażati fuq l-introjtu minn 71 % għal 58 %. Riforma fit-tfassil ta’ riżorsa proprja bbażata fuq it-taxxa tal-valur miżjud għandha tirriżulta f’żieda tas-sehem tagħha minn 11,9 % għal 14 %. Għandhom jiġu introdotti riżorsi proprji ġodda, inklużi kontribuzzjonijiet mis-Sistema għall-Iskambju ta’ kwoti tal-Emissjonijiet, mill-Bażi Komuni Konsolidata għat-Taxxa Korporattiva ġdida proposta – ladarba din tkun tista’ tiġi introdotta gradwalment –, u kontribuzzjoni nazzjonali marbuta mal-iskart mill-imballaġġ tal-plastik mhux riċiklat. Dawn ir-riżorsi ġodda jistgħu jikkontribwixxu għal 12 % tal-baġit totali tal-UE.

2.6.

Il-Kummissjoni Ewropea tipproponi li, sabiex jirċievu fondi minn politiki ta’ koeżjoni, l-Istati Membri jridu jikkonformaw ma’ ċerti kundizzjonijiet makroekonomiċi, iwettqu riformi strutturali u jikkonformaw mar-rekwiżiti tal-Patt ta’ Stabbiltà u Tkabbir. L-ikkompletar ta’ dan tal-aħħar matul is-snin preċedenti hija kundizzjoni biex tingħata għajnuna mill-Funzjoni ġdida ta’ Stabbiltà ta’ Investiment. Barra minn hekk, sabiex jittaffa t-tnaqqis sinifikanti rrakkomandat fir-riżorsi għall-politiki ta’ koeżjoni u għall-PAK, il-Kummissjoni tipproponi li l-perċentwal ta’ kofinanzjament ta’ proġetti mill-Istati Membri għandu jiżdied.

2.7.

Il-proposta għal Regolament dwar il-protezzjoni tal-baġit fil-każ ta’ nuqqasijiet mifruxa fl-istat tad-dritt timmira li tissanzjona azzjonijiet fi Stat Membru li jaffettwaw jew jheddu li jaffettwaw il-prinċipji tal-ġestjoni finanzjarja tajba jew il-protezzjoni tal-interessi finanzjarji tal-Unjoni, b’mod partikolari dawk li ġejjin minn attakki fuq l-indipendenza tal-ġudikatura. Is-sanzjonijiet jistgħu jwasslu għat-tnaqqis u s-sospensjoni tal-pagamenti u l-impenji finanzjarji tal-UE mal-Istat Membru kkonċernat. Is-sanzjonijiet se jiġu adottati fuq proposta mill-Kummissjoni, li l-Kunsill jista’ jirrifjuta b’maġġoranza kwalifikata.

3. Kummenti ġenerali

Il-kuntest politiku u l-għanijiet ġenerali

3.1.

Minħabba l-isfidi u r-riskji, interni u esterni, li l-UE se jkollha tiffaċċja fl-għaxar snin li ġejjin, l-UE teħtieġ strateġija politika ċara u baġit b’saħħtu. F’konformità wkoll mal-Opinjoni preċedenti tiegħu dwar id-Dokument ta’ riflessjoni dwar il-futur tal-finanzi tal-UE (8) u mar-riżoluzzjoni tal-PE (9), il-KESE għalhekk jipproponi li l-impenji għall-2021-2027 għandhom jilħqu l-1,3 % tal-ING.

3.1.1.

Il-kriżi finanzjarja u ekonomika u l-ġestjoni tagħha minn dawk li jfasslu l-politika Ewropea ħalliet il-marka tagħha f’ħafna pajjiżi Ewropej f’termini ta’ telf fil-kompetittività, tnaqqis fir-ritmu ekonomiku, faqar, inugwaljanza, tfixkil fil-koeżjoni soċjali u, ukoll, diverġenzi bejn il-pajjiżi.

3.1.2.

In-nuqqas ta’ fiduċja taċ-ċittadini fl-istituzzjonijiet demokratiċi nazzjonali u Ewropej qed twassal għat-tkabbir ta’ movimenti politiċi li jiddubitaw fil-valuri u l-prinċipji demokratiċi u fl-UE nnifisha. Uħud minn dawn il-movimenti politiċi issa huma parti mill-gvernijiet ta’ ċerti Stati Membri tal-UE (jew aktarx se jkunu fil-futur qarib) u wasslu għar-riżultat tar-referendum tal-Brexit.

3.1.3.

Il-viċinat tal-Unjoni Ewropea huwa affettwat serjament, fost l-oħrajn, minn: preżenza dejjem tikber ta’ gvernijiet mhux demokratiċi u/jew awtoritarji; il-Gwerra tas-Sirja u l-implikazzjonijiet reġjonali u globali tagħha; l-instabbiltà politika serja u l-kunflitti armati fil-Lvant Nofsani u fl-Afrika ta’ Fuq u fis-Sahel, u l-pressjoni demografika Afrikana u l-movimenti migratorji lejn l-Ewropa li tipproduċi.

3.1.4.

Waħda mill-konsegwenzi ta’ dawn il-fatturi hija l-flussi ta’ refuġjati u migranti lejn l-Ewropa, mill-Mediterran. L-adozzjoni ta’ politika komuni dwar l-asil, ibbażata fuq il-konformità mal-liġi internazzjonali u s-solidarjetà lejn ir-refuġjati u bejn l-Istati, hija imperattiva. L-istabbiliment ta’ politika tal-UE dwar il-migrazzjoni huwa urġenti wkoll. Dawn il-kwistjonijiet u t-tisħiħ tal-kooperazzjoni għall-iżvilupp, b’mod partikolari fil-pajjiżi tal-Afrika, se jeħtieġu attenzjoni preferenzjali mill-QFP 2021-2027. Dan huwa rifless fil-biċċa l-kbira fil-proposta tal-Kummissjoni, għalkemm bi predominanza ta’ aspetti relatati mas-sigurtà.

3.1.5.

Id-deċiżjonijiet u l-ksur unilaterali ta’ ftehimiet internazzjonali importanti ħafna mill-gvern attwali tal-Istati Uniti qed jikkontribwixxu għal instabbiltà ġeopolitika globali u l-kunflitt ma’ ħafna politiki Ewropej, inklużi l-politika kummerċjali, il-politika ambjentali u l-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima, il-politika dwar il-viċinat u l-promozzjoni tal-paċi u l-projbizzjoni tal-armi nukleari, il-multilateraliżmu fir-relazzjonijiet barranin u l-appoġġ għas-sistema tan-Nazzjonijiet Uniti.

3.1.6.

L-Ewropa trid tiffaċċja dawn ir-riskji billi tagħmel l-aħjar użu mill-kapaċitajiet tagħha u tiżviluppa l-potenzjal tagħha f’oqsma bħar-riċerka, l-innovazzjoni u l-iżvilupp teknoloġiku, il-kapital uman tagħha, il-kompetittività tal-kumpaniji tagħha u l-ekonomija tagħha, u l-kapaċitajiet tal-esportazzjoni tagħha. Għandha wkoll timmassimizza u tikkonkretizza, fi ħdan l-UE u lejn id-dinja, il-valuri demokratiċi tagħha u r-rispett sħiħ tal-istat tad-dritt, il-valuri li jikkaratterizzaw soċjetajiet ġusti, ugwali u bbażati fuq is-solidarjetà, u d-difiża tal-paċi u tal-multilateraliżmu fir-relazzjonijiet internazzjonali. Għal dan kollu, ukoll, huma meħtieġa baġits tal-UE b’saħħithom.

3.1.7.

Il-Kummissjoni u l-PE għamlu proposti għar-riforma tal-UE u tal-UEM li, ftit jew wisq, jippromovu integrazzjoni akbar. It-tmiem ta’ dan il-proċess huwa inċert. Is-Suq Uniku għadu mhux komplut u dan, flimkien ma’ tnaqqis fir-ritmu fl-innovazzjonijiet u l-iżbilanċi li qed jikbru tal-ħiliet, ipoġġi l-kompetittività Ewropea f’riskju. Il-Kunsill Ewropew approva, f’Gothenburg, id-Dikjarazzjoni dwar il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (EPSR). Biex dawn l-objettivi kollha jintlaħqu se jkun meħtieġ impenn finanzjarju sinifikanti mill-UE u l-Istati Membri tagħha u impenn politiku f’termini ta’ investiment effettiv u effiċjenti tal-fondi disponibbli. Is-suċċess jiddependi fuq l-involviment attiv tas-sħab soċjali u tas-soċjetà ċivili organizzata fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet.

3.1.8.

Ir-riskju ekonomiku prinċipali għall-futur tal-Ewropa huwa d-defiċit tal-investiment u li tibqa’ lura wara l-mexxejja dinjija f’termini ta’ innovazzjonijiet u l-introduzzjoni tagħhom fis-suq. Il-proporzjon tal-investiment, fir-rigward tal-PDG, huwa ferm anqas mil-livell ta’ qabel il-kriżi.

3.1.9.

Il-promozzjoni tal-investiment biex jinħolqu impjiegi ta’ kwalità u sostenibbli, tittejjeb il-produttività u jiġu modernizzati l-ekonomija u l-kumpaniji, tingħata spinta lill-industrija u lill-innovazzjonijiet, tiġi promossa l-konverġenza fost l-Istati Membri; jiġu indirizzati t-tranżizzjonijiet ekoloġiċi u diġitali; jiġi żviluppat il-Pilastru Soċjali, tissaħħaħ il-koeżjoni soċjali u jinqered il-faqar; jinkisbu l-objettivi u l-impenji tal-Ftehimiet ta’ Pariġi u l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs) tan-NU: dawn għandhom ikunu l-objettivi prinċipali biex jinkiseb mudell Ewropew ta’ żvilupp sostenibbli. Għal dan huwa meħtieġ baġit b’saħħtu għall-2021-2027 bi programmi mfassla apposta li jikkontribwixxu l-massimu tal-valur miżjud Ewropew.

3.1.10.

Fid-dawl ta’ dawn u aspetti oħra, il-KESE jqis li l-UE teħtieġ baġits ambizzjużi li jkunu strumenti ta’ politiki li jiżviluppaw strateġija ċara għat-tisħiħ tal-Unjoni, b’aktar integrazzjoni, aktar demokrazija, appoġġ aktar b’saħħtu għas-sħab soċjali u għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili kemm fl-UE kif ukoll barra minnha, appoġġ akbar għall-kumpaniji tagħhom biex jiffaċċjaw sfidi ambjentali u diġitali, dimensjoni soċjali aktar b’saħħitha u appoġġ akbar għall-ħajja rurali. Huwa biss b’dan il-mod li l-UE tista’ tikkontrolla u tegħleb il-forzi ċentrifugali interni u tindirizza r-riskji ġeopolitiċi esterni.

In-naħa tan-nefqa tal-QFP il-ġdid

3.2.

Madankollu, il-proposta tal-Kummissjoni tidher li hija mmirata b’mod esklużiv lejn il-preservazzjoni tal-istatus quo, li jirrappreżenta diskrepanza bejn in-natura u d-daqs tal-isfidi l-ġodda li qed tiffaċċja l-UE, u l-ambizzjonijiet tagħha, u r-riżorsi disponibbli biex tiksibhom.

3.3.

L-Artikolu 3 tat-Trattat tal-Unjoni Ewropea (TUE) jistipula li l-UE għandha tippromovi t-tkabbir sostenibbli, filwaqt li tirrispetta l-ambjent. L-emerġenza marbuta mal-klima issa saret prijorità ewlenija, inkluż għall-KESE, u hija qafas globali għall-azzjoni mhux biss għall-awtoritajiet pubbliċi, iżda anke għall-atturi ekonomiċi, għall-ħaddiema u għaċ-ċittadini. B’riżultat ta’ dan, għandha tiġi organizzata, u fuq kollox, iffinanzjata, tranżizzjoni ekonomika, soċjali u ambjentali wiesgħa (10).

3.4.

Il-KESE bi pjaċir jilqa’ l-bidliet fl-istruttura tal-baġit, bir-riorganizzazzjoni tal-intestaturi u l-konsolidazzjoni tal-programmi, u t-tisħiħ ta’ mekkaniżmi ta’ flessibbiltà li se jippermettu QFP aktar rapidu filwaqt li jippreservaw l-istabbiltà li joffri.

3.5.

Filwaqt li jifhem ir-raġunijiet għall-proposta tal-Kummissjoni, il-KESE, madankollu, jesprimi n-nuqqas ta’ qbil tiegħu bit-tnaqqis, bi prezzijiet kostanti, ta’ 12 % tal-ammont tal-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali (FEŻR) u 46 % tal-Fond ta’ Koeżjoni fil-proposta għall-QFP 2021-2027 fir-rigward tal-baġits attwali.

3.5.1.

L-evidenza tissuġġerixxi li l-kriżi wasslet biex titfaċċa mill-ġdid id-diverġenza fl-introjtu per capita, speċjalment bejn it-tramuntana u n-nofsinhar (11). Għalkemm is-sehem tal-popolazzjoni tal-UE27 li tgħix f’reġjuni “anqas żviluppati” (bi PDG per capita anqas minn 75 % tal-medja tal-UE) ilu jonqos mill-2010, dak tal-popolazzjoni tal-UE27 li tgħix f’reġjuni ta’ “tranżizzjoni” (bi PDG per capita bejn il-75 % u d-90 % tal-medja tal-UE) ilu jiżdied. Madankollu, dan huwa parzjalment minħabba li s-sehem tal-popolazzjoni tal-UE27 li tgħix f’reġjuni “żviluppati” kien qed jonqos minħabba l-effetti tal-kriżi (12). Għalhekk, il-konverġenza li ilha sseħħ, mhijiex għalkollox konverġenza tal-introjtu ’l fuq. Hemm bżonn ta’ aktar investimenti pubbliċi fis-saħħa, fl-edukazzjoni u fl-inklużjoni soċjali, speċjalment fil-livell lokali u reġjonali, u dawn għandhom ikunu possibbli permezz tal-applikazzjoni tar-regola tad-deheb li l-Kumitat irrakkomanda f’għadd ta’ Opinjonijiet riċenti tiegħu: li l-infiq tal-investiment, b’mod partikolari dak li jippromovi t-tkabbir sostenibbli fit-tul, ma jkunx magħdud fir-rigward tal-ilħuq tal-objettivi tad-defiċit tal-Patt ta’ Stabbiltà u Tkabbir, li b’dan il-mod se jkompli jiżgura s-sostenibbiltà fit-tul tal-finanzi pubbliċi.

3.5.2.

F’dan il-kuntest, il-KESE jinnota li l-kundizzjonijiet ekonomiċi u soċjali jvarjaw b’mod sinifikanti bejn ir-reġjuni u b’xi wħud minnhom diverġenti fis-snin riċenti, anki f’pajjiżi relattivament aktar sinjuri. Il-politika ta’ koeżjoni għandha tirrifletti dan, permezz tal-introduzzjoni ta’ indikaturi soċjali alternattivi ġodda, bħall-impjiegi u r-rata ta’ attività ta’ gruppi fil-mira, kif ukoll miżuri ta’ inklużjoni soċjali u faqar, flimkien mal-PDG per capita.

3.6.

Il-KESE ma jaqbilx mat-tnaqqis reali propost f’impenji għall-Fond Soċjali Ewropew Plus (-6 % f’termini reali għall-perjodu 2021–2027 meta mqabbel ma’ 2014–2020). It-tnaqqis reali se jkun ikbar peress li l-Garanzija għaż-Żgħażagħ se tkun inkluża fil-FSE+. Dan il-fond għandu, fil-fatt, tal-anqas jibqa’ stabbli f’termini reali għall-valuri tal-2020 peress li jipprovdi l-mezzi finanzjarji ewlenin li permezz tagħhom l-UE tista’ tappoġġja l-implimentazzjoni tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali, element ewlieni għat-tisħiħ tad-dimensjoni soċjali tal-UE u titrawwem il-konverġenza ’l fuq fl-istandards soċjali. Ir-rati ta’ kofinanzjament minimi nazzjonali ma għandhomx jiżdiedu, peress li dan jipprevjeni lil xi Stati Membri milli jinvestu f’xi reġjuni u b’hekk jitilfu l-opportunitajiet ta’ Valur Miżjud Ewropew. L-implimentazzjoni tal-EPSR tista’ wkoll tippromovi reżiljenza akbar fost l-Istati Membri taż-żona tal-euro u, konsegwentement, il-funzjonament tal-UEM. L-azzjonijiet konġunti tas-sħab soċjali fil-livell Ewropew, nazzjonali u reġjonali huma għodda indispensabbli għal dak il-għan. Il-KESE għalhekk għandu dispjaċir li dawn, għall-kuntrarju tal-perjodu ta’ programmazzjoni attwali, mhumiex imsemmija espliċitament fl-abbozz ta’ Regolament u jistieden lill-KE biex terġa’ ddaħħal id-dispożizzjoni.

3.7.

Il-KESE jqis li l-finanzjament tal-politiki ta’ koeżjoni (is-somma tal-FEŻR, il-FK u l-FSE) għandu jinżamm fil-QFP għall-2021-2027, tal-anqas bl-istess riżorsi, bi prezzijiet kostanti, bħal fil-qafas finanzjarju attwali.

3.8.

Il-KESE, f’konformità mal-Opinjoni tiegħu dwar Il-ġejjieni tal-ikel u tal-biedja (13), jemmen li huwa meħtieġ li titkompla riforma ġdida tal-PAK li, filwaqt li żżomm iż-żewġ pilastri tagħha, torjentahom mill-ġdid billi twassal għajnuna diretta ħafna aktar lil bdiewa u raħħala, intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju u rziezet tal-familja, u li l-fondi għall-iżvilupp rurali għandhom jintużaw biex jippromovu mudell sostenibbli li jqis l-impenji tal-Ftehimiet ta’ Pariġi u l-SDGs tan-Nazzjonijiet Uniti. L-iffinanzjar ta’ infrastruttura soċjali f’komunitajiet rurali permezz tal-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali kien aspett importanti ħafna tal-politiki attivi tal-UE kontra d-depopolazzjoni rurali u serva lill-abitanti taż-żoni rurali, lill-bdiewa kif ukoll lin-negozji żgħar u lill-komunitajiet. It-tnaqqis sinifikanti li l-Kummissjoni tipproponi għall-PAK (-15 %) jagħmilha diffiċli li jsir progress f’din id-direzzjoni jew biex jintlaħqu l-objettivi fformulati fil-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni dwar il-ġejjieni tal-ikel u l-agrikoltura.

3.9.

Il-KESE bi pjaċir jilqa’ l-proposta li jinħoloq mekkaniżmu ta’ stabbilizzazzjoni għaż-żona tal-euro fil-baġit tal-UE. Dan il-mekkaniżmu se jkollu l-għan li jipproteġi l-infiq fuq l-investiment fl-Istati Membri taż-żona tal-euro fil-każ ta’ skossi speċifiċi għall-pajjiż li jagħmlu pressjoni fuq il-baġits pubbliċi tagħhom. Din hija riforma meħtieġa biex l-UEM tkun aktar reżiljenti u biex jiġi evitat li tinħoloq dinamika ta’ diverġenza fost l-Istati Membri.

3.9.1.

Madankollu, il-Kumitat jemmen ukoll li dan il-mekkaniżmu, kif propost, mhux se jipprovdi stabbilizzazzjoni suffiċjenti f’każ ta’ kriżi. Dan se jippermetti biss self back-to-back limitat lill-Istati Membri affettwati. L-ammont ta’ EUR 30 biljun mhuwiex biżżejjed biex jippermetti self lil aktar minn pajjiż wieħed simultanjament (14). Bl-istess mod, is-sussidjar tal-pagamenti tal-imgħax b’ammont sa EUR 600 miljun fis-sena għal dan is-self baxx joffri eżenzjoni negliġibbli lill-Istati Membri u għaldaqstant stabbilizzazzjoni insuffiċjenti fiż-żona tal-euro. Marġni akbar taħt l-impenji ta’ pagamenti, li jkunu jirrikjedu livell limitu ogħla ta’ kontribuzzjonijiet, ikun l-ewwel pass lejn kapaċità ta’ stabbilizzazzjoni aktar b’saħħitha.

3.9.2.

Il-KESE jesprimi t-tħassib tiegħu li l-proposti tal-Kummissjoni dwar il-QFP li jmiss ma fihomx dispożizzjonijiet dwar ir-riforma tal-UEM u l-governanza tagħha u l-implikazzjonijiet baġitarji ta’ dan, b’mod partikolari fir-rigward tal-ħolqien tal-Fond Monetarju Ewropew, jew is-servizzi jew il-benefiċċji li jilħqu ċ-ċittadini bħall-assigurazzjoni tal-qgħad, komplementarja għal dik tal-Istati fi żminijiet ta’ kriżi.

3.10.

Il-Fond tal-InvestEU jibni fuq il-Fond Ewropew għall-Investimenti Strateġiċi preċedenti (FEIS), bl-istess kontribuzzjoni annwali u l-istess stimi għall-effetti tiegħu fuq l-investiment totali. L-erba’ Investimenti tiegħu se jiġu taħt erba’ oqsma ta’ politika (l-infrastruttura sostenibbli; ir-riċerka, l-innovazzjoni u d-diġitalizzazzjoni; l-intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju; kif ukoll l-investimenti u l-ħiliet soċjali) li kollha jmorru fid-direzzjoni t-tajba. Il-KESE, b’mod partikolari, jilqa’ r-raba’ waħda, minħabba li tista’ tiffaċilita l-finanzjament tal-proġetti f’setturi kruċjali bħall-ħiliet, l-edukazzjoni, it-taħriġ, l-akkomodazzjoni soċjali, l-innovazzjoni soċjali, u l-integrazzjoni tal-immigranti, tar-refuġjati u tan-nies vulnerabbli. Dan l-impenn għall-garanzija ta’ krediti mill-BEI, u possibbilment istituzzjonijiet bankarji pubbliċi oħrajn, għandu jintlaqa’, iżda se jkun biżżejjed biss biex jippermetti kontinwazzjoni ta’ livelli ta’ kreditu preċedenti filwaqt li xi Stati Membri b’introjtu per capita relattivament baxx jistgħu ma jibbenefikawx xorta waħda. Se jkun meħtieġ sforz akbar biex titneħħa d-diskrepanza fl-investiment fl-UE.

3.11.

L-objettiv prinċipali tal-politiki ta’ koeżjoni huwa li jippromovu l-konverġenza ekonomika u soċjali ’l fuq bejn l-Istati Membri. L-istabbiliment ta’ kundizzjonalitajiet riġidi jista’ jfixkel l-aċċess għall-fondi mill-politiki ta’ koeżjoni lill-Istati Membri u r-reġjuni li l-aktar jeħtiġuhom, dawk b’introjtu baxx jew b’aktar dejn. Dak li qal il-KESE fl-Opinjoni tiegħu dwar il-QFP 2014-2020 (15), jibqa’ validu: “… il-Kumitat huwa, madankollu, kontra l-idea li tiġi applikata kundizzjonalità makroekonomika għall-ħlas tal-fondi tal-politika ta’ koeżjoni”. Madankollu, il-KESE jirrakkomanda li l-implimentazzjoni tal-politika ta’ koeżjoni skont il-linji gwida stabbiliti mis-Semestru Ewropew, fejn hemm parteċipazzjoni msaħħa tas-sħab soċjali u tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, kemm fuq livell nazzjonali kif ukoll fuq livell Ewropew.

3.12.

Ir-rekwiżiti ta’ kofinanzjament tal-FEŻR, tal-FK u tal-FSE, applikati b’mod riġidu, ipprevenew l-użu tagħhom matul il-politika ta’ awsterità estrema minn uħud mill-pajjiżi li l-aktar kellhom bżonn il-finanzjament tiegħu, u b’hekk ippromovew id-diverġenza. Illum, f’xi pajjiżi, dawn ikomplu jillimitaw l-aċċess għal dawn il-fondi, u jistgħu jillimitaw dan aktar fil-futur, jekk il-QFP ta’ wara l-2020 iżid il-perċentwal ta’ kofinanzjament tal-Istati Membri. Il-KESE jappella li l-kriterji għall-kofinanzjament isiru aktar flessibbli, sabiex is-sitwazzjoni ekonomika u finanzjarja ta’ kull Stat Membru tiġi kkunsidrata u, li dak li ntqal hawn fuq f’dan il-kapitlu dwar in-nefqa tal-investiment f’rabta mal-għanijiet tal-Patt ta’ Stabbiltà u Tkabbir jiġi kkunsidrat ukoll.

3.13.

Wara l-esperjenza ta’ xi wħud tar-riformi strutturali imposti jew promossi matul il-perjodu ta’ awsterità estrema, jidher loġiku li jkun hemm dubji dwar il-fatt li l-aċċess għall-fondi tal-politika ta’ koeżjoni jkun jiddependi mill-implimentazzjoni tar-riformi msemmija qabel b’mod ġeneriku. Il-KESE ma jopponix ir-riformi, iżda jqis li huwa essenzjali li jiġi speċifikat x’tip ta’ riformi qed nirreferu għalihom. F’bosta Opinjonijiet, l-aktar waħda riċenti dik dwar il-politika ekonomika taż-żona tal-euro 2018 (16), il-KESE jiddefendi r-riformi strutturali li jtejbu t-tkabbir tal-produttività, is-sigurtà tal-impjieg u l-protezzjoni soċjali, filwaqt li jiffavorixxi l-investiment u t-tisħiħ tan-negozjar kollettiv, ibbażat fuq l-awtonomija tas-sħab soċjali, u fuq id-djalogu soċjali.

3.14.

Il-Kumitat jilqa’ b’sodisfazzjon il-proposti għal żidiet kbar fil-programmi għar-Riċerka u l-Innovazzjoni u l-iżvilupp tal-ekonomija u s-soċjetà diġitali, peress li jistgħu jiffurmaw il-bażi għal żidiet sostenibbli u robusti fil-produttività, fil-pagi u fl-istandards tal-għajxien. Ikun importanti ħafna li jkun hemm strateġija definita sewwa li tgħaqqad l-innovazzjoni ma’ politika industrijali Ewropea, li minnha jkunu jistgħu jibbenefikaw l-Istati Membri kollha, b’mod partikolari dawk b’livelli aktar baxxi ta’ żvilupp. Il-parteċipazzjoni tas-sħab soċjali u tas-soċjetà ċivili hija essenzjali għat-tfassil u l-applikazzjoni ta’ politika industrijali effiċjenti li tkun konnessa tajjeb mas-sistemi tal-innovazzjoni. Barra minn hekk, il-kuntest attwali jitlob ukoll enfasi soda u b’saħħitha fuq ir-riċerka fis-soċjetajiet, fid-demokrazija, fil-kultura u fit-trasformazzjoni soċjali.

3.15.

Huwa wkoll meħtieġ li tiġi enfasizzata ż-żieda ta’ 92 % fil-finanzjament tal-Erasmus+ (għal EUR 26 368 miljun għall-2021-2027), wieħed mill-programmi li kkontribwixxa l-aktar għall-identità Ewropea.

3.16.

Il-KESE bi pjaċir jilqa’ ż-żieda fil-fondi għall-kooperazzjoni internazzjonali u l-għajnuna umanitarja, iżda jesprimi tħassib dwar ir-rikonfigurazzjoni tal-azzjoni esterna lejn is-sigurtà u l-pressjoni tal-migrazzjoni – lil hinn minn approċċ aktar fit-tul u minn isfel għal fuq u mmexxi mill-bżonnijiet u mill-pajjiżi nnifishom – u definizzjoni tal-prijoritajiet, li jistgħu jħallu barra r-reġjuni l-aktar vulnerabbli. Il-KESE jitlob impenn biex jiġu appoġġjati l-isforzi tal-pajjiżi sħab biex jimplimentaw il-pjani proprji tagħhom biex isegwu l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs).

Finanzjament u riżorsi proprji fil-QFP il-ġdid

3.17.

Bil-QFP il-ġdid, il-Kummissjoni qed tipproponi xi bidliet fil-mod li bih huwa ffinanzjat il-baġit tal-UE, iżda dawn huma modesti meta mqabbla ma’ proposti mill-Grupp ta’ Livell Għoli dwar ir-Riżorsi Proprji (HLGOR) u mill-Parlament Ewropew u meta mqabbla mal-ħtieġa li tiġi ffinanzjata n-nefqa meħtieġa. Il-proposta l-ġdida tipprevedi bidla gradwali lejn it-tneħħija tad-dipendenza tal-UE fuq il-kontribuzzjonijiet mill-Istati Membri u bidla lejn l-awtosuffiċjenza finanzjarja b’mod gradwali ħafna. Għal dan il-għan, qed jiġi propost għadd żgħir ta’ sorsi ġodda ta’ dħul.

3.18.

Il-proposta tal-QFP hija modesta u mhux ambizzjuża, meta l-ħtieġa hija għal sforz determinat skont aġenda koerenti. Dan għandu jibda mill-proposti tal-HLGOR u tal-Parlament Ewropew għal firxa wiesgħa ta’ sorsi ulterjuri ta’ riżorsi proprji, u jwassal għal bidla sinifikanti lejn dipendenza fuq ir-riżorsi proprji matul il-perjodu tal-QFP li jmiss.

3.19.

Il-KESE jtenni dak li kien esprima fl-Opinjoni tiegħu dwar id-dokument ta’ riflessjoni dwar “Il-Futur tal-Finanzi tal-UE” (17), li esprima qbil mal-analiżi fir-rapport finali – “Il-Finanzjament Futur tal-UE” – tal-Grupp ta’ Livell Għoli dwar ir-Riżorsi Proprji (HLGOR) (18), ippresedut minn Mario Monti. Huwa partikolarment importanti li fil-QFP wara l-2020, l-introjti l-ġodda jikkonsistu, b’mod predominanti, minn riżorsi proprji awtonomi, trasparenti u ġusti. Dawn kieku jmorru direttament fil-baġit tal-UE mingħajr ma jgħaddu għand l-Istati Membri, mingħajr ma jaggravaw il-piż tat-taxxa jew jippenalizzaw ulterjorment l-SMEs jew l-Ewropej l-aktar żvantaġġati.

3.20.

Kif iddikjarat fl-Opinjoni tiegħu dwar dokument ta’ riflessjoni dwar “il-Futur tal-Finanzi tal-UE”17, uħud mir-riżorsi ġodda proposti mir-rapport tal-HLGOR jipprovdu valur miżjud Ewropew f’termini ta’ dħul, li qed jinġabar fil-livell l-iżjed adatt sabiex jaġixxi kemm fuq il-bażijiet tat-taxxa mobbli transnazzjonali u kemm sabiex jiġu miġġielda l-effetti globali fuq l-ambjent: tassazzjoni tal-korporazzjonijiet, (BKKTK) (19), speċjalment il-kumpaniji multinazzjonali, it-tranżazzjonijiet finanzjarji, il-karburanti u l-emissjonijiet tad-dijossidu tal-karbonju.

3.21.

Kif spjega l-HLGOR, riżorsa proprja bbażata fuq it-taxxa fuq l-introjtu tal-kumpaniji għandha “l-vantaġġ li ttejjeb il-funzjonament tas-suq uniku”. Fl-istess ħin, il-Bażi Komuni Konsolidata tat-Taxxa Korporattiva tissemplifika u tarmonizza r-regoli madwar l-UE u tillimita l-ambitu tal-elementi dannużi tal-kompetizzjoni tat-taxxa.

3.22.

Taxxa fuq is-servizzi diġitali tista’, jekk tkun imfassla sew, tirrifletti l-valur miżjud Ewropew, peress li l-post użat għal skopijiet ta’ tassazzjoni jista’ jkun pjuttost separat mill-post tat-tranżazzjonijiet, iżda din hija soluzzjoni interim.

3.23.

Il-Kumitat jiġbed l-attenzjoni tal-istituzzjonijiet Ewropej fir-rigward tal-kumplessità sabiex dawn ir-riżorsi proprji kollha jsiru operazzjonali fil-perjodu 2021–2027.

3.24.

Il-kontribuzzjonijiet li huma marbuta ma’ standards ambjentali mtejba u mal-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima wkoll jippromettu valur miżjud Ewropew u huma marbuta mill-qrib mal-objettiv strateġiku tal-UE ta’ mudell ta’ żvilupp sostenibbli. Barra minn hekk, huma biss it-taxxi komuni fuq l-enerġija u fuq il-ħsara ambjentali li jistgħu jiżguraw kompetizzjoni ġusta fi ħdan is-suq uniku. F’dan il-kuntest, il-Kummissjoni qed tipproponi kontribuzzjonijiet marbuta ma’ skart tal-plastik mhux riċiklat u l-iskema tal-UE għan-negozjar ta’ emissjonijiet (EU ETS). Għandhom jiġu mfittxija sorsi ta’ dħul fi ħlasijiet għal oqsma oħra ta’ tniġġis ambjentali li jikkawżaw spejjeż lil hinn minn Stat Membru wieħed. Eżempji jinkludu taxxi fuq il-fjuwils użati għat-triq u fuq il-biljetti tal-ajru, kif issuġġerit mill-Parlament Ewropew u mill-HLGOR u l-introduzzjoni ta’ taxxa fuq il-karbonju. Il-progress lejn id-deċiżjoni dwar u l-implimentazzjoni ta’ dawn is-sorsi ġodda ta’ dħul, kollha konsistenti mal-aġenda usa’ ta’ politika tal-UE, għandhom jibdew jaħdmu malajr.

3.25.

Il-Kummissjoni tipproponi wkoll simplifikazzjoni tar-Riżorsi Proprji attwali Bbażati fuq it-Taxxa fuq il-Valur Miżjud, li bħalissa huma kumplessi, u jirriflettu d-differenzi fir-rati tal-VAT bejn il-pajjiżi. Is-simplifikazzjoni għal rata ta’ imposta unika fl-Istati Membri kollha tintlaqa’ tajjeb. Il-proposta attwali toffri żieda żgħira fid-dħul. Madankollu, il-kontribuzzjoni tal-VAT se tibqa’ essenzjalment simili għal dik marbuta mal-livelli tal-ING minħabba li tirrifletti attività ekonomika ġenerali fi Stat Membru aktar milli objettivi speċifiċi tal-politika tal-UE.

3.26.

Il-ħruġ tar-Renju Unit mill-UE jagħti l-opportunità biex gradwalment tiġi eliminata totalment is-sistema ta’ ribassi li żviluppat biex anke jitnaqqsu l-pagamenti mir-Renju Unit u xi Stati Membri oħrajn. Dan għandu jintlaqa’ b’sodisfazzjon, l-istess bħar-ritorn għal baġit tal-UE li jieħu 90 % tad-dħul doganali, f’konformità mal-ispejjeż imnaqqsa tal-ġbir doganali fl-Istati Membri. Żieda oħra żgħira tista’ tiġi mill-profitti tal-BĊE (sinjoraġġ). Madankollu, b’kollox, dawn il-forom ġodda ta’ riżorsi proprji għadhom żgħar wisq u inċerti wisq biex jiġġustifikaw it-tamiet li se jippermettu tnaqqis sinifikanti fil-kontribuzzjonijiet marbuta mal-ING.

4. Kummenti speċifiċi

4.1.

Il-KESE jappoġġja l-proposta li l-Istati Membri jirċievu fondi tal-UE bil-kondizzjoni li jirrispettaw il-prinċipju tal-Istat tad-Dritt, pilastru fundamentali tal-valuri tal-Unjoni skont l-Artikolu 2 tat-Trattat, sakemm l-implimentazzjoni tagħha ma tippenalizzax liċ-ċittadini jew lil ditti individwali li bħalissa qed jibbenefikaw mill-fondi tal-UE. Minħabba li l-baġit huwa l-istrument prinċipali għall-implimentazzjoni tal-politiki kollha tal-Unjoni, il-Kumitat iqis li din il-kondizzjonalità tista’ tiġi estiża għall-prinċipji l-oħra b’rabta mal-Istat tad-Dritt li jinsabu fit-Trattati tal-UE, u jistieden lill-Kummissjoni u lill-PE biex jistudjaw din il-possibbiltà.

4.2.

Għandu jsir użu massimu tal-flessibbiltà biex tiġi promossa l-interkonnessjoni tal-programmi ta’ nfiq għall-benefiċċju reċiproku tal-politiki u tal-fondi. Pereżempju: il-PAK u l-Orizzont għall-immodernizzar teknoloġiku tal-agrikoltura f’żoni rurali vitali u l-attività agrikola sostenibbli; ir-Riċerka, l-Iżvilupp u l-Innovazzjoni (RDI), l-universitajiet, l-Erasmus+ u programmi oħra għaż-żgħażagħ; il-politiki ta’ investiment u ta’ koeżjoni, il-Fond Soċjali Ewropew u programm ġdid ta’ żvilupp tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali, li l-KESE jipproponi f’din l-Opinjoni, għall-promozzjoni tal-konverġenza bejn l-Istati Membri; eċċ. Għalhekk, il-KESE jiddispjaċih dwar il-proposta li tiġi emendata r-regola N+3 għal N+2 (20) u jistieden lill-KE biex tikkunsidraha mill-ġdid.

4.3.

L-evalwazzjonijiet attwali tal-implimentazzjoni tal-Pjan Juncker (Pjan ta’ Investiment għall-Ewropa) jixħtu dubju fuq l-istqarrijiet dwar l-effetti tiegħu biex iżid l-investiment għal-livelli previsti oriġinarjament, aktar u aktar għal-livelli meħtieġa biex jitnaqqas b’mod sinifikanti n-nuqqas fl-investiment meta mqabbel mal-perjodu ta’ qabel l-2008. Diversi Stati Membri bl-aktar introjtu baxx xorta ma jibbenefikawx biżżejjed mill-pjan. Iridu jiġu stabbiliti mekkaniżmi xierqa biex jikkoreġu din it-tendenza, li żżid id-diverġenza bejn l-Istati Membri. Għandha tiġi promossa l-possibbiltà ta’ kombinazzjoni ta’ finanzjament minn fondi differenti, pereżempju, il-Fond ta’ Koeżjoni u l-InvestEU.

4.4.

It-tisħiħ tal-koeżjoni soċjali u r-restawr tal-fiduċja taċ-ċittadini Ewropej jimxu id f’id. L-iżvilupp tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (ESPR) jista’ jkun kontributur importanti għaż-żewġ għanijiet, billi, fost l-oħrajn, jappoġġja u jiggwida lill-Istati Membri li qegħdin iwettqu riformi sabiex joħolqu impjiegi sostenibbli u ta’ kwalità għolja ta’ valur miżjud għoli. Il-KESE jipproponi l-istabbiliment ta’ programm speċifiku tal-EPSR fi ħdan il-QFP 2021–2027 fuq il-bażi ta’ impenji mill-Istati Membri li żviluppaw id-Dikjarazzjoni ta’ Gothenburg. Il-Fond Soċjali Ewropew+ jgħin biex jiffinanzjah, skont sistema ta’ indikaturi li, fost l-oħrajn, jinkludu rati ta’ qgħad u ta’ attività, l-edukazzjoni skolastika u l-falliment fl-iskola, il-PDG per capita, l-indikaturi tal-faqar u tal-inklużjoni soċjali, kemm dawk ta’ karattru ġenerali bħall-indikaturi reġjonali, kif ukoll dawk li jirreferu għal ċerti gruppi żvantaġġati.

4.5.

Is-Semestru Ewropew għandu jkollu rwol ewlieni fl-implimentazzjoni tal-baġits tal-UE, billi jagħmel l-akbar użu mill-flessibbiltà tal-QFP il-ġdid – pereżempju biex jiżgura relazzjoni b’saħħitha bejn il-politika ta’ koeżjoni u politiki oħra, bħall-innovazzjoni, l-investiment u l-ħolqien tal-impjiegi. Għal dan il-għan, il-mekkaniżmi għall-parteċipazzjoni tas-sħab soċjali u tas-soċjetà ċivili fis-Semestru Ewropew iridu jiġu implimentati b’mod xieraq sabiex ikunu jafu kif jgħaqqdu l-isferi nazzjonali tagħhom ma’ dawk Ewropej. Bl-appoġġ tagħhom għall-implimentazzjoni tas-Semestru Ewropew, il-Kummissjoni u l-Kunsill ikunu involuti direttament fi kwistjonijiet politiċi nazzjonali. Għandu jiġi żgurat li la d-drittijiet soċjali, la d-drittijiet tal-ħaddiema, u lanqas dawk tal-konsumaturi ma jiġu llimitati permezz ta’ miżuri appoġġjati minn fondi tal-UE.

4.6.

Għandha tingħata prijorità lill-isforzi li għandhom jagħmlu l-istituzzjonijiet Ewropej u l-gvernijiet nazzjonali, akkumpanjati mill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, sabiex il-QFP għal wara l-2020 ikollu finanzjament akbar u biex jibbilanċjaw mill-ġdid il-prijoritajiet tagħhom bil-mod li l-KESE jipproponi f’din l-Opinjoni. Il-KESE jħeġġiġhom jintensifikaw il-ħidma tagħhom sabiex ikun jista’ jiġi approvat qabel l-elezzjonijiet Ewropej li jmiss, skont l-iskeda ta’ żmien ippjanata.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) Ir-riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew tal-14 ta’ Marzu 2018 dwar il-QFP li jmiss: Tħejjija tal-pożizzjoni tal-Parlament dwar il-QFP wara l-2020 – (2017/2052(INI)), korapportuers: Jan Olbrycht, Isabelle Thomas, il-punt 14.

(2) ĠU C 81, 2.3.2018, p. 131.

(3) ĠU C 262, 25.7.2018, p. 1.

(4) Bank Ewropew tal-Investiment.

(5) COM(2018) 321 final.

(6) COM(2018) 322 final/2, COM(2018) 326 final, COM(2018) 327 final, COM(2018) 328 final.

(7) COM(2018) 325 final.

(8) ĠU C 81, 2.3.2018, p. 131.

(9) Ir-riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew tal-14 ta’ Marzu 2018 dwar il-QFP li jmiss: Tħejjija tal-pożizzjoni tal-Parlament dwar il-QFP wara l-2020 – (2017/2052(INI)), korapporteurs: Jan Olbrycht, Isabelle Thomas, il-punt 14.

(10) Ara wkoll l-Opinjonijiet NAT/735 European pact for climate financing, relatur Rudy de Leeuw (mhux disponibbli bil-Malti) u ECO/456 Action Plan for sustainable finance, relatur Carlos Trias Pinto (mhux disponibbli bil-Malti). Għadha ma ġietx ippubblikata.

(11) ETUI/ETUC (2018), Benchmarking Working Europe, Brussels: ETUI.

(12) Darvas, Z. and Moes, N. (2018), How large is the proposed decline in EU agricultural and cohesion spending? (Kemm huwa kbir it-tnaqqis propost fl-infiq fuq l-agrikoltura u l-koeżjoni fl-UE?) Post fuq il-Blogg ta’ Bruegel, 4 ta’ Mejju 2018.

(13) ĠU C 283, 10.8.2018, p. 69.

(14) Ara Claeys, G. (2018), New EMU stabilisation tool within the MFF will have minimal impact without deeper EU budget reform (Għodda ġdida għall-istabbilizzazzjoni tal-UEM fil-QFP se jkollha impatt minimu mingħajr riforma tal-baġit tal-UE aktar profonda), il-Blogg ta’ Bruegel, 9 ta' Mejju 2018. Skont din l-analiżi, EUR 30 biljun kienu madwar terz tal-ammont misluf lill-Irlanda matul il-kriżi.

(15) ĠU C 229, 31.7.2012, p. 32.

(16) ĠU C 197, 8.6.2018, p. 33.

(17) ĠU C 81, 2.3.2018, p. 131.

(18) Finanzjament futur tal-UE. Finanzjament futur tal-UE. Final report and recommendations of the High Level Group on Own Resources Final report and recommendations of the High Level Group on Own Resources, (mhux disponibbli bil-Malti) Diċembru 2016.

(19) Dan kien milqugħ sa mill-2011 mill-KESE fl-Opinjoni tiegħu dwar Bażi għat-Taxxa Korporattiva Konsolidata Komuni (ĠU C 24, 28.1.2012, p. 63) u fl-2017 fl-Opinjoni tal-KESE dwar Bażi Komuni Konsolidata għat-Taxxa Korporattiva (ĠU C 434, 15.12.2017, p. 58).

(20) Parti mill-impenn baġitarju jiġi diżimpenjat b’mod awtomatiku mill-Kummissjoni jekk ma jintużax jew jekk ma tkun waslet l-ebda applikazzjoni ta’ pagament sa tmiem it-tieni sena wara dik tal-impenn baġitarju (n+2). Sors: il-Kummissjoni.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/116

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar dispożizzjonijiet speċifiċi għall-mira tal-kooperazzjoni territorjali Ewropea (Interreg) appoġġata mill-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali u mill-istrumenti ta’ finanzjament estern”

[COM(2018) 374 final — 2018/0199 (COD)]

(2018/C 440/19)

Relatur:

Henri MALOSSE

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 11.6.2018 Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 19.6.2018
Bażi legali	L-Artikoli 178 u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Adottata fis-sezzjoni	7.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	196/2/5

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-kooperazzjoni territorjali Ewropea (KTE) hija strument uniku tal-politika ta’ koeżjoni u hija wieħed mill-oqfsa rari li fihom l-operaturi nazzjonali, reġjonali u lokali tad-diversi Stati Membri huma sistematikament mitluba jwettqu azzjonijiet konġunti u jiskambjaw prattiki u strateġiji ta’ intervent. Tista’ tgħid li huwa hawnhekk li wieħed isib ftit il-qofol tal-ispirtu Ewropew. Minkejja għadd ta’ każijiet ta’ valur miżjud u ta’ investimenti li jġibu t-tkabbir fil-proġetti li twettqu s’issa, ir-riżultati tal-evalwazzjonijiet ex post fil-fatt jiżvelaw ħafna insuffiċjenzi. Il-proposta għal Regolament ġdid għandha tikkunsidrahom f’diversi kategoriji ta’ intervent:

1.1.1.

Is-semplikazzjoni tal-proċeduri – Il-KESE jitlob li ssir “semplifikazzjoni radikali” fid-daqs tal-proġetti. Il-kooperazzjoni tirrigwarda l-aktar l-attivitajiet lokali. Għaldaqstant huwa meħtieġ li l-formoli u l-metodi ta’ evalwazzjoni tal-proġetti jiġu ssemplifikati, kif ukoll jiġu applikati l-proċeduri ta’ ħlas f’daqqa bħala element ewlieni tal-programmazzjoni l-ġdida.

1.1.2.

Il-qafas finanzjarju – Il-politika ta’ koeżjoni hija element deċiżiv tal-appoġġ għall-Istrateġija Ewropa 2021-2027, li għandha tingħata appoġġ tekniku u baġitarju b’mod prijoritarju. Il-KESE jwissi kontra allokazzjoni baġitarja fqira li tippreġudika l-effiċjenza, il-viżibilità u l-popolaritá ta’ dan il-programm ta’ azzjoni. Għaldaqstant jappella lill-Parlament Ewropew sabiex jipproponi żieda fl-approprjazzjonijiet għall-politika ta’ koeżjoni, l-aktar favur il-Kooperazzjoni Territorjali Ewropea.

1.1.3.

L-addizzjonalità – Il-KESE huwa mħasseb dwar ir-regoli l-ġodda li jistgħu jnaqqsu r-rata massima ta’ finanzjament mill-UE minn 85 % għal 70 %. Huwa jitlob li r-rata ta’ 85 % tinżamm għall-proġetti ż-żgħar, għar-reġjuni l-aktar fraġli u għall-azzjonijiet tas-soċjetà ċivili. Il-KESE jappoġġja wkoll użu akbar tal-parteċipazzjoni tas-settur privat u tal-inġinerija finanzjarja Ewropea ta’ InvestEUfund għall-azzjonijiet favur is-settur produttiv.

1.1.4.

L-integrazzjoni tal-istrumenti finanzjarji – Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tistabbilixxi strateġija reali sabiex tikkoordina u tintegra d-diversi strumenti finanzjarji disponibbli tagħha fil-kuntest tal-QFP 2021-2027. Huwa jistieden lill-Kummissjoni tippreżenta malajr Komunikazzjoni dwar dan. Il-kooperazzjoni territorjali Ewropea għandha tkun qafas privileġġjat fejn tiġi implimentata din il-koordinazzjoni indispensabbli.

1.1.5.

Lejn sħubija vera mas-soċjetà ċivili – Il-Kummissjoni għandha timponi l-obbligu ta’ involviment tal-imsieħba soċjali u tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, kemm fil-proċess ta’ konsultazzjoni kif ukoll fl-implimentazzjoni tal-azzjonijiet peress li l-aħjar riżultati tal-proġetti osservati jinkisbu permezz ta’ impenn mis-soċjetà ċivili. Il-KESE jirrakkomanda li kull awtorità operattiva tkun obbligata tippreżenta skema ta’ sħubija għall-involviment tas-soċjetà ċivili b’mekkaniżmu ta’ twissija.

1.1.6.

Iż-żamma u l-iżvilupp tal-konċentrazzjoni tematika. L-osservazzjoni ta’ żvilupp lejn konċentrazzjoni tematika tal-prijoritajiet ta’ intervent u ta’ investiment hija apprezzata mill-KESE iżda għad irid jiġi speċifikat kif:

—	għandhom jitqiesu l-partikolaritajiet taż-żoni msemmija fl-Artikolu 174 tat-TFUE (gżejjer, żoni muntanjużi, żoni rurali, agglomerazzjonijiet, eċċ.) mingħajr ma tintesa l-ħtieġa ta’ konċentrazzjoni, li tiggarantixxi viżibilità u effiċjenza biex jiġi evitat l-isparpaljar;

—	fil-qalba tal-kwistjonijiet kollha jitqiegħdu l-iżvilupp sostenibbli u l-azzjoni klimatika;

—	l-Ewropa għandha ssir tassew aċċessibbli għaċ-ċittadini b’azzjoni aktar lokali.

1.1.7.

Il-qasam marittimu u t-territorji insulari – Minħabba li l-qasam marittimu huwa l-uniku ambjent tat-territorji insulari, il-KESE jitlob li dawn tal-aħħar ikunu jistgħu jkomplu jippreżentaw proġetti taħt il-kooperazzjoni transfruntiera kif ukoll territorjali. Fejn adatt, għandha tiġi identifikata prijorità ġdida ta’ “territorji insulari” b’baġit speċifiku.

1.1.8.

L-istrateġiji makroreġjonali (SMR) – Il-KESE jqis li huwa essenzjali li l-iżvilupp tal-SMR jiġi estiż għaż-żoni l-ġodda (il-Mediterran, il-Balkani, il-Karpazji, eċċ.) u li tiġi żgurata integrazzjoni akbar tal-istrumenti finanzjarji Ewropej il-ġodda għall-benefiċċju tagħhom.

1.1.9.

Il-kooperazzjoni ma’ pajjiżi ġirien – Il-KESE jilqa’ bi pjaċir l-istabbiliment ta’ qafas uniku ta’ implimentazzjoni mal-pajjiżi ġirien/terzi. Huwa jenfasizza wkoll l-importanza tal-approċċ li jinvolvi fl-istess ħin il-krediti tal-KTE u dawk tal-Fondi Ewropej esterni. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tiżgura li, f’dan il-qafas, tiftaħ il-programmi ta’ kooperazzjoni territorjali għar-reġjuni tal-pajjiżi ġirien, anki jekk dawn ma jmissux mal-fruntieri tal-UE, sabiex jiġi evitat li jinħolqu distakki fi ħdan il-pajjiżi kkonċernati.

1.1.10.

Innovazzjoni – Il-KESE jappoġġja l-proposta ta’ assi prijoritarju dwar l-innovazzjoni b’baġit awtonomu u bi proċeduri li jippermettu aċċess dirett lill-atturi mhux statali. Madankollu, il-KESE jenfasizza li l-innovazzjoni għandha testendi ukoll fil-livell soċjetali u soċjali.

1.1.11.

Il-komponent diġitali tal-kooperazzjoni territorjali Ewropea – Waħda mill-akbar sfidi għall-atturi tal-kooperazzjoni territorjali Ewropea llum hija li jkunu konnessi. Jeħtieġ li jiġu previsti l-mezzi u l-inizjattivi li jnaqqsu d-disparità diġitali bejn it-territorji, kif ukoll bejn il-komponenti territorjali urbani u rurali tar-reġjuni: jiżdiedu l-iskambji tal-esperjenza, tonqos id-disparità diġitali, minn naħa waħda bejn ir-reġjuni u min-naħa l-oħra bejn territorji urbani u rurali.

1.1.11.1.

Għal din ir-raġuni l-KESE jirrakkomanda li, għall-perjodu 2021-2027, fl-arkitettura tal-programmi kollha tal-KTE tiġi integrata l-kunsiderazzjoni tat-trasformazzjoni diġitali u tar-rekwiżiti għat-titjib tal-ħiliet.

1.1.12.

Il-kunsiderazzjoni taż-żgħażagħ – Il-kunsiderazzjoni taż-żgħażagħ fl-Ewropa hija element fundamentali. Il-KESE jissuġġerixxi l-użu tal-metodi tal-Erasmus+ ta’ skambju taż-żgħażagħ: studenti, apprendisti, dawk li qed ifittxu xogħol, persuni f’diffikultà, biex il-kooperazzjoni territorjali tintegra liż-żgħażagħ fi programmi speċifiċi ta’ mobilità, fit-taħriġ professjonali u fit-tagħlim tal-lingwi. Il-KESE jipproponi li fil-programmi ta’ kooperazzjoni transfruntiera u transnazzjonali, jiġu inklużi linji speċifiċi ta’ proposti u ta’ intervent għaż-żgħażagħ u mressqa miż-żgħażagħ.

1.1.13.

L-azzjonijiet favur il-popolazzjonijiet fraġli u l-kunsiderazzjoni tal-kriterji orizzontali – Il-KESE jenfasizza l-importanza li jiġu stabbiliti regoli preċiżi dwar il-livelli ta’ obbligu li għandhom jiġu rrispettati għall-konformità mal-prinċipji orizzontali Komunitarji, u li jiġi stabbilit livell limitu minimu f’dan ir-rigward (10 % tal-għajnuna tal-azzjoni).

1.1.14.

Il-protezzjoni ċivili u l-ġlieda kontra r-riskji ewlenin – Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tipprevedi l-integrazzjoni ta’ dan il-komponent bħala assi prinċipali tal-kooperazzjoni territorjali u tgħaqqdu mal-Fond il-ġdid ta’ “Difiża u Protezzjoni Ċivili” propost mill-Kummissjoni għall-QFP 2021-2027.

1.1.15.

Ir-reklamar – Minħabba l-importanza tal-programmi appoġġjati fil-KTE, il-KESE se jappoġġja kwalunkwe inizjattiva li żżid il-viżibilità biex jissaħħaħ l-ispirtu ta’ ċittadinanza Ewropea u l-għarfien dwar l-azzjonijiet konkreti mwettqa bl-appoġġ tal-UE. B’mod partikolari huwa jirrakkomanda l-istabbiliment ta’ ċentri ta’ informazzjoni, li preferibbilment ikunu lokalizzati fl-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, fir-reġjuni li jibbenefikaw mill-programmi ta’ kooperazzjoni.

2. Introduzzjoni

2.1. Il-kooperazzjoni territorjali u transfruntiera, il-qofol tal-ispirtu Ewropew

2.1.1.

Fil-qalba tal-bini ta’ żona Ewropea komuni, bil-komponenti transfruntiera, transnazzjonali, interreġjonali tagħha u bil-ftuħ tagħha għall-pajjiżi ġirien, il-kooperazzjoni territorjali Ewropea (KTE) (Interreg) hija l-bażi tal-integrazzjoni Ewropea: hija tgħin biex tiżgura li l-fruntieri ma jinbidlux f’barrikati, tgħaqqad lill-Ewropej, tgħin biex jissolvew problemi komuni, tiffaċilita l-iskambju tal-ideat u tal-assi u tħeġġeġ l-inizjattivi strateġiji b’għanijiet komuni.

2.1.2.

L-Artikolu 174 u l-Artikolu 24 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea huma l-qafas legali li jawtorizza l-implimentazzjoni tal-politika ta’ koeżjoni ekonomika, soċjali u territorjali, bl-għan li jnaqqsu d-dispartià bejn il-livelli ta’ żvilupp reġjonali u għalhekk favur il-kooperazzjoni territorjali Ewropea.

2.1.2.1.

L-Artikolu 174 jgħid li: “Fost ir-reġjuni konċernati, għandha tingħata attenzjoni partikolari lil żoni rurali, lil żoni milquta minn transizzjoni industrijali, u lil reġjuni li jbatu minn żvantaġġi naturali jew demografiċi gravi u permanenti bħal per eżempju r-reġjuni tat-tramuntana mbiegħda b’densità ta’ popolazzjoni baxxa ħafna, u reġjuni insulari, reġjuni transkonfinali u reġjuni muntanjużi”. Il-KESE jqis li dan l-Artikolu jiġġustifika biżżejjed li l-KTE tagħti attenzjoni partikolari lil dawn ir-reġjuni, u jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri biex jiżguraw dan.

2.1.3.

Bħala għan prijoritarju tal-politika ta’ koeżjoni, il-KTE (Interreg) hija l-qafas li fih l-operaturi pubbliċi u privati, nazzjonali, reġjonali u lokali fl-Istati Membri jwettqu inizjattivi kollettivi, jiskambjaw prattiki tajbin u jfasslu politiki ta’ żvilupp fil-pjani interni u esterni tal-Ewropa. Madankollu, minkejja bosta każijiet u eżempji ta’ valur miżjud u ta’ investimenti li joħolqu tkabbir fil-proġetti li twettqu s’issa, ċerti imperfezzjonijiet relatati ma’ insuffiċjenzi fit-tfassil tad-diversi programmi għandhom konsegwenzi u jeħtieġ li jiġu analizzati fil-perspettivi l-ġodda 2021-2027.

2.1.4.

Ir-riżultati tal-evalwazzjonijiet ex post fil-fatt jenfasizzaw diversi elementi:

—	definizzjoni funzjonali insuffiċjenti tar-reġjuni meta mqabbla mal-Artikolu 174 tat-TFUE;

—	diffikultajiet sinifikanti fid-definizzjoni u fl-implimentazzjoni ta’ strateġija koerenti ta’ intervent minħabba l-għażla ta’ approċċ axxendenti (bottom-up) fid-determinazzjoni tal-proġetti li għandhom jiġu appoġġjati;

—

nuqqas kważi totali ta’ sinerġija bejn il-programmi Interreg u programmi Komunitarji oħrajn, b’mod partikolari l-Erasmus+, l-Orizzont 2020, il-Fond Ewropew għall-Investimenti Strateġiċi (FEIS), Connect-Europe u COSME li jistgħu jsaħħu l-effetti ta’ żvilupp tagħhom, u b’mod ġenerali impatt baxx ħafna ta’ dawn l-azzjonijiet u tal-viżibilità tagħhom għas-soċjetà ċivili u għall-kategoriji kollha taċ-ċittadini, b’mod partikolari n-nisa, iż-żgħażagħ, il-familji, il-persuni b’diżabilità u l-anzjani.

2.1.5.

Uħud minn dawn l-aspetti huma kkunsidrati fil-proposta l-ġdida għal Regolament li jsaħħaħ il-proċeduri għat-tnaqqis tal-prijoritajiet reġjonali fir-reġjuni Ewropej kollha inklużi dawk l-aktar imbiegħda, jiżviluppa strateġiji makroreġjonali ġodda u konċentrazzjonijiet tematiċi, jagħmel enfasi fuq l-inizjattivi favur l-innovazzjoni, kif ukoll fuq diversi inizjattivi oħrajn li, għalhekk huma soġġetti għal analiżijiet u kummenti speċifiċi. Madankollu, ikun jixraq li jiġu mtejba u speċifikati diversi punti importanti fil-proposta tal-Kummissjoni.

3. Temi prijoritarji għar-rakkomandazzjonijiet tal-KESE lill-Kummissjoni

3.1.

Is-semplifikazzjoni tal-proċeduri – Lejn semplifikazzjoni radikali – Il-Kummissjoni tipproponi ammont kbir ta’ dispożizzjonijiet speċifiċi maħsuba biex jissemplifikaw ir-regoli ta’ pożizzjonament u ta’ ġestjoni tal-programmi għal-livelli kollha kkonċernati: benefiċjarji, Stati Membri, awtoritajiet ta’ ġestjoni, pajjiżi terzi parteċipanti u l-Kummissjoni. Il-KESE jaqbel kompletament ma’ dan l-approċċ. Madankollu, din hija inizjattiva ppreżentata għal kull programmazzjoni ġdida. Il-Kummissjoni ma avvanzatx biżżejjed f’din il-proċedura.

3.1.1.

Rigward is-semplifikazzjoni u l-ħlas f’daqqa, ir-Regolament jistabbilixxi t-trattament ta’ ħlas f’daqqa għal ċertu nfiq bħala element ewlieni għall-perjodu ta’ programmazzjoni li jmiss, u jwarrab ċerti varjabbli bħall-ispejjeż tal-persunal (għal kull proġett taħt EUR 200 000: ħlas f’daqqa u mingħajr bżonn ta’ fatturi). B’dan, il-Kummissjoni tirrikonoxxi l-ħtieġa ta’ semplifikazzjoni fuq livell amministrattiv u tenfasizza l-ħtieġa ta’ ftehim ġenerali.

3.1.2.

Il-kooperazzjoni tirrigwarda l-aktar l-attivitajiet lokali. Għaldaqstant huwa meħtieġ li jkun hemm programm ħafna aktar miftuħ għas-soċjetà ċivili b’semplifikazzjoni radikali tal-proċeduri u l-istabbiliment ta’ ċentri żgħar ta’ informazzjoni u assistenza.

3.1.3.

Il-KESE jixtieq li tinstab koerenza fir-rigward tad-daqs tal-proġetti biex isiru s-semplifikazzjonijiet meħtieġa fil-formoli u l-metodi ta’ valutazzjoni tal-proġetti, u li jintużaw proċeduri ta’ ħlas f’daqqa tal-anqas għall-attivitajiet amministrattivi u ta’ ġestjoni. Is-semplifikazzjoni radikali hija indispensabbli sabiex il-promoturi tal-proġetti jkunu jistgħu jikkonċentraw fuq ir-riżultati tal-azzjonijiet minflok fuq attivitajiet amministrattivi li jieħdu ħafna ħin.

3.1.4.

Tabilħaqq, u kif tixtieq il-Kummissjoni, jeħtieġ li l-loġika tal-valutazzjoni tal-proġetti skont ir-“riżultati” tiġi segwita sal-aħħar u li jitneħħa l-piż minn fuq l-operaturi li jkollhom jipprovdu rapporti dwar l-attivitajiet kontinwament (bħalissa kull sitt xhur).

3.2.

Il-qafas finanzjarju – Il-Kummissjoni tqis li l-politika ta’ koeżjoni u l-korollarju tagħha fil-KTE għandhom jibqgħu element essenzjali tal-pakkett finanzjarju. Il-KESE jaqbel ma’ din il-pożizzjoni. Allokazzjoni baġitarja fqira tippreġudika l-effikaċja, il-viżibilità kif ukoll il-popolarità attwali ta’ dan il-programm ta’ azzjoni. Sal-lum, l-għażla hija li jinżamm baġit stabbli meta mqabbel mal-aħħar perjodu, u dan fil-kuntest ta’ reċessjoni baġitarja ta’ 10 % tal-baġit tal-Unjoni Ewropea. Din is-sitwazzjoni għandha tagħmilha possibbli li tal-anqas l-appoġġ għall-programmi Interreg jibqa’ l-istess, iżda l-KESE jappella lill-Parlament Ewropew sabiex jipproponi żieda sostanzjali peress li dawn l-azzjonijiet jista’ jkollhom impatt fuq il-popolazzjonijiet u impatt politiku kbir ħafna dment li jiġu allokati mezzi sinifikanti.

3.2.1.

Fir-Regolament il-ġdid dwar il-kooperazzjoni territorjali Ewropea, ir-rata ta’ kofinanzjament se tonqos għal 70 % (meta mqabbla mal-85 % fil-preżent). Skont il-Kummissjoni, dan l-iżvilupp għandu jwassal għal tisħiħ tal-intervent finanzjarju tal-Istati u jiffavorixxi kundizzjonijiet aħjar ta’ approprjazzjoni tal-proġetti. Il-KESE huwa mħasseb li din il-miżura, imsejħa ta’ addizzjonalità, se tiskoraġġixxi lill-atturi privati u lir-reġjuni li huma inqas vantaġġjati milli jipparteċipaw. Għaldaqstant huwa jitlob li r-rata ta’ 85 % tinżamm għar-reġjuni l-aktar fraġli skont l-Artikolu 174 tat-TFUE. Barra minn hekk, il-konċentrazzjoni tal-interventi tal-Ewropa dejjem se tiżgura aktar viżibilità.

3.2.2.

Regoli ġodda għall-“proġetti ż-żgħar” – Ir-Regolament il-ġdid joffri definizzjoni ċara akkumpanjata minn miżuri ġodda u regoli ġodda ssemplifikati: definizzjoni mill-ġdid tal-assistenza teknika, tneħħija tar-rekwiżit ta’ rapporti annwali, approċċ ta’ ħlas f’daqqa għal diversi partiti ta’ nfiq u kundizzjonijiet għal tnedija aktar mgħaġġla għall-perjodu li jmiss. Il-KESE jqis li dawn l-inizjattivi huma pożittivi.

3.2.3.

Rigward il-piżijiet amministrattivi għall-“proġetti ż-żgħar”, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjoni ukoll il-prospett ta’ twaqqif ta’ entità transfruntiera li tieħu ħsieb l-amministrazzjoni kollha għal grupp ta’ “proġetti żgħar”, flimkien mal-ħlas f’daqqa.

3.2.4.

Il-KESE japprezza l-impenn tal-Kummissjoni li timmassimizza l-parteċipazzjoni privata fil-programmi ta’ kooperazzjoni territorjali. Il-KESE jsaħħaħ din il-pożizzjoni billi jissuġġerixxi d-definizzjoni ta’ livell minimu ta’ involviment tal-atturi mhux statali (mhux l-awtoritajiet reġjonali biss), bħal intrapriżi privati, l-imsieħba soċjali, is-settur mingħajr skop ta’ qligħ, l-istrutturi tal-ekonomija soċjali u solidali, u l-kmamar professjonali.

3.3.

Is-sħubija mas-soċjetà ċivili – Il-KESE jfakkar li s-sħubija hija l-mezz essenzjali fil-kuntest tal-kunsiderazzjoni tal-prinċipji orizzontali. Jeħtieġ li tiġi implimentata kullimkien mas-soċjetà ċivili, l-imsieħba soċjali, l-awtoritajiet lokali u mal-korpi għall-inklużjoni soċjali. F’dan il-kuntest, ir-Regolament jipprevedi l-inklużjoni tas-soċjetà ċivili fil-kumitati ta’ kontroll. Huwa previst ukoll li fuq is-siti li jipprovdu informazzjoni dwar l-eżekuzzjoni u r-riżultati tal-programmi, tingħata informazzjoni dwar il-fallimenti u dwar il-proġetti li ma jirrapportawx dwar l-impenji tagħhom.

3.3.1.

Huwa ċar li ladarba l-awtoritajiet lokali jiġu nominati, dawn għandhom it-tendenza li jinjoraw kull ħaġa oħra.

3.3.2.

Il-parteċipazzjoni tal-atturi tas-soċjetà ċivili ma għandhiex tkun limitata għall-proċess ta’ konsultazzjoni. Huwa fundamentali li dawn jiġu involuti fl-implimentazzjoni tal-azzjonijiet u li jingħataw responsabbiltajiet f’dan ir-rigward, inkluż billi organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jintgħażlu bħala awtoritajiet ta’ ġestjoni.

3.3.3.

Il-KESE jipproponi li, għal kull programm tal-KTE, l-awtorità maniġerjali tissottometti skema ta’ sħubija li turi l-involviment tas-soċjetà ċivili f’kull fażi ta’ tħejjija, ta’ implimentazzjoni u ta’ valutazzjoni tal-azzjonijiet. Din l-iskema għandha tinkludi mekkaniżmu ta’ twissija biex f’każ li l-prinċipju ta’ sħubija ma jkunx irrispettat l-atturi tas-soċjetà ċivili jkunu jistgħu jirreferu l-kwistjoni lill-awtorità kkonċernata.

3.4.

It-tqassim ġdid tal-kompetizzjonijiet tal-kooperazzjoni territorjali – Ir-Regolament il-ġdid tal-KTE/Interreg jiddeskrivi l-programm ta’ azzjoni futur fuq ħames komponenti ta’ kooperazzjoni: transfruntiera, transnazzjonali, interreġjonali, marittima u jinvolvi l-intervent tar-reġjuni ultraperiferiċi u l-investimenti interreġjonali fl-innovazzjoni. Dan l-approċċ huwa koerenti, anki jekk jinħoloq dubju u jitqajjem ħafna tħassib fost l-operaturi tar-reġjuni kkonċernati meta mill-kooperazzjonijiet transfruntieri qed jitneħħew dawk li jinkludu s-settur marittimu. Il-Kummissjoni tiġġustifika lilha nfisha billi tispjega li jista’ jkun hemm sovrapożizzjonijiet bejn bosta programmi transfruntiera, b’mod partikolari fil-kuntest tal-kooperazzjoni marittima, u hija impenjata li tiddefinixxi approċċ komprensiv għall-programmi fiż-żoni marittimi, inkluża l-kooperazzjoni bilaterali, li se jkollu impatt akbar.

3.5.

Il-kwistjoni tal-qasam marittimu u l-każ tat-territorji insulari – Il-KESE jqis li din il-pożizzjoni rigward id-dimensjoni marittima hija raġonevoli fil-każ tat-territorji kontinentali iżda mhijiex iġġustifikata fil-każ tat-territorji insulari li, b’definizzjoni għandhom biss fruntieri marittimi. Il-KESE spiss stieden lill-Kummissjoni biex tagħti attenzjoni partikolari lill-kwistjoni tal-gżejjer li għandhom żvantaġġi strutturali ovvji rikonoxxuti mill-Artikolu 174 tat-TFUE. Il-KESE għalhekk jipproponi l-integrazzjoni mill-ġdid tal-azzjonijiet ta’ kooperazzjoni Ewropea bejn il-gżejjer għall-kooperazzjoni transfruntiera u/jew li tinħoloq is-6 kategorija b’baġit speċifiku, b’mod partikolari favur grupp ta’ gżejjer li jappartjenu għall-istess baċir tal-baħar, sabiex jiġi ffaċilitat l-iskambju tal-esperjenzi.

3.6.

Allokazzjoni speċifika għall-innovazzjoni – Qed tkun proposta linja speċifika ġdida li topera permezz ta’ sejħa għal proposti għall-iżvilupp ta’ proġetti fit-territorju Ewropew kollu, biex isir żvilupp lil hinn minn sempliċi skambju ta’ prattiki tajbin lejn strumenti kompleti ta’ riċerka-azzjoni (11 % tal-baġit tal-Interreg). Il-KESE japprova dan l-approċċ bil-kundizzjoni li jintegra wkoll l-innovazzjonijiet soċjetali u soċjali li għalihom il-kooperazzjonijiet bejn it-territorji jistgħu jkollhom impatt kbir ħafna fuq il-popolazzjonijiet ikkonċernati, u jippermetti l-parteċipazzjoni diretta tal-atturi mhux statali (riċerkaturi, intrapriżi, soċjetà ċivili).

3.7.

Allokazzjoni għar-reġjuni ultraperiferiċi – Il-Kummissjoni qed tipproponi li tadotta miżuri ġodda sabiex tippermetti lil dawn ir-reġjuni, b’kunsiderazzjoni tal-pożizzjoni speċifika tagħhom, li jikkooperaw b’referenza għall-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni bit-titolu “Sħubija strateġika aktar b’saħħitha u mġedda mar-reġjuni ultraperiferiċi tal-UE” (1). Dan se jkun komponent ta’ kooperazzjoni għar-reġjuni ultraperifieriċi Ewropej, bejniethom u mal-ġirien tagħhom (3,2 tal-baġit tal-Interreg). Din id-dispożizzjoni identifikata tajjeb hija interessanti iżda jeħtieġ ukoll li r-riżorsi tal-UE għall-pajjiżi terzi ġirien tar-reġjuni ultraperifieriċi Ewropej (essenzjalment il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp FEŻ) ikunu jistgħu jiġu mobilizzati faċilment biex jikkompletaw dawn l-azzjonijiet, li mhuwiex il-każ bħalissa. Il-KESE jitlob li tiġi kkunsidrata u ppjanata interazzjoni koordinata bejn Interreg u l-FEŻ.

3.8.

Il-kooperazzjoni mal-pajjiżi terzi – Il-KESE jqis li huwa pożittiv li, f’kuntest internazzjonali ta’ taqlib, se jiġi stabbilit qafas identiku għall-azzjonijiet li jinvolvu lill-pajjiżi ġirien barra mill-Unjoni Ewropea. Fir-rigward tal-pajjiżi ġirien, għandha tiġi sfruttata aktar il-possibbiltà eżistenti għar-reġjuni ta’ dawn il-pajjiżi u li mhumiex mal-fruntieri li jipparteċipaw fl-azzjonijiet ta’ kooperazzjoni transnazzjonali sabiex jiġi evitat li jikbru d-differenzi f’dawn il-pajjiżi li jiffavorixxu lir-reġjuni tal-fruntiera tal-UE.

4. Linji ġodda ta’ riflessjoni

4.1.

L-iżvilupp tal-konċentrazzjoni tematika – Il-KESE jirrakkomanda li l-programmi jiffokaw fuq l-azzjonijiet integrati fil-prijoritajiet tal-Unjoni Ewropea kif definiti fl-abbozz tal-QFP 2021-2027 (innovazzjoni, riċerka, Ewropa aktar ekoloġika – enerġija, ekonomija ċirkolari, eċċ. –, Ewropa konnessa – trasport, agrikoltura, eċċ. –, Ewropa aktar soċjali – FSE, FEŻR, edukazzjoni, saħħa, eċċ. –, Ewropa aktar lokali permezz tal-istrateġiji tal-iżvilupp fil-livell lokali), biex ma nsemmux l-għanijiet speċifiċi soċjali, edukattivi, u tas-saħħa msemmija fir-Regolament. Għaldaqstant għandha tingħata attenzjoni speċifika lill-istrateġiji ta’ żvilupp lokali li jinvolvu lill-atturi kollha tas-soċjetà ċivili.

4.1.1.

Fil-qafas tal-konċentrazzjoni tematika, huwa essenzjali li l-kwistjoni tal-iżvilupp sostenibbli u l-azzjoni klimatika, kif ukoll l-ekonomiji ċirkolari u l-enerġiji rinnovabbli jitqiegħdu fil-qalba tal-kwistjonijiet kollha u jiġu kkunsidrati b’mod espliċitu.

4.2.

L-istrateġiji makroreġjonali (SMR) – L-istrateġiji makroreġjonali (il-Baħar Baltiku, id-Danubju, l-Alpi, il-Baħar Adrijatiku u Jonju) ġeneralment jitqiesu bħala stejjer ta’ suċċess. Il-KTE għandha valur partikolari minħabba l-kapaċità tagħha li toħloq il-kundizzjonijiet adatti għall-applikazzjoni ta’ strateġiji makroreġjonali ta’ żvilupp ibbażati fuq:

—	l-eżistenza ta’ grad għoli ta’ interazzjonijiet transfruntiera;

—	il-korrelazzjoni bejn il-finanzjamenti u l-prijoritajiet strateġiċi ta’ intervent.

4.2.1.

Dawn l-arranġamenti se jsaħħu l-programmi ta’ kooperazzjoni, b’mod partikolari dik transnazzjonali u marittima. Jista’ jiġi żviluppat esperiment fil-kuntest ta’ SMR għall-benefiċċju tal-Mediterran (tal-Punent u tal-Lvant) b’konnessjoni mal-istrateġiji tal-baċini stabbiliti fil-qafas tal-azzjonijiet marittimi tal-UE kif ukoll SMR li tikkonċerna lill-ktajjen ta’ muntanji tax-Xlokk tal-Ewropa (il-Karpazji u l-Balkani) li t-tnejn jestendu f’pajjiżi terzi.

4.3.

Il-komponent diġitali tal-kooperazzjoni territorjali Ewropea – Waħda mill-akbar sfidi għall-kooperazzjoni territorjali Ewropea llum hija l-konnettività. Jeħtieġ li jiġu previsti l-mezzi u l-inizjattivi li jnaqqsu d-disparità diġitali bejn it-territorji, kif ukoll bejn il-komponenti territorjali urbani u rurali tar-reġjuni. L-iżvilupp diġitali jirrigwarda diversi sfidi:

4.3.1.

Sfida teknika u ekonomika għall-iżvilupp tat-territorji. It-teknoloġiji diġitali għandhom kapaċità qawwija għall-iżvilupp tat-territorji fil-kuntest tal-iżviluppi industrijali ġodda, ta’ soċjetà kollaborattiva, tal-ħolqien ta’ kooperazzjonijiet ġodda fuq ix-xogħol, ta’ strumenti ġodda għall-isfruttar tar-riżorsi lokali.

4.3.2.

Sfida soċjali kbira li tikkontribwixxi għall-iżvilupp tal-ħiliet tal-popolazzjonijiet u tat-territorji. L-iżvilupp tal-investiment fil-kompetenzi u l-ħiliet, u t-trażżin tad-disparità soċjali diġitali. L-evoluzzjoni diġitali se toħloq numru ta’ diskriminazzjonijiet ġodda, dovuti b’mod partikolari għan-nuqqas ta’ kapaċità ta’ aċċess għat-tagħmir mill-popolazzjonijiet fqar, għal raġunijiet ta’ livell ta’ għajxien u aspetti kulturali relatati mal-livell ta’ edukazzjoni u mal-età.

4.3.3.

Għandu jitqies li t-teknoloġija diġitali tista’, minn naħa, tiffaċilita l-aċċess għad-drittijiet u min-naħa l-oħra tkompli teskludi lil ċerti kategoriji tal-pubbliku. Dan il-fatt biss iwassal biex il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex, fl-azzjonijiet tal-KTE, tqis approċċ pedagoġiku koordinat mal-atturi tat-territorju.

4.3.4.

Barra minn hekk, il-KESE jipproponi li parti sinifikanti mill-azzjonijiet innovattivi għandha tkun iddedikata għat-teknoloġija diġitali b’sejħiet għal proposti speċifiċi li jinkludu l-iskambju ta’ esperjenzi u l-kooperazzjoni fit-territorji, f’dawk l-oqsma, bl-inklużjoni tal-poplazzjonijiet l-aktar foqra u vulnerabbli bħala prijorità. Din hija essenzjali għat-territorji fil-kuntest tal-iżviluppi industrijali ġodda, ta’ soċjetà kollaborattiva, tal-ħolqien ta’ kooperazzjonijiet ġodda fuq ix-xogħol u ta’ strumenti ġodda ta’ valutazzjoni tar-riżorsi lokali. Il-Kummissjoni ppreżentat abbozz ta’ baġit għall-perjodu 2021-2027. Dan jintegra biżżejjed dan l-aspett diġitali? Jekk le, allura mhuwiex adatt.

4.3.5.

It-teknoloġija diġitali u l-intelliġenza artifiċjali – Huwa essenzjali li l-Kummissjoni jkollha l-għodod diġitali u l-intelliġenza artifiċjali għall-implimentazzjoni u l-valutazzjoni tal-programmi futuri (Big Data, teknoloġiji ġodda u investiment mill-fondi).

4.3.6.

Skont il-Kummissjoni stess, l-evalwazzjoni tal-impatt tal-azzjonijiet u tal-programmi tal-UE tiddependi minn “mentalità”. Ir-riżultati ta’ proġett xi drabi jistgħu jkunu inqas importanti mill-mod kif jinkisbu r-riżultati u huwa diffiċli li wieħed isib l-indikaturi (kemm kwantitattivi kif ukoll kwalitattivi) biex dan jiġi evalwat.

4.3.7.

Il-KESE jħeġġeġ bil-qawwa lill-Kummissjoni biex tfittex l-aħjar indikaturi ta’ evalwazzjoni tar-riżultati immedjati u tal-impatt tal-programmi u tal-proġetti.

4.4.

Il-kunsiderazzjoni taż-żgħażagħ – Il-kunsiderazzjoni taż-żgħażagħ fl-Ewropa hija element fundamentali. Il-KESE jissuġġerixxi l-użu tal-metodi tal-Erasmus+ ta’ skambju taż-żgħażagħ – studenti tas-sekondarja, studenti oħra, apprendisti, dawk li qed ifittxu xogħol, persuni f’diffikultà – biex il-kooperazzjoni territorjali tintegra liż-żgħażagħ permezz ta’ programmi speċifiċi ta’ mobilità, b’mod partikolari għat-taħriġ professjonali u t-tagħlim tal-lingwi. L-analiżi tal-KESE tirrigwarda diversi possibbiltajiet mhux kontradittorji, biex it-territorju jkun jagħmel sens fir-rigward taż-żgħażagħ.

4.4.1.

Il-KESE jipproponi li jitwarrab perċentwal mill-pakketti tal-KTE għal azzjonijiet immexxija miż-żgħażagħ u għaż-żgħażagħ. B’mod parallel, bħala parti mill-Erasmus+ futur ta’ wara l-2021, il-Kummissjoni tista’ tagħżel li tiddedika parti mill-programmi Erasmus+ għal inizjattivi mmirati lejn żoni territorjali delimitati.

4.4.2.

Min-naħa l-oħra, 10 % ta’ parti waħda jew aktar mill-Interreg għandhom jiġu ddedikati għall-mobilità tat-tip Erasmus u perċentwal identiku għall-pakkett tal-proġetti ġestiti fil-kuntest tal-Erasmus+, li huma organizzati f’żoni Ewropej. Tista’ tingħata prijorità lir-reġjuni li qed jibda jkollhom eżistenza reali, pereżempju, makroreġjun MED, u/jew b’mod sperimentali lil reġjuni fil-proċess li jiġu stabbiliti u żviluppati, pereżempju, makroreġjun MED tal-Lvant.

4.4.3.

Għaldaqstant huwa meħtieġ li fil-programmi ta’ kooperazzjoni transfruntiera u transnazzjonali, tiġi inkluża linja speċifika jew aktar ta’ proposti u interventi għaż-żgħażagħ u mressqa miż-żgħażagħ. Dawn il-linji għandhom jippermettu u jappoġġjaw it-tranżizzjoni minn sempliċi skambji kulturali għall-isfruttar ta’ azzjonijiet relatati ma’ kateogriji oħra minbarra dawk li tradizzjonalment jibbenefikaw mill-Erasmus+: il-movimenti taż-żgħażagħ u l-ħolqien ta’ assoċjazzjonijiet għall-ġlieda kontra l-esklużjonijiet u l-inugwaljanzi soċjali, għall-integrazzjoni tal-persuni l-aktar fraġli (diżabbli), l-azzjonijiet għall-klima, inizjattivi li jikkontribwixxu għall-akkoljenza ta’ refuġjati migranti, jew kwalunkwe suġġett ieħor fl-oqsma tal-edukazzjoni u tas-solidarjetà.

4.5.

L-azzjonijiet favur il-popolazzjonijiet fraġli u l-kunsiderazzjoni tal-kriterji orizzontali – Rigward l-kunsiederazzjoni tal-popolazzjonijiet fraġli fil-livelli kollha ta’ tfassil u ta’ implimentazzjoni tal-programmi ta’ kooperazzjoni, fosthom l-għażla tal-proġetti, il-pożizzjoni tal-Kummissjoni hija ċara dwar l-obbligu imperattiv tar-rispett tal-prinċipji orizzontali Komunitarji.

4.5.1.

Madankollu, hemm dubji peress li r-regoli dwar dan is-suġġett, fil-kuntest tal-KTE, ma jiffissawx kwoti. Il-KESE jipproponi li jiġi stabbilit livell limitu minimu (10 %) f’dak li jirrigwarda l-kooperazzjonijiet transfruntiera.

4.6.

Il-protezzjoni ċivili u l-ġlieda kontra r-riskji ewlenin. Dan il-komponent li jagħmel parti mill-Fond Ewropew il-ġdid għad-Difiża u l-Protezzjoni Ċivili, propost mill-Kummissjoni għall-QFP 2021-2027 huwa assi prinċipali li għandu implikazzjonijiet għall-kooperazzjoni territorjali. Hawnhekk wieħed jiftakar, pereżempju, fil-prevenzjoni u l-kontroll tan-nirien tal-foresti fil-Mediterran jew fl-għargħar fir-reġjuni tat-Tramuntana. Din hija kwistjoni fejn il-kooperazzjoni lil hinn mill-fruntieri nazzjonali hija tanġibbli, u taffettwa direttament il-ħajja taċ-ċittadini.

4.6.1.

Il-KESE jirrakkomanda għalhekk li tingħata attenzjoni speċjali fil-KTE bil-possibbiltà ta’ koordinazzjoni bejn diversi Fondi, u li jiġu indirizzati rakkomandazzjonijiet preċiżi lill-awtoritajiet inkarigati mill-programmi sabiex dawn ikunu konxji mill-kwistjonijiet u l-opportunitajiet ta’ din il-kwistjoni għat-territorji tagħhom. Jistgħu jiġu mnedija sejħiet għal proposti ta’ wiri dwar dan is-suġġett sabiex tinħoloq azzjoni simili bejn ir-reġjuni.

4.7.

L-integrazzjoni tad-diversi strumenti Ewropej: il-KESE jqis li din il-proposta ma tintegrax biżżejjed l-opportunitajiet ta’ sinerġiji bejn il-KTE u l-istrumenti finanzjarji l-oħrajn attwali jew futuri tal-UE, b’mod partikolari f’termini ta’ skambju ta’ żgħażagħ, ta’ netwerks u ta’ aġenda diġitali, ta’ riċerka u żvilupp, ta’ investiment, ta’ protezzjoni ċivili u ta’ ġlieda kontra r-riskji ewlenin. Huwa jistieden lill-Kummissjoni tirrimedja dan.

4.7.1.

Il-KTE hija qafas xieraq biex tiġi żgurata l-komplementarjetà tad-diversi strumenti Ewropej l-ewwel nett mal-ħtiġijiet fuq il-post:

—	l-investimenti tal-intrapriżi żgħar u medji jekk l-interventi ta’ Interreg jiġu kkombinati b’suċċess ma’ dawk tal-InvestEuFund il-ġdid propost mill-Kummissjoni taħt il-QFP 2021-2027;

—	in-netwerks (infrastrutturi, diġitali, enerġija) mal-“Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa”;

—	l-azzjonijiet esterni (FEŻ, politika Ewropea tal-Viċinat);

—	il-fond għall-protezzjoni ċivili;

—

Erasmus+;

—	l-Orizzont Ewropa (l-Orizzont 2020 attwali);

—	LIFE (Ambjent u azzjoni dwar il-klima)

—	Il-Fond Soċjali Ewropew;

….

4.7.2.

Il-proposti tal-Kummissjoni għadhom vagi dwar dan is-suġġett. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex bħala parti mill-proposti dwar il-QFP 2021-2027, tippreżenta Komunikazzjoni dwar l-integrazzjoni tal-istrumenti finanzjarji tagħha.

4.8.

Ir-reklamar – L-Interreg huwa wieħed mill-mezzi ewlenin għat-tisħiħ tal-ispirtu ta’ ċittadinanza Ewropea. Issa jeħtieġ li tiżdied il-viżibilità biex l-azzjonijiet tal-UE jkunu magħrufa. Il-Kummissjoni għandha toħroġ pubblikazzjoni u tagħmel promozzjoni pubbliċitarja sempliċi dwar l-użu u l-implimentazzjoni tal-programm Interreg. Dan sabiex iċ-ċittadini jsiru jafu dwar l-azzjonijiet konkreti mwettqa bl-appoġġ tal-UE. Minħabba l-importanza ta’ dan is-suġġett, il-KESE jipproponi li jiġu stabbiliti ċentri bil-kompitu li jagħtu informazzjoni dwar il-kooperazzjoni transfruntiera jew territorjali, u preferibbilment ikunu lokalizzati fl-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) COM(2017) 623 final.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/124

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar mekkaniżmu sabiex jiġu solvuti ostakli legali u amministrattivi f’kuntest transfruntier”

(COM(2018) 373 final — 2018/0198 (COD))

(2018/C 440/20)

Relatur:

Etele BARÁTH

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 11.6.2018 Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 19/06/2018
Bażi legali	Artikoli 175 u 304 tat-TFUE

Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Adottata fis-sezzjoni	7.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	195/1/3

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jilqa’ l-Proposta għal Regolament imressqa mill-Kummissjoni Ewropea, dwar mekkaniżmu sabiex jiġu solvuti ostakli legali u amministrattivi f’kuntest transfruntier (minn hawn ’il quddiem il-“mekkaniżmu”). Fil-fehma tal-KESE, il-proposta tirrifletti approċċ ġdid u tista’ ssaħħaħ l-opportunitajiet ta’ kooperazzjoni bbażata fuq is-sussidjarjetà bejn id-diversi Stati Membri u tikkontribwixxi għal żvilupp soċjoekonomiku sostenibbli u aktar bilanċjat fir-reġjuni tal-fruntiera u għat-tkabbir tal-PDG tal-Unjoni Ewropea.

1.2.

Il-KESE jqis li l-argument tal-proposta huwa fondat, minħabba li għalkemm bħalissa jeżistu għadd ta’ strumenti istituzzjonali li jappoġġjaw lil dawn it-territorji (b’mod partikolari Interreg u r-REKT), dawn m’għandhomx is-setgħat meħtieġa biex jieħdu dawn il-miżuri legali.

1.3.

Il-KESE huwa tal-fehma li l-implimentazzjoni tal-abbozz ta’ regolament jista’ jikkontribwixxi għall-eliminazzjoni tal-ostakli storiċi, għat-tixrid tal-karatteristiċi Ewropej ta’ kuljum u għat-tisħiħ tas-sentiment ta’ ċittadinanza Ewropea.

1.4.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni Ewropea sabiex tiċċara l-kwistjonijiet kollha li joħolqu inċertezza legali, sabiex il-proċess, meqjus bħala wieħed kumpless u fil-biċċa l-kbira akkumpanjat minn salvagwardji eċċessivi, ma jkunx ta’ deterrent għall-utenti potenzjali ta’ din il-leġislazzjoni. Huwa essenzjali li jiġi stabbilit b’mod ċar il-mod kif żewġ Stati Membri ġirien jiġu mħeġġa jikkooperaw meta l-ideat tagħhom dwar l-abbozz ivarjaw jew meta l-approċċi tagħhom inġenerali jkunu differenti minn ta’ xulxin.

1.5.

Il-KESE jinsisti fuq l-importanza li l-applikazzjoni korretta tar-regolament tiġi mmonitorjata kontinwament peress li r-regolament ma jirregolax is-soluzzjonijiet, iżda l-proċess innifsu, u jista’ joffri qafas għal għadd kbir ta’ opportunitajiet ta’ kooperazzjoni.

1.6.

Il-vantaġġ tal-abbozz ta’ regolament huwa li jarmonizza aktar milli jistandardizza, u għalhekk id-definizzjoni tal-kamp ta’ applikazzjoni territorjali tiegħu hija element importanti tal-applikabbiltà tiegħu (ara l-punt 2.7.4).

1.7.

Barra minn hekk, il-Proposta għal Regolament tibbaża fuq il-prinċipju li biex tiġi solvuta problema partikolari, is-soluzzjoni hija li wieħed japplika l-leġislazzjoni fis-seħħ fuq in-naħa l-oħra tal-fruntiera. Madankollu, f’ħafna każijiet, dan l-approċċ mhuwiex possibbli: jista’ jkun li la fuq naħa u lanqas fuq in-naħa l-oħra tal-fruntiera ma teżisti leġislazzjoni li tista’ tgħin biex tissolva problema partikolari; allura s-soluzzjoni tista’ tkun imnebbħa minn mudell ta’ pajjiż terz. Ikun tajjeb li jiġi propost mekkaniżmu biex jindirizza każ bħal dan.

1.8.

Il-KESE jilqa’ l-koordinazzjoni stabbilita mill-Kummissjoni Ewropea, u qed jistenna li l-punti ta’ koordinazzjoni transfruntiera jxerrdu l-“prattiki tajba” l-antiki (programmi transfruntiera, eċċ.) u jagħtu sens ta’ territorju lill-inizjattivi (pereżempju, koerenza mal-istrateġiji makroreġjonali integrati ta’ żvilupp urban). Għal dan il-għan, il-Kumitat jirrakkomanda li jintużaw mill-għarfien espert u l-kapaċità ta’ koordinazzjoni tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili (ara l-punt 2.14.2).

1.9.

L-abbozz ta’ regolament jista’ jgħin biex tkompli tissaħħaħ amministrazzjoni pubblika Ewropea innovattiva u responsabbli, iżda l-KESE huwa tal-fehma li jeħtieġ li jiġi impost obbligu ta’ informazzjoni lill-partijiet ikkonċernati sabiex jiġu enfasizzati l-possibbiltajiet ta’ kooperazzjoni transfruntiera, u jipproponi li l-parteċipazzjoni fil-proċess tiġi ffaċilitata permezz tal-mezzi offruti mill-gvern elettroniku u li din il-parteċipazzjoni ssir aktar attraenti.

1.10.

Il-KESE jirrakkomanda li tingħata attenzjoni għall-iżbilanċ sinifikanti li jista’ jkun hemm bejn l-oriġinaturi potenzjali, li għandhom jiġu kkumpensati billi mill-bidu nett jiġu pprovduti appoġġ li jiffaċilita l-parteċipazzjoni tal-iżjed imsieħba żvantaġġati.

1.11.

Fir-rigward ta’ inizjattivi u prattiki legali transfruntiera, huwa importanti li tiġi evitata kull possibbiltà ta’ rigressjoni. Għandha tingħata attenzjoni partikolari biex jiġi żgurat li l-ebda waħda mill-partijiet ma tkun penalizzata jew iġġarrab dannu li jirriżultaw mill-kooperazzjoni.

2. Kummenti ġenerali

2.1.

Il-KESE jilqa’ l-inizjattivi mmirati li għandhom l-għan li jeliminaw l-ostakli tas-suq uniku u li jikkontribwixxu għall-kisba tal-erba’ libertajiet fundamentali tiegħu (1). Il-KESE jqis li l-proposta dwar il-ħolqien ta’ mekkaniżmu transfruntier, li jirrifletti l-ħidma effettiva tal-Presidenza Lussemburgiża, hija pass ieħor f’din id-direzzjoni.

2.2.

L-Unjoni Ewropea għandha 40 reġjun mal-fruntieri interni fuq l-art, li jkopru 40 % tat-territorju tagħha u jirrappreżentaw kważi 30 % tal-popolazzjoni tagħha. 1,3 miljun persuna jaqsmu l-fruntiera kuljum biex imorru għax-xogħol (2).

2.3.

Dan il-qsim tal-fruntieri jista’ joħloq diffikultajiet mil-lat tal-impjieg, tal-kura tas-saħħa mtejba, tal-użu tas-servizzi proposti mill-istituzzjonijiet statali u tal-provvediment ta’ servizzi ta’ emerġenza. In-nuqqas ta’ rikonoxximent tas-sistemi tat-taxxa, tad-dritt għall-pensjoni u ta’ drittijiet u standards oħra, kif ukoll in-nuqqas ta’ servizzi ta’ emerġenza komuni, jistgħu joħolqu problemi serji. Il-parti l-kbira tal-ostakli li fadal ġejjin minn leġislazzjonijiet nazzjonali differenti fuq iż-żewġ naħat tal-fruntiera, proċeduri amministrattivi inkompatibbli, jew sempliċement in-nuqqas ta’ ppjanar territorjali komuni (3).

2.4.

Madankollu, b’mod ġenerali, ir-reġjuni tal-fruntiera ġeneralment ikollhom prestazzjoni ekonomika inqas tajba mir-reġjuni l-oħra fl-istess Stat Membru. L-aċċess għas-servizzi pubbliċi bħal sptarijiet u universitajiet ġeneralment huwa inqas faċli fir-reġjuni tal-fruntiera. L-individwi, in-negozji, u l-gvernijiet fir-reġjuni tal-fruntiera għandhom diffikultajiet partikolari meta jiġu biex jipproċedu bejn żewġ sistemi amministrattivi u legali differenti. Riċerkaturi tal-Istitut Tekniku ta’ Milan urew li l-eliminazzjoni tal-ostakli amministrattivi attwali tgħin biex il-PDG tal-UE jiżdied b’madwar 8 % (4).

2.5.

Minħabba d-dimensjoni soċjali ta’ din l-isfida, il-KESE jqis li huwa partikolarment importanti li jiġu stabbiliti mekkaniżmi li, peress li jneħħu l-ostakli amministrattivi, jippermettu liċ-ċittadini jagħżlu l-impjieg tagħhom liberament u jappoġġjaw l-iżvilupp tal-infrastrutturi u tas-servizzi ta’ interess ġenerali.

2.6.

Anke mill-aspett ekonomiku, ta’ min ifaħħar l-approċċ adottat mill-proposta, jiġifieri li jkompli jonqos il-piż amministrattiv fl-interess kemm tal-impjegaturi kif ukoll tal-impjegati.

2.7.

Minħabba s-sitwazzjoni periferika tagħhom, iż-żoni tal-fruntiera spiss huma ekonomikament kif ukoll soċjalment żvantaġġati (5). Inizjattiva bħal din tista’ tikkontribwixxi b’mod utli għat-tisħiħ tal-koeżjoni territorjali, li għandha l-għan li tiżgura l-iżvilupp armonjuż tat-territorji kollha, u tippermetti lill-abitanti tagħhom jagħmlu l-aħjar użu mill-assi reġjonali. B’mod konformi mat-Trattat ta’ Lisbona (6), il-KESE jemmen li din it-tip ta’ diversità tista’ tinbidel f’vantaġġ li jikkontribwixxi għall-iżvilupp sostenibbli tal-UE kollha.

2.7.1.

Il-KESE jiddispjaċih li l-Kummissjoni ma nedietx proċess parteċipattiv li kien iwassal għall-adozzjoni ta’ strateġija globali u integrata għal Ewropa sostenibbli fl-2030 u lil hinn (7). Il-kuntestwalizzazzjoni tal-mekkaniżmu l-ġdid hija għalhekk partikolarment importanti: il-KESE jemmen li l-punti l-ġodda ta’ koordinazzjoni transfruntiera għandhom jiżguraw ukoll l-integrazzjoni tal-inizjattivi fid-diversi proċessi territorjali minbarra l-armonizzazzjoni legali.

2.7.2.

Dawn il-proċessi territorjali jinkludu b’mod partikolari l-istrateġiji territorjali fil-livelli differenti (pereżempju, l-istrateġiji makroreġjonali u l-istrateġiji integrati tal-iżvilupp urban) kif ukoll l-integrazzjoni tal-esperjenza marbuta mal-programmi Ewropej ta’ kooperazzjoni territorjali, b’mod partikolari f’dak li jirrigwarda l-esperjenzi u r-riżultati tal-programmi transfruntiera.

2.7.3.

Is-saħħa tat-test fil-formulazzjoni attwali tiegħu, meta mqabbel mal-ideat ifformulati qabel, hija li ma jeskludix il-possibbiltà ta’ kooperazzjoni marittima (li jagħmel l-istrument applikabbli għall-kooperazzjonijiet marittimi dinamiċi bħal dawk stabbiliti fir-reġjun ta’ Greater Copenhagen u bejn Helsinki u Tallinn, jew ir-relazzjonijiet Italo-Kroati li bħalissa huma fl-aqwa tagħhom).

2.7.4.

Għalkemm il-kamp ta’ applikazzjoni territorjali huwa fil-livell ta’ NUTS 3, skont l-interpretazzjoni tal-proposta leġislattiva, din tipprovdi l-applikazzjoni tal-mekkaniżmu għall-iżgħar territorju ġustifikabbli possibbli, fatt li ta’ min ifaħħru. Madankollu huwa importanti li r-regolament jiġi adattat għall-każijiet fejn il-kamp ta’ applikazzjoni territorjali jrid jestendi lil hinn mill-fruntieri amministrattivi proposti (pereżempju, il-frekwenza tar-radju tal-ambulanzi trid taħdem fuq territorju usa’, f’każ ta’ bżonn).

2.8.

Kif jidher ukoll mill-proposta l-ġdida tal-baġit tal-UE, il-protezzjoni tal-ambjent illum saret prijorità inkontestabbli: il-Kummissjoni qed tipproponi li żżid il-finanzjament għall-ambjent u għall-azzjoni klimatika (8). Huwa ċar li ta’ min ifaħħar kwalunkwe tentattiv ta’ approċċ koerenti tal-ekosistema Ewropea li joffri l-possibbiltà ta’ protezzjoni tan-natura.

2.9.

Bħall-Kummissjoni Ewropea, fil-Komunikazzjoni tagħha bit-titolu “Spinta lit-tkabbir u l-koeżjoni fir-reġjuni tal-fruntieri tal-UE” (9) (li, permezz ta’ 10 proposti, tenfasizza l-mod kif l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha jistgħu jnaqqsu l-kumplessità, it-tul u l-ispejjeż tal-interazzjonijiet transfruntiera u jħeġġu l-ippuljar tas-servizzi tul il-fruntieri interni), il-KESE jemmen li l-kooperazzjoni għandha tmur lil hinn mill-armonizzazzjoni legali (appoġġ tal-multilingwiżmu, eċċ.).

2.10.

Madankollu, il-biża’ hija li l-istabbiliment tal-mekkaniżmu fuq bażi volontarja joħloq frammentazzjoni addizzjonali tal-prattika legali u tal-konfigurazzjoni amministrattiva fl-Ewropa, u li jitfaċċaw ukoll differenzi konsiderevoli bejn il-prattiki tal-iżjed Stati żviluppati u ta’ dawk inqas żviluppati. Fil-fatt, dawn tal-aħħar mhux biss jaffaċċjaw ostakli legali differenti, iżda wkoll sfidi akbar, bħal pereżempju mil-lat ekonomiku.

2.11.

Il-KESE huwa konxju li l-armonizzazzjoni legali tieħu l-ħin, iżda madankollu jħeġġeġ lill-Istati Membri jistabbilixxu struttura kemm jista’ jkun omoġenja. B’mod ġenerali, jidher li l-Proposta għal Regolament timmira li tnaqqas l-iskadenzi tal-proċeduri sabiex tipproteġi lill-atturi lokali. Madankollu, minħabba l-kumplessità tal-mekkaniżmu u t-tul tal-proċeduri burokratiċi, irid ikun hemm rieda qawwija ta’ kooperazzjoni biex jiġu rispettati l-iskadenzi previsti.

2.12.

Il-konfigurazzjoni tas-sistema istituzzjonali l-ġdida b’diversi livelli wkoll tqajjem ċerti mistoqsijiet. Huwa importanti li jiġi definit il-qafas operattiv ta’ dawn l-istituzzjonijiet b’tali mod li l-ostakli li jinqalgħu ma jkollhomx riperkussjonijiet fuq l-awtoritajiet (insuffiċjenza ta’ kapaċitajiet, eċċ.).

2.13.

F’dan ir-rigward, il-Kumitat jilqa’ r-rwol ta’ koordinazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea, li sar possibbli permezz tal-ħolqien tal-Punt Fokali tal-Fruntieri f’Settembru 2017 (10).

2.13.1.

Madankollu huwa mħasseb dwar in-nuqqas ta’ finanzjament Ewropew, li jista’ jkun ta’ problema partikolarment għall-Istati Membri l-inqas żviluppati. Il-Kumitat huwa tal-fehma għalhekk li huwa importanti li titqies il-possibbiltà ta’ konnessjoni bejn id-diversi fondi ta’ finanzjament u l-mekkaniżmu.

2.14.

Huwa japprova b’mod partikolari l-approċċ minn isfel għal fuq tal-inizjattiva, billi huma l-atturi lokali – jiġifieri dawk li jesperjenzaw u jiffaċċjaw direttament l-ostakli msemmija – li huma l-oriġini tal-proċedura ta’ armonizzazzjoni.

2.14.1.

Peress li jinvolvu lill-partijiet interessati lokali kkonċernati, l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili qegħdin f’pożizzjoni partikolarment tajba biex jidentifikaw il-problemi lokali u jfasslu proposti. Għalhekk, il-KESE jemmen li l-parteċipazzjoni tagħhom hija ta’ importanza partikolari u jirrakkomanda li jintużaw l-għarfien espert u l-kapaċità tagħhom ta’ koordinazzjoni (pereżempju abbażi tal-indikaturi interreġjonali tal-kmamar tal-kummerċ, jew anke abbażi tal-kooperazzjoni eżistenti bejn it-trejdjunjins u l-organizzazzjonijiet ta’ interess). Il-Kumitat iqis importanti wkoll li tiġi kkunsidrata l-ħidma tal-kunsilli ekonomiċi u soċjali nazzjonali u reġjonali.

2.14.2.

Huwa importanti wkoll li l-Istati Membri jappoġġjaw b’mod ġenerali lis-soċjetà ċivili sabiex l-atturi ekonomikament żvantaġġati jkunu jistgħu jiġu informati wkoll dwar il-possibbiltajiet u jibbenefikaw minnhom.

2.14.3.

F’dan ir-rigward, il-KESE jipproponi li tiġi appoġġjata l-ħidma tal-organizzazzjonijiet imwaqqfa minn reġjuni tal-fruntiera (bħall-Assoċjazzjoni ta’ Reġjuni mal-Fruntieri Ewropej, il-Missjoni Operattiva Transkonfinali u s-Servizz tal-Ewropa Ċentrali għall-Inizjattivi Transkonfinali), bl-għan li jiġu promossi l-interessi taż-żoni tal-fruntiera, l-istabbiliment ta’ kuntatti u l-iskambju ta’ esperjenzi fost id-diversi atturi, kif ukoll il-possibbiltajiet ta’ kooperazzjoni.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) ĠU C 125, 21.4.2017, p. 1.

(2) http://ec.europa.eu/regional_policy/mt/information/publications/communications/2017/boosting-growth-and-cohesion-in-eu-border-regions

(3) http://ec.europa.eu/regional_policy/en/policy/cooperation/european-territorial/cross-border/review/

(4) Camagni et al., Quantification of the effects of legal and administrative border obstacles in land border regions (Il-kwantifikazzjoni tal-effetti tal-ostakli legali u amministrattivi fir-reġjuni tal-fruntiera fuq l-art), Kummissjoni Ewropea, Brussell, 2017.

(5) http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/official/reports/cohesion7/7cr_mt.pdf

(6) ĠU C 306, 17.12.2007

(7) ĠU C 345, 13.10.2017, p. 91.

(8) http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-4002_mt.htm

(9) http://ec.europa.eu/regional_policy/mt/information/publications/communications/2017/boosting-growth-and-cohesion-in-eu-border-regions

(10) http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-3270_mt.htm

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/128

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi Awtorità Ewropea tax-Xogħol”

(COM(2018)131 final — 2018/0064 (COD))

(2018/C 440/21)

Relatur:

Carlos Manuel TRINDADE

Konsultazzjoni	Il-Kunsill, 6.4.2018 Il-Parlament Ewropew, 16.4.2018
Bażi legali	Artikoli 46, 91(1) u 304 tat-TFUE
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fis-sezzjoni	19.7.2018
Adottata fil-plenarja	20.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	189/16/29

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Is-sitwazzjoni tas-suq tax-xogħol transkonfinali tippreżenta problemi importanti għall-impriżi, għall-ħaddiema u għall-Istati Membri, b’mod partikolari fir-rigward ta’ kompetizzjoni inġusta, dumping soċjali, attivitajiet illegali u ftipi differeni ta’ frodi dwar it-taxxi u s-sigurtà soċjali. Barra minn hekk, in-nuqqas ta’ informazzjoni għall-impriżi u l-ħaddiema, in-nuqqas ta’ kooperazzjoni bejn l-Istati Membri u l-kapaċità batuta tal-biċċa l-kbira tal-ispettorati tax-xogħol ikomplu jaggravaw il-problemi u l-kunflitti eżistenti. Minkejja li ttieħdu xi miżuri, l-istituzzjonijiet tal-UE, il-President tal-Kummissjoni, il-KESE, l-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili ddikjaraw il-pożizzjoni tagħhom dwar il-ħtieġa li ssir aktar ħidma u li dik il-ħidma tkun aħjar sabiex tingħeleb din is-sitwazzjoni.

1.2.

Il-Proposta għal Regolament tal-Kummissjoni għall-ħolqien ta’ Awtorità Ewropea tax-Xogħol (ELA) hija, jekk tiġi implimentata b’mod adegwat, pass importanti f’direzzjoni ċerta sabiex titjieb il-mobilità transkonfinali, tinkiseb konformità mal-leġislazzjoni Ewropea u nazzjonali, titrawwem il-kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet nazzjonali tas-suq tax-xogħol u jittejjeb l-aċċess għal informazzjoni adegwata u aġġornata, jiġu miġġielda l-illegalitajiet u jissaħħaħ is-suq intern, dejjem jekk l-ELA tirirspetta l-kompetenzi nazzjonali u Ewropej u l-Istati Membri juru l-appoġġ u l-kooperazzjoni tagħhom.

1.3.

Il-KESE jappoġġja din l-inizjattiva tal-Kummissjoni sabiex tikkontribwixxi għar-riżoluzzjoni tal-problema tal-mobilità transkonfinali. Huwa josserva li l-Kummissjoni qed tipproponi regolament għat-twaqqif ta’ Awtorità Ewropea tax-Xogħol u jenfasizza li ġiet stabbilita forma bbilanċjata ta’ kooperazzjoni strutturata bejn l-Istati Membri sabiex jinstabu soluzzjonijiet innovattivi u ta’ valur miżjud għall-impriżi, il-ħaddiema, u l-awtoritajiet u l-ispettorati tax-xogħol nazzjonali, filwaqt li jiġi rispettat il-prinċipju tas-sussidjarjetà.

1.4.

B’mod ġenerali, il-KESE jaqbel mal-isforz tal-Kummissjoni li ttejjeb il-kooperazzjoni transkonfinali u li tevita l-prattiki illegali. B’mod speċjali, il-KESE jispeċifika l-punti ta’ qbil (ara 4.1), jippreżenta kummenti (ara 4.2) u jressaq xi proposti (ara 4.3) li jittama li jiġu kkunsidrati sabiex titjieb l-effiċjenza tal-azzjoni tal-ELA.

1.5.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni toqgħod attenta ħafna hija u tinkorpora d-diversi korpi fl-ELA, sabiex l-esperjenza u l-għarfien espert akkumulati jintużaw kif imiss u sabiex jiġi żgurat li ma jkun hemm l-ebda trikkib ma’ strumenti u strutturi oħra, bl-għan fl-aħħar mill-aħħar li jiġi żgurat li l-azzjon tal-ELA tkun iżjed effettiva. Jeħtieġ li tiġi żgurata l-indipendenza tal-ELA permezz tal-allokazzjoni ta’ riżorsi proprji, sabiex tkun tista’ twettaq il-funzjonijiet tagħha. Madankollu, il-KESE jwissi li l-ELA jista’ jkollha skarsezza ta’ riżorsi, li jpoġġi f’riskju l-effettività tagħha. Għalhekk, filwaqt li jieħu nota ta’ dawn il-preokkupazzjonijiet u oħrajn li ġew espressi dwar il-kosteffettività tagħha, huwa importanti li jiġi żgurat li r-riżorsi tagħha jiġu ġestiti kif imiss.

1.6.

Mid-diversi proposti ppreżentati l-KESE jiġbed l-attenzjoni b’mod partikolari sabiex issir referenza għall-parteċipazzjoni tal-imsieħba soċjali (ara 4.3.3). Is-soluzzjonijiet għall-problema tal-mobilità transkonfinali għandhom jinstabu aktar faċilment fil-qafas ta’ involviment aktar attiv tal-imsieħba soċjali, fuq livell Ewropew, nazzjonali u settorjali, peress li dan huwa l-objettiv ta’ din il-proposta tal-KESE li qiegħda tiġi ppreżentata issa. Il-KESE jipproponi li l-Grupp ta’ Partijiet Interessati tal-ELA jiġi ttrasformat f’Kunsill Konsultattiv tal-ELA u li tissaħħaħ il-preżenza tal-imsieħba soċjali f’dan il-korp.

2. Kuntest

2.1.

Kien hemm żieda ferm sinifikanti fil-mobilità tax-xogħol f’dawn l-aħħar snin: bejn l-2010 u l-2017, in-numru ta’ ċittadini li jaħdmu jew jgħixu fi Stat Membru differenti minn dak fejn twieldu żdied minn 8 miljun għal 17-il miljun u n-numru ta’ ħaddiema spostati żdied bi 68 % mill-2010 biex laħaq 2,3 miljun fl-2016. Hemm ukoll iktar minn 2 miljun ħaddiem fis-settur tat-trasport bit-triq li jaqsmu l-fruntieri interni tal-UE kuljum biex iwasslu merkanzija jew passiġġieri (1).

2.2.

Aspett importanti tar-realtà soċjali Ewropea għandu x’jaqsam mal-effett tal-faqar li ma naqasx b’mod sinifikanti u li jolqot lil 23,5 % tal-popolazzjoni tal-Unjoni Ewropea (2). Uħud minn dawn il-persuni huma inattivi u skoraġġuti, ċittadini b’diżabbiltà, immigranti minn pajjiżi terzi, Roma u persuni mingħajr dar, u parti minnhom jgħixu fi Stat Membru differenti minn dak minn fejn joriġinaw, u għalihom jistgħu jinsabu soluzzjonijiet aktar faċilment jekk is-swieq tax-xogħol transkonfinali jaħdmu b’mod aktar effiċjenti għaliex jinfetħu possibbiltajiet ta’ xogħol akbar.

2.3.

L-istituzzjonijiet Ewropej espremew il-fehma tagħhom dwar il-kwistjoni tal-mobilità tax-xogħol. Il-Kumissjoni tgħid li: “Madankollu, għad hemm tħassib dwar il-konformità mar-regoli tal-UE u l-infurzar effettiv u effiċjenti tagħhom, li jinsabu f’riskju li jipperikolaw il-fiduċja u l-ġustizzja fis-Suq Intern. B’mod partikolari, ġie espress tħassib b’rabta mal-ħaddiema mobbli li huma vulnerabbli għal abbuż jew ċaħda tad-drittijiet tagħhom, kif ukoll in-negozji li joperaw f’ambjent kummerċjali inċert jew mhux ċar u f’kundizzjonijiet ta’ kompetizzjoni mhux ekwi” (3). Il-Parlament Ewropew jisħaq fuq “il-ħtieġa kemm tal-infurzar tal-kontrolli kif ukoll tal-koordinazzjoni bejn l-Istati Membri u minnhom, inkluż permezz tat-tisħiħ tal-iskambji tal-informazzjoni bejn l-ispettorati tax-xogħol, u biex jappoġġaw b’mod attiv l-eżerċitar tad-drittijiet tal-moviment liberu” (4). Il-Kunsill jenfasizza “il-ħtieġa ta’ titjib tal-kooperazzjoni amministrattiva u tal-iżvilupp ta’ assistenza u skambji ta’ informazzjoni fil-kuntest tal-ġlieda kontra l-frodi marbuta mal-istazzjonar tal-ħaddiema, filwaqt li enfasizza l-importanza ta’ informazzjoni ċara u trasparenti għall-fornituri tas-servizzi u għall-ħaddiema” (5).

2.4.

Id-diskors dwar l-Istat tal-Unjoni mogħti fit-13 ta’ Settembru 2017 mill-President Jean-Claude Juncker jiġbor fil-qosor il-pożizzjoni tal-istituzzjonijiet Ewropej: “Għandna niżguraw li r-regoli kollha tal-UE dwar il-mobilità tal-ħaddiema jiġu infurzati b’mod ġust, sempliċi u effettiv minn korp Ewropew ġdid ta’ spezzjoni u ta’ infurzar. Ma jagħmilx sens li jkollna Awtorità Bankarja biex tissorvelja l-istandards bankarji, mentri mbagħad ma jkollniex Awtorità komuni tax-Xogħol li tiżgura l-ġustizzja fis-suq uniku tagħna” (6).

2.5.

Il-KESE diġà ħareġ diversi Opinjonijiet (7) dwar dan is-suġġett.

2.6.

Minkejja l-adozzjoni f’dawn l-aħħar snin ta’ ġabra ta’ inizjattivi u proposti li jippromovu mobilità ġusta tal-forza tax-xogħol, l-applikazzjoni u l-kontroll rispettiv tagħha għadhom mhumiex biżżejjed.

2.7.

Is-sitwazzjoni attwali, li hija kkaratterizzata minn abbużi u prattiki illegali f’ċerti Stati Membri, hija marbuta mal-popoliżmu u ppromoviet sentimenti anti-Ewropej u żieda fil-protezzjoniżmu, li żviluppaw f’dawn l-aħħar snin f’ħafna Stati Membri.

2.8.

Dawn il-konstatazzjonijiet juru li d-drittijiet espressi fil-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea mhumiex imwettqa, b’mod partikolari l-Artikoli 15, 16, 21, 29, 31, 34, 35 u 45.

2.9.

Barra minn hekk, ir-rikonoxximent ta’ din is-sitwazzjoni kien wieħed mill-argumenti ewlenin għall-Proklamazzjoni dwar il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali, li għandu l-għan li jiggarantixxi liċ-ċittadini “opportunitajiet u aċċess indaqs għas-suq tax-xogħol, kundizzjonijiet tax-xogħol ġusti u protezzjoni u inklużjoni soċjali” (8).

2.10.

Dawn l-osservazzjonijiet tal-istituzzjonijiet tal-UE jsegwu t-twissijiet u l-ilmenti li l-imsieħba soċjali Ewropej, it-trejdjunjins u l-impriżi, u diversi awtoritajiet nazzjonali ppreżentaw matul is-snin, hekk kif talbu għal politiki li jindirizzaw dan il-fenomenu.

2.11.

Ġew rikonoxxuti d-differenzi sinifikanti bejn l-Istati Membri fil-livell ta’ allokazzjonijiet u riżorsi tal-ispettorati tax-xogħol, billi f’ħafna każijiet hemm ħafna inqas spetturi minn dak li tirrakkomanda l-ILO (9). Barra minn hekk, it-tnaqqis fir-riżorsi ddeduikati għall-ispettorat tax-xogħol, id-diffikultajiet lingwistiċi u d-diversi livelli ta’ diġitalizzazzjoni enfasizzaw in-nuqqas ta’ għarfien dwar kif topera l-mobilità transkonfinali tal-forza tax-xogħol, u wasslu għall-ħtieġa ta’ attivitajiet fil-livell tal-UE u għajnuna lill-Istati Membri bil-għan li jegħlbu dawn in-nuqqasijiet u jkunu iżjed effiċjenti u proattivi billi jikkooperaw u jieħdu sehem b’mod volontarju f’inizjattivi konġunti.

2.12.

Ir-riżultati tal-konsultazzjonijiet pubbliċi fuq l-internet (10) u tal-konsultazzjonijiet interni juru li hemm lakuna, b’mod partikolari fir-rigward tal-inadegwatezza tal-appoġġ u l-gwida għall-ħaddiema u n-negozji f’sitwazzjonijiet transkonfinali, inklużi l-inkompletezza u n-nuqqas ta’ informazzjoni disponibbli għall-pubbliku dwar id-drittijiet u l-obbligi tagħhom, il-livell insuffiċjenti ta’ kooperazzjoni u koordinazzjoni bejn l-awtoritajiet pubbliċi nazzjonali u l-applikazzjoni ineffettiva tar-regoli. Il-konsultazzjonijiet immirati rendew riżultati varjati. Il-biċċa l-kbira tal-kontributuri jappoġġjaw il-ħolqien ta’ awtorità ġdida li tkun tiffoka fuq it-titjib tal-kooperazzjoni bejn l-Istati Membri, waqt li tiffaċilita l-iskambju tal-informazzjoni u l-prassi tajba. Fl-istess ħin, ir-rispondenti saħqu li l-awtorità ġdida jenħtieġ li tirrispetta bis-sħiħ il-kompetenzi nazzjonali minquxa fit-Trattat, u li din ma timponix rekwiżiti addizzjonali dwar il-komunikazzjoni ta’ informazzjoni. Kien hemm ukoll vuċijiet kritiċi dwar duplikazzjonijiet possibbli ma’ strutturi amministrattivi eżistenti.

3. Kummenti ġenerali

3.1.

Il-KESE jappoġġja l-isforzi tal-Kummissjoni fir-rigward tal-ġlieda kontra l-illegalitajiet u l-frodi fil-mobilità transkonfinali. Għal dan il-għan, il-ħolqien ta’ Awtorità Ewropea tax-Xogħol huwa segwiru għal-linji gwida politiċi ta’ Lulju 2014 dwar il-bini ta’ Ewropa aktar soċjali.

3.2.

Il-KESE jappoġġja l-fehma tal-Kummissjoni fir-rigward tal-ħtieġa ta’ kooperazzjoni effikaċi bejn l-awtoritajiet nazzjonali u azzjoni amministrattiva kkoordinata sabiex jiġi amministrat is-suq tax-xogħol li qiegħed isir dejjem aktar Ewropew u sabiex tingħata risposta, permezz tal-ELA, jekk din tinħoloq, b’mandat ċar li jirrispetta s-sussidjarjetà u l-proporzjonalità, b’mod ġust, sempliċi u effettiv għal sfidi importanti tal-mobilità transkonfinali (11).

3.3.

Il-KESE jappoġġja l-fehma tal-Kummissjoni li l-“mobbiltà tal-forza tax-xogħol transfruntiera fl-UE tibbenefika lill-individwi, lill-ekonomiji u lis-soċjetà inġenerali.” u li dawk il-vantaġġi “jiddependu minn regoli ċari, ġusti u infurzati b’mod effettiv dwar il-mobbiltà tal-forza tax-xogħol u l-koordinazzjoni tas-sigurtà soċjali transfruntiera” (12).

3.4.

Il-KESE, waqt li analizza l-proposta tal-Kummissjoni biex jivverifika jekk din hijiex konformi mal-prinċipju tas-sussidjarjetà u l-proporzjonalità, mal-ftehim tal-Parlament u tal-Kunsill dwar ir-razzjonalizzazzjoni tal-aġenziji Ewropej diċentralizzati, mal-prinċipju ta’ leġislazzjoni aħjar, kif ukoll mar-relazzjoni bejn l-inizjattiva proposta u l-Pjattaforma dwar ix-xogħol mhux iddikjarat, jikkunsidra li din hija konformi ma’ dawk ir-rekwiżiti.

3.5.

Il-KESE jikkunsidra li l-għażla mill-Kummissjoni ta’ soluzzjoni operazzjonali li tinħoloq aġenzija ġdida abbażi ta’ kooperazzjoni bejn l-Istati Membri u li tinqeda minn strutturi eżistenti, bejn id-diversi xenarji kkunsidrati (13), hija adegwata u tissodisfa, f’dan il-mument, il-ħtiġijiet eżistenti, waqt li jaqbel ukoll mal-Kummissjoni li l-forma għall-implimentazzjoni tal-ELA – permezz ta’ regolament, jekk jiġi approvat – tipprovdi ċertezza legali akbar, u għaldaqstant huwa l-aktar għażla adatta.

3.6.

Il-KESE jikkunsidra li l-ħolqien tal-ELA, jekk ikun hemm kooperazzjoni mill-Istati Membri kollha, jista’ jindirizza n-nuqqasijiet sinifikanti identifikati iktar ’il fuq. Il-KESE jenfasizza li l-ELA għandha tkun iffukata fuq it-titjib tal-mobilità tal-forza tax-xogħol, l-applikazzjoni tar-regoli, il-ġlieda kontra l-illegalitajiet u t-tisħiħ tas-suq intern permezz tat-tisħiħ ta’ kooperazzjoni transkonfinali bejn l-Istati Membri. Aktar ma l-ELA tintrabat mal-missjoni tagħha, mingħajr ma tneħħi għajnejha minn fuq l-objettivi tagħha, aktar tkun tista’ telimina b’mod aħjar ir-rappreżentazzjonijiet żbaljati jew l-interpretazzjonijiet negattivi tar-relevanza tagħha.

3.7.

Il-KESE b’mod ġenerali jaqbel mal-Proposta għal Regolament tal-Kummissjoni b’mod partikolari l-għanijiet (Art. 2), il-kompiti (Art. 5), l-informazzjoni dwar il-mobbiltà tal-forza tax-xogħol transfruntiera (Art. 6), l-aċċess għal servizzi tal-mobbiltà tal-forza tax-xogħol transfruntiera (Art. 7), il-kooperazzjoni u l-iskambju ta’ informazzjoni bejn l-Istati Membri (Art. 8), u l-kooperazzjoni f’każ ta’ tfixkil transfruntier fis-suq tax-xogħol (Art. 14) għaliex jiddefinixxu l-kompiti tal-ELA li jistgħu jgħinu biex tiġi żgurata l-osservanza ta’ drittijiet tax-xogħol u dawk soċjali taħt kundizzjonijiet ta’ ugwaljanza fil-pajjiż ospitanti, il-ġlieda kontra d-dumping soċjali, l-eżistenza ta’ kompetizzjoni sana bejn l-impriżi u l-ġlieda kontra l-frodi fil-mobilità transkonfinali, problemi li l-Istati Membri ma jistgħux isolvu weħidhom.

3.8.

Il-KESE huwa tal-fehma li dawn l-għanijiet u l-kompiti jiċċaraw id-dubji leġittimi dwar il-funzjonijiet effettivi u r-rwol tal-ELA.

3.9.

Il-KESE jikkunsidra li l-azzjoni tal-ELA għandha l-kundizzjonijiet kollha biex tkun pożittiva, inkwantu tikkontribwixxi biex l-Istati Membri u l-imsieħba soċjali jingħataw appoġġ operazzjonali u tekniku effikaċi sabiex jiġġieldu kontra l-illegalitajiet, l-abbużi u l-frodi fil-mobilità tal-forza tax-xogħol. Il-garanzija tal-applikazzjoni tad-drittijiet tal-ħaddiema u taċ-ċittadini għal trattament ugwali, għall-aċċess għal opportunitajiet ta’ xogħol u għas-sigurtà soċjali ser tiġi żgurata permezz tal-għoti ta’ informazzjoni u servizzi rilevanti lill-ħaddiema u lill-impjegaturi, il-kooperazzjoni u l-iskambju ta’ informazzjoni bejn l-awtoritajiet nazzjonali, it-twettiq ta’ spezzjonijiet konġunti u kkoordinati, il-kollaborazzjoni fil-każ ta’ tilwim u tfixkil tas-suq tax-xogħol b'effetti transkonfinali, kif ukoll ir-ristrutturazzjonijiet ta’ impriżi li jaffettwaw lil diversi Stati Membri.

3.10.

Il-KESE jittama li l-ELA tirrappreżenta ispirazzjoni u stimolu għaż-żieda tal-kapaċità tal-awtoritajiet nazzjonali, b’mod partikolari fl-ispettorati tax-xogħol u l-persunal tagħhom, kif ukoll fl-għoti ta’ informazzjoni u pariri biex l-impriżi u l-ħaddiema Ewropej jingħataw għajnuna sabiex ikunu jafu liema regoli huma applikabbli f’sitwazzjonijiet transkonfinali.

3.11.

Il-KESE jenfasizza l-importanza ta’ forom ġodda ta’ xogħol li jirriżultaw minn innovazzjonijiet teknoloġiċi u diġitali fl-impriżi u fis-suq tax-xogħol. Dawn inevitabbilment ser jixirfu f’sitwazzjonijet ta’ mobilità transkonfinali, u l-ELA għalhekk għandha tqis din ir-realtà ġdida.

3.12.

Il-KESE jittama li s-sinerġiji potenzjali li jirriżultaw minn konċentrazzjoni ta’ esperjenzi, kapaċitajiet u kompiti u l-kooperazzjoni prevista għall-ELA jsiru effettivi, u b’hekk jiġu evitati d-duplikazzjoni u n-nuqqas ta’ ċarezza, fid-dawl tal-fatt li:

3.12.1.

Ser tintegra għadd ta’ strutturi eżistenti, b’mod partikolari n-Netwerk Ewropew ta’ Servizzi ta’ Impjieg (EURES), il-Kumitat Tekniku għall-Moviment Liberu tal-Persuni, il-Kumitat ta’ Esperti dwar l-Ispostament tal-Ħaddiema, il-Kummissjoni Teknika, il-Kummissjoni tal-Awditu u l-Kumitat ta’ Konċiljazzjoni tal-Kummissjoni Amministrattiva għall-Koordinazzjoni tas-Sistemi ta’ Sigurtà Soċjali u l-Pjattaforma Ewropea biex jiġi miġġieled ix-Xogħol mhux Iddikjarat.

3.12.2.

Ser tikkoopera mal-Aġenziji Ewropej eżistenti fil-qasam tax-xogħol, bħas-Cedefop (14), l-ETF (15), l-EU-OSHA (16), l-Eurofound (17), il-Kummissjoni Amministrattiva għall-Koordinazzjoni tas-Sistemi tas-Sigurtà Soċjali, u mal-Kumitat Konsultattiv għall-Moviment Liberu tal-Ħaddiema.

3.12.3.

Madankollu, il-KESE jittama li dawn l-integrazzjoni u l-kooperazzjoni mtejba ser jikkostitwixxu progress mil-lat tal-effettività u li l-prattika tajba u xogħol f’dawn id-diversi oqsma mhux ser jiġu ppreġudikati. Il-KESE jinnota l-eżempji tajbin fil-pajjiżi tal-Benelux, fil-Pjattaforma kontra x-xogħol mhux iddikjarat, u fil-ħolqien ta’ karta tal-identità Ewropea fis-settur tal-kostruzzjoni ċivili, li għandhom jiġu mħarsa u rreplikati safejn ikun possibbli u, b’dawn il-kapaċitajiet, għandhom jitnedew inizjattivi innovattivi oħrajn tal-istess natura. Eżempju ta’ dan it-tip ta’ inizjattivi innovattivi huwa l-ħolqien ta’ numru Ewropew tas-sigurtà soċjali, li għandu jiġi implimentat wara l-aġġornament li jinsab għaddej tar-Regolament (KE) Nru 883/2004 dwar il-kordinazzjoni ta’ sistemi ta’ sigurtà soċjali (18) u t-tlestija tal-ħidma għall-Iskambju Elettroniku ta’ Informazzjoni dwar is-Sigurtà Soċjali (EESSI).

3.13.

Il-KESE jisħaq dwar l-importanza tal-involviment tal-imsieħba soċjali fil-funzjonament u l-governanza tal-ELA (Art. 24). Madankollu, il-KESE jenfasizza li fil-forma kif prevista din il-parteċipazzjoni hija manifestament insuffiċjenti. Il-KESE jittama li dik il-parteċipazzjoni jista’ jkollha kundizzjonijiet effettivi biex tibni valur miżjud ġenwin għas-soluzzjoni ta’ problemi konkreti tal-mobilità tal-forza tax-xogħol.

3.14.

Il-KESE jifhem li l-ELA għandha tirrispetta l-prinċipju tas-sussidjarjetà u ma tindaħalx fil-funzjonament tas-swieq tax-xogħol tal-Istati Membri, b’mod partikolari fis-sistemi tagħhom ta’ relazzjonijiet industrijali u negozjati kollettivi, f’kull livell, bl-awtonomija tal-imsieħba soċjali u tal-ispettorati tax-xogħol.

4. Osservazzjonijiet speċifiċi

4.1.

Il-KESE jenfasizza u jappoġġja:

4.1.1.

Il-promozzjoni ta’ spezzjonijiet konġunti u kkoordinati mal-awtoritajiet nazjonali kull meta jseħħu każijiet ta’ nuqqas ta’ konformità, frodi jew abbuż, iżda b’mod konformi mal-leġislazzjoni tal-Istati Membri inkwistjoni. Dawn l-ispezzjonijiet għandhom isiru fuq bażi volontarja, bil-għan li jiġu rrispettati l-kompetenzi tal-Istati Membri. Barra minn hekk, isejjaħ l-attenzjoni għall-fatt li nuqqas possibbli ta' parteċipazzjoni ta’ Stat Membru – li dejjem trid tkun issostanzjata – tista’ tippreġudika l-effikaċja tal-azzjoni tal-ELA.

4.1.2.

Li l-ELA m’għandhiex is-setgħa ta’ inizjattiva għat-twettiq ta’ spezzjonijiet konġunti u kkoordinati – li jaqa’ taħt il-kompetenza tal-awtoritajiet nazzjonali, iżda għandha l-kapaċità li tissuġġerixxi lill-Istati Membri t-twettiq tagħhom meta tiskopri każijiet ta’ ksur legali, abbużi jew frodi transkonfinali.

4.1.3.

L-ELA tassumi r-responsabbiltà għall-Portal Ewropew dwar il-Mobilità Professjonali, b’interazzjoni mal-Portal Diġitali Uniku, fl-ambitu tas-Sistema ta’ Informazzjoni tas-Suq Intern (IMI) u ta’ Skambju Elettroniku ta’ Informazzjoni dwar is-Sigurtà Soċjali (EESSI).

4.1.4.

Ir-rikonoxximent u l-evalwazzjoni mill-ELA tal-awtonomija tal-imsieħba soċjali u ta’ negozjar kollettiv, b’mod partikolari, l-importanza tal-parteċipazzjoni attiva tagħha fil-kisba tal-objettivi tagħha stess.

4.1.5.

L-importanza tal-appoġġ tal-ELA b’mod partikolari fil-qasam informattiv u tekniku lit-trejdjunjins u l-impriżi kif ukoll f’każijiet ta’ kunflitti tax-xogħol transkonfinali, waqt li jiġi rikonoxxut ukoll ir-rwol fundamentali li dawn jiżvolġu biex tinkiseb konformità mal-leġislazzjoni.

4.1.6.

It-twettiq mill-ELA ta’ medjazzjoni f’kunflitti bejn l-awtoritajiet nazzjonali, b’mod partikolari fl-ambitu ta’ tilwim dwar is-sigurtà soċjali, u dan il-proċess għandu jiġi ċċarat.

4.1.7.

Li uffiċjali ta’ kollegament nazzjonali ċertament jagħmlu lill-ELA aktar effikaċi, inkwantu dawn jikkollegaw mal-Istati Membri. Madankollu, ir-relazzjonijiet funzjonali tagħhom mal-Istati Membri ta’ oriġini għandhom jiġu ċċarati, mhux biss mal-amministrazzjoni iżda wkoll mal-imsieħba soċjali nazzjonali.

4.1.8.

Jeħtieġ li tiġi żgurata l-indipendenza tal-ELA permezz tal-allokazzjoni ta’ riżorsi proprji, sabiex tkun tista’ twettaq il-funzjonijiet tagħha. Madankollu, il-KESE jwissi li l-ELA jista’ jkollha skarsezza ta’ riżorsi, li jpoġġi f’riskju l-effettività tagħha. Hemm ukoll għadd ta’ preokkupazzjonijiet dwar il-kosteffettività tagħha u għalhekk huwa importanti li jiġi żgurat li r-riżorsi tagħha jiġu ġestiti kif imiss.

4.2.

Il-KESE, waqt li jikkunsidra l-funzjonijiet assenjati lill-ELA, josserva li:

4.2.1.

It-tilwim bejn l-amministrazzjonijiet nazzjonali, fil-qasam tal-mobilità tal-forza tax-xogħol u ta’ koordinazzjoni tas-sistemi tas-sigurtà soċjali, jista’ jiġi solvut permezz ta’ medjazzjoni mill-ELA fuq talba tal-awtoritajiet nazzjonali tal-Itati Membri, u bi qbil magħhom.

4.2.2.

L-eżistenza ta’ tali medjazzjoni ma tistax iċċaħħad il-possibbiltà ta’ rikors minn kwalunkwe parti involuta lill-qrati kompetenti.

4.2.3.

Jenħtieġ li jiġu ċċarati l-interazzjonijiet u l-kooperazzjoni tal-ELA mal-aġenziji u korpi oħrajn tal-UE li huma marbuta ma’ kwistjonijiet ta’ xogħol u mat-twettiq u l-applikazzjoni tal-leġislazzjoni.

4.2.4.

Il-ħolqien tal-ELA m’għandhiex tikkawża żieda fl-ispejjeż amministrattivi għall-impriżi u l-ħaddiema.

4.3.

Il-KESE, waqt li jikkunsidra l-ħtieġa li jikseb l-għanijiet sottostanti għall-ħolqien tal-ELA, jipproponi li fil-proposta ta’ Regolament tal-Kummissjoni Ewropea jiġu inklużi:

4.3.1.

Jeħtieġ li jiġi ċċarat iżjed l-obbligu tal-Istati Membri li jikkooperaw mal-ELA, billi jipprovdu informazzjoni u assistenza u jagħmlu disponibbli l-aċċess għal bażijiet ta’ data nazzjonali, fl-ambitu tal-leġislazzjoni, tas-sigurtà soċjali u tat-taxxa. Bl-istess mod, għandu jiġi ċċarat kif ser jitqassmu l-ispejjeż mid-diversi Stati Membri, b’mod partikolari fil-livell tal-ispezzjonijiet konġunti.

4.3.2.

Il-ħidma tal-ELA permezz ta’ relazzjoni mill-qrib, fejn rilevanti, mal-Europol u l-Eurojust, għandha tikkontribwixxi għall-ġlieda kontra l-frodi.

4.3.3.

Emenda għall-Artikolu 24 tar-Regolament dwar il-parteċipazzjoni tal-imsieħba soċjali, peress li huwa ċar li dan mhuwiex suffiċjenti, waqt li jiġi propost li:

—	jinħoloq Kunsill Konsultattiv tal-ELA, li jissostitwixxi l-hekk imsejjaħ “Grupp ta’ Partijiet Interessati”;

—	il-kompetenza ta’ dan il-Kunsill, minbarra dak li huwa diġà ddefinit fl-Artikolu msemmi, hija li jagħti opinjoni dwar il-Pjan ta’ Attivitajiet annwali skont il-mandat, dwar ir-Rapport ta’ Attivitajiet u dwar il-proposta tal-Kunsill Amministrattiv għall-ħatra ta’ direttur eżekuttiv;

—	il-kompożizzjoni ta’ dan il-Kunsill hija ta’ 17-il membru, 12 mill-imsieħba soċjali Ewropej (inklużi s-setturi rilevanti tal-kostruzzjoni ċivili, agrikoltura u trasport), 3 mill-Kummissjoni, il-president tal-Kunsill Amministrattiv, li ser jippresjedi l-Kunsill Konsultattiv, u d-direttur eżekuttiv;

—	dan il-Kunsill għandu jiltaqa’, bħala minimu, tliet darbiet fis-sena.

4.3.4.

Il-ħolqien mill-ELA ta’ bażi ta’ data bl-informazzjoni pprovduta mill-Istati Membri, li tkun aġġornata, dwar impriżi li jikkommettu illegalitajiet fir-rigward tal-mobilità transkonfinali.

4.3.5.

It-tħassib tal-ELA għall-ħolqien ta’ numru Ewropew ta’ sigurtà soċjali, għalkemm is-setgħa ta’ inizjattiva f’dan il-qasam hija f’idejn il-Kummissjoni.

4.3.6.

It-tfassil mill-ELA ta’ Rapport Annwali dwar il-Mobilità Transkonfinali b’evalwazzjoni tar-riskji u dak li jista’ jseħħ, b’mod partikolari fiż-żoni ġeografiċi u/jew l-iżjed setturi vulnerabbli.

Brussell, l-20 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) SWD(2018) 68 final, p. 7 (mhux disponibbli bil-Malti).

(2) Popolazzjoni fir-riskju tal-faqar u l-esklużjoni soċjali, 2016 (EUROSTAT, 2018)

(3) COM(2018) 131 final, p. 1.

(4) COM(2018) 131 final, p. 1 and 2, 2015/2255(INI), 2013/2112(INI), 2016/2095(INI).

(5) COM(2018) 131 final, p. 2.

(6) Id-Diskors dwar l-Istat tal-Unjoni tal-2017 huwa disponibbli hawnhekk: https://ec.europa.eu/commission/state-union-2017_mt

(7) ĠU C 75, 10.3.2017, p. 81; ĠU C 264, 20.7.2016, p. 11; ĠU C 345, 13.10.2017, p. 85; ĠU C 197, 8.6.2018, p. 45

(8) COM(2017) 250, p. 4.

(9) Skont il-Konvenzjoni nru 81 tal-ILO, għandu jiġi allokat spettur wieħed għal kull għaxart elef ħaddiem fl-ekonomiji tas-suq industrijalizzati (il-297 Sessjoni tal-ILO, Novembru 2006).

(10) COM(2018) 131 final.

(11) Il-Kummissjoni Ewropea telenka dawn l-isfidi, u tidentifikahom b’dan il-mod: – l-eżistenza ta’ każijiet ta’ dumping soċjali, u n-nuqqas ta’ applikazzjoni tal-leġislazzjoni fis-seħħ u prattiki frodulenti f’sitwazzjonijiet transkonfinali; – informazzjoni, appoġġ u gwida inadegwati għall-ħaddiema u l-impjegaturi f’sitwazzjonijiet transkonfinali fil-livell tad-drittijiet u l-obbligi; – in-nuqqas ta’ aċċess u kondiviżjoni ta’ informazzjoni bejn l-awtoritajiet nazzjonali responsabbli għal diversi oqsma tal-mobilità tal-forxa tax-xogħol u ta’ koordinazzjoni tas-sigurtà soċjali; – kapaċità insuffiċjenti tal-awtoritajiet nazzjonali fl-organizzazzjoni tal-kooperazzjoni mal-awtoritajiet ta’ Stati Membri oħrajn; – il-fraġilità u n-nuqqas ta’ mekkaniżmi ta’ azzjoni transkonfinali sabiex jiġu imposti l-applikazzjoni u t-twettiq tal-leġislazzjoni; – in-nuqqas ta’ mekkaniżmu ta’ medjazzjoni transkonfinali bejn l-Istati Membri fl-oqsma kollha tal-mobilità tal-forza tax-xogħol u ta’ koordinazzjoni tas-sigurtà soċjali.

(12) COM(2018) 131 final.

(13) SWD(2018) 68 final u SWD (2018) 69 final, Kapitolu B (mhux disponibbli bil-Malti).

(14) Ċentru Ewropew għall-Iżvilupp ta’ Taħriġ Vokazzjonali.

(15) Fondazzjoni Ewropea għat-Taħriġ.

(16) Aġenzija Ewropea għas-Sigurtà u s-Saħħa fuq il-Post tax-Xogħol.

(17) Fondazzjoni Ewropea għat-Titjib tal-Kondizzjonijiet tal-Ħajja u tax-Xogħol.

(18) ĠU L 166, 30.4.2004, p.1, rettifika ĠU L 200, 7.6.2004, p. 1

ANNESS

L-emendi li ġejjin inċaħdu waqt id-diskussjoni iżda rċeview tal-inqas kwart tal-voti mixħuta (Artikolu 39(2) tar-Regoli ta’ Proċedura):

Punt 1.1

Ibdel it-test kif ġej:

1.1.

Is-sitwazzjoni tas-suq tax-xogħol transkonfinali tippreżenta problemi importanti għall-impriżi, għall-ħaddiema u għall-Istati Membri, b’mod partikolari fil-forma ta’ kompetizzjoni inġusta, dumping soċjali u diversi illegalitajiet u frodi fil-livell fiskali u tas-sigurtà soċjali. Barra minn hekk, in-nuqqas ta’ informazzjoni għall-impriżi u l-ħaddiema, in-nuqqas ta’ kooperazzjoni bejn l-Istati Membri u l-kapaċità batuta tal-biċċa l-kbira tal-ispettorati tax-xogħol ikomplu jaggravaw il-problemi u l-kunflitti eżistenti. Minkejja li ttieħdu xi miżuri, l-istituzzjonijiet tal-UE, il-President tal-Kummissjoni, il-KESE, l-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili ddikjaraw il-pożizzjoni tagħhom dwar il-ħtieġa li ssir aktar ħidma u li dik il-ħidma tkun aħjar sabiex tingħeleb din is-sitwazzjoni.

Riżultat tal-votazzjoni:

Favur:	93
Kontra:	124
Astensjonijiet:	13

Punt 3.7

Ibdel it-test kif ġej:

3.7.

Il-KESE b’mod ġenerali jaqbel mal-proposta għal Regolament tal-Kummissjoni b’mod partikolari l-għanijiet (Art. 2), il-kompiti (Art. 5), l-informazzjoni dwar il-mobilità transkonfinali tal-forza tax-xogħol (Art. 7), il-kooperazzjoni u l-iskambju ta’ informazzjoni bejn l-Istati Membri (Art. 8), u l-kooperazzjoni fil-każ ta’ tfixkil fis-suq tax-xogħol li jkollhom jkollu impatt transkonfinali li jolqot il-ħaddiema transkonfinali (Art. 14) għaliex jiddefinixxu l-kompiti tal-ELA li jistgħu jgħinu biex tiġi żgurata l-osservanza ta’ drittijiet tax-xogħol u dawk soċjali taħt kundizzjonijiet ta’ ugwaljanza fil-pajjiż ospitanti, il-ġlieda kontra l-prattiki illegali d-dumping soċjali, l-eżistenza ta’ kompetizzjoni sana bejn l-impriżi u l-ġlieda kontra l-frodi fil-mobilità transkonfinali, problemi li l-Istati Membri ma jistgħux isolvu weħidhom.

Riżultat tal-votazzjoni:

Favur:	96
Kontra:	121
Astensjonijiet:	11

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/135

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema u għall-persuni li jaħdmu għal rashom”

(COM(2018) 132 final)

(2018/C 440/22)

Relatur:

Giulia BARBUCCI

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 14.5.2018
Bażi legali	Artikolu 292 flimkien mal-Artikolu 153(1)(c), l-Artikolu 153(2), sottoparagrafu 3, u l-Artikolu 352 tat-TFUE
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fis-sezzjoni	19.7.2018
Adottata fil-plenarja	20.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	148/39/32

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE, f'konformità mal-istrumenti internazzjonali fundamentali, jemmen li kull persuna għandha d-dritt għal ħajja diċenti, protezzjoni soċjali u protezzjoni kontra r-riskji ewlenin kollha fuq il-post tax-xogħol u tul il-ħajja, inklużi l-kura tas-saħħa u d-dritt għal irtirar dinjituż fix-xjuħija. Kopertura xierqa tal-ħaddiema f’forom ta’ xogħol mhux standard u ta' dawk li jaħdmu għal rashom tikkontribwixxi għal dan il-għan f'konformità mal-prinċipji deskritti fil-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali li issa għandhom isiru realtà. L-aċċess u l-kontribuzzjoni tagħhom lejn il-benefiċċji tal-kura tas-saħħa, tal-maternità u l-paternità, tad-diżabbiltà u tax-xjuħija għandhom jiġu ggarantiti.

1.2.

Il-KESE jfakkar li aċċess għas-sistemi tal-protezzjoni soċjali huwa element ewlieni għal soċjetajiet aktar ġusti u komponent fundamentali ta' forza ta' xogħol produttiva, b'saħħitha u attiva. It-treġġigħ lura tas-sostenibbiltà soċjali (1) bħala prinċipju fid-definizzjoni u l-implimentazzjoni tal-politiki tal-UE, bl-objettiv usa' li jinħolqu kundizzjonijiet indaqs fil-qasam soċjali, fejn kulħadd li jħaddan l-istess regoli u b'kundizzjonijiet komparabbli jista’ jgawdi aċċess għall-protezzjoni soċjali, għandu jkun l-objettiv komuni tal-istituzzjonijiet fil-livelli kollha, tas-soċjetà ċivili organizzata u tal-imsieħba soċjali.

1.3.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Istati Membri jimplimentaw ir-Rakkomandazzjoni, fejn meħtieġ u jirrapportaw, permezz ta' pjani ta' azzjoni speċifiċi bbażati, fost l-oħrajn, fuq id-diskrepanzi deskritti mill-valutazzjoni tal-impatt tal-Kummissjoni Ewropea li tappoġġja r-Rakkomandazzjoni u bil-parteċipazzjoni sħiħa tal-imsieħba soċjali u tas-soċjetà ċivili organizzata.

1.4.

Il-KESE jilqa' l-impatti ewlenin mistennija mill-implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni peress li dawn se jkunu ta' benefiċċju għaċ-ċittadini, għall-ħaddiema u għall-kumpaniji: żieda fil-mutwalizzazzjoni tar-riskju, fis-sigurtà tal-introjtu, fid-dinamiżmu tas-suq tax-xogħol, produttività akbar, allokazzjoni aħjar tar-riżorsi, u tnaqqis fl-insigurtà u l-qgħad għall-individwi, fost l-oħrajn.

1.5.

“Il-KESE huwa tal-fehma li soluzzjoni komprensiva għall-problemi relatati mar-rikonoxximent ta’ drittijiet ta’ sigurtà soċjali għal ħaddiema f’forom ġodda ta’ impjieg jistgħu jinstabu billi jiġi riformat il-mod li bih is-sistema hija ffinanzjata. Il-KESE jistieden lill-Istati Membri biex jesploraw modi ta’ finanzjament tas-sistemi tas-sigurtà soċjali li mhux biss jiżguraw is-sostenibbiltà ta’ dawk is-sistemi, iżda jissodisfaw ukoll il-ħtieġa li jingħata aċċess għalihom lil persuni involuti f’forom ġodda ta’ xogħol” (2).

1.6.

1.7.

L-età u l-ġeneru għandhom rwol sinifikanti fl-esklużjoni ta’ persuni minn skemi ta’ protezzjoni soċjali: dawn il-fatturi għandhom jitqiesu b'mod partikolari meta jiġu ddefiniti azzjonijiet fl-ispettru tar-Rakkomandazzjoni.

1.8.

Il-KESE jinnota li l-effettività fil-kopertura u l-aċċess tas-sistemi għandha tiġi pprovduta u segwita, l-aktar meta tiġi ddefinita u implimentata azzjoni fil-livell nazzjonali; it-trasferibbiltà tad-drittijiet soċjali għandha titqies meta l-individwi jiċċaqilqu bejn relazzjonijiet differenti ta' impjieg tas-suq tax-xogħol, u bejn skemi u aggregazzjonijiet tad-drittijiet.

1.9.

Il-KESE jemmen li l-kumplessità regolatorja u aspetti amministrattivi oħra għandhom jiġu indirizzati sabiex tiġi żgurata trasparenza sħiħa bl-għan li jiżdiedu s-sensibilizzazzjoni u l-għarfien tal-persuni fir-rigward tal-obbligi u tad-drittijiet tagħhom; dan jista' jsir ukoll billi tittejjeb il-kwalità tad-data statistika (diżaggregata skont it-tip ta' relazzjoni ta' impjieg, età, sess, diżabbiltà, status, nazzjonalità eċċ.).

2. Introduzzjoni

2.1.

Ir-Rakkomandazzjoni dwar il-protezzjoni soċjali hija waħda mill-inizjattivi mwettqa mill-Kummissjoni taħt il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali. Ir-Rakkomandazzjoni u l-prinċipji ewlenin tagħha huma konformi u koerenti ma’ bosta mill-għoxrin prinċipji ewlenin tal-EPSR u tad-Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal tiegħu. B’mod partikolari, prinċipju 12 jgħid li “Irrispettivament mit-tip u mit-tul ta’ żmien tar-relazzjoni tax-xogħol tagħhom, il-ħaddiema, u f’ċerti kundizzjonijiet simili, il-ħaddiema għal rashom, għandhom id-dritt għal protezzjoni soċjali adegwata” (5).

2.2.

L-objettiv ewlieni tal-inizjattiva huwa li tagħti lil kull ħaddiem, speċjalment dawk f'forom atipiċi ta' xogħol u li jaħdmu għal rashom, aċċess konkret u effettiv għal miżuri tal-protezzjoni soċjali. Din għandha wkoll l-għan li tappoġġja u tikkomplementa lill-Istati Membri fl-eliminazzjoni tad-diskrepanza u fl-għoti ta' aċċess ġust u proporzjonat ta’ protezzjoni soċjali lil persuni kollha fuq il-post tax-xogħol, indipendentement mill-istatus ta’ impjieg tagħhom (6).

2.3.

L-ewwel nett, ir-Rakkomandazzjoni għandha l-għan “li telimina jew tnaqqas l-ostakoli li jfixklu s-sistemi ta' protezzjoni soċjali milli jipprovdu lill-persuni protezzjoni soċjali adegwata irrispettivament mit-tip ta' relazzjonijiet ta' impjieg jew statuses fis-suq tax-xogħol, filwaqt li tirrispetta il-kompetenzi tal-Istati Membri fit-tfassil tas-sistemi ta' protezzjoni soċjali tagħhom” (7).

2.4.

Ir-Rakkomandazzjoni għandha wkoll l-għan li tiżgura li livell xieraq ta' protezzjoni soċjali jkun aċċessibbli għal ħaddiema kollha: “l-introjtu u l-limiti ta’ żmien (perjodi minimi, perjodi ta' stennija, perjodi ta’ xogħol, it-tul ta' żmien ta' benefiċċji) jistgħu jikkostitwixxu ostaklu kbir wisq għall-aċċess għall-protezzjoni soċjali għal ċerti gruppi ta' ħaddiema mhux standard u għall-ħaddiema għal rashom” (8).

2.5.

Il-KESE jinnota b’dispjaċir li l-introjtu bażiku ma ġiex ikkunsidrat fir-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill. Studju reċenti tal-OECD (9) iddikjara li: “Minħabba bidliet mgħaġġla fis-suq tax-xogħol, id-diskussjonijiet li għaddejjin dwar l-introjtu bażiku, madankollu, jagħtu spinta siewja dwar it-tip ta’ protezzjoni soċjali li s-soċjetajiet jixtiequ.” Il-KESE aktar qabel iddikjara (10) li “Introjtu minimu Ewropew ser jgħin biex tiġi żgurata l-koeżjoni ekonomika u territorjali, biex jiġu protetti d-drittijiet fundamentali tal-bniedem, biex jiġi garantit bilanċ bejn l-għanijiet ekonomiċi u soċjali u biex ir-riżorsi u l-introjtu jitqassmu mill-ġdid b'mod ekwu”; huwa sejjaħ ukoll għall-adozzjoni ta’ direttiva ta’ qafas u li jiġu eżaminati"l-possibilitajiet ta’ finanzjament għal introjtu minimu Ewropew".

2.6.

Miżuri u prinċipji deskritti fir-Rakkomandazzjoni se jkollhom l-għan li jiggarantixxu aċċess għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema kollha (b'mod partikolari għall-ħaddiema f’forom ta’ xogħol mhux standard u dawk li jaħdmu għal rashom), u min-naħa l-oħra, din se tiżgura li tiġi ggarantita protezzjoni soċjali xierqa fiċ-ċirkostanzi kollha.

2.7.

Fi ftehimiet, dikjarazzjonijiet konġunti u negozjar kollettiv nazzjonali preċedenti, l-imsieħba Ewropej u nazzjonali indirizzaw b'mod estensiv il-kwistjoni li jiġi żgurat aċċess xieraq għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema kollha. Pereżempju, il-preamboli tal-ftehimiet tal-imsieħba soċjali Ewropej dwar il-kuntratti b'terminu fiss u dwar xogħol part-time jinnotaw il-ħtieġa li “jiżguraw li l-arranġamenti tal-protezzjoni soċjali jkunu adattati għall-forom flessibbli tax-xogħol li kulma jmur qed jevolvu”. Fil-programm ta' ħidma tagħhom 2015-2016 (11), l-imsieħba soċjali Ewropej innotaw il-ħtieġa li “jiġu żgurati s-sostenibbiltà u l-aċċessibbiltà tas-sistemi tal-protezzjoni soċjali għaċ-ċittadini kollha”.

2.8.

L-imsieħba soċjali Ewropej esprimew it-tħassib tagħhom fl-“Analiżi fil-fond tal-impjiegi” tagħhom, li ġiet innegozjata fl-2015 (12), fejn dawn jirrakkomandaw li “l-Istati Membri u l-Kummissjoni Ewropea għandhom jaħdmu flimkien b'mod aħjar biex jindirizzaw il-korruzzjoni, il-frodi tat-taxxa u l-evażjoni tat-taxxa, li għandhom effett ta' detriment fuq is-sistemi ta' protezzjoni soċjali, in-negozji responsabbli u l-individwi”. Barra minn hekk, dawn irrakkomandaw li l-Istati Membri għandhom jeżaminaw fejn hemm nuqqasijiet fis-sostenibbiltà u l-adegwatezza tas-sistemi tal-protezzjoni soċjali tagħhom, f'kollaborazzjoni mal-imsieħba soċjali, u jistinkaw sabiex jiżguraw li tali sistemi jkomplu jissodisfaw il-ħtiġijiet tal-persuni fil-futur, b'mod partikolari ta' dawk l-aktar vulnerabbli u li jinsabu f'riskju ta' esklużjoni" (13).

3. Kummenti ġenerali: Kuntest

3.1.

Dinja tax-xogħol li qed tinbidel: id-diġitalizzazzjoni, il-bidla demografika, it-tranżizzjoni tal-enerġija, il-globalizzazzjoni u forom ġodda ta' xogħol jistgħu jġibu kemm opportunitajiet kif ukoll sfidi għall-gvernijiet, is-soċjetà ċivili organizzata u l-imsieħba soċjali.

3.2.

Swieq tax-xogħol li qed jinbidlu: ir-riformi strutturali tas-suq tax-xogħol iddiversifikaw is-swieq tax-xogħol u xi arranġamenti kuntrattwali huma bħalissa esklużi mill-miżuri bażiċi tal-protezzjoni soċjali f'xi Stati Membri. Hemm varjetà dejjem akbar ta’ arranġamenti kuntrattwali u differenzi nazzjonali sinifikanti f'termini ta’ kuntest u sistemi: fl-2016 fl-UE 14 % tal-ħaddiema kienu jaħdmu għal rashom, 8 % kienu f’impjieg temporanju full-time, 4 % f’impjieg temporanju part-time u 13 % f’impjieg permanenti part-time (14).

3.3.

Jeżistu sistemi differenti tal-protezzjoni soċjali f'pajjiżi differenti iżda kollha kemm huma qed jaffaċċjaw sfidi simili: it-trasformazzjoni tas-suq tax-xogħol u l-bidliet fil-leġislazzjoni, it-tixjiħ tal-forza tax-xogħol u t-tendenza li tiżdied l-età statutorja tal-irtirar; ir-rata baxxa ta' parteċipazzjoni taż-żgħażagħ u tan-nisa fis-swieq tax-xogħol f'termini ta' kwalità u kwantità; l-inklużjoni ta' persuni li huma l-aktar imbiegħda/l-aktar probabbli li jibqgħu esklużi mis-swieq tax-xogħol; id-diġitalizzazzjoni u forom ġodda ta' xogħol. Xi sistemi tal-protezzjoni soċjali huma mfassla b'tali mod li l-kontribuzzjonijiet tal-protezzjoni soċjali huma parti mis-salarju tal-ħaddiema. Dan jeħtieġ li jitqies fl-indirizzar ta' dawn l-isfidi ġodda.

3.4.

L-impatt tal-ġeneru fuq l-aċċess għas-suq tax-xogħol u l-fatt li wieħed jibqa' fih kif ukoll l-inklużjoni/l-esklużjoni fl-aċċess għall-protezzjoni soċjali jeħtieġ li jiġu evalwati. Flimkien maż-żgħażagħ u l-migranti, in-nisa ħafna drabi huma rrappreżentati żżejjed f'forom ġodda ta’ xogħol (15) b’riperkussjonijiet fuq id-drittijiet tal-protezzjoni soċjali.

3.5.

L-età hija wkoll fattur importanti f'termini ta' aċċess għall-protezzjoni soċjali: il-ġenerazzjonijiet aktar żagħżugħa għandhom it-tendenza li jkunu aktar soġġetti għal forom atipiċi ta' xogħol (“il-proporzjon ta' ħaddiema żgħażagħ ta' bejn l-20 u t-30 sena f'arranġamenti kuntrattwali temporanji jew b’‘kuntratt ieħor jew xejn’ huwa d-doppju tal-ħaddiema fil-faxex tal-etajiet l-oħrajn” (16)). Tranżizzjonijiet mill-edukazzjoni għal forom standard ta’ impjieg saru itwal u jistgħu jħallu effett negattiv kemm f’termini ta’ aċċess għal protezzjoni soċjali kif ukoll ta’ intitolamenti tal-pensjoni futuri inkluż minħabba l-frammentazzjoni estrema tal-karriera tax-xogħol (17).

3.6.

Id-diskrepanzi fl-aċċess għall-protezzjoni soċjali, minħabba l-istatus tas-suq tax-xogħol u t-tip ta' relazzjoni tal-impjieg, jafu jfixklu t-teħid ta' opportunitajiet li wieħed jimxi minn status ta' suq tax-xogħol għal ieħor, jekk dan ikun ifisser li jintilfu xi intitolamenti, u fl-aħħar mill-aħħar jaf iwassal f'anqas tkabbir fil-produttività tax-xogħol. Għaldaqstant, dawn jafu ma jkunux ta' sostenn għall-intraprenditorija u jtellfu l-kompetittività u t-tkabbir sostenibbli.

3.7.

Dawn id-diskrepanzi jafu jwasslu għal abbuż fl-istatuses tal-impjiegi u joħolqu kompetizzjoni inġusta bejn il-kumpaniji li jkomplu jikkontribwixxu għall-protezzjoni soċjali u dawk l-oħrajn li le.

3.8.

Fit-tul taż-żmien, hija s-sostenibbiltà ekonomika u soċjali tas-sistemi tal-protezzjoni soċjali nazzjonali li tisfa f’riskju, speċjalment minħabba x-xejriet demografiċi u rati tal-qgħad attwali.

4. Kummenti speċifiċi: Il-kontenut essenzjali tar-Rakkomandazzjoni

4.1.

Il-KESE jinnota li l-leġislazzjoni preċedenti fil-livell Ewropew (fosthom id-Direttivi 2010/41/UE, 2014/50/UE, (UE) 2016/2341 ippruvat telimina d-diskrepanzi fis-sistemi tal-protezzjoni soċjali, iżda s-sejbiet preliminari– pereżempju fid-Direttiva 2010/41/UE – juru li din ma rnexxilhiex f’xi każijiet tiżgura aċċess effettiv għall-protezzjoni soċjali ta' dawk li jaħdmu għal rashom (18).

4.2.

Il-KESE jinnota wkoll li fis-SAT 2018, il-Kummissjoni Ewropea tinsisti li s-sostituzzjoni tal-introjtu permezz tal-protezzjoni soċjali hija kruċjali sabiex jiġu eliminati d-diskrepanzi fl-inugwaljanza, jitrawmu l-koeżjoni soċjali u t-tkabbir inklużiv (19).

4.3.

F’dawn l-aħħar ftit snin, l-għadd ta’ persuni li jaħdmu għal rashom fl-Ewropa naqas bi ftit (20). Waħda mir-raġunijiet għal dan hija l-livell insuffiċjenti/in-nuqqas ta' livell ta' protezzjoni ta' dawn il-ħaddiema f'każ ta' mard u raġunijiet oħra marbuta mal-ħajja personali (maternità, paternità, kura tal-familja eċċ.). Għaldaqstant, livell xieraq ta' protezzjoni jista' jwassal għal aktar impjiegi indipendenti u impjiegi indipendenti aħjar. Madankollu, huwa assolutament kruċjali li l-istituzzjonijiet fil-livelli kollha jiġġieldu l-forom kollha ta' impjieg indipendenti falz, inkluż b'mod transnazzjonali.

4.4.

Il-KESE jilqa' u jappoġġja, f'dan ir-rigward, id-deċiżjoni inkluża fir-Rakkomandazzjoni sabiex jitwettaq aktar minn dak li ġie propost inizjalment fil-valutazzjoni tal-impatt, jiġifieri li tiġi rrakkomandata estensjoni ta’ kopertura formali fuq bażi obbligatorja għall-ħaddiema kollha u l-iżgurar li l-persuni li jaħdmu għal rashom ikollhom aċċess għall-protezzjoni soċjali billi tiġi estiża l-kopertura formali tagħhom fuq bażi mandatorja għal mard, benefiċċji tal-kura tas-saħħa, benefiċċji tal-maternità/paternità, benefiċċji tax-xjuħija u tal-invalidità, kif ukoll benefiċċji fir-rigward ta' aċċidenti fuq il-post tax-xogħol u mard okkupazzjonali u fuq bażi volontarja għal benefiċċji tal-qgħad biss. Il-KESE jemmen li r-rati baxxi ta’ reġistrazzjoni fi skemi volontarji mill-persuni li jaħdmu għal rashom (inqas minn 1 % sa 20 %), fejn ikunu jeżistu, jiġġustifikaw azzjoni msaħħa sabiex jiġu promossi kopertura u protezzjoni usa’.

4.5.

Il-miżuri mmirati lejn kopertura sħiħa ta’ dawk li jaħdmu għal rashom huma għalhekk milqugħa. Dan jinkludi – fejn meħtieġ – konjuġi ta' għajnuna, jiġifieri l-konjuġi jew is-sieħeb/is-sieħba li jaħdmu għal rashom, fejn il-konjuġi ta' għajnuna jikkontribwixxi/tikkontribwixxi b'mod regolari u attiv għall-attività tal-persuna li taħdem għal rasha b'tali mod li tista' titqies bħala l-attività prinċipali tal-konjuġi ta' għajnuna.

4.6.

Iċ-ċittadini kollha għandu jkollhom aċċess għal sistemi tal-protezzjoni soċjali li jkunu kapaċi jipprovdu benefiċċji xierqa. Is-sistemi jistgħu jkunu bbażati fuq it-taxxa u/jew fuq l-assigurazzjoni, li għalihom il-persuni jikkontribwixxu b'mod ugwali u proporzjonat għall-kapaċità tagħhom (jew huma eżentati minn dawn il-kontribuzzjonijiet) u li jibbenefikaw minnhom skont il-ħtiġijiet tagħhom, tal-inqas fir-rigward ta' dispożizzjonijiet minimi xierqa u xbieki ta' sikurezza ta' riżerva.

4.7.

Is-sostenibbiltà u l-finanzjament tal-aċċess għal protezzjoni soċjali xierqa biex jakkumpanjaw il-bidliet fis-swieq tax-xogħol (21) għandhom jiġu żgurati sabiex iservu l-inklużività, l-adegwatezza, il-ġustizzja u l-ugwaljanza f'perspettiva usa' ta' tkabbir soċjetali u ekonomiku.

4.8.

Għandha titfassal bil-quddiem azzjoni fil-livell tal-UE u dak nazzjonali sabiex jinkisbu trattament u opportunitajiet indaqs: L-infiq pubbliku soċjali fl-Ewropa huwa “parti integrata mill-mudell soċjali Ewropew”; l-Ewropa minn dejjem kienet kontinent attraenti ħafna, bis-saħħa tal-livell għoli ta' sigurtà soċjali meta mqabbla ma' reġjuni oħra tad-dinja.

4.9.

L-iskemi tal-protezzjoni soċjali għandhom ikunu bbażati fuq is-solidarjetà u l-ugwaljanza mingħajr ebda possibbiltà ta' diskriminazzjoni minħabba kundizzjonijiet/sfondi personali u/jew statuses tal-impjieg differenti.

4.10.

Id-definizzjoni tal-miżuri tal-protezzjoni soċjali għall-persuni b'diżabbiltà għandha ssir abbażi tal-approċċ tad-drittijiet tal-bniedem fid-dawl tas-CRPD (il-Konvenzjoni tad-Drittijiet tal-Persuni b'Diżabbiltà, NU). Il-persuni b'diżabbiltà li ma jistgħux jaħdmu u l-familji tagħhom għandhom jiġu protetti “mir-riskju tal-faqar u jiġu ggarantiti standards xierqa ta' għajxien” (22).

4.11.

Il-KESE jitlob li r-Rakkomandazzjoni tiġi implimentata bis-sħiħ mill-Istati Membri, sabiex ħaddiema f’forom ta’ xogħol mhux standard u dawk li jaħdmu għal rashom igawdu minn protezzjoni aħjar. Is-sistemi tal-protezzjoni soċjali għandhom jitfasslu (mill-ġdid) sabiex ikunu dejjem aktar inklużivi, anke f'konformità mar-rakkomandazzjonijiet 2018 tas-SAT “Komplementarjetà aħjar bejn is-suq tax-xogħol u s-sistemi tal-integrazzjoni soċjali se tgħin lill-gruppi vulnerabbli kollha, tiġġenera prosperità akbar għal kulħadd u toħloq koeżjoni soċjali aktar b'saħħitha”.

4.12.

Il-ġlieda kontra l-kompetizzjoni inġusta fl-Unjoni Ewropea u l-azzjoni kontra x-xogħol mhux iddikjarat (anke f'konformità mal-azzjonijiet imwettqa mill-Pjattaforma Ewropea kontra x-Xogħol Mhux Iddikjarat) se jkunu ta' benefiċċju għan-negozji peress li protezzjoni soċjali akbar u t-tnaqqis tal-kompetizzjoni inġusta jista' jkollhom impatt pożittiv fuq il-produttività.

4.13.

L-aċċess universali għall-kura tas-saħħa huwa element ieħor ewlieni tar-Rakkomandazzjoni, f'konformità mal-Prinċipju 16 tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (23). Kif muri mill-Valutazzjoni tal-impatt tal-Kummissjoni fi ftit pajjiżi, minħabba l-arranġamenti kuntrattwali jew ir-regolament dwar is-suq tax-xogħol, il-ħaddiema f’forom ta’ xogħol mhux standard u l-persuni li jaħdmu għal rashom jistgħu jaffaċċjaw aċċess limitat għall-kura tas-saħħa. L-aċċess għall-kura tas-saħħa għall-persuni kollha li jaħdmu u dawk li jaħdmu għal rashom għandu jkun obbligatorju.

4.14.

Il-KESE jilqa' wkoll iż-żieda mħabbra fil-kooperazzjoni mal-Eurostat biex jinħolqu indikaturi xierqa sabiex jiġi rreġistrat il-progress lejn kopertura formali, kopertura effettiva u t-trasparenza, eċċ. u x-xogħol li se jitwettaq mill-Kummissjoni fil-Kumitat tal-Protezzjoni Soċjali sabiex jiġi stabbilit qafas ta' valutazzjoni għall-protezzjoni soċjali. Dan se jgħin sabiex jingħeleb in-nuqqas ta' bażi tad-data soda u valutazzjoni aktar preċiża tal-impatt tal-politiki implimentati fir-rigward tar-Rakkomandazzjoni.

Brussell, l-20 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) ĠU C 237, 6.7.2018, p. 1.

(2) ĠU C 129, 11.4.2018, p. 7.

(3) Commission Staff Working Document Impact Assessment Accompanying the Document (Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal tal-Kummissjoni Valutazzjoni tal-Impatt li takkumpanja dan id-Dokument). (Mhux disponibbli bil-Malti)

(4) ĠU C 170, 5.6.2014, p. 23.

(5) ĠU C 125, 21.4.2017, p. 10.

(6) Ara wkoll ir-Rakkomandazzjoni 202 tal-ILO, li tipprovdi gwida għall-istabbiliment u ż-żamma ta' protezzjoni soċjali bażika bħala element ewlieni tas-sistemi nazzjonali tas-sigurtà soċjali tagħhom.

(7) Ara r-Rakkomandazzjoni dwar il-protezzjoni soċjali, paġni 8, 14, § 10, 15 § 4, 23 § 8, 10.

(8) Ara r-Rakkomandazzjoni dwar il-protezzjoni soċjali, paġna 17 § 18.

(9) Basic income as a policy option: Technical Background Note Illustrating costs and distributional implications for selected countries (Introjtu bażiku bħala għażla ta’ politika: Nota ta' Sfond Teknika li turi l-ispejjeż u l-implikazzjonijiet tad-distribuzzjoni għal pajjiżi magħżula), OECD, 2017.

(10) ĠU C 170, 5.6.2014, p. 23.

(11) http://resourcecentre.etuc.org/EU-social-dialogue-5.html.

(12) Analiżi profonda tal-impjiegi 2015 – KETU, BUSINESSEUROPE, CEEP, UEAPME.

(13) Ara n-nota 12 f'qiegħ il-paġna.

(14) EUROSTAT 2016.

(15) ILO: INWORK Issue Brief No 9, May 2017.

(16) Ara r-Rakkomandazzjoni dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali, paġni 2–3.

(17) ĠU C 367, 10.10.2018, p. 15.

(18) Ara: Barnard, C. u Blackham A. (2015), “The implementation of Directive 2010/41 on the application of the principle of equal treatment between men and women engaged in an activity in a self-employed capacity” (L-implimentazzjoni tad-Direttiva 2010/41 dwar l-applikazzjoni tal-prinċipju ta' trattament indaqs bejn l-irġiel u n-nisa involuti f'attività f'kapaċità ta' impjieg indipendenti), rapport tan-Netwerk Ewropew tal-esperti legali fil-qasam tal-ugwaljanza bejn is-sessi, li ġie kkummissjonat mid-Direttorat Ġenerali għall-Ġustizzja tal-Kummissjoni Ewropea; ara l-Proposta għal Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema u għall-persuni li jaħdmu għal rashom, paġna 9.

(19) 2018 European Semester: Annual Growth Survey (Semestru Ewropew 2018: Stħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir). (Mhux disponibbli bil-Malti)

(20) Ara Eurofound: “The many faces of self-employment in Europe (Il-ħafna aspetti ta’ impjieg indipendenti fl-Ewropa)”. (Mhux disponibbli bil-Malti)

(21) Ara d-dokument ta' pożizzjoni ta' BUSINESSEUROPE dwar “Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali”, paġna 1, 1 (19 ta' April 2018).

(22) Ara r-“Resolution to promote employment & social inclusion of persons with disabilities” (Riżoluzzjoni għall-promozzjoni tal-impjiegi u l-inklużjoni soċjali ta' persuni b'diżabbiltà) tas-6 ta' Novembru 2017 http://www.edf-feph.org/newsroom/news/social-pillar-edf-adopts-resolution-promote-employment-social-inclusion-persons.

(23) EPSR, Prinċipju 16: “Kulħadd għandu d-dritt għal aċċess f'waqtu għal kura tas-saħħa affordabbli, preventiva u kurattiva ta' kwalità tajba”.

ANNESS

L-emendi li ġejjin għall-punti 1.6 u 2.5 inċaħdu waqt id-diskussjoni għalkemm irċevew mill-inqas kwart tal-voti:

Punt 1.6

Ibdel kif ġej:

1.6.

Il-KESE jirrakkomanda li l-inizjattivi mwettqa fil-qafas tar-Rakkomandazzjoni għandhom jipprovdu benefiċċji u dispożizzjonijiet adegwati , inklużi xbieki ta’ sikurezza għal dawk li ma jistgħux jilħqu livelli minimi ta’ intitolament, b'mod partikolari għal dawk li ma jistgħux jaħdmu u l-familji tagħhom. Il-KESE jinnota b’dispjaċir li l-introjtu bażiku ma ġiex ikkunsidrat fir-Rakkomandazzjoni, kif iddikjarat fid-Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal tal-Kummissjoni – Valutazzjoni tal-Impatt (1) għal numru ta’ raġunijiet, bħal kriterji ta’ kopertura u preferenza għall-indirizzar tal-problemi fil-qafas ta’ sistemi ta’ sigurtà soċjali eżistenti fl-Istati Membri. Madankollu, il-KESE jilqa’ d-diskussjoni li għaddejja fl-Istati Membri dwar introjtu bażiku u xbieki ta’ sikurezza oħrajn bil-għan tal-inklużjoni attiva fis-swieq tax-xogħol u s-soċjetà inġenerali. Sa mill-2013 il-KESE appella għal direttiva Ewropea li tistabbilixxi introjtu minimu Ewropew, għaliex jikkunsidra li din tista’ tgħin biex tkun żgurata koeżjoni ekonomika u territorjali, tipproteġi d-drittijiet fundamentali tal-individwu, tiggarantixxi bilanċ bejn l-għanijiet ekonomiċi u soċjali u biex il-ġid u l-introjtu jitqassmu b’mod ġust (2).

Raġuni

Se tingħata bil-fomm.

Riżultat tal-votazzjoni

Favur	91
Kontra	112
Astensjonijiet	10

Punt 2.5

Ibdel kif ġej:

2.5.

Il-KESE jinnota li l-introjtu bażiku ma ġiex ikkunsidrat fir-Rakkomandazzjoni, kif iddikjarat fid-Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal tal-Kummissjoni – Valutazzjoni tal-Impatt għal numru ta’ raġunijiet, bħal kriterji ta’ kopertura u preferenza għall-indirizzar tal-problemi fil-qafas ta’ sistemi ta’ sigurtà soċjali eżistenti fl-Istati Membri. Il-KESE jinnota b’dispjaċir li l-introjtu bażiku ma ġiex ikkunsidrat fir-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill. Studju reċenti tal-OECD iddikjara li: “Minħabba bidliet mgħaġġla fis-suq tax-xogħol, id-diskussjonijiet li għaddejjin dwar l-introjtu bażiku, madankollu, jagħtu spinta siewja dwar it-tip ta’ protezzjoni soċjali li s-soċjetajiet jixtiequ.” Il-KESE aktar qabel iddikjara li “Introjtu minimu Ewropew ser jgħin biex tiġi żgurata l-koeżjoni ekonomika u territorjali, biex jiġu protetti d-drittijiet fundamentali tal-bniedem, biex jiġi garantit bilanċ bejn l-għanijiet ekonomiċi u soċjali u biex ir-riżorsi u l-introjtu jitqassmu mill-ġdid b'mod ekwu”; huwa sejjaħ ukoll għall-adozzjoni ta’ direttiva ta’ qafas u li jiġu eżaminati"l-possibilitajiet ta’ finanzjament għal introjtu minimu Ewropew".

Raġuni

Il-kamp ta' applikazzjoni tar-Rakkomandazzjoni ma jkoprix il-benefiċċji għal sussistenza minima. Il-fokus ewlieni huwa li jkun iffaċilitat l-aċċess għas-sigurtà soċjali għal dawk il-gruppi ta’ ħaddiema li x’aktarx li ma jkunux koperti minn sistemi tas-sigurtà soċjali fl-Istati Membri. Għaldaqstant ma hemm l-ebda ħtieġa għal dispjaċir li n-nozzjoni ta’ dħul bażiku ġiet skartata mill-proposta tal-Kummissjoni. Madankollu, il-KESE jista’ jieħu nota tad-diskussjoni li għaddejja fl-Istati Membri u f’fora oħrajn bħall-OECD. Fir-rigward tal-Opinjoni preċedenti tal-KESE dwar l-introjtu minimu għandu jkun hemm ukoll link għad-dikjarazzjoni tal-Grupp ta’ Min Iħaddem biex tkun indikata b’mod ċar id-diverġenza ta’ fehmiet f’din il-kwistjoni. Ir-referenza għad-dikjarazzjoni tal-Grupp ta’ Min Iħaddem ġiet użata qabel, pereżempju, fl-Opinjonijiet tal-KESE SOC/542 (Il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali) u SOC/564 (L-impatt tad-dimensjoni soċjali u l-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali fuq il-Futur tal-UE).

Riżultat tal-votazzjoni

Favur	92
Kontra	113
Astensjonijiet	13

(1) Commission Staff Working Document Impact Assessment Accompanying the Document (Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal tal-Kummissjoni Valutazzjoni tal-Impatt li takkumpanja dan id-Dokument). (Mhux disponibbli bil-Malti)

(2) ĠU C 170, 5.6.2014, p. 23.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/142

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill — Nadattaw il-Politika Komuni dwar il-Viża għal Sfidi Ġodda”

[COM(2018) 251 final]

u “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament (KE) Nru 810/2009 li jistabbilixxi Kodiċi Komunitarju dwar il-Viżi (Kodiċi dwar il-Viżi)”

(COM(2018) 252 final — 2018/0061 (COD))

(2018/C 440/23)

Relatur:

Ionuț SIBIAN

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 16.4.2018 Kunsill, 2.5.2018 Kummissjoni, 18.6.2018
Bażi legali	Artikolu 304 tat-TFUE

Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fis-sezzjoni	19.7.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	168/0/1

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jirrikonoxxi l-fatt li l-Kodiċi dwar il-Viżi huwa element ewlieni tal-politika komuni dwar il-viżi, billi jistabbilixxi sett komuni ta’ dispożizzjonijiet legali u struzzjonijiet operazzjonali.

1.2.

Il-KESE jappoġġja l-proċeduri u l-kundizzjonijiet armonizzati proposti mill-Kodiċi dwar il-Viżi, li jippermettu li jiġu eliminati sitwazzjonijiet fejn każijiet simili jiġu ttrattati b’mod differenti mill-Istati Membri tal-UE, filwaqt li jippermettu wkoll trattament differenzjat ibbażat fuq “rekord tal-viżi”. Barra minn hekk, il-KESE jqis wkoll li għandu jkun hemm sforz lejn l-istabbiliment ta’ proċeduri ta’ appell armonizzati f’każijiet ta’ rifjut tal-viża.

1.3.

Il-KESE jilqa’ s-soluzzjoni tal-armonizzazzjoni fir-rigward tal-viżi għal dħul multiplu, li jippermettu lid-detenturi tagħhom jivvjaġġaw ripetutament lejn l-UE matul il-perjodu ta’ validità tal-viża, peress li din tista’ tikkontribwixxi għal tkabbir ekonomiku, żvilupp u skambji kulturali u soċjali, kif ukoll ittejjeb l-appoġġ u l-fehim bejn il-persuni.

1.4.

Il-viżi għal dħul wieħed li għandhom jinħarġu fil-fruntieri esterni, introdotti fil-Kodiċi dwar il-Viżi sabiex jippromovu turiżmu fuq perjodu qasir ta’ żmien, juru l-flessibbiltà u l-approċċ pragmatiku meħuda mill-Istati Membri, u l-KESE jħeġġeġ li jiġi adottat dan l-approċċ meta jiġu indirizzati diversi aspetti oħra relatati mal-ħruġ tal-viża, sabiex jiġi żgurat li jiġu offruti faċilitajiet ta’ punt uniku ta’ kuntatt.

1.5.

Peress li l-Unjoni Ewropea għandha ssegwi, b’mod proattiv, l-osservanza ta’ reċiproċità sħiħa tal-viża fir-relazzjonijiet tagħha ma’ pajjiżi terzi, il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni twettaq konsultazzjoni rapida u tipproponi sett ċar ta’ proposti azzjonabbli li jindirizzaw kemm l-iffaċilitar kif ukoll is-sigurtà.

1.6.

Madankollu, il-KESE jappoġġja bis-sħiħ il-proposta li, qabel ma tieħu xi deċiżjoni biex tissospendi temporanjament l-eżenzjoni mill-ħtieġa tal-viża għal ċittadini ta’ pajjiż terz, il-Kummissjoni għandha tqis is-sitwazzjoni tad-drittijiet tal-bniedem f’dak il-pajjiż terz u l-konsegwenzi possibbli ta’ sospensjoni tal-eżenzjoni mill-ħtieġa tal-viża għal dik is-sitwazzjoni.

1.7.

Fl-istess ħin, il-KESE jirrakkomanda li għandhom isiru l-isforzi kollha sabiex tinġabar data (kemm jista’ jkun) affidabbli, rilevanti u uniformi/komparabbli fir-rigward tal-pajjiżi terzi u fir-rigward tas-sitwazzjonijiet li jippermettu lill-Istati Membri jiddeċiedu li jissospendu temporanjament l-eżenzjonijiet mill-ħtieġa tal-viża għal ċittadini ta’ pajjiż terz elenkat fl-Anness II tar-Regolament, li jelenka l-pajjiżi terzi li ċ-ċittadini tagħhom iridu jkunu fil-pussess ta’ viżi meta jaqsmu l-fruntieri esterni u dawk li ċ-ċittadini tagħhom huma eżentati minn dak ir-rekwiżit.

1.8.

Il-KESE jirrakkomanda prudenza meta jiġi deċiż dwar ir-reviżjoni ’l fuq kostanti (kull sentjen) tat-tariffi tal-viża proposti. Din ir-reviżjoni m’għandhiex tkun awtomatika, filwaqt li jitqies li l-ispiża proposta diġà hija għolja meta mqabbla mal-livell ta’ tkabbir/żvilupp ta’ wħud mill-pajjiżi terzi kkonċernati.

1.9.

Il-KESE qed jappoġġja l-bidliet għall-Kodiċi dwar il-Viżi li huma relatati mal-possibbiltà addizzjonali li l-formola tal-applikazzjoni timtela u tiġi ffirmata b’mod elettroniku sabiex ikun hemm konformità mal-iżvilupp teknoloġiku. Fl-istess waqt, il-KESE jesiġi li l-Istati Membri kollha jkunu favur is-sottomissjoni onlajn tal-applikazzjonijiet għall-viża u jwettqu l-iżviluppi/bidliet neċessarji sabiex jappoġġjaw din il-proċedura onlajn, u jitlob li l-Kummissjoni tinkludi/tippreżenta skadenza realistika għall-adozzjoni ġeneralizzata tas-sottomissjoni tal-viżi onlajn mill-Istati Membri.

1.10.

Il-KESE jilqa’ l-proposta tal-Kummissjoni sabiex jitneħħa l-prinċipju tal-“preżentazzjoni personali tal-applikazzjoni” u jappoġġja u, aktar minn hekk, jitlob regoli u regolamenti li jippermettu s-sottomissjoni onlajn tal-applikazzjonijiet għal viża. Il-KESE jqis li għandha tiġi segwita s-sottomissjoni ta’ applikazzjonijiet għal viża bl-aktar mod rapidu u konvenjenti mill-post ta’ residenza tal-applikant tal-viża, inkluż l-użu usa’ ta’ fornituri esterni tas-servizzi, jekk meħtieġa, u l-forniment ta’ servizzi ta’ rappreżentanza aħjar, kif ukoll iż-żieda tal-kooperazzjoni bejn il-missjonijiet diplomatiċi tal-Istati Membri tal-UE.

1.11.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni tirrevedi l-kategoriji attwali tal-applikanti li jibbenefikaw minn eżenzjoni mill-viża u tiddefinixxhom b’mod aktar ċar. Barra minn hekk, il-KESE jirrakkomanda li titqies il-possibbiltà li jiġu offruti eżenzjonijiet mit-tariffi għal persuni anzjani u rappreżentanti ta’ organizzazzjonijiet mingħajr skop ta’ qligħ li jieħdu sehem f’seminars, konferenzi, avvenimenti tal-isport, kulturali jew edukatttivi, mingħajr referenza għall-età tagħhom jew, tal-inqas, li jiġi kkunsidrat li jiżdied il-limitu tal-età.

1.12.

Peress li d-“dispożizzjonijiet ta’ dan ir-Regolament għandhom japplikaw għal kwalunkwe ċittadin ta’ pajjiż terz, li jrid ikun fil-pussess ta’ viża meta jaqsam il-fruntieri esterni tal-Istati Membri (…), u dan mingħajr preġudizzju: (…) għad-drittijiet ta’ moviment liberu li jgawdu minnhom ċittadini ta’ pajjiżi terzi li huma membri tal-familja ta’ ċittadini tal-Unjoni”, il-KESE jixtieq jenfasizza l-importanza li tiġi stabbilita prattika komuni sabiex tiġi evitata d-diskriminazzjoni fir-rigward tad-definizzjoni tar-“rabtiet familjari”, fid-dawl ta’ żviluppi reċenti fl-Istati Membri tal-UE fir-rigward tad-definizzjoni tal-familja.

2. Kummenti ġenerali

2.1.

Il-KESE jieħu nota tal-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill dwar il-ħtieġa li l-politika komuni dwar il-viżi tiġi adattata għal sfidi ġodda u jappoġġja, fid-dawl ta’ dan, iż-żewġ proposti għal regolament dwar il-kwistjoni ta’ Kodiċi Komunitarju dwar il-Viżi u dwar l-elenkar tal-pajjiżi terzi li ċ-ċittadini tagħhom iridu jkunu fil-pussess ta’ viżi meta jaqsmu l-fruntieri esterni u dawk li ċ-ċittadini tagħhom huma eżentati minn dak ir-rekwiżit.

2.2.

Għalhekk, il-KESE jirrikonoxxi l-fatt li l-Kodiċi dwar il-Viżi għandu effetti li jmorru lil hinn mill-għan li jiġu stabbiliti dispożizzjonijiet legali u proċeduri tal-applikazzjoni komuni u, minbarra li jiffaċilita l-ivvjaġġar leġittimu u jindirizza l-immigrazzjoni irregolari, dan għandu effett fuq it-tkabbir ekonomiku u l-ħolqien tal-impjiegi, anke jekk dan l-għan ma kienx assenjat lill-Kodiċi dwar il-Viżi mill-bidu nett. Fl-2017, fil-konsulati tal-Istati Schengen ġew ippreżentati 16,1 miljun applikazzjoni għal viżi uniformi u t-tendenza qed tikber. Minn dan it-total ta’ applikazzjonijiet, f’iktar minn 50 % tal-każijiet, nħarġu viżi għal dħul multiplu, filwaqt li l-għadd ta’ viżi mhux maħruġa kien ta’ 1,3 miljun, li jirrappreżentaw 8 % tat-total tar-rikjesti (1).

2.3.

Il-KESE jilqa’ l-bidliet proposti maħsuba biex jagħmlu l-ipproċessar tal-viżi aktar faċli kemm għall-applikanti kif ukoll għall-konsulati, jiġifieri: il-possibbiltà li applikazzjoni tiġi ppreżentata 6 xhur qabel il-vjaġġ maħsub (u 9 xhur fil-każ tal-baħħara), il-kjarifiki u l-kategoriji estiżi ta’ suġġetti li jistgħu jippreżentaw applikazzjoni f’isem l-applikant u l-armonizzazzjoni tad-dokumenti ġustifikattivi. Barra minn hekk, jilqa’ bl-akbar sodisfazzjon l-osservanza tal-prinċipju li applikant ikollu jmur biss f’post wieħed biex jippreżenta applikazzjoni.

2.4.

Madankollu, il-KESE jirrikonoxxi wkoll li l-aċċess għall-konsulati jibqa’ jippreżenta sfida, speċjalment f’pajjiżi terzi fejn il-maġġoranza tal-Istati Membri huma preżenti biss fil-belt kapitali u għalhekk l-applikanti jkollhom iġarrbu l-ispejjeż (kemm mil-lat ta’ ħin kif ukoll ta’ flus) ta’ vvjaġġar f’distanzi twal biex imorru l-konsulat. Għalhekk, il-KESE jilqa’ l-proposta sabiex jitneħħa l-prinċipju tal-“preżentazzjoni personali tal-applikazzjoni” u jitlob lill-Istati Membri jagħmlu l-aġġustamenti meħtieġa għas-sottomissjoni onlajn tal-applikazzjonijiet għal viża. Sadanittant, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon ukoll kull tip ta’ miżura introdotta sabiex is-sottomissjoni ta’ applikazzjonijiet għal viża ssir bl-aktar mod rapidu u konvenjenti mill-post ta’ residenza tal-applikant tal-viża, inkluż l-użu usa’ ta’ fornituri esterni tas-servizzi, jekk meħtieġa, u l-forniment ta’ servizzi ta’ rappreżentanza aħjar, kif ukoll iż-żieda tal-kooperazzjoni bejn il-missjonijiet diplomatiċi tal-Istati Membri tal-UE.

2.5.

Fid-dawl tad-dħul fis-seħħ reċenti tar-regoli l-ġodda li jikkonċernaw il-protezzjoni u l-privatezza tad-data (ir-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data), il-KESE jtenni l-ħtieġa li l-fornituri esterni tas-servizzi jkollhom il-kapaċità jirrispettaw/jiżguraw is-sigurtà tad-data personali miġbura. L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri kollha meħtieġa sabiex jiżguraw li l-kumpaniji li joffru servizzi tal-viża (lil ċittadini Ewropej, jew lil persuni li mhumiex Ewropej għal viżi Ewropej) jagħmlu l-bidliet fil-politiki tagħhom dwar il-protezzjoni tad-data sabiex ikunu konformi mar-Regolament.

2.6.

Kemm l-iskadenzi l-ġodda mqassra għas-sottomissjoni ta’ applikazzjoni għal viża u li tittieħed deċiżjoni dwar l-applikazzjonijiet għal viżi kif ukoll l-armonizzazzjoni tal-possibbiltà li jinħarġu viżi uniformi (speċjalment fir-rigward tad-deċiżjoni li jinħarġu viżi għal dħul multiplu) jitqiesu mill-KESE bħala pożittivi, kif ukoll l-Artikolu 25(a) il-ġdid propost dwar il-Kooperazzjoni dwar ir-Riammissjoni, maħsub biex iżid il-kooperazzjoni tal-pajjiżi terzi dwar ir-riammissjoni tal-migranti irregolari, billi jintroduċi l-possibbiltà li tiġi introdotta applikazzjoni restrittiva u temporanja ta’ miżuri speċifikati b’mod ċar. Irid jiġi elaborat approċċ armonizzat dwar kif għandha tiġi ffaċilitata l-proċedura tal-applikazzjoni għal viża għal dawk l-applikanti li jkunu vvjaġġaw lejn l-UE qabel.

2.7.

Il-KESE jirrikonoxxi li l-koerenza bejn il-politika dwar il-viżi u l-impenn li sar f’oqsma oħra ta’ politika (pereżempju, il-ftehimiet kummerċjali) għandha tiġi żgurata u tkun vijabbli. Fir-rigward tal-ftehimiet ta’ eżenzjonijiet mill-viża konklużi mill-Istati Membri ma’ ċerti pajjiżi terzi għandha tiġi adottata s-soluzzjoni aċċettata b’mod ġenerali. L-Unjoni Ewropea għandha ssegwi, b’mod proattiv, l-osservanza tar-reċiproċità sħiħa tal-viża fir-relazzjonijiet tagħha mal-pajjiżi terzi.

2.8.

Filwaqt li jifhem ir-raġunament wara r-reviżjoni proposta tal-Artikolu 16 tal-Kodiċi dwar il-Viżi, jiġifieri ż-żieda tat-tariffa tal-viża b’terz, il-KESE jinsab imħasseb dwar ostakli possibbli li jistgħu jirriżultaw minn din iż-żieda tat-tariffi fil-każ ta’ ċittadini ta’ xi pajjiżi terzi li l-livell ta’ żvilupp/ġid tagħhom huwa konsiderevolment aktar baxx minn dak tal-Istati Membri tal-UE. Il-paragun tal-livell tat-tariffa tal-viża mal-ispejjeż tal-ivvjaġġar u spejjeż oħra involuti li l-applikanti għal viża jridu jkopru mhuwiex wieħed favorevoli, peress li llum il-ġurnata s-soluzzjonijiet mifruxa ta’ vvjaġġar u akkomodazzjoni bi prezz baxx jistgħu jirriżultaw f’soluzzjoni fejn l-ispiża tal-vjaġġ sħiħ tkun aktar baxxa jew ugwali għat-tariffa tal-viża.

2.9.

Il-KESE jemmen li l-proposta għal reviżjoni tal-livell tat-tariffa tal-viża kull sentejn għandha tqis il-possibbiltà li titnaqqas din it-tariffa, abbażi tal-implimentazzjoni possibbli tal-proċeduri elettroniċi tal-applikazzjoni għal viża (li jistgħu jimplikaw spejjeż tal-persunal u amministrattivi aktar baxxi għall-Istati Membri). Skont il-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni dwar l-Adattament tal-politika komuni dwar il-viżi għal sfidi ġodda, il-maġġoranza tal-Istati Membri jqisu l-vantaġġi li jużaw viżi diġitali (fost dawn il-vantaġġi hemm spejjeż aktar baxxi għall-konsulati, flimkien ma’ proċess ta’ applikazzjoni effiċjenti u aktar faċli għall-klijenti meta mqabbel mas-sistema ta’ applikazzjoni bbażata fuq il-karti).

2.10.

Minħabba l-livell attwali tat-tariffa tal-viża flimkien mal-livell propost, il-KESE jaħseb li għandha tiġi kkunsidrata l-possibbiltà li jiġu offruti eżenzjonijiet mit-tariffa lil rappreżentanti ta’ organizzazzjonijiet mingħajr skop ta’ qligħ li jieħdu sehem f’seminars, konferenzi, avvenimenti tal-isport, kulturali jew edukattivi organizzati minn organizzazzjonijiet mingħajr skop ta’ qligħ, mingħajr referenza għall-età tagħhom jew, tal-inqas, billi titqies iż-żieda tal-limitu tal-età (il-leġislazzjoni attwali tqis l-età – ta’ 25 sena jew inqas). Barra minn hekk, il-persuni anzjani għandhom jiġu offruti tali eżenzjonijiet talli jappoġġjaw l-integrazzjoni attiva tagħhom fis-soċjetà u jikkontribwixxu għal kwalità ta’ ħajja aħjar.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) L-istatistika tal-viżi għall-konsulati, 2017 (https://ec.europa.eu/home-affairs/what-we-do/policies/borders-and-visas/visa-policy#stats).

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/145

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li temenda d-Direttiva 2004/37/KE dwar il-protezzjoni tal-ħaddiema minn riskji relatati mal-espożizzjoni għal karċinoġeni jew mutaġeni fuq il-post tax-xogħol”

[COM(2018) 171 final — 2018/0081 COD]

(2018/C 440/24)

Relatur:

János WELTNER

Konsultazzjoni	Il-Parlament Ewropew, 16.4.2018 Il-Kunsill, 23.4.2018
Bażi legali	Artikoli 153(1) u (2) u 82(304) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Deċiżjoni tal-Bureau	17.4.2018
Sezzjoni responsabbli	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fis-sezzjoni	19.7.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	191/4/11

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jilqa’ l-emenda proposta għad-Direttiva dwar il-Karċinoġeni u l-Mutaġeni (CMD) minħabba li tippreżenta data oġġettiva għall-finijiet ta’ kundizzjonijiet tax-xogħol aktar sikuri.

1.2.

Bħal fl-opinjoni preċedenti tiegħu (1), il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni twettaq valutazzjoni tal-impatt ta’ estensjoni possibbli tas-CMD biex tinkludi sustanzi li huma ta’ ħsara għar-riproduzzjoni.

1.3.

Il-KESE jemmen li, minħabba l-effetti tossiċi għar-riproduzzjoni ta’ ħafna karċinoġeni u mutaġeni, huwa importanti li r-reviżjonijiet u l-emendi għas-CMD fil-futur qarib jagħtu importanza akbar lill-esponimenti okkupazzjonali li jaffettwaw lin-nisa u lill-irġiel fir-rigward ta’ aspetti riproduttivi, u – fil-każ tan-nisa – speċjalment matul l-ewwel trimestru tat-tqala.

1.4.

Il-KESE jilqa’ l-fatt li, f’din l-emenda, il-limiti ta’ esponiment okkupazzjonali vinkolanti (BOELs) ġew iddefiniti abbażi ta’ evidenza xjentifika u statistika. Approċċ ibbażat fuq ir-riskju, kif jidher fid-dokumenti ta’ sfond, jista’ jinftiehem faċilment mill-partijiet interessati, u għalhekk jipprovdi bażi tajba għal kompromess soċjali.

1.5.

Il-KESE jilqa’ l-proċedura bbażata fuq l-evidenza, li skontha l-Kummissjoni talbet parir kemm mill-Kumitat Xjentifiku għal-Limiti tal-Espożizzjoni għal Sustanzi Kimiċi fuq ix-Xogħol (SCOEL) (2) kif ukoll mill-Kumitat għall-Istima tar-Riskji (RAC) (3) tal-Aġenzija Ewropea għas-Sustanzi Kimiċi (ECHA) (4).

1.6.

Il-KESE jqis li huwa neċessarju li jiġu stabbiliti programmi ta’ riċerka pilota, u li fit-tieni fażi, jiġu stabbiliti programmi madwar l-UE kollha għall-iżvilupp ta’ sorveljanza tas-saħħa tul il-ħajja fil-qafas tas-sigurtà soċjali nazzjonali jew tas-sistemi tas-saħħa pubblika għal dawk kollha li ġew esposti għal karċinoġeni, għal mutaġeni u għal komposti tossiċi għar-riproduzzjoni. Skont il-GDPR (5), din is-sorveljanza għandha titwettaq b’mod anonimu.

1.7.

Il-KESE jenfasizza li biex tittejjeb il-protezzjoni tal-ħaddiema kontra l-karċinoġeni, il-mutaġeni u s-sustanzi tossiċi għar-riproduzzjoni fuq il-post tax-xogħol, l-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-ispettorati tax-xogħol ikollhom biżżejjed riżorsi finanzjarji u umani biex iwettqu d-dmirijiet tagħhom.

1.8.

Il-KESE jirrakkomanda li l-komposti kollha suspettati li huma karċinoġeni, mutaġeni u/jew tossiċi għar-riproduzzjoni għandhom jgħaddu minn analiżi xjentifika f’dan ir-rigward, u li dawn għandhom jiġu inklużi fis-CMD jekk xieraq.

2. Sfond

2.1.

Din l-opinjoni hija marbuta mal-opinjoni tal-KESE dwar “Il-protezzjoni tal-ħaddiema minn riskji relatati mal-espożizzjoni għal karċinoġeni jew mutaġeni fuq il-post tax-xogħol” (6), li tfasslet b’rabta mal-emenda għas-CMD fl-2017 (7). Ir-rakkomandazzjonijiet kollha tal-KESE, ħlief dawk li ġew inklużi fl-emenda preżenti għadhom attwali (8).

2.2.

L-objettivi tal-proposta huma konsistenti mal-Artikolu 2 (Id-dritt għall-ħajja) u l-Artikolu 31 (Kondizzjonijiet tax-xogħol ġusti u xierqa) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea.

2.3.

L-iżgurar ta’ ambjent tax-xogħol li huwa sigur u ta’ ġid għas-saħħa huwa objettiv strateġiku għall-Kummissjoni Ewropea msemmi fil-“Qafas Strateġiku tal-UE dwar is-Saħħa u s-Sikurezza Okkupazzjonali 2014-2020” (9).

2.4.

Il-kanċer huwa l-problema ewlenija tas-saħħa relatata max-xogħol fl-EU-28, u jikkawża l-istess ammont ta’ ħsara lill-ħajja u s-saħħa tal-ħaddiema bħal dawn iż-żewġ gruppi ta’ mard li ġejjin flimkien (il-mard muskoloskeletali u l-mard relatat maċ-ċirkolazzjoni). L-impatt negattiv tiegħu huwa ferm akbar minn dak ta’ aċċidenti relatati max-xogħol (10). Huwa jġib miegħu tbatija għall-ħaddiema u għall-qraba u għall-ħbieb tagħhom, jikkawża kwalità ħażina tal-ħajja, idgħajjef il-benesseri u, fl-agħar każ, iwassal għall-mewt (11).

2.5.

Il-Kummissjoni bdiet proċess kontinwu ta’ aġġornament tas-CMD (12) sabiex iżżomm ruħha aġġornata ma’ żviluppi xjentifiċi u tekniċi ġodda. Dan il-proċess huwa konformi mal-Istrateġija tal-Iżvilupp Sostenibbli tal-UE, li tinkludi l-objettiv li jiġi żgurat li, sal-2020, il-kimiċi jiġu prodotti, trattati u użati b’tali mod li ma joħolqu l-ebda theddida sinifikanti għas-saħħa tal-bniedem u għall-ambjent. L-għan huwa li eventwalment sustanzi ta’ tħassib serju jiġu sostitwiti b’sustanzi jew teknoloġiji alternattivi (13).

3. Il-proposta tal-Kummissjoni

3.1.

F’konformità ma’ dan il-proċess u abbażi ta’ SWD(2018) 87 u 88, il-Kummissjoni Ewropea pproponiet l-emenda li jmiss għad-“Direttiva 2004/37/KE dwar il-protezzjoni tal-ħaddiema minn riskji relatati mal-esposizzjoni għal karċinoġeni jew mutaġeni fuq il-post tax-xogħol” fid-dokument tagħha COM (2018) 171 (14). Aktar kmieni fl-2017, il-KESE appoġġja l-emenda ta’ din id-Direttiva; ħames sustanzi huma inklużi fl-emenda attwali (15):

3.1.1.

Il-kadmju u l-komposti inorganiċi tiegħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tas-CMD: Okkupazzjonijiet fejn iseħħu esponimenti jinkludu l-produzzjoni u l-irfinar tal-kadmju, il-manifattura ta’ batteriji tan-nikil-kadmju, il-manifattura u l-formulazzjoni tal-pigment tal-kadmju, il-produzzjoni tal-liga tal-kadmju, il-plating mekkaniku, it-tidwib taż-żingu u tar-ram, l-estrazzjoni ta’ minerali tal-metall mhux ferrużi, l-ibbrejżjar bi stann tal-liga fidda-kadmju-fidda, il-kompostar tal-polivinilklorur u r-riċiklaġġ ta’ ruttam tal-metalli u ta’ batteriji Ni-Cd. Il-Kummissjoni tistma li madwar 10 000 ħaddiem qegħdin fil-periklu.

3.1.2.

Il-komposti tal-berillju u l-berillju inorganiku fil-kamp ta’ applikazzjoni tas-CMD: Ġew identifikati għaxar setturi industrijali bħall-fonderiji, il-ħġieġ u l-laboratorji fejn il-ħaddiema huma f’riskju ta’ esponiment għall-bellirju. Ħafna mir-ram, l-aluminju, il-manjeżju u n-nikil jiġi lligat bil-berillju. Madwar 80 % tal-bellirju kollu jintuża f’ligi tar-ram. L-esponiment għall-bellirju jikkawża l-kanċer u mard kroniku tal-bellirju inkurabbli. Il-Kummissjoni tistma li 54 000 ħaddiem qegħdin fil-periklu.

3.1.3.

L-aċidu arseniku u l-imluħ tiegħu, kif ukoll il-komposti tal-aċidu arseniku inorganiku fil-kamp ta’ applikazzjoni tas-CMD: Esponiment għall-komposti arseniċi jseħħ, pereżempju, fil-produzzjoni tar-ram u taż-żingu, kif ukoll fis-setturi tal-ħġieġ, l-elettronika u tal-kimika. Il-Kummissjoni tistma li bejn 7 900 u 15 300 ħaddiem qegħdin fil-periklu.

3.1.4.

Formaldeid: Jinsab fil-manifattura tal-formaldeid, u f’varjetà wiesgħa ta’ prodotti (adeżivi u siġillanti, prodotti tal-kisi, polimeri, bijoċidi u kimiċi tal-laboratorju); l-esponiment jista’ jseħħ ukoll matul attivitajiet bħall-bini u x-xogħol ta’ kostruzzjoni, u fil-manifattura tal-ġilda u tal-fer, tal-polpa, tal-karta u tal-prodotti tal-karti, tat-tessut u tal-injam u tal-prodotti tal-injam Il-Formaldeid jintuża wkoll għall-preservazzjoni tat-tessuti u bħala diżinfettant fid-dipartimenti tal-patoloġija u fil-kmamar tal-awtopsja. Il-Kummissjoni tistma li madwar miljun ħaddiem qegħdin fil-periklu.

3.1.5.

4,4’-Metilen-bis(2-kloroanilina) (“MOCA”): Il-ħaddiema esposti jaħdmu fis-settur tal-plastiks, fejn il-MOCA tintuża għall-iffurmar ta’ partijiet tal-elastomeru tal-poliuretan f’89 sit madwar l-UE kollha. Il-Kummissjoni tistma li 350 ħaddiem qegħdin fil-periklu.

3.2.

L-Istati Membri għandhom approċċi differenti. Uħud minnhom stipulaw BOELs għal numru kbir ta’ kimiċi karċinoġeni, mutaġeni u tossiċi għar-riproduzzjoni (CMRs); oħrajn għal ftit biss. F’din il-proposta jissemmew ħames sustanzi; ma hemm l-ebda limitu ta’ esponiment okkupazzjonali (OEL) għall-ebda waħda minnhom. Tnax-il Stat Membru (BE, BG, CY, CZ, DE, EE, ES, HU, LT, LV, NL, SE) ma għandhomx OEL għal waħda mill-ħames sustanzi. Tliet Stati Membri ma għandhomx OEL għall-ħamsa li huma (IT, LU, MT). Il-livell ta’ dawn il-BOELs jista’ jvarja minn pajjiż għal ieħor. Għalhekk, il-KESE jilqa’ l-proposta li temenda d-Direttiva 2004/37/KE, li tistabbilixxi l-BOELs minimi Ewropej u li, meta tidħol fis-seħħ, se tiżgura kundizzjonijiet tax-xogħol ugwali għal dawk il-ħaddiema kollha fi kwalunkwe mill-Istati Membri li huma esposti għal dawn is-sustanzi li jagħmlu ħsara.

3.3.

L-istimi bbażati fuq studju ta’ Risk & Policy Analysts Limited (RPA 2018) (16) juru li jekk din il-proposta tiġi adottata se ttejjeb fuq terminu twil il-kundizzjonijiet tax-xogħol għal aktar minn miljun ħaddiem tal-UE u timpedixxi aktar minn 22 000 każ ta’ mard relatat mas-saħħa. Il-piż attwali tal-mard, stmat matul dawn l-aħħar 40 snin, jinkludi 24 770 każ ta’ mard relatat max-xogħol. Jekk ma tittieħed l-ebda azzjoni, il-piż ta’ mard futur ser jinkludi 24 689 każijiet ġodda matul is-60 sena li ġejjin.

3.4.

Skont id-Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal tal-Kummissjoni, huwa għalhekk xieraq li jitqies l-aġġornament tas-CMD abbażi tal-informazzjoni ta’ hawn fuq. Il-prinċipji huma l-istess bħal fis-CMD u fl-emenda preċedenti. Din l-emenda tespandi l-lista preċedenti li tinsab fl-Anness tas-CMD bil-ħames komposti elenkati hawn fuq.

3.5.

Evidenza xjentifika ġiet ipprovduta minn SCOEL għall-kadmju, għall-berillju u għall-formaldeid, kif ukoll mill-RAC għall-aċidu arseniku u l-MOCA. Il-Kumitat Konsultattiv tripartitiku dwar is-Sigurtà u s-Saħħa fuq il-Post tax-Xogħol (ACSH) adotta opinjonijiet dwar il-ħamsa li huma.

3.6.

L-OELs għal dawn il-ħames karċinoġeni u mutaġeni huma bbażati fuq data xjentifika u b’referenza għal konsegwenzi tas-saħħa futuri. Konsegwenzi ekonomiċi differenti wkoll jittieħdu inkonsiderazzjoni.

4. Kummenti Ġenerali

4.1.

L-għan ewlieni u l-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din l-emenda huwa li tiġi estiża s-CMD, li bħalissa hija limitata għall-karċinoġeni u għall-mutaġeni. Estensjoni possibbli biex jiġu inklużi sustanzi li huma tossiċi għar-riproduzzjoni jew funzjonijiet oħra tal-ġisem għandha titqies aktar tard, kif imsemmi fl-opinjoni tal-KESE (17).

4.2.

Din l-Opinjoni hija sostnuta mir-“Rapport ta’ monitoraġġ dwar il-progress biex jintlaħqu l-SDGs fil-kuntest tal-UE” (18): Fl-2015, 350 miljun tunnellata ta’ kimiċi ġew kunsmati fl-UE. Minn dawn, 127 miljun tunnellata ġew klassifikati bħala perikolużi għall-ambjent u 221 miljun tunnellata bħala sustanzi li jistgħu jkunu ta’ ħsara għas-saħħa tal-bniedem. Għalkemm il-konsum ta’ kimiċi tossiċi naqas fuq terminu qasir u anke fuq terminu twil, il-proporzjon tal-kimiċi l-iżjed tossiċi fil-konsum totali tal-kimiċi baqa’ ma nbidilx. (Proporzjon ta’ CMR “karċinoġeniċi, mutaġeniċi jew tossiċi għar-riproduzzjoni” fil-konsum totali ta’ kimiċi fl-UE: 2004: 10,7 %, 2015: 10,3 %.)

4.3.

L-istrateġija tal-UE kontra l-kanċer relatat max-xogħol għandha tagħti aktar attenzjoni lin-nisa.

4.3.1.

Il-mudell tal-esponiment u l-mudell tal-pożizzjonijiet tal-kanċer jistgħu jvarjaw bejn l-irġiel u n-nisa. Il-kanċer tas-sider, pereżempju, huwa marda rari ħafna għall-irġiel, filwaqt li huwa l-aktar kanċer komuni għan-nisa. Firxa ta’ esponimenti okkupazzjonali tista’ tikkontribwixxi għall-kanċer tas-sider. Sabiex tinkiseb data rilevanti għall-finijiet ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet, l-inċidenza ta’ kanċers fil-parti l-kbira speċifiċi għall-ġeneru għandha tiġi analizzata għan-nisa u għall-irġiel separatament, u mhux mal-popolazzjoni kollha tal-impjegati.

4.3.2.

Il-Kumitat iħeġġeġ lill-Kummissjoni sabiex tqis b’mod aktar sistematiku l-esponimenti karċinoġeni okkupazzjonali li jaffettwaw lin-nisa f’reviżjonijiet ulterjuri tad-Direttiva. Ħafna tipi ta’ xogħlijiet li fihom in-nisa huma kkonċentrati (is-saħħa, it-tindif, il-kura tax-xagħar eċċ.) jinvolvu l-esponiment għal sustanzi karċinoġeni. F’dan ir-rigward għandhom jiġu stabbiliti miżuri ta’ prevenzjoni vinkolanti (eż. kabinetti ta’ pressjoni negattiva għat-tħejjija ta’ prodotti ċitostatiċi għall-injezzjoni mill-persunal f’istituzzjonijiet tal-kura tas-saħħa).

4.4.

Fir-rigward tas-suq uniku, il-KESE jaħseb li huwa importanti li l-Kummissjoni tiddefinixxi metodoloġija għall-adozzjoni tal-BOELs fis-CMD. Tali proċess għandu jinvolvi konsultazzjoni wiesgħa mas-sħab soċjali, l-Istati Membri u partijiet interessati oħrajn, inklużi l-NGOs. Skont il-KESE, żewġ elementi jeħtieġu attenzjoni partikolari: l-ewwel, il-konsistenza tal-BOELs fir-rigward tal-livell ta’ riskju tal-komposti differenti; it-tieni, il-ħtieġa li l-BOELs jiġu ddefiniti abbażi tal-evidenza xjentifika, inkluż is-segwitu ta’ bidliet fl-inċidenza ta’ mard relatat max-xogħol. Dawn għandhom iqisu fatturi differenti, bħall-fattibbiltà u l-possibbiltajiet tal-kejl tal-livelli ta’ esponiment. Sabiex l-impjegaturi jiġu megħjuna jagħtu prijorità lill-miżuri ta’ prevenzjoni tagħhom, dawn għandhom jirreferu b’mod espliċitu għal-livell ta’ riskju assoċjat mal-livell ta’ espożizzjoni.

4.5.

Għall-biċċa l-kbira tal-komposti, hemm perjodu twil ta’ latenza bejn l-ewwel esponiment u l-emerġenza tal-kanċer. Il-KESE jqis li huwa neċessarju għalhekk li jipproteġi lill-ħaddiema esposti billi joffri sorveljanza tas-saħħa tul il-ħajja fil-qafas tas-sistemi nazzjonali tas-saħħa jew tas-sigurtà soċjali għall-ħaddiema kollha li jinsabu f’riskju ta’ esponiment. Din id-data tista’ tiġi offruta mill-Eurostat biex tgħin tirfina l-Istrateġija għal Żvilupp Sostenibbli.

4.6.

Il-governanza tas-saħħa pubblika trid tkun ibbażata esklużivament fuq regolamenti bbażati fuq l-evidenza. L-evidenza tista’ tinkiseb minn analiżi xjentifika bbażata fuq data ta’ kwalità tajba u li tista’ tiġi evalwata statistikament. Dan ir-rekwiżit huwa appoġġjat mill-GDPR (19) innifsu fl-Artikolu 9 tiegħu dwar l-ipproċessar ta’ kategoriji speċjali ta’ data personali (20). Aspetti ġuridiċi ulterjuri għandhom ukoll jittieħdu inkunsiderazzjoni, skont id-Direttiva 2011/24/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (21).

4.7.

Għal darb’oħra, il-KESE jirrakkomanda li għandhom jiġu ffukati aktar sforzi fuq l-istudji xjentifiċi u statistiċi. Il-kanċer okkupazzjonali jista’ jkollu aktar minn kawża waħda. Għandhom jiġu ddedikati aktar attenzjoni u finanzjament sabiex jiġu rriċerkati l-konsegwenzi u l-interazzjonijiet potenzjali ta’ esponiment kombinat għal fatturi differenti.

4.8.

Il-KESE jenfasizza li wieħed mill-kompiti ewlenin fil-qasam tal-protezzjoni tal-ħaddiema mill-karċinoġeni, mill-mutaġeni u mis-sustanzi tossiċi għar-riproduzzjoni fuq il-post tax-xogħol huwa li jissaħħaħ il-kontroll fuq l-implimentazzjoni u l-applikazzjoni tas-CMD. L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-ispettorati tax-xogħol ikollhom biżżejjed riżorsi finanzjarji u umani biex iwettqu dmirijiethom, filwaqt li jgħinu lill-kumpaniji, u b’mod partikolari l-SMEs, sabiex jikkonformaw ma’ dawn id-dispożizzjonijiet. Barra minn hekk, dawn għandhom isaħħu l-kooperazzjoni tagħhom mal-Aġenzija Ewropea għas-Sigurtà u s-Saħħa fuq il-Post tax-Xogħol. L-użu mifrux tal-pjattaforma tal-web OiRA (Valutazzjoni tar-Riskju interattiva Onlajn) tista’ tgħin fil-valutazzjoni tar-riskju f’dan il-qasam.

5. Kummenti speċifiċi

5.1.

Barra mir-rekwiżit essenzjali għall-prevenzjoni u l-ħarsien tas-saħħa fuq ix-xogħol u l-ħtieġa li x-xogħol jiġi adattat għall-bniedem, kif previst mil-leġislazzjoni Ewropea, il-KESE jiġbed l-attenzjoni lejn il-periklu li prevenzjoni mhux effettiva tal-esponiment għal karċinoġeni, għal mutaġeni u għal aġenti tossiċi għar-riproduzzjoni jista’ jkollha konsegwenzi negattivi fuq in-negozji, bħal spejjeż akbar u tnaqqis fil-produttività minħabba l-assenteiżmu, spejjeż ta’ kumpens għar-rikorrenti, telf ta’ għarfien espert u kompetizzjoni mfixkla; u għall-Istati Membri minħabba ż-żieda fl-ispejjeż tas-sigurtà soċjali u d-dħul mit-taxxa mitluf.

5.2.

L-awtoritajiet tal-Istati Membri u l-korpi rappreżentattivi tal-impjegaturi u tal-ħaddiema fil-qafas tal-ACSH tripartitiku jilqgħu bi pjaċir iċ-ċarezza ġuridika u ż-żieda fil-protezzjoni li tirriżulta minn OELs aktar baxxi fuq dawn is-sustanzi.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) ĠU C 288, 31.8.2017, p. 56.

(2) Is-Saħħa u s-Sikurezza Okkupazzjonali – SCOEL, Kummissjoni Ewropea 30.6.2018

(3) Kumitat għall-Valutazzjoni tar-Riskji (RAC), 30.6.2018.

(4) Aġenzija Ewropea għas-Sustanzi Kimiċi (ECHA).

(5) ĠU L 119, 4.5.2016, p. 33, Artiklu 4 u ara wkoll il-punti 35, 45, 52, 53 u 155.

(6) ĠU C 288, 31.8.2017, p. 56.

(7) COM(2017) 11 final.

(8) ĠU C 288, 31.8.2017, p. 56.

(9) COM(2014) 332 final.

(10) EU-OSHA (2017).

(11) SWD(2018) 88, COM(2017) 11 final.

(12) Id-Direttiva 2004/37/KE.

(13) Eurostat “Sustainable development in the EU”, p.189.

(14) Proċedura 2018/0081 (COD).

(15) ĠU C 288, 31.08.2017, p. 56.

(16) It-tielet emenda tad-Direttiva dwar il-Karċinoġeni u l-Mutaġeni, CMD.

(17) ĠU C 288, 31.8.2017, p. 56.

(18) L-iżvilupp sostenibbli fl-Unjoni Ewropea: Rapport ta' monitoraġġ dwar il-progress biex jintlaħqu l-SDGs fil-kuntest tal-UE, p. 246.

(19) ĠU L 119, 4.5.2016, p. 1.

(20) ĠU L 119, 4.5.2016, Art. 9 (h) “l-ipproċessar ikun meħtieġ għall-finijiet ta’ mediċina preventiva jew okkupazzjonali, għall-valutazzjoni tal-kapaċità ta’ ħaddiem għax-xogħol … fuq il-bażi tal-liġi tal-Unjoni jew ta’ Stat Membru, jew…”

(21) ĠU L 88, 4.4.2011, p. 45. Ara wkoll ĠU L 354, 31.12.2008, p. 70, Artikolu 2.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/150

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar Kooperazzjoni Msaħħa kontra l-Mard li jista’ jiġi Evitat bit-Tilqim”

[COM(2018) 244 final – SWD(2018) 149 final]

(2018/C 440/25)

Relatur:

Renate HEINISCH

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 17.4.2018
Bażi legali	Artikolu 29 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	17.4.2018
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fis-sezzjoni	19.7.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	136/1/3

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1. Fil-livell Ewropew

1.1.1.

Il-kooperazzjoni bejn l-Istati Membri dwar it-tilqim għandha tinvolvi l-kunsiderazzjoni tar-rwol tat-tilqim matul il-ħajja ta’ persuna u għandha tittratta espliċitament it-tilqim għat-tfal, l-adoloxxenti, l-adulti u l-anzjani b’mod transkonfinali. Id-data taċ-Ċentru Ewropew għall-Prevenzjoni u l-Kontroll tal-Mard (ECDC) turi li mard bħall-ħosba, li kien mard tat-tfulija, issa qed jaffettwa lill-adoloxxenti u lill-adulti żgħażagħ b’riżultat ta’ immunità li qed tiddgħajjef. Dan, flimkien mal-flussi ta’ migrazzjoni transkonfinali u d-disponibbiltà ta’ tilqim ġdid, li huwa mmirat għal gruppi ta’ età speċifiċi (pereżempju HPV, mard minn meninġokokkoli, ħruq ta’ Sant’Antnin), jirrikjedi approċċ għat-tilqim li jkopri ċ-ċiklu tal-ħajja.

1.1.2.

Għat-tfal tal-lum, l-eżitazzjoni tal-ġenituri tagħhom fir-rigward tat-tilqim tirrappreżenta wieħed mill-akbar perikli għall-benesseri tagħhom – ir-riżultat ta’ evidenza xjentifika li ilha stabbilita qed ikun imminat biex tiġi promossa aġenda kontra t-tilqim. Din it-tendenza usa’ ta’ nuqqas ta’ fiduċja fl-esperti u l-kunsens xjentifiku għandha tiġi indirizzata permezz ta’ komunikazzjoni bbażata fuq l-evidenza, aktar trasparenza u s-sensibilizzazzjoni jekk irridu nevitaw l-epidemiji ta’ ħosba li ħakmu l-UE u l-każijiet fatali reċenti ta’ difterja. L-involviment tal-pubbliku fi programmi ta’ riċerka u innovazzjoni bħall-programm “Xjenza mas-Soċjetà u għaliha” huwa wieħed mill-għodod li l-Kummissjoni għandha tuża biex teduka dwar il-benefiċċji tat-tilqim.

1.1.3.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex tqajjem kuxjenza dwar ir-rwol li għandu t-tilqim fir-rigward tal-protezzjoni taċ-ċittadini mill-mard debilitanti permezz taċ-ċelebrazzjoni tal-jum Ewropew għat-tilqim. Forum bħal dan għandu juża komunikazzjoni mfassla apposta biex jeduka lill-Ewropej, b’mod partikolari lill-ġenituri, it-tfal, il-professjonisti tal-kura tas-saħħa, il-migranti, gruppi ta’ minoranzi u gruppi oħrajn tal-popolazzjoni li jinsabu f’riskju akbar ta’ eżiti severi ta’ mard li jista’ jiġi evitat permezz tat-tilqim. Il-mezzi ta’ komunikazzjoni kollha, inklużi l-midja ewlenija u dik soċjali, għandhom jintużaw sabiex jipprovdu informazzjoni aċċessibbli u bbażata fuq ix-xjenza liċ-ċittadini u l-organizzazzjonijiet. Approċċ ta’ tagħlim interġenerazzjonali fil-komunikazzjoni b’rabta mat-tilqim jgħin ukoll biex jippromovi t-tilqim fost il-ġenerazzjonijiet u jindirizza n-nuqqas ta’ fiduċja.

1.1.4.

Fi żmien fejn il-komunikazzjoni u l-informazzjoni huma dejjem aktar diġitali, u fejn it-teknoloġiji ġodda jipprovdu diversi opportunitajiet għat-titjib tal-aċċess u r-rati tat-tilqim, l-Unjoni għandha taħdem sabiex ittejjeb il-litteriżmu tat-tilqim tal-Ewropej biex tindirizza l-eżitazzjoni. Il-litteriżmu diġitali fil-qasam tas-saħħa għandu jiġi mtejjeb sabiex jippermetti l-aċċess u l-ipproċessar tal-informazzjoni diġitali dwar it-tilqim.

1.1.5.

Għandu dejjem jiġi mfakkar li s-saħħa tal-bniedem u dik tal-annimali huma marbutin b’mod intrinsiku. L-Awtorità Ewropea dwar is-Sigurtà fl-Ikel tistma li 75 % (1) tal-mard infettiv li jaffettwa l-bnedmin għandu l-oriġini tiegħu fl-annimali. It-theddida dejjem tikber tar-reżistenza antimikrobika (AMR) tindika wkoll rabta bejn is-saħħa tal-bniedem u dik tal-annimali. F’dan il-kuntest, it-tilqim mhux biss jipprevjeni l-mard, iżda jikkontribwixxi fil-ġlieda kontra l-AMR billi jnaqqas l-użu bla bżonn tal-antimikrobiċi. Madankollu, dan il-valur soċjetali mhuwiex rifless f’mekkaniżmi ta’ appoġġ tal-UE, u ma hemm l-ebda inċentiv tas-suq li jħajjar lill-bdiewa jużaw it-tilqim minflok prodotti orħos li jiggravaw l-AMR. Il-KESE jirrakkomanda li, fir-reviżjoni li jmiss tal-PAK, il-Kummissjoni tinkludi sussidji għall-azjendi agrikoli li juru r-rata għolja ta’ kopertura ta’ tilqim meħtieġa sabiex ittaffi t-theddid ekonomiku u ta’ saħħa tal-AMR.

1.2. Fil-livell nazzjonali

1.2.1.

Għandna niżguraw li mard li jappartjeni lill-passat imbiegħed tagħna u li jista’ jiġi evitat bit-tilqim, jew permezz ta’ ġenerazzjonijiet ġodda ta’ tilqim, ma jerġa’ jitfaċċa qatt aktar fil-ġejjieni. Il-professjonisti fil-qasam tal-kura tas-saħħa, inklużi l-ispiżjara, l-infermiera, it-tobba kif ukoll is-servizzi mediċi tal-iskejjel u tal-postijiet tax-xogħol, iservu ta’ pedament fl-indirizzar tal-eżitazzjoni tat-tilqim għax jaqdu rwol ewlieni fil-gwida u l-għoti ta’ pariri lill-pazjenti. Il-KESE jħeġġeġ lill-Istati Membri sabiex jinvestu fil-provvediment ta’ taħriġ kontinwu sabiex jippermettu lill-professjonisti tas-saħħa, u lill-ispiżjara b’mod partikolari, biex isiru ambaxxaturi għat-tilqim u murata kontra l-konsegwenzi terribbli għas-saħħa pubblika tal-moviment kontra t-tilqim. It-tilqim jista’ jsir ukoll mit-tobba biex jiżguraw li r-reazzjonijiet jew ix-xokkijiet anafilattiċi potenzjali jkunu ġestiti b’mod sikur.

1.2.2.

Il-professjonisti tal-kura tas-saħħa huma wkoll f’riskju għall-esponiment ta’ firxa wiesgħa ta’ mard. Bħala korp konsultattiv li jirrappreżenta lill-ħaddiema, lil min iħaddem u gruppi ta’ interess oħrajn, il-KESE jistieden lill-Istati Membri biex jiżguraw l-implimentazzjoni sħiħa u effettiva tad-Direttiva 2000/54/KE li tipprevedi li jekk ikun hemm riskju għas-saħħa u s-sigurtà tal-ħaddiema minħabba l-esponiment għal aġenti bijoloġiċi li għalihom jeżisti tilqim effettiv, l-impjegaturi tagħhom għandhom joffrulhom it-tilqim.

1.2.3.

Lil hinn mill-professjonisti tal-kura tas-saħħa, għandhom jiżdiedu l-isforzi tal-Istati Membri biex jilħqu lil dawk il-gruppi tal-popolazzjoni f’riskju ta’ eżiti serji ta’ mard speċifiku li jista’ jiġi evitat bit-tilqim, bħalma huma t-tfal, in-nisa tqal, l-anzjani, gruppi ta’ minoranzi u l-popolazzjonijiet b’kondizzjonijiet ta’ saħħa sottostanti speċifiċi jew li huma esposti għall-mard li jittieħed sesswalment bħall-vajrus tal-papilloma uman (HPV) u l-epatite A u B. Il-visti ta’ rutina, bħal dawk pedjatriċi jew tas-saħħa okkupazzjonali, assoċjati ma’ programmi ta’ immunizzazzjoni jistgħu jservu ta’ għajnuna biex jindirizzaw ir-rati ta’ kopertura subottimali.

1.2.4.

L-Ewropa bħalissa qed tiffaċċja sitwazzjoni storika diffiċli, minħabba l-fatt li l-istruttura tal-età tal-popolazzjoni Ewropea bdiet sejra b’lura. Il-miżuri ta’ prevenzjoni, bħat-tilqim għall-adulti, għandhom jitqiesu bħala għodda waħda biex tiġi indirizzata din l-isfida, filwaqt li jikkontribwixxu għall-objettiv Ewropew ta’ tixjiħ attiv u b’saħħtu.

1.2.5.

Madankollu, il-KESE jinnota bi tħassib li minkejja l-mira stabbilita mill-Kunsill fl-2009 sabiex tintlaħaq kopertura ta’ 75 % fir-rigward tat-tilqim kontra l-influwenza għall-gruppi anzjani, din il-mira ntlaħqet biss minn Stat Membru wieħed. Peress li l-influwenza fl-anzjani twassal għal indeboliment fl-aħjar każ u għall-fatalità fl-agħar każ, l-Istati Membri għandhom jagħmlu ħilithom biex jirduppjaw l-isforzi tagħhom sabiex jilħqu din il-mira.

1.2.6.

L-isfidi li bħalissa qegħdin jiffaċċjaw l-Istati Membri jvarjaw mill-eżitazzjoni għat-tilqim għall-bidliet demografiċi b’rabta mat-tixjiħ tal-popolazzjoni kif ukoll maż-żieda fil-mobilità taċ-ċittadini, li lkoll għandhom impatt fuq ir-riskji ta’ esponiment għall-patoġeni fl-Unjoni kollha. Il-KESE jistieden lill-Istati Membri sabiex jikkondividu l-aħjar prattiki u l-għarfien espert fl-indirizzar ta’ dawn l-isfidi.

2. Kummenti ġenerali

2.1.

Il-KESE jappoġġja l-approċċ fuq tliet pilastri tal-Kummissjoni għat-tisħiħ tal-kooperazzjoni kontra mard li jista’ jiġi evitat bit-tilqim bħala reazzjoni f’waqtha għat-theddid ta’ saħħa urġenti li attwalment qed tiffaċċja l-UE, jiġifieri l-eżitazzjoni għat-tilqim, it-tnaqqis ta’ kopertura bit-tilqim għal mard speċifiku, tifqigħat ta’ mard mingħajr preċedent li jistgħu jiġu evitati bit-tlqim, diskrepanzi bejn il-programmi nazzjonali tat-tilqim u stokkijiet insuffiċjenti ta’ vaċċini.

2.2.

Il-KESE jilqa’ l-attivitajiet proposti biex jiżdiedu s-sinerġiji bejn it-tilqim u l-politiki relatati, inklużi dawk dwar it-tħejjija għall-kriżijiet, is-saħħa elettronika, il-valutazzjoni tat-teknoloġija tas-saħħa, ir-riċerka u l-iżvilupp u l-industrija farmaċewtika, fil-livell nazzjonali, Ewropew u dak internazzjonali. Sforz konġunt huwa kruċjali biex jiġu indirizzati l-isfidi li attwalment qed ixekklu l-effettività tal-programmi ta’ tilqim madwar l-Unjoni.

2.3.

It-tilqim, l-istrument ewlieni għall-prevenzjoni primarja, irnexxielu jeħles lill-Ewropa mill-poljo u jeradika mard ieħor bħall-ġidri billi jipprevjeni mard fl-individwi filwaqt li jinterrompi ċ-ċirkolazzjoni ta’ viruses. Barra mill-Ewropa, il-globalizzazzjoni rriżultat f’żieda ta’ flussi transkonfinali ta’ vajrusis, patoġeni u mard kif ukoll nies. Il-flussi migratorji riċenti aċċelleraw din it-tendenza. It-tilqim jikkontribwixxi b’mod sinifikanti għas-saħħa globali, minħabba l-fatt li l-mard mhux konfinat bejn il-fruntieri nazzjonali jew dawk reġjonali.

2.4.

Fl-Unjoni Ewropea, il-programmi tat-tilqim huma kompetenza tal-Istati Membri. Għaldaqstant, fl-UE hemm koeżistenza ta’ strateġiji diversi ta’ tilqim, b’xi Stati Membri li implimentaw programmi avvanzati li jiffukaw fuq mard speċifiku matul iċ-ċiklu tal-ħajja, u/jew jindirizzaw l-ispeċifiċitajiet ġeografiċi. Billi t-tixrid tal-mard ma għandux fruntieri, il-KESE jappoġġja l-proposta tal-Kummissjoni sabiex tiżviluppa linji gwida dwar skeda komuni ta’ tilqim għall-UE biex tiffaċilita l-kompatibilità tal-iskedi nazzjonali.

2.5.

In-nuqqas ta’ armonizzazzjoni ta’ skedi tat-tilqim fl-Unjoni hija wkoll ostaklu għal-libertà ta’ moviment u residenza li huwa wieħed mid-drittijiet fundamentali taċ-ċittadini tal-UE u tal-familji tagħhom. Tabilħaqq, kif deskritt fil-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni, jista’ jkun diffiċli għaċ-ċittadini, b’mod partikolari għat-tfal, sabiex ikomplu t-tilqim tagħhom meta jiċċaqilqu minn stat għal ieħor. Madankollu, armonizzazzjoni bħal din m’għandhiex tillimita l-firxa ta’ vaċċini disponibbli.

2.6.

Fil-konklużjonijiet tiegħu ta’ Diċembru 2014 (2), il-Kunsill irrikonoxxa li minkejja li t-tilqim huwa għodda effettiva fis-saħħa pubblika, il-mard li jittieħed u li jerġa’ jitfaċċa bħat-tuberkulożi, il-ħosba, is-sogħla konvulsiva u r-rubella, li jistgħu jikkawżaw numru għoli ta’ infezzjonijiet u fatalitajiet, għadu jirrappreżenta theddida għas-saħħa pubblika. Dawn l-iżviluppi reċenti jagħmlu l-kooperazzjoni bejn l-Istati Membri fil-ġlieda kontra l-mard li jista’ jiġi evitat bit-tilqim saħansitra aktar urġenti.

2.7.

Fid-dawl ta’ dan ta’ hawn fuq, ir-rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar il-kooperazzjoni msaħħa bejn l-Istati Membri, l-industrija u l-partijiet interessati fil-livell tal-UE hija pass fid-direzzjoni t-tajba. Il-KESE jappoġġja bis-sħiħ azzjoni msaħħa fil-qasam tat-tilqim.

3. Kummenti speċifiċi

3.1.

Il-KESE jappoġġja l-fehma tal-Kummissjoni li l-għodod diġitali bħal karta komuni tal-UE għat-tilqim taċ-ċittadini, aċċessibbli mis-sistemi elettroniċi tal-informazzjoni dwar it-tilqim, u portal web biex titqajjem kuxjenza dwar il-benefiċċji u s-sigurtà tat-tilqim, jistgħu jgħinu biex jintlaħqu l-objettivi deskritti fil-komunikazzjoni. F’dan ir-rigward, il-Kummissjoni għandha taħdem mal-Istati Membri biex jiżdied il-litteriżmu diġitali dwar is-saħħa taċ-ċittadini Ewropej, sabiex jiġu massimizzati l-benefiċċji ta’ dawn l-għodod diġitali.

3.2.

Meta wieħed iqis iċ-ċaqliq fil-piż ta’ mard tradizzjonalment pedjatriku lejn stadji aktar tard fil-ħajja, kif ukoll id-disponibbiltà ta’ tilqim ġdid li jista’ jipprevjeni mard fl-adulti u dawk akbar fl-età, l-Istati Membri huma mħeġġa jikkunsidraw programmi ta’ tilqim tul iċ-ċiklu kollu tal-ħajja, filwaqt li jqisu l-aktar strateġiji ta’ tilqim li huma kosteffikaċi biex jipprevjenu l-mard skont il-ħtiġijiet tal-gruppi ta’ etajiet differenti (pereżempju, l-adolexxenti, in-nisa tqal, individwi b’kundizzjonijiet kroniċi u gruppi ta’ minoranzi u dawk akbar fl-età).

3.3.

Kif ġie enfasizzat mis-Sur Juncker fid-diskors tiegħu dwar l-Istat tal-Unjoni 2017, it-tfal għadhom imutu minn mard, bħall-ħosba, li jista’ jiġi evitat bit-tilqim. Ir-riskju għal tfal minħabba l-fatt li sħabhom tal-iskola ma jkunux ħadu t-tilqim jirrappreżenta theddida sinifikanti. Jista’ jkun hemm il-ħtieġa li l-ammissjoni għall-iskola tkun marbuta mal-kundizzjoni li tingħata prova tat-tilqim sabiex ikunu żgurati rati għoljin ta’ kopertura tat-tilqim. F’dan il-kuntest, l-iskejjel u l-edukaturi għandhom ikunu infurmati aħjar dwar ir-rwol tal-vaċċini sabiex ikunu jistgħu jikkomunikaw mal-ġenituri u t-tfal dwar it-tilqim. Dan l-aspett edukattiv huwa fattur kritiku peress li l-iskejjel jaqdu rwol ċentrali fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet tal-ġenituri.

3.4.

Iż-żgħażagħ tal-lum jistgħu jintlaqtu minn forom fatali ta’ kanċer aktar tard f’ħajjithom li setgħu jiġu evitati permezz tat-tilqim. Filwaqt li qed jiffaċċjaw il-piż dejjem jikber tal-kanċer, l-Istati Membri tal-UE poġġew il-ġlieda kontra l-kanċer fuq nett tal-aġenda politika tagħhom. L-esperjenza turi li politiki tat-tilqim implimentati kif xieraq jistgħu jiksbu l-eliminazzjoni kompleta ta’ mard, bħall-infezzjonijiet relatati mal-vajrus tal-papilloma uman (HPV). L-għoti ta’ tilqim kontra l-HPV liż-żgħażagħ għandu jitqies bħala aspett ewlieni tal-programmi ta’ kontroll tal-kanċer, peress li huma kategorija unika ta’ kanċer li jista’ jiġi evitat bit-tilqim.

3.5.

Xi kultant it-tilqim għall-adulti huwa l-unika soluzzjoni ta’ prevenzjoni biex ikun indirizzat mard speċifiku, bħalma huma l-influwenza jew il-herpes zoster, kemm biex jiġi evitat għalkollox jew biex titnaqqas is-severità tiegħu. Fl-Unjoni Ewropea, wieħed minn kull erba’ persuni ser isofri minn herpes zoster matul il-ħajja, filwaqt li kull sena jmutu sa kważi 40 000 ruħ b’mod prematur minħabba kawżi b’rabta mal-influwenza. Dawn iċ-ċifri jistgħu jitnaqqsu biss permezz tat-tilqim.

3.6.

Meta wieħed iqis l-eżitazzjoni rrappurtata fost il-ħaddiema tal-kura tas-saħħa nfushom, kif ukoll każijiet u tifqigħat ta’ mard li jista’ jiġi evitat bit-tilqim minħabba t-trasmissjoni mill-persunal tal-kura tas-saħħa, l-implimentazzjoni u l-konformità ma’ programmi ta’ tilqim għall-ħaddiema tal-kura tas-saħħa għandhom jiġu sorveljati b’attenzjoni u sostnuti b’taħriġ adegwat fl-interess tas-sigurtà tal-pazjent kif ukoll għall-protezzjoni tal-ħaddiema tal-kura tas-saħħa infushom, f’konformità mad-Direttiva 2000/54/KE.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) European Food Safety Authority, “How do animal diseases affect humans?”

(2) Abbozz ta’ konklużjonijiet tal-Kunsill dwar it-tilqim bħala għodda effettiva fis-saħħa pubblika, 1 ta’ Diċembru 2014.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/154

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament (KE) Nru 767/2008, ir-Regolament (KE) Nru 810/2009, ir-Regolament (UE) 2017/2226, ir-Regolament (UE) 2016/399, ir-Regolament (UE) 2018/… (Ir-Regolament tal-Interoperabbiltà), u d-Deċiżjoni 2004/512/KE u jħassar id-Deċiżjoni tal-Kunsill 2008/633/ĠAI”

(COM(2018) 302 final)

(2018/C 440/26)

Relatur Ġenerali:

Ionuţ SIBIAN

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 2.7.2018
Bażi ġuridika	L-Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Deċiżjoni tal-Bureau	10.7.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	97/3/0

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew jappoġġja politika dwar il-viża li hija u li għandha tibqa’, għodda biex tiffaċilita t-turiżmu u n-negozju, filwaqt li jiġu evitati r-riskji għas-sigurtà u r-riskju ta’ migrazzjoni irregolari lejn l-UE.

1.2.

Il-KESE jappoġġja l-iżvilupp ulterjuri tas-Sistema ta’ Informazzjoni dwar il-Viża (VIS) bħala l-aqwa soluzzjoni teknoloġika li tiffaċilita l-proċedura tal-viżi għal soġġorn qasir u li tgħin lill-awtoritajiet tal-viża, tal-fruntiera, tal-asil u tal-migrazzjoni biex jiċċekkjaw malajr u b’mod effettiv l-informazzjoni meħtieġa dwar ċittadini ta’ pajjiżi terzi li jeħtieġu viża biex jivvjaġġaw lejn l-UE.

1.3.

Il-KESE jikkunsidra li objettiv ewlieni ta’ azzjoni f’dan il-qasam għandu jkun l-armonizzazzjoni tal-proċeduri, il-prattiki u r-riżultati tal-Istati Membri tal-UE fir-rigward tal-politika dwar il-viża.

1.4.

Fir-rigward tat-tfassil ta’ indikaturi ta’ riskju speċifiċi għall-ipproċessar tal-viża, il-KESE jikkunsidra li dan jista’ jillimita d-drittijiet tal-applikanti. Il-KESE jħeġġeġ lill-istituzzjonijiet tal-UE u lill-awtoritajiet tal-Istati Membri biex jinfurmaw u jħarrġu b’mod xieraq lill-persunal l-aktar espost u tal-immaniġġjar biex jevitaw tfassil ta’ profili possibbli bbażat fuq razza, sess, etniċità, reliġjon, orjentazzjoni sesswali u kwalunkwe karatteristika personali oħra.

1.5.

Il-KESE jappoġġja l-objettiv li jiġu ffaċilitati l-identifikazzjoni tal-persuni neqsin. Madankollu, li titbaxxa l-età għat-teħid tal-marki tas-swaba’ għal applikanti tfal minn 12-il sena għal 6 snin tista’ tkun problematika. Il-proposta ma inkludietx kontribut u opinjonijiet mill-aġenziji u l-organizzazzjonijiet tal-protezzjoni tat-tfal, u ppreveniet lill-KESE milli jevalwa bis-sħiħ l-impatt tal-proposta fuq it-tfal u l-protezzjoni tagħhom.

1.6.

F’dak li għandu x’jaqsam ma’ dan l-istess objettiv, filwaqt li l-ħżin ta’ kopja tal-paġna tal-bijografija tad-dokument tal-ivvjaġġar tal-applikant fil-VIS huwa aċċettabbli u meħtieġ, il-bini ta’ din l-għodda l-ġdida tad-data biex tappoġġja l-proċeduri tar-ritorn, kif iddikjarat fil-proposta, jistgħu jitqajmu dubji dwaru. Il-KESE ma jikkunsidrax li l-bidliet proposti neċessarjament iwasslu għar-ritorn ta’ ċittadini ta’ pajjiżi terzi. Minflok, għandha tkun għodda li tħeġġeġ lill-Istati Membri jaġixxu b’attenzjoni kemm għal-legalità tas-soġġorn kif ukoll għall-interess u l-benesseri tal-individwi kkonċernati. Iċ-ċittadini ta’ pajjiżi terzi għandhom jiġu mħeġġa u megħjuna mill-awtoritajiet biex jirregolarizzaw is-soġġorn tagħhom u jikkunsidraw li jirritornaw fil-post ta’ oriġini tagħhom.

1.7.

Rigward l-objettiv anċillari ta’ din il-proposta – li tippermetti, taħt kundizzjonijiet stretti, lill-awtoritajiet nazzjonali tal-infurzar tal-liġi u lill-Europol biex jaċċessaw id-data tal-VIS għal skopijiet ta’ infurzar tal-liġi – il-KESE jenfasizza l-importanza ta’ kundizzjonijiet stretti ta’ aċċess. Idealment, l-aċċess għandu jirrikjedi deċiżjonijiet tal-qorti li jiżguraw li tali aċċess huwa limitazzjoni meħtieġa tal-prinċipju tal-protezzjoni tad-data personali.

1.8.

Il-KESE jfaħħar il-kamp ta’ applikazzjoni tal-konsultazzjonijiet organizzati fir-rigward ta’ din il-proposta. Fl-istess ħin, il-Kumitat, istituzzjonijiet oħra u l-pubbliku ġenerali kienu jibbenefikaw bil-kbir li kieku fil-proposta ġew inklużi aktar kontribut u opinjonijiet mill-partijiet ikkonsultati. Mhuwiex ċar liema tip ta’ kontribut kien offrut u sa fejn influwenza l-forma finali tal-proposta.

1.9.

Fir-rigward tal-protezzjoni tad-drittijiet fundamentali, il-KESE jilqa’ l-attenzjoni tal-Kummissjoni Ewropea fuq dan il-punt. Il-Kumitat jirrakkomanda li tingħata aktar attenzjoni għall-mod kif l-Istati Membri jużaw id-data personali tal-applikanti tal-viża. Kif intqal qabel, huma meħtieġa salvagwardji ulterjuri kontra prattiki li jirriżultaw f’diskriminazzjoni kontra ċittadini ta’ pajjiżi terzi li japplikaw għal soġġorn qasir jew twil u għal residenza.

1.10.

Il-proposta kienet tibbenefika minn data aktar iddettaljata u speċifika dwar il-viżi għal soġġorni qosra u twal u l-permessi ta’ residenza, pajjiż b’pajjiż, kemm tal-Istati Membri tal-UE kif ukoll ta’ pajjiżi terzi. Aktar informazzjoni dwar soġġorni skaduti kienet ukoll utli ħafna fir-rigward tat-traffikar tat-tfal. Id-data hija indispensabbli għall-evalwazzjoni tan-natura u l-istruttura tal-mobbiltà u l-adegwatezza tal-istrumenti użati.

1.11.

Il-KESE jirrakkomanda wkoll impenn aktar sod għall-ħidma mal-gvernijiet u s-soċjetà ċivili tal-pajjiżi terzi sabiex jinfurmaw, jippreparaw u jassistu liċ-ċittadini tagħhom matul il-proċedura tal-applikazzjoni tal-viża kollha.

2. Kummenti ġenerali

2.1.

2.2.

Filwaqt li jirrikonoxxi l-isfidi tal-migrazzjoni u s-sigurtà ta’ dawn l-aħħar snin, il-KESE jħeġġeġ lill-Istati Membri u lill-istituzzjonijiet tal-UE biex jieħdu approċċ konsenswali, ibbilanċjat u proporzjonat bl-għan li jżommu lill-UE kemm jista’ jkun miftuħa, responsabbli, impenjata u innovattiva.

2.3.

Il-KESE jappoġġja l-iżvilupp ulterjuri tas-Sistema ta’ Informazzjoni dwar il-Viża (VIS) bħala l-aqwa soluzzjoni teknoloġika li tiffaċilita l-proċedura tal-viżi għal soġġorn qasir u li tgħin lill-awtoritajiet tal-viża, tal-fruntiera, tal-ażil u tal-migrazzjoni biex jiċċekkjaw malajr u b’mod effettiv l-informazzjoni meħtieġa dwar ċittadini ta’ pajjiżi terzi li jeħtieġu viża biex jivvjaġġaw lejn l-UE.

2.4.

Il-KESE jappoġġja l-objettivi ġenerali ta’ din l-inizjattiva: it-titjib tas-sigurtà fi ħdan l-UE u mal-fruntieri tagħha, l-iffaċilitar tad-dritt ta’ vjaġġaturi leġittimi li jaqsmu l-fruntiera esterna, u li jiċċaqilqu u joqogħdu liberament f’żona mingħajr kontrolli fuq il-fruntieri interni, u l-iffaċilitar tal-ġestjoni tal-fruntieri esterni ta’ Schengen.

2.5.

Il-KESE jappoġġja l-objettivi speċifiċi ta’ din l-inizjattiva – l-iffaċilitar tal-proċedura ta’ applikazzjoni tal-viża; l-iffaċilitar u t-tisħiħ tal-kontrolli fil-punti ta’ qsim tal-fruntiera esterni u fit-territorju tal-Istati Membri; u t-tisħiħ tas-sigurtà interna taż-żona Schengen bl-iffaċilitar tal-iskambju ta’ informazzjoni fost l-Istati Membri dwar ċittadini ta’ pajjiżi terzi li jkollhom viżi għal soġġorn twil u permessi ta’ residenza.

2.6.

Il-KESE jappoġġja wkoll l-għeluq tal-lakuni ta’ informazzjoni li fadal għall-fruntieri u s-sigurtà: viżi għal soġġorn twil u dokumenti ta’ residenza li għandhom jiġu inklużi fil-VIS.

2.7.

Fir-rigward tat-titjib tal-verifiki fl-ipproċessar tal-viża bl-użu tal-interoperabbiltà, il-verifika u l-valutazzjoni tal-informazzjoni mressqa mill-applikanti u d-domanda awtomatika tal-VIS għal kull applikazzjoni ma’ kull sistema disponibbli, il-KESE jara dan bħala żvilupp proċedurali u teknoloġiku tajjeb.

2.8.

Fir-rigward tat-tfassil ta’ indikaturi ta’ riskju speċifiċi għall-ipproċessar tal-viża, il-KESE jikkunsidra li dan jista’ jillimita d-drittijiet tal-applikanti. Għalkemm l-indikaturi tar-riskju ma jinkludu l-ebda data personali, dawn ikunu bbażati fuq l-istatistika u l-informazzjoni pprovduta mill-Istati Membri dwar theddidiet, rati anormali ta’ rifjut jew soġġorn skadut minn ċerti kategoriji ta’ ċittadini ta’ pajjiżi terzi, u riskji għas-saħħa pubblika. Hemm riskju sinifikanti li din id-data u dawn l-indikaturi se jintużaw mill-awtoritajiet tal-ipproċessar tal-viża biex jirrifjutaw l-applikazzjonijiet tal-viża bbażati fuq il-profili mdaħħla fis-sistema u mhux fuq iċ-ċirkostanzi individwali tal-applikant. Il-KESE jħeġġeġ lill-istituzzjonijiet tal-UE u lill-awtoritajiet tal-Istati Membri biex jinfurmaw u jħarrġu b’mod xieraq lill-persunal l-aktar espost u tal-immaniġġjar biex jevitaw tfassil ta’ profili possibbli bbażat fuq razza, sess, etniċità, reliġjon, orjentazzjoni sesswali u kwalunkwe karatteristika personali oħra.

2.9.

Il-KESE jappoġġja l-objettiv li jiffaċilita l-identifikazzjoni tal-persuni neqsin. Madankollu, li titbaxxa l-età għat-teħid tal-marki tas-swaba’ għal applikanti tfal minn 12-il sena għal 6 snin tista’ tkun problematika. Il-proposta ma inkludietx kontribut u opinjonijiet mill-aġenziji u l-organizzazzjonijiet tal-protezzjoni tat-tfal, u ppreveniet lill-KESE milli jevalwa bis-sħiħ l-impatt tal-proposta fuq it-tfal u l-protezzjoni tagħhom.

2.10.

2.11.

2.12.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon l-isforzi tal-Kummissjoni biex tikkummissjona tliet studji indipendenti: wieħed dwar il-fattibbiltà, il-ħtieġa u l-proporzjonalità li titbaxxa l-età għat-teħid tal-marki tas-swaba’ għat-tfal fil-proċedura tal-viża u dwar il-ħażna ta’ kopja tad-dokument tal-ivvjaġġar tal-applikanti għal viża fil-VIS, u żewġ studji dwar il-fattibbiltà u dwar il-ħtieġa u l-proporzjonalità li l-VIS tiġi estiża biex tinkludi data dwar il-viżi għal soġġorn twil u dokumenti ta’ residenza.

2.13.

Il-KESE jfaħħar il-kamp ta’ applikazzjoni ta’ dawn il-konsultazzjonijiet, li jinvolvu l-partijiet kkonċernati kollha, inklużi awtoritajiet nazzjonali li għandhom aċċess biex idaħħlu, jemendaw, iħassru jew jikkonsultaw data fil-VIS, l-awtoritajiet nazzjonali responsabbli għall-migrazzjoni, ir-ritorn, l-awtoritajiet għall-protezzjoni tat-tfal, il-pulizija u awtoritajiet kontra t-traffikar, awtoritajiet responsabbli għall-affarijiet konsulari, u l-awtoritajiet nazzjonali responsabbli għall-kontrolli fil-postijiet tal-qsim tal-fruntieri esterni. Ġew ikkonsultati wkoll diversi awtoritajiet mhux tal-UE u organizzazzjonijiet mhux governattivi involuti fid-drittijiet tat-tfal. Fl-istess ħin, il-Kumitat, istituzzjonijiet oħra u l-pubbliku ġenerali kienu jibbenefikaw bil-kbir li kieku fil-proposta ġew inklużi aktar kontribut u opinjonijiet mill-partijiet ikkonsultati. Mhuwiex ċar liema tip ta’ kontribut kien offrut u sa fejn influwenza l-forma finali tal-proposta.

2.14.

Fir-rigward tal-protezzjoni tad-drittijiet fundamentali, il-KESE jilqa’ l-attenzjoni tal-Kummissjoni Ewropea fuq dan il-punt. Il-Kumitat jilqa’ b’sodisfazzjon is-salvagwardji addizzjonali introdotti minn din il-proposta biex ikopru l-bżonnijiet speċifiċi tal-kategoriji l-ġodda ta’ data, ipproċessar tad-data u suġġetti tad-data li se jkunu koperti mill-VIS, bħala parti mill-isforz usa’ biex jitħarsu d-drittijiet ta’ aċċess, tħassir u rimedju ta’ data personali tal-individwi. Il-Kumitat jirrakkomanda li tingħata aktar attenzjoni għall-mod kif l-Istati Membri jużaw id-data personali tal-applikanti tal-viża. Kif intqal qabel, huma meħtieġa salvagwardji ulterjuri kontra prattiki li jirriżultaw f’diskriminazzjoni kontra ċittadini ta’ pajjiżi terzi li japplikaw għal soġġorn qasir jew twil u għal residenza.

2.15.

2.16.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/158

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar it-trasparenza u s-sostenibbiltà tal-valutazzjoni tar-riskju tal-UE fil-katina alimentari li jemenda r-Regolament (KE) Nru 178/2002 (dwar il-liġi ġenerali dwar l-ikel), id-Direttiva 2001/18/KE (dwar ir-rilaxx intenzjonat fl-ambjent ta’ OĠM), ir-Regolament (KE) Nru 1829/2003 (dwar ikel u għalf ĠM), ir-Regolament (KE) Nru 1831/2003 (dwar l-addittivi fl-għalf), ir-Regolament (KE) Nru 2065/2003 (dwar it-taħwir bl-affumikazzjoni), ir-Regolament (KE) Nru 1935/2004 (dwar il-materjali li jiġu f’kuntatt mal-ikel), ir-Regolament (KE) Nru 1331/2008 (dwar il-proċedura ta’ awtorizzazzjoni komuni għall-addittivi tal-ikel, l-enżimi tal-ikel u l-aromatizzanti tal-ikel), ir-Regolament (KE) Nru 1107/2009 (dwar il-prodotti għall-protezzjoni tal-pjanti) u r-Regolament (UE) 2015/2283 (dwar ikel ġdid)”

(COM(2018) 179 final — 2018/0088 (COD))

(2018/C 440/27)

Relatur:	Antonello PEZZINI
Korelatur:	Ester VITALE

Konsultazzjoni	Kunsill, 22.5.2018 Parlament Ewropew, 28.5.2018
Bażi legali	Artikoli 43, 114, 168(4) u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Deċiżjoni tal-Bureau	13.2.2018
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	5.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	176/2/2

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE minn dejjem kien favur politika tal-UE li tissalvagwardja s-saħħa tul il-katina agroalimentari, f’kull stadju tal-proċess produttiv, mill-bidwi sal-konsumatur, billi tevita l-kontaminazzjonijiet u r-riskji tal-ikel, sabiex jiġu promossi s-sikurezza u l-iġjene flimkien ma’ informazzjoni ċara u sigura dwar il-prodotti.

1.2.

Il-KESE jappoġġja l-inizjattivi tal-Kummissjoni biex jingħelbu l-isfidi tat-trasparenza, tas-sostenibbiltà u tal-effikaċja tas-sistema kollha ta’ sorveljanza tal-katina alimentari, sabiex titrawwem perċezzjoni aħjar ta’ affidabbiltà u ta’ sikurezza fost iċ-ċittadini, il-midja u s-soċjetà ċivili kollha.

1.3.

Il-KESE jappoġġja bil-qawwa l-ħtieġa li tissaħħaħ l-EFSA, sabiex jiġi żgurat l-aħjar parir xjentifiku possibbli lil dawk responsabbli mill-ġestjoni tar-riskju, permezz ta’ komunikazzjoni ċara u trasparenti, u kooperazzjoni aktar mill-qrib mal-Istati Membri u ma’ korpi oħrajn li joperaw fis-settur soċjali, biex tiġi żgurata sistema ta’ sikurezza tal-ikel koerenti, sigura u affidabbli.

1.4.

Il-KESE kellu l-opportunità juri li, matul l-eżistenza tagħha, “l-EFSA wriet li hija kompetenti. Din bla dubju taqdi rwol importanti ħafna fil-prevenzjoni tar-riskji tas-saħħa fl-Ewropa.” (1).

1.5.

Il-Kumitat iqis li huwa essenzjali li jinżammu livell għoli ta’ indipendenza minn restrizzjonijiet esterni kif ukoll kompetenza xjentifika u l-aqwa għarfien xjentifiku fl-EFSA, filwaqt li jiġu mmassimizzati l-kapaċitajiet ta’ analiżi tar-riskju, biex tiġi żgurata s-sostenibbiltà tas-sistema ta’ valutazzjoni tal-UE, li hija meqjusa tal-ogħla livell fid-dinja.

1.6.

Skont il-KESE, l-EFSA f’kollaborazzjoni mal-Istati Membri jeħtieġ li jkunu kapaċi jiżviluppaw komunikazzjoni tar-riskju adatta, bl-aħjar mod possibbli – b’mod indipendenti iżda koerenti bejniethom, u koordinat ma’ dawk li jivvalutaw u jimmaniġġjaw ir-riskju – sabiex l-utenti jkunu jistgħu jifhmu r-riżultati u l-konklużjonijiet f’perspettiva ċara u interattiva, filwaqt li fl-istess ħin jiġu żgurati livelli adatti ta’ kunfidenzjalità u salvagwardja tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali.

1.7.

Il-KESE jappoġġja bil-qawwa l-ħolqien ta’ reġistru tal-istudji li jkun aċċessibbli faċilment onlajn, u li jkun jinkludi l-identifikazzjoni ta’ esperti u ta’ laboratorji ċċertifikati, dikjarazzjonijiet ġuramentati ta’ nuqqas ta’ kunflitt ta’ interess, deskrizzjoni tal-għanijiet u riżorsi tekniċi u finanzjarji allokati u s-sorsi.

1.8.

Il-Kumitat jemmen li l-perċezzjoni li għandhom il-konsumaturi tar-riskju li jiltaqgħu miegħu fl-ikel għandha tittejjeb b’mod sinifikanti, permezz ta’ kultura speċifika dwar l-ikel u n-nutrizzjoni u kapaċità ta’ analiżi selettiva, fir-rigward tar-riskju.

1.9.

Skont il-KESE, il-pjan strateġiku globali futur ta’ komunikazzjoni tar-riskju jirrappreżenta – jekk ikun ifformulat f’armonija sħiħa u fir-rispett tal-indipendenza tal-EFSA – l-element ewlieni li fuqu għandhom jiġu ffukati l-kapaċitajiet ta’ dawk responsabbli biex jagħtu tweġibiet effikaċi, mingħajr ambigwità, f’waqthom, interattivi u adattati għall-ħtiġijiet taċ-ċittadini, f’termini ta’ sikurezza, trasparenza u affidabbiltà tal-katina alimentari.

1.10.

Il-KESE jissuġġerixxi li jissaħħaħ id-djalogu strutturat u sistematiku mas-soċjetà ċivili, fejn il-KESE, bl-istrutturi ddedikati tiegħu għas-Sistemi Alimentari Sostenibbli jista’ jagħti kontribut siewi u konkret.

1.11.

Rigward il-governanza tal-EFSA, il-KESE jappoġġja bil-qawwa l-proposta li l-Istati Membri u s-soċjetà ċivili jkunu involuti aktar fl-istruttura tal-ġestjoni u fil-gruppi ta’ esperti xjentifiċi, billi l-kompożizzjoni tal-Bord ta’ Ġestjoni tiġi allinjata mal-istandards stabbiliti mill-Common Approach on Decentralized Agencies (Approċċ Komuni dwar l-Aġenziji Deċentralizzati).

1.12.

Il-KESE jemmen li hemm bżonn isir segwitu tal-ftehim bejn l-EFSA u ċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka, b’mod partikolari fir-rigward ta’ attivitajiet konġunti dwar l-ikel u l-għalf u biex tiġi żviluppata metodoloġija armonizzata ta’ analiżi xjentifika tal-kwalità, li tkun tiżgura t-trasparenza, il-komparabilità, l-inklużività u l-ekwità fil-konfront tal-partijiet interessati kollha.

2. Introduzzjoni

2.1.

Il-liġi ġenerali dwar l-ikel (il-leġislazzjoni tal-UE dwar is-sikurezza tal-ikel u l-għalf tul il-katina ta’ produzzjoni) hija l-pedament tal-qafas regolatorju tal-UE dwar il-katina alimentari kollha: “mill-produttur sal-konsumatur”.

2.2.

Il-liġi tipprovdi li l-istandards tal-għalf u tal-ikel ikollhom bażi xjentifika. Dan huwa magħruf bħala l-prinċipju tal-analiżi tar-riskju, li jikkonsisti fi tliet komponenti separati iżda interkonnessi: il-valutazzjoni, il-ġestjoni u l-komunikazzjoni tar-riskju.

2.3.

Ir-Regolament (KE) Nru 178/2002 stabbilixxa l-Awtorità Ewropea dwar is-Sigurtà fl-Ikel (EFSA), aġenzija xjentifika indipendenti, responsabbli biex tipprovdi pariri xjentifiċi li jifformaw il-bażi għall-miżuri adottati mill-UE fil-katina tal-ikel.

2.4.

Fis-6 ta’ Ottubru 2017 intbagħtet uffiċjalment Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej lill-KE ibbażata fuq total ta’ 1 070 865 dikjarazzjoni ta’ appoġġ minn 22 Stat Membru. L-inizjattiva “Ban Glyphosate and Protect People and the Environment from Toxic Pesticides” (Projbizzjoni tal-glifosat biex b’hekk in-nies u l-ambjent ikunu protetti mill-pestiċidi tossiċi) (2) stiednet lill-KE tipproponi diversi miżuri lill-Istati Membri tal-UE. Fosthom: “assigurazzjoni li l-valutazzjoni xjentifika tal-pestiċidi għall-approvazzjoni regolatorja fil-livell tal-UE tkun ibbażata biss fuq studji ppubblikati, ikkummissjonati minn awtoritajiet pubbliċi kompetenti minflok l-industrija tal-pestiċidi”. Il-KE impenjat ruħha li tippreżenta din il-proposta leġislattiva sa Mejju 2018, biex ittejjeb it-trasparenza tal-valutazzjonijiet xjentifiċi u l-kwalità u l-indipendenza tal-istudji xjentifiċi.

2.5.

Il-verifika tal-adegwatezza tar-Regolament dwar il-leġislazzjoni ġenerali dwar l-ikel, Nru 178/2002 (3), tlestiet fil-15 ta’ Jannar 2018.

2.6.

Il-valutazzjoni tindika li r-Regolament dwar il-leġislazzjoni ġenerali dwar l-ikel għadu determinanti u adatt biex jindirizza l-parti l-kbira tax-xejriet attwali.

2.6.1.

B’mod ġenerali, l-għanijiet ewlenin tar-Regolament dwar il-leġislazzjoni ġenerali dwar l-ikel intlaħqu, jiġifieri livell għoli ta’ protezzjoni tas-saħħa tal-bniedem, l-interessi tal-konsumaturi fir-rigward tal-ikel u l-funzjonament effikaċi tas-suq intern.

2.6.2.

Il-ħolqien tal-EFSA tejjeb il-bażi xjentifika tal-miżuri tal-UE. Sar titjib kbir fiż-żieda tal-kapaċità xjentifika u l-kompetenza tal-EFSA, fil-kwalità tar-riżultati xjentifiċi tagħha, fil-ġbir ta’ data xjentifika u fl-iżvilupp u l-armonizzazzjoni tal-metodoloġiji ta’ valutazzjoni tar-riskju.

2.6.3.

L-EFSA saħħet il-kooperazzjoni ma’ korpi xjentifiċi nazzjonali u internazzjonali u l-iskambju ta’ informazzjoni fost l-Istati Membri.

2.6.4.

Ma ġiet identifikata ebda inkonsistenza sistemika fl-applikazzjoni tal-prinċipju tal-analiżi tar-riskju bħala tali fil-livell tal-UE.

2.6.5.

Il-politiki stretti tal-EFSA dwar l-indipendenza u t-trasparenza, ġew irfinuti u msaħħa b’mod regolari. Madankollu, peress li l-Istati Membri mhumiex kollha rrappreżentati fil-Bord tad-Diretturi tal-EFSA, il-governanza tal-EFSA ma tidhirx li hija konformi mal-approċċ komuni dwar l-aġenziji deċentralizzati tal-UE.

2.6.6.

Il-qafas dwar is-sikurezza tal-ikel stabbilit mir-Regolament dwar il-leġislazzjoni ġenerali dwar l-ikel serva wkoll, f’xi każijiet, bħala sors ta’ ispirazzjoni għall-pajjiżi li mhumiex fl-UE li jiżviluppaw il-leġislazzjoni nazzjonali tagħhom.

2.6.7.

Fir-rigward tal-valutazzjoni tar-riskju, fil-kuntest tad-dokumenti ta’ awtorizzazzjoni, l-EFSA hija marbuta b’regoli stretti ta’ kunfidenzjalità u bi proċeduri tal-analiżi, li jissuġġerixxu li jittieħdu inkunsiderazzjoni kull studju jew evidenza disponibbli. Konsegwentement, fl-opinjonijiet tagħha, l-EFSA tqis mhux biss l-istudji tal-industrija, iżda tibbaża r-riżultati xjentifiċi tagħha fuq analiżi kemm jista’ jkun kompleta tal-pubblikazzjonijiet. L-industrija, min-naħa l-oħra, għandha l-obbligu li tipprovdi l-istudji tagħha, bħala parti mid-dossier, meta tkun qed tintalab awtorizzazzjoni.

2.6.8.

Skont valutazzjonijiet reċenti (4), ġew innotati ċerti limitazzjonijiet tas-sistema attwali tal-EFSA:

—	id-diffikultà biex jiġu attirati membri ġodda biex jagħmlu parti mill-bord;

—	għarfien espert xjentifiku li ġej biss minn ftit Stati Membri;

—	it-tendenza attwali ta’ tnaqqis fil-baġit tal-amministrazzjoni pubblika;

—	il-finanzjament baxx iddedikat għall-esternalizzazzjoni tal-kompiti tal-EFSA.

2.6.9.

Barra minn hekk, il-proċeduri twal ta’ awtorizzazzjoni f’ċerti setturi jtawlu l-proċess ta’ dħul ta’ prodotti ġodda fis-suq. Minkejja dan, is-sistema ċentralizzata ta’ awtorizzazzjoni għad għandha vantaġġi f’termini ta’ effiċjenza meta mqabbla mal-użu ta’ aktar minn sistema nazzjonali waħda għall-awtorizzazzjoni tal-ikel.

2.7.

Il-KESE enfasizza li, matul l-eżistenza tagħha, “l-EFSA wriet li hija kompetenti. Din bla dubju taqdi rwol importanti ħafna fil-prevenzjoni tar-riskji tas-saħħa fl-Ewropa.” (5).

2.8.

F’opinjoni preċedenti tiegħu, il-KESE, filwaqt li qies l-influwenza ta’ pariri xjentifiċi, li mhux dejjem jikkoinċidu u jaqblu ma’ xulxin, irrakkomanda “li l-EFSA tagħti attenzjoni speċjali lil dan il-fenomenu, peress li l-letteratura xjentifika hija punt ta’ referenza importanti tal-proċedura ta’ evalwazzjoni” (6) u talab lill-KE tippubblika b’mod sistematiku fuq il-websajt tal-Aġenzija l-istudji obbligatorji użati u d-data relattiva mhux ipproċessata, li wasslet għall-konklużjonijiet aċċettati.

2.9.

Il-KESE enfasizza wkoll (7) li l-valutazzjoni tal-EFSA hija bbażata fuq studju xjentifiku li għandu juri li prodott speċifiku ma jkunx ta’ periklu. Skont il-leġislazzjoni attwali, dan l-istudju ta’ referenza jeħtieġ ikun ippreżentat mill-kumpanija li tkun beħsiebha tintroduċi l-prodott fis-suq. Dan huwa l-aspett l-aktar delikat, peress li r-riżultati tal-istudji xjentifiċi xi drabi jistgħu jkunu differenti u jvarjaw skont is-sors ta’ finanzjament tagħhom u l-metodoloġiji wżati.

2.10.

Fuq livell aktar ġenerali, il-KESE dan l-aħħar talab politika tal-ikel adatta għas-seklu 21 li tissodisfa għadd ta’ kriterji: “kwalità tal-ikel; saħħa; ambjent; valuri soċjali u kulturali; impjiegi deċenti; spejjeż kompletament internalizzati; governanza tajba” (8).

2.11.

L-Ombudsman Ewropew wettqet stħarriġ u attivitajiet relatati mal-mudell tal-valutazzjoni tar-riskju tal-UE fil-katina alimentari u enfasizzat, f’ittra lill-KE tal-15 ta’ Marzu 2018, xi prinċipji ta’ gwida għat-titjib tal-mudell ta’ valutazzjoni tar-riskju tal-UE fil-katina alimentari, jiġifieri:

—	indipendenza u trasparenza;

—	impenn biex tippubblika l-“istudji indikattivi”, meta twettaq l-valutazzjonijiet xjentifiċi tagħha;

—	aktar sorveljanza pubblika tal-funzjonijiet proprji ta’ valutazzjoni tar-riskju, fi stadju bikri tal-proċess;

—	il-kapaċità li tinvolvi lill-pubbliku u ‘l-partijiet interessati fil-proċess ta’ valutazzjoni tar-riskju (9);

—	il-partijiet ikkonċernati jitħallew jieħdu sehem fil-laqgħat, mhux biss kif isir bħalissa, permezz tal-“Plenarji miftuħa”, naturalment fir-rispett tal-kunfidenzjalità.

2.12.

L-Ombudsman Ewropew enfasizzat ukoll li “l-istrumenti ta’ informazzjoni lill-pubbliku li tuża l-EFSA sabiex tqajjem kuxjenza dwar ir-riskji assoċjati ma’ ċerti sustanzi jew prodotti għandhom ikunu disponibbli fl-24 lingwa uffiċjali tal-UE… u li d-drittijiet tal-persuni b’diżabilità ikunu rrispettati, u li l-komunikazzjoni tar-riskju tieħu inkunsiderazzjoni l-ħtiġijiet tagħhom” (10).

3. Il-proposti tal-KE

3.1.

Il-KE qed tipproponi reviżjoni tar-Regolament dwar il-leġislazzjoni ġenerali dwar l-ikel u r-reviżjoni ta’ tmien standards leġislattivi settorjali, biex issaħħaħ it-trasparenza u żżid il-garanziji ta’ affidabbiltà, oġġettività u indipendenza tal-istudji.

3.2.

Biex tiġi żgurata governanza mtejba, qed ikun propost involviment akbar tal-Istati Membri fl-istruttura tal-ġestjoni u fil-gruppi ta’ esperti xjentifiċi tal-EFSA; kontribut akbar tal-korpi xjentifiċi nazzjonali fil-provvista ta’ data u studji xjentifiċi.

3.3.

Fl-aħħar nett, hemm il-ħsieb li tittejjeb u tiżdied il-komunikazzjoni tar-riskju liċ-ċittadini, permezz tat-tnedija ta’ pjan ta’ komunikazzjoni ġenerali, b’azzjonijiet konġunti biex tiżdied il-fiduċja tal-konsumaturi u biex jiżdied l-għarfien u l-fehim tal-pubbliku.

4. Kummenti ġenerali

4.1.

Il-KESE minn dejjem kien favur politika tal-UE li tissalvagwardja s-saħħa tul il-katina agroalimentari, f’kull fażi tal-proċess ta’ produzzjoni, filwaqt li tevita l-kontaminazzjonijiet u r-riskji tal-ikel, sabiex jiġu promossi s-sikurezza u l-iġjene flimkien ma’ informazzjoni ċara u sigura dwar il-prodotti, is-saħħa tal-pjanti u s-saħħa u l-benesseri tal-annimali.

4.1.1.

Il-KESE jappoġġja bil-qawwa l-ħtieġa li l-UE tiggarantixxi l-akbar sikurezza tal-katina alimentari Ewropea billi permezz tal-EFSA tipprovdi l-aħjar parir xjentifiku possibbli lil dawk responsabbli mill-ġestjoni tar-riskju, permezz ta’ komunikazzjoni ċara u trasparenti tar-riskji lill-pubbliku, u f’kooperazzjoni mal-Istati Membri u ma’ individwi oħrajn biex tiżgura sistema ta’ sikurezza tal-ikel konsistenti u affidabbli. Ikun utli:

—	li jiġu eżaminati mill-ġdid il-proċeduri ta’ awtorizzazzjoni, biex tittejjeb il-konsistenza u l-effiċjenza tagħhom u biex jitħaffef l-aċċess għas-suq;

—	li jsir rieżami tal-eżenzjonijiet u l-istandards simplifikati għall-mikrointrapriżi, f’konformità ma’ livell għoli ta’ protezzjoni tas-saħħa pubblika;

—	li ssir valutazzjoni mill-ġdid tal-impatt tal-awtorizzazzjonijiet eżistenti li jaffettwaw l-ammont ta’ xogħol tal-EFSA;

—	li jiġu semplifikati l-proċessi biex tiġi żgurata aktar trasparenza.

4.2.

Il-KESE jqis li huwa essenzjali li jinżamm livell għoli ta’ indipendenza minn restrizzjonijiet esterni u kompetenza xjentifika u l-aqwa għarfien xjentifiku fl-EFSA, filwaqt li jiġu massimizzati l-kapaċitajiet ta’ analiżi tar-riskju tagħha, biex tiġi żgurata s-sostenibbiltà tas-sistema ta’ valutazzjoni tal-UE.

4.3.

Il-KESE jfakkar li, bis-saħħa tal-istandards tal-UE, iċ-ċittadini Ewropej igawdu minn wieħed mill-ogħla standards ta’ sikurezza tal-ikel fid-dinja. Għaldaqstant, skont il-KESE huwa assolutament essenzjali li mhux biss jiġu żgurati livelli għoljin u affidabbli ta’ analiżi xjentifika indipendenti, trasparenza sħiħa u komunikazzjoni interattiva matul il-proċess ta’ valutazzjoni tar-riskju bl-involviment sħiħ u b’responsabilità konġunta tal-pajjiżi membri kollha, iżda wkoll u fuq kollox li tittieħed azzjoni b’saħħitha u determinata fuq il-mekkaniżmi ta’ perċezzjoni tar-riskju mis-soċjetà ċivili.

4.4.

Skont il-KESE, huwa fundamentali li l-konsumatur jiġi offrut ikel sikur u li titrawwem il-fiduċja biex tinżamm relazzjoni pożittiva u affidabbli maċ-ċittadini u effetti pożittivi fuq is-suq agroalimentari.

4.5.

Il-komunità xjentifika għandu jkollha fiduċja fir-rwol tal-EFSA f’dak li jirrigwarda s-sikurezza tal-ikel u l-pariri għandhom jirrappreżentaw referenzi ewlenin, biex jiġi żgurat li l-ikel li jitqiegħed fis-suq ikun sikur.

4.6.

Il-KESE jemmen li l-EFSA tinsab fl-aħjar pożizzjoni biex tiżviluppa komunikazzjoni tar-riskju adatta, b’komunikazzjonijiet faċli biex jinftiehmu, biex l-utenti jkunu jistgħu jifhmu r-riżultati u l-konklużjonijiet f’perspettiva ċara u interattiva, filwaqt li fl-istess ħin jiġu żgurati livelli adegwati ta’ kunfidenzjalità u protezzjoni tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali biex ma jkunx hemm tfixkil għall-innovazzjoni u l-kompetittività.

4.7.

It-tisħiħ tal-koordinazzjoni bejn l-dawk li jivvalutaw ir-riskju, min iġestixxi r-riskju, l-Istati Membri u l-partijiet interessati, fuq il-bażi tal-prinċipji ta’ komunikazzjoni miftiehma, huwa kundizzjoni meħtieġa iżda mhux biżżejjed biex jiġi żgurat li l-komunikazzjoni dwar ir-riskju ta’ ikel speċifiku tkun tinftiehem, adatta u f’waqtha u konsistenti għad-diversi destinatarji.

4.7.1.

Il-KESE jemmen li jeħtieġ li tittejjeb b’mod sinifikanti l-perċezzjoni li għandhom il-konsumaturi tar-riskju li jiffaċċjaw mill-konsum tal-ikel, f’termini ta’ periklu magħruf, tendenzi kulturali fil-konsum tal-ikel, u mudelli ta’ konsum tal-ikel.

4.7.2.

Il-KESE jsostni li l-pjan strateġiku ġenerali Ewropew tal-futur għall-komunikazzjoni tar-riskju jirrappreżenta – jekk ikun akkumpanjat minn firxa ta’ miżuri operattivi adattati għall-kuntesti individwali – l-element ewlieni li abbażi tiegħu għandha tiġi vvalutata l-kapaċità ta’ dawk kollha responsabbli f’livelli varji biex jingħataw tweġibiet effikaċi, f’waqthom u adattati għall-aspettattivi taċ-ċittadini, f’termini ta’ sikurezza, trasparenza u affidabbiltà tal-katina alimentari.

4.7.3.

L-inċertezzi għandhom ikunu rikonoxxuti u deskritti, filwaqt li jiġi rrapportat kwalunkwe nuqqas ta’ data jew fil-kwistjonijiet relatati mal-metodoloġija tal-analiżi mhux armonizzata. F’dan ir-rigward huwa essenzjali li l-komunikaturi jibagħtu messaġġi koerenti bejniethom u li l-mezzi ta’ komunikazzjoni jkunu interattivi u verifikabbli b’monitoraġġ kontinwu tal-effettività tagħhom.

4.7.4.

Il-KESE jemmen ukoll li huwa indispensabbli li l-miżuri ta’ komunikazzjoni jkunu akkumpanjati minn kampanji kontra l-informazzjoni ħażina u t-twemmin falz, biex jiġi evitat li l-analiżijiet korretti tar-riskju jintużaw b’ingann biex jimblukkaw l-innovazzjonijiet, speċjalment tal-SMEs.

4.7.5.

Huwa importanti li tiżdied il-koordinazzjoni mal-awtoritajiet u l-aġenziji nazzjonali għal sistema ta’ twissija effikaċi u biex tiġi żgurata l-konsistenza fil-komunikazzjoni u jiġi stabbilit djalogu strutturat u sistematiku mas-soċjetà ċivili, fejn il-KESE, bl-istrutturi ddedikati tiegħu għas-Sistemi Alimentari Sostenibbli jista’ jiżgura kontribut siewi u konkret.

4.7.6.

Fl-aħħar nett, għandhom jissaħħu l-koordinazzjoni u l-kooperazzjoni internazzjonali mal-imsieħba kummerċjali ewlenin tagħna, speċjalment fil-kuntest tal-ftehimiet ta’ kummerċ ħieles, biex jiġu żgurati linji gwida komuni għall-valutazzjoni tar-riskju u biex jiġu żviluppati kriterji tal-metodoloġija tal-valutazzjoni armonizzati, f’mod koerenti mal-kopertura tar-riskji globali permezz tal-Codex Alimentarius.

4.8.

Bl-istess mod, l-EFSA għandha tieħu l-inkarigu li tipprovdi indikazzjonijiet u informazzjoni ċari li jistgħu jiggwidaw b’ċertezza u prevedibbiltà lill-intrapriżi li jissottomettu l-applikazzjonijiet.

4.9.

F’dan ir-rigward, sabiex ikollha l-elementi ewlenin kollha fuq fajl speċifiku, l-EFSA għandha tiddjaloga aktar mal-kumpaniji fl-analiżi ta’ fajl speċifiku billi tipprovdi d-data inizjali għad-dispożizzjoni tagħha u tikkompletaha bl-indikazzjonijiet tal-kumpaniji involuti.

4.10.

Skont il-KESE għandha tissaħħaħ l-indipendenza tar-regolaturi, li jikkomplementaw l-ħidma tal-EFSA, biex dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet u l-pubbliku jiftakru dwar l-importanza ta’ data ta’ kwalità tajba, irrispettivament mis-sors tagħha. Sorveljanza akbar mill-pubbliku tal-funzjonijiet ta’ valutazzjoni tar-riskju tal-EFSA minn stadju bikri tal-proċess, kif isir permezz tal-iStakeholder Engagement Approach, attwalment tiggarantixxi li tissaħħaħ ir-relazzjoni bejn il-partijiet interessati kollha.

4.11.

Il-KESE jappella għal proċeduri dejjem aktar effiċjenti u trasparenti li fl-istess ħin jiżguraw bilanċ ġust mal-isfidi li jridu jiġu ffaċċjati f’termini ta’ rekwiżiti tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali tas-sidien tad-data.

4.12.

Il-KESE jappoġġja t-talba reċenti tal-Forum Konsultattiv tal-EFSA għal aktar investimenti pubbliċi fir-riċerka dwar is-sikurezza tal-ikel, biex jiġi evitat li r-riċerka sponsorjata mill-industrija tista’ trawwem interessi differenti mill-interess pubbliku u biex tiġi żgurata kunfidenza sħiħa fil-valutazzjoni tar-riskju alimentari tal-UE.

4.13.

Rigward il-governanza tal-EFSA, il-KESE jappoġġja l-proposta ta’ involviment akbar tal-Istati Membri fl-istruttura tal-ġestjoni u fil-gruppi ta’ esperti xjentifiċi tal-EFSA, billi l-kompożizzjoni tal-Bord ta’ Ġestjoni tiġi allinjata mal-istandards stabbiliti mill-Common Approach on Decentralized Agencies (Approċċ Komuni dwar Aġenziji Deċentralizzati), b’mod parallel mat-tisħiħ ta’ djalogu strutturat mas-soċjetà ċivili.

5. Kummenti speċifiċi

5.1.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjoni il-proposta ta’ reġistru tal-istudju sakemm ikun aċċessibbli faċilment onlajn u jkun jinkludi l-identità tal-esperti u tal-laboratorji ċertifikati interessati, id-dikjarazzjonijiet ġuramentati ta’ nuqqas ta’ kunflitt ta’ interess, id-deskrizzjoni tal-għanijiet u tal-kumplessità tal-istudju, ir-riżorsi tekniċi u finanzjarji ddedikati u s-sorsi tagħhom, iż-żmien u l-metodi ta’ komunikazzjoni interattiva adottati, kif ukoll kwalunkwe studju ta’ verifika mitlub.

5.2.

Il-leġislazzjoni ta’ referenza għall-istandards tal-laboratorju hija l-2004/10/KE, għall-istandards ta’ Prattika Tajba tal-Laboratorju-GLP, imfassla mill-OECD (11). Il-leġislazzjoni u l-funzjonament tal-laboratorji tas-sikurezza tal-ikel (12) għandhom ikunu akkumpanjati minn sistemi ta’ awditjar tal-ipproċessar tad-data, biex ikun żgurat li l-istudji huma konformi mar-realtà.

5.3.

Il-KESE jemmen li hemm bżonn isir segwitu tal-ftehim bejn l-EFSA u ċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka, b’mod partikolari fir-rigward tal-attivitajiet konġunti dwar l-ikel u l-għalf, il-metodi alternattivi għall-protezzjoni tal-annimali, l-esponiment ikkombinat għal sustanzi u taħlitiet kimiċi, u l-ġbir ta’ data bażika għall-valutazzjonijiet tar-riskju. B’mod partikolari, l-EFSA u ċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka jeħtieġ jiżviluppaw metodoloġiji xjentifiċi armonizzati, li jiżguraw il-kwalità, l-komparabbiltà, it-trasparenza, l-inklużività u l-ekwità fil-konfront tal-partijiet interessati kollha.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) ĠU C 268, 14.8.2015, p. 1.

(2) Ara http://ec.europa.eu/citizens-initiative/public/initiatives/successful/details/2017/000002

(3) Ara: Executive Summary of the Refit Evaluation of the General Food Law (Regolament (KE) Nru 178/2002){SWD(2018) 38 final} [Mhux disponibbli bil-Malti].

(4) Ara SWD (2018) 37 final, 15.1.2018.

(5) ĠU C 268, 14.8.2015, p. 1.

(6) ĠU C 268, 14.8.2015, p. 1.

(7) Idem.

(8) ĠU C 129, 11.4.2018, p. 18.

(9) Ittra tal-Ombudsman Ewropew

(10) Idem.

(11) OECD Principles of Good Laboratory Practice.

(12) Ara r-Regolament KE Nru 882/2004.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/165

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar prattiki kummerċjali inġusti fir-relazzjonijiet minn negozju għal negozju fil-katina tal-provvista tal-ikel”

[COM(2018) 173 final]

(2018/C 440/28)

Relatur:

Peter SCHMIDT

Konsultazzjoni	Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 30.4.2018 Parlament Ewropew, 2.5.2018
Bażi legali	Artikoli 43(2) u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Deċiżjoni tal-Bureau	22.5.2018
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	5.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	172/1/3

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1

Il-prattiki kummerċjali inġusti (UTPs – Unfair trading practices) fil-katina tal-provvista tal-ikel joriġinaw minn żbilanċi ta’ poter fost l-operaturi fil-katina kollha u jwasslu għal effetti ekonomiċi, soċjali u ambjentali negattivi. Il-KESE jilqa’ l-proposta tal-Kummissjoni biex titnaqqas l-okkorrenza tal-UTPs bħala l-ewwel pass meħtieġ sabiex ikunu protetti l-operaturi aktar dgħajfa, partikolarment il-bdiewa, il-ħaddiema u ċerti operaturi, u biex tittejjeb il-governanza fil-katina tal-provvista tal-ikel. Approċċ regolatorju u qafas leġislattiv b’mekkaniżmi ta’ infurzar effettivi u b’saħħithom huwa l-mod kif il-UTPs jistgħu jiġu indirizzati b’mod effettiv fil-livell tal-UE.

1.2

Madankollu, il-KESE jinnota b’dispjaċir li l-Kummissjoni introduċiet biss standard minimu komuni ta’ protezzjoni madwar l-UE bil-projbizzjoni ta' għadd speċifiku ta’ UTPs biss. Hemm il-ħtieġa għal projbizzjoni fuq il-prattiki abbużivi kollha.

1.3

Rigward il-limitazzjoni tal-protezzjoni kontra l-UTPs unikament għall-fornituri tal-SMEs fir-rigward tal-bejgħ tagħhom lil akwirenti li mhumiex SMEs, il-KESE jemmen li dan mhux biżżejjed biex tiġi indirizzata l-problema tal-iżbilanċi ta’ poter b’mod effettiv u li dan mhux se jkollu impatt sinifikanti. Il-protezzjoni għandha tiġi estiża għall-operaturi kollha, kbar u żgħar, ġewwa u barra l-UE. Anke meta operaturi kbar jisfaw vittmi tal-UTPs, l-effett ekonomiku ħafna drabi jgħaddi fuq l-atturi l-aktar dgħajfa fil-katina.

1.4

Rigward l-infurzar, il-KESE jilqa' l-proposta tal-Kummissjoni li jinħoloq qafas armonizzat tal-UE tal-awtoritajiet tal-infurzar. Madankollu, il-mekkaniżmi tal-infurzar għandhom jissaħħu wkoll, pereżempju permezz ta' proċedura speċifika tal-ombudsman, azzjoni kollettiva u infurzar tal-liġi mill-awtoritajiet, sabiex tiġi protetta l-anonimità tal-ilmentatur. Tali mekkaniżmi għandhom ikunu akkumpanjati wkoll bil-possibbiltà li jintroduċu sanzjonijiet. Biex jiġi ffaċilitat il-proċess tal-ilmenti, il-kuntratti bil-miktub għandhom ikunu obbligatorji, u dan jirriżulta f'aktar ġustizzja fin-negozjati.

1.5

Minbarra li tindirizza l-UTPs, il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni tinkoraġġixxi u tappoġġja mudelli ta’ negozju li jaqdu rwol sabiex jagħmlu l-katina tal-provvista sostenibbli (eż. jqassruha, iżidu t-trasparenza eċċ.), jibbilanċjawha mill-ġdid u jtejbu l-effiċjenza, sabiex issaħħaħ il-bilanċ tal-poter.

1.6

Fl-aħħar iżda mhux l-inqas, il-KESE jtenni li l-promozzjoni ta' prattiki kummerċjali aktar ġusti għandha tagħmel parti minn politika komprensiva tal-UE dwar l-ikel, li tiżgura li l-katina tal-provvista tal-ikel tkun ekonomikament, soċjalment u ambjentalment aktar sostenibbli, bil-għan li jiġu implimentati l-Għanijiet ta' Żvilupp Sostenibbli tan-NU.

2. Introduzzjoni

2.1

Il-prattiki kummerċjali inġusti (UTPs) huma definiti bħala “prattiki minn negozju għal negozju li jiddevjaw minn imġiba kummerċjali korretta, huma kuntrarji għall-bona fide u n-negozjar ġust u jiġu imposti b'mod unilaterali minn sieħeb kummerċjali wieħed fuq ieħor” (1). Il-katina tal-provvista alimentari hija partikolarment vulnerabbli għall-UTPs, minħabba żbilanċi qawwija bejn operaturi żgħar u kbar. Il-UTPs jistgħu jseħħu fl-istadji kollha tal-katina tal-provvista, u dawk li joriġinaw f’livell wieħed tal-katina jista’ jkollhom effetti fuq partijiet oħrajn tal-katina, abbażi tal-poter fis-suq tal-atturi involuti (2).

2.2

Kif deskritt fid-dettall fl-Opinjoni tal-KESE dwar “Ktajjen tal-provvista agroalimentari iktar ġusti” adottata f’Ottubru 2016 (3), il-konċentrazzjoni tal-poter ta’ negozjar wasslet għal abbuż minn pożizzjonijiet dominanti, li wassal biex operaturi aktar dgħajfa jsiru dejjem aktar vulnerabbli għal UTPs. Dan jittrasferixxi r-riskju ekonomiku mis-suq 'il fuq fil-katina tal-provvista u jħalli impatt partikolarment negattiv fuq il-konsumaturi u xi operaturi, eż. il-bdiewa, il-ħaddiema u l-SMEs. Il-problema tal-UTPs ġiet rikonoxxuta mill-partijiet interessati kollha fil-katina tal-provvista tal-ikel, u kien irrappurtat li l-maġġoranza tal-operaturi esperjenzaw UTPs (4).

2.3

B'mod partikolari, għandu jiġi enfasizzat l-impatt fuq il-konsumaturi. Il-pressjonijiet tal-prezzijiet iġiegħlu lill-proċessuri tal-ikel jipproduċu bl-irħas prezz possibbli – li jista' jaffettwa l-kwalità tal-ikel disponibbli għall-konsumaturi, kif ukoll is-sikurezza alimentari. Sabiex jitnaqqsu l-ispejjeż, f'ċerti każijiet il-kumpaniji jużaw materja prima irħas, li taffettwa l-kwalità u l-valur tal-oġġetti tal-ikel – pereżempju, l-użu ta' xaħmijiet trans f'ħafna prodotti li jissostitwixxu żjut u xaħmijiet aktar tajbin għas-saħħa mill-Ewropa (5).

2.4

Il-pressjoni fuq l-aktar operaturi dgħajfa fil-katina tal-provvista tal-ikel qed tiżdied. Skont data reċenti tal-Eurostat, is-sehem tal-valur miżjud gross tal-bejjiegħa bl-imnut għadu qed jikber. Dan jirriżulta minn konċentrazzjoni ogħla tas-settur tal-bejgħ bl-imnut u tal-ipproċessar fil-katina tal-provvista tal-ikel, minħabba interpretazzjoni skorretta fil-liġi dwar il-kartelli. Għalhekk, il-funzjonament tal-katina tal-provvista tal-ikel għandu jittejjeb sabiex jiġi żgurat tqassim ġust tad-dħul tul il-katina tal-provvista. Madankollu, ir-relevanza tal-bejjiegħa bl-imnut ma tistax tiġi sottovalutata, meta jitqies ir-rwol tagħhom biex ifornu l-oġġetti ta' kuljum.

2.5

L-indirizzar tal-UTPs huwa wieħed mill-komponenti ewlenin biex jiġi żgurat funzjonament aħjar tal-katina tal-provvista tal-ikel, flimkien mat-tnaqqis tal-volatilità tal-prezzijiet fis-swieq u t-tisħiħ tar-rwol tal-organizzazzjonijiet tal-produtturi. F’Ġunju 2016, Riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew (6) appellat lill-Kummissjoni sabiex tipproponi qafas legali li jikkonċerna l-UTPs – appell li ġie mtenni f’Ottubru 2016 mill-KESE u f’Novembru 2016 mit-Task Force għas-Swieq Agrikoli.

2.6

Diversi inizjattivi leġislattivi diġà jeżistu f’20 Stat Membru sabiex jiġu indirizzati l-UTPs. Flimkien mal-Inizjattiva tal-Katina tal-Provvista (SCI) eżistenti, dan qajjem kuxjenza dwar l-iżbilanċ tal-poter fil-katina tal-provvista tal-ikel. Madankollu, sa issa, huma verament ftit l-approċċi nazzjonali jew volontarji eżistenti li solvew il-kwistjoni tal-UTPs. Il-Kummissjoni ddeċidiet li tressaq proposta leġislattiva speċifika f'April 2018, fejn tirrikonoxxi li t-taħlita ta’ regoli dwar il-UTP fl-Istati Membri, jew in-nuqqas tagħha, hija mistennija li tfixkel l-għan tat-Trattat li jiżgura standard ta’ għajxien ġust għall-komunità agrikola (7).

3. Proposta tal-Kummissjoni

3.1

Permezz tad-Direttiva proposta, il-Kummissjoni għandha l-għan li tnaqqas l-okkorrenza tal-UTPs fil-katina tal-provvista tal-ikel billi tintroduċi standard minimu komuni ta' protezzjoni madwar l-UE, li jikkonsisti minn lista ta' UTPs speċifiċi pprojbiti, jiġifieri: ħlasijiet tard għal oġġetti tal-ikel li jitħassru malajr, kanċellazzjonijiet ta' ordnijiet tal-aħħar minuta, bidliet unilaterali jew retroattivi fil-kuntratti u fornituri li jkunu sfurzati jħallsu għal prodotti moħlija. Prattiki oħrajn se jiġu permessi biss jekk ikunu soġġetti għal ftehim bil-quddiem ċar u mhux ambigwu bejn il-partijiet: akkwirent li jirritorna oġġetti tal-ikel mhux mibjugħa lil fornitur; akkwirent li jeżiġi ħlas mingħand il-fornitur sabiex jiżgura jew iżomm ftehim ta' forniment fuq l-oġġetti tal-ikel; fornitur li jħallas għall-promozzjoni jew il-kummerċjalizzazzjoni ta' prodotti tal-ikel mibjugħa mill-akkwirent.

3.2

Il-protezzjoni fil-konfront tal-UTPs tapplika biss għall-bejgħ ta’ prodotti tal-ikel minn fornitur li jkun intrapriża żgħira u ta’ daqs medju (SME) lil akkwirent li ma jkunx SME (8).

3.3

Barra minn hekk, il-proposta tal-Kummissjoni tirrikjedi lill-Istati Membri jaħtru awtorità pubblika inkarigata biex tinforza r-regoli l-ġodda. Fil-każ li tkun ingħatat prova ta' ksur, il-korp responsabbli se jkun kompetenti biex jimponi sanzjoni proporzjonata u dissważiva. Din l-awtorità tal-infurzar se jkollha l-kapaċità li tiftaħ investigazzjonijiet fuq l-inizjattiva tagħha stess jew abbażi ta' lment. F'dan il-każ, il-partijiet li jkunu qed iressqu lment se jitħallew jagħmlu talba għal kunfidenzjalità u anonimità sabiex il-pożizzjoni tagħhom fil-konfront tas-sieħeb kummerċjali tagħhom tiġi protetta. Se jiġi stabbilit ukoll mekkaniżmu ta' kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet tal-infurzar u dan se jiġi ffaċilitat mill-Kummissjoni sabiex jiġi permess l-iskambju tal-aħjar prattika.

4. Kummenti ġenerali

4.1

Il-KESE jilqa’ l-proposta tal-Kummissjoni bħala l-ewwel pass kruċjali għall-bidu ta’ proċess leġislattiv biex jiġu rregolati l-UTPs madwar l-UE, kif irrakkomanda bil-qawwa fl-Opinjoni tiegħu tal-2016. Dan huwa żvilupp neċessarju biex operaturi aktar dgħajfa fil-katina tal-provvista tal-ikel, jiġifieri l-bdiewa u l-ħaddiema, jiġu protetti u l-introjtu tagħhom ikun inqas volatili u aktar stabbli. B'mod partikolari, il-proposta tgħin biex jiġi indirizzat in-nuqqas ta' poter tan-negozjar tagħhom, biex b'hekk tittejjeb il-governanza tal-katina tal-provvista tal-ikel.

4.2

Fid-dokument tagħha, il-Kummissjoni tirrikonoxxi li l-Inizjattiva tal-Katina tal-Provvista (SCI) ta' madwar l-UE x'aktarx mhix se tiżviluppa f'qafas ta' governanza komprensiv li jibdel il-miżuri leġislattivi, inkluż l-infurzar, f'miżuri superfluwi (9). F'dan il-kuntest, il-KESE jtenni li l-SCI u skemi volontarji nazzjonali oħrajn fil-fatt jistgħu jkunu utli biss bħala żieda – mhux biex jissostitwixxu – mekkaniżmi ta' infurzar legali effettivi u robusti fil-livell tal-Istati Membri (10).

4.3

Il-KESE jilqa' wkoll il-promozzjoni ta' netwerk armonizzat tal-UE tal-awtoritajiet tal-infurzar, kif ġie rakkomandat fl-opinjoni preċedenti tiegħu. Huwa kruċjali li tiġi żgurata kooperazzjoni effettiva bejn l-awtoritajiet tal-infurzar għall-indirizzar tal-UTPs transnazzjonali li nkella jistgħu jitħallew mhux ikkontestati.

4.4

Madankollu, il-KESE jiddispjaċih li l-Kummissjoni adottat approċċ ta' armonizzazzjoni minima, li mhuwiex biżżejjed biex jiġu indirizzati l-prattiki abbużivi kollha li qed iseħħu tul il-katina tal-provvista tal-ikel. B'mod partikolari, il-Kumitat jinnota b'dispjaċir kbir li x-xerrejja huma l-uniċi li jistgħu jwettqu prattiki abbużivi u għadd limitat biss ta' UTPs huma pprojbiti f'dan il-qafas, kif spjegat ulterjorment fil-kapitolu 5.

4.5

Il-KESE jistaqsi wkoll dwar il-proposta tal-Kummissjoni li tillimita l-protezzjoni kontra l-UTPs biss għall-fornituri tal-SMEs fir-rigward tal-bejgħ tagħhom lil akkwirenti li ma jkunux SMEs. Biex tkun effettiva u tirnexxi, il-protezzjoni kontra l-UTPs għandha tkun applikabbli għall-atturi kollha fil-katina tal-provvista, irrispettivament mid-daqs tagħhom, sabiex ikun hemm impatt fuq ir-relazzjonijiet kummerċjali kollha. Madankollu, il-KESE jagħraf il-vulnerabbiltà tal-SMEs. Il-proposta tonqos ukoll milli tindirizza l-kwistjoni tal-iżbilanċ tal-poter ta' negozjar u d-dipendenza ekonomika, li mhux neċessarjament tikkoinċidi mad-dimensjoni ekonomika tal-operaturi.

4.6

Il-kamp ta' applikazzjoni tal-proposta mhuwiex wiesa' biżżejjed u għandu jkopri wkoll kemm prodotti agrikoli mhux tal-ikel, bħal pereżempju prodotti ortikulturali, kif ukoll l-għalf.

4.7

L-indirizzar tal-UTPs huwa komponent essenzjali (flimkien mat-tnaqqis tal-volatilità tas-suq u t-tisħiħ tar-rwol tal-organizzazzjonijiet tal-produtturi) biex il-katina tal-provvista tal-ikel tkun ekonomikament, soċjalment u ambjentalment aktar sostenibbli. Il-KESE jtenni li l-promozzjoni ta' prattiki kummerċjali aktar ġusti għandha tagħmel parti minn politika komprensiva tal-UE dwar l-ikel bil-għan li jiġu implimentati l-Għanijiet ta' Żvilupp Sostenibbli (SDGs) tan-NU. B'mod partikolari, tali politika komprensiva għandha tiżgura prezzijiet ġusti għall-produtturi sabiex il-biedja tibqa' vijabbli (11).

4.8

Minkejja li dan imur lil hinn mill-kamp ta' applikazzjoni tal-proposta tal-Kummissjoni, il-KESE għal darb'oħra jenfasizza l-ħtieġa tal-promozzjoni favur apprezzament akbar tal-ikel mis-soċjetà inġenerali, u jappoġġja t-tnedija ta' kampanja ta' informazzjoni u ta' sensibilizzazzjoni madwar l-Ewropa dwar “il-valur tal-ikel” (12) u l-limitazzjoni tal-iskart tal-ikel f’kollaborazzjoni mal-organizzazzjonijiet ikkonċernati.

5. Kummenti speċifiċi

Lista' ta' UTPs ipprojbiti

5.1

Il-UTPs ġeneralment jistgħu jiġu definiti bħala prattiki li jitbiegħdu b'mod sinifikanti minn imġiba kummerċjali ġusta u huma kontra l-bona fide u n-negozjar ġust (13). Dan jinkludi wkoll l-prattiki kollha fejn iseħħ it-trasferiment ta’ riskju mhux ġustifikat jew sproporzjonat għal fuq parti kontraenti.

5.2

Il-Kummissjoni pprojbixxiet biss għadd speċifiku ta' UTPs. Il-KESE jtenni li hija meħtieġa projbizzjoni fuq il-prattiki inġusti kollha, pereżempju (iżda mhux esklużivament) dawn li ġejjin, kif diġà ġie rakkomandat fl-Opinjoni preċedenti tiegħu:

—	trasferiment inġust tar-riskju kummerċjali;

—	termini kuntrattwali mhux ċari jew mhux speċifikati;

—	bidliet unilaterali jew retroattivi fil-kuntratti, inkluż il-prezz;

—	kwalità aktar baxxa tal-prodotti, jew informazzjoni tal-konsumatur mingħajr ebda komunikazzjoni, konsultazzjoni jew ftehim mal-akkwirenti;

—	kontribuzzjonijiet għal spejjeż promozzjonali jew kummerċjali;

—	dewmien fil-pagamenti;

—	tariffi ta' elenkar jew ta' lealtà;

—	imposti għall-pożizzjoni fuq l-ixkafef;

—	talbiet għal prodotti li marru jew li ma nbigħux;

—	l-użu ta' speċifikazzjonijiet kożmetiċi biex jiġu rrifjutati kunsinni tal-ikel jew jitnaqqas il-prezz imħallas;

—	pressjoni biex jitnaqqsu l-prezzijiet;

—	imposti għal servizzi fittizji;

—	kanċellazzjonijiet tal-aħħar minuta u tnaqqis tal-volum previst;

—	theddid ta' tneħħija mil-listi;

—	imposti fissi li l-kumpaniji jimponu fuq il-fornituri bħala rekwiżit għall-inklużjoni f'lista ta' fornituri (“ħallas biex tibqa'”).

L-Istati Membri għandu jkollhom l-opportunità li jestendu l-lista f'konformità mas-sitwazzjoni speċifika fil-pajjiż tagħhom.

5.3

Il-KESE jitlob projbizzjoni effettiva għall-bejjiegħa tal-ikel bl-imnut li jbiegħu bi prezzijiet orħos mill-prezz tal-kost (14). B'mod partikolari, il-KESE jirrakkomanda li l-fornituri, bħall-bdiewa, jitħallsu prezz ekwu u ġust li jippermetti lill-fornituri jirċievu dħul li jkun adegwat għall-investiment, l-innovazzjoni u l-produzzjoni sostenibbli.

5.4

Il-UTPs li jiġu espliċitament ipprojbiti fil-proposta tal-Kummissjoni huma relatati kollha ma' sitwazzjonijiet fejn ikun hemm kuntratt preeżistenti. Madankollu, każijiet bħal pressjoni fuq l-operaturi jseħħu b'mod ħafna aktar frekwenti qabel ma jiġi ffirmat kuntratt. Għalhekk, l-eżempji għandhom jitwessgħu sabiex jinkludu l-każ fejn impriża (b'saħħa fis-suq) tirrikjedi lil impriża oħra biex tagħtiha xi vantaġġi mingħajr ebda raġuni oġġettivament ġustifikata (ara wkoll il-paragrafu 19(2), il-punt 5 tal-Liġi Ġermaniża dwar ir-Restrizzjonijiet fuq il-Kompetizzjoni (GWB)). Din id-dispożizzjoni fil-liġi antitrust Ġermaniża wriet li hija mezz adatt kif jiġi miġġieled l-abbuż tas-saħħa tax-xerrej. Id-deċiżjoni tal-Qorti Federali Ġermaniża tal-Ġustizzja (BGH) fil-każ “Hochzeitsrabatte” (ribassi għat-tiġijiet) tagħti illustrazzjoni impressjonanti ta' dan fil-kuntest tar-relazzjoni bejn bejjiegħ bl-imnut Ġermaniż b'saħħtu u l-fornituri tiegħu (15).

Definizzjoni ta' SME

5.5

Il-limitazzjoni tal-protezzjoni kontra l-UTPs għall-fornituri tal-SME biss mhijiex biżżejjed biex tiġi indirizzata b'mod effettiv il-problema ta' żbilanċi tul il-katina tal-provvista tal-ikel. Il-KESE jenfasizza l-“effett ta' domino” li jista’ jinħoloq meta operaturi kbar jisfaw vittmi ta' UTPs. Il-UTPs għandhom effett negattiv ċar indipendentament minn min hu responsabbli. Inevitabbilment, l-effett ekonomiku jgħaddi fuq l-atturi l-aktar dgħajfa fil-katina tal-provvista tal-ikel, jiġifieri l-bdiewa, il-ħaddiema, ċerti operaturi u anke l-konsumaturi.

5.6

Argument ieħor biex tiġi estiża l-protezzjoni hija li l-operaturi l-kbar b'mod partikolari jistgħu jiddiskriminaw kontra l-SMEs u jeskluduhom mill-katina tal-provvista, minħabba r-riskju li jirċievu l-ilmenti. F’dan il-kuntest, il-KESE jerġa’ jirrikonoxxi l-vulnerabbiltà tal-SMEs.

Infurzar

5.7

Bil-ħsieb ta' infurzar tal-liġi effettiv, għandha ssir distinzjoni bejn l-infurzar tal-liġi privata (għadu mhux previst fil-proposta tal-Kummissjoni) u l-infurzar tal-liġi mill-awtoritajiet. Għandu jiġi enfasizzat mill-bidu nett li d-dritt tal-parti kkonċernata għal anonimità jrid jiġi kkunsidrat b'mod suffiċjenti, peress li ħafna impriżi jżommu lura milli jieħdu azzjoni kontra l-abbużi minħabba l-biża' ta' rappreżalji bħal tneħħija mil-listi (il-“fattur ta' biża'”).

5.7.1

Infurzar tal-liġi privata

Fir-rigward tal-infurzar tal-liġi privata, il-parti kkonċernata għandu jkollha aċċess għal inibizzjonijiet ta' projbizzjoni u elminazzjoni u talbiet għal danni. Iżda minħabba l-“fattur ta' biża'”, tali rimedji għandhom importanza pjuttost minuri. Barra minn hekk, l-assoċjazzjonijiet kollha kkonċernati għandhom ikunu jistgħu japplikaw għal inibizzjonijiet projbitorji u eliminatorji. Dan jiggarantixxi protezzjoni speċjali tal-parti kkonċernata fir-rigward tal-anonimità, fil-każ li l-prattika kummerċjali inġusta tiġi mmirata lejn diversi impriżi (eż. operatur tal-ikel li jirrikjedi li l-fornituri/xerrejja kollha tiegħu jikkontribwixxu għal kwalunkwe spiża addizzjonali).

Il-parti jew l-assoċjazzjoni kkonċernata għandha tingħata l-għażla li tressaq dawn it-talbiet jew quddiem qorti jew quddiem ombudsman. Il-proċedura tal-ombudsman ikollha l-vantaġġ li t-tilwim ma jkollux għalfejn isir fil-pubbliku. Għandha tiġi stabbilita proċedura speċifika tal-ombudsman. L-ombudsman għandu jirċievi wkoll setgħat speċifiċi għat-teħid tad-deċiżjonijiet. Fil-parti l-kbira tal-każijiet, proċedimenti volontarji ma jkunux effettivi jew ma jipprovdux rimedji reali.

Barra minn hekk, il-KESE jħeġġeġ lill-operaturi biex jiżviluppaw inizjattivi sabiex jippromovu bidla kulturali u jtejbu l-korrettezza fil-katina tal-provvista.

5.7.2

Infurzar tal-liġi mill-awtoritajiet

Minħabba l-“fattur tal-biża'”, l-infurzar mill-awtoritajiet għandu rwol partikolarment importanti f'dan il-qasam, li għalhekk jeħtieġ regolamentazzjoni. Għalhekk, awtoritajiet bħall-Kummissjoni u l-awtoritajiet nazzjonali tal-kompetizzjoni għandhom jingħataw setgħat ta' investigazzjoni u ta' infurzar estensivi. Hawnhekk, ir-regoli tal-kompetizzjoni stabbiliti fir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1/2003 dwar l-implimentazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni mniżżlin fl-Artikoli 81 (issa 101) u 82 (issa 102) tat-Trattat jistgħu jservu bħala eżempju. (Meta mqabbel ma' dan, l-Artikolu 6 tal-proposta għal direttiva huwa ħafna aktar dgħajjef.) L-Artikolu 17 tar-Regolament b'mod partikolari jipprevedi investigazzjonijiet fis-setturi tal-ekonomija u f'tipi ta' ftehimiet. Li kieku l-awtoritajiet ikollhom is-setgħa li jistabbilixxu imposti fuq il-profitti, dan jista' jkollu effett deterrenti ulterjuri.

Katini alternattivi tal-provvista tal-ikel

5.8

Il-KESE jtenni li għandhom jiġu mħeġġa u appoġġjati mudelli kummerċjali alternattivi li jkollhom rwol biex iqassru l-katina tal-provvista bejn il-produtturi tal-ikel u l-konsumatur aħħari, inklużi l-pjattaformi diġitali, u li r-rwol u l-pożizzjoni tal-kooperattivi u l-organizzazzjonijiet tal-produtturi għandhom jissaħħu sabiex jerġa' jiġi stabbilit il-bilanċ tal-poter (16). Dan għandu jkun is-suġġett ta’ opinjoni futura tal-KESE.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) Kummissjoni Ewropea, 2014.

(2) Rapport mit-Task Force għas-Swieq Agrikoli, Novembru 2016 (Mhux disponibbli bil-Malti): https://ec.europa.eu/agriculture/sites/agriculture/files/agri-markets-task-force/improving-markets-outcomes_en.pdf.

(3) ĠU C 34, 2.2.2017, p. 130.

(4) Komunikazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea, 15 ta' Lulju 2014, L-indirizzar ta' prattiki kummerċjali żleali (PKŻ) fil-katina ta' provvista alimentari bejn in-negozji.

(5) ĠU C 34, 2.2.2017, p. 130.

(6) Ir-Riżoluzzjoni tal-PE tas-7 ta' Ġunju 2016 dwar prattiki kummerċjali inġusti fil-katina tal-provvista tal-ikel (2015/2065 (INI))

(7) COM(2018) 173 final.

(8) Id-definizzjoni ta’ SME skont ir-Regolament (UE) Nru 1308/2013.

(9) COM(2018) 173 final.

(10) ĠU C 34, 2.2.2017, p. 130.

(11) ĠU C 129, 11.4.2018, p. 18.

(12) ĠU C 34, 2.2.2017, p. 130.

(13) COM(2014) 472 final.

(14) ĠU C 34, 2.2.2017, p. 130.

(15) Ara: Bundesgerichtshof (BGH), 23.01.2018, KVR 3/17, Wirtschaft und Wettbewerb (WuW) 2018, 209 – Hochzeitsrabatte.

(16) ĠU C 34, 2.2.2017, p. 130.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/171

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Europew u tal-Kunsill li jistabbilixxi pjan pluriennali għall-istokkijiet tal-ħut fl-Ilmijiet tal-Punent u fl-ilmijiet tal-madwar, u għas-sajd li jisfrutta dawk l-istokkijiet, u li jemenda r-Regolament (UE) 2016/1139 li jistabbilixxi pjan pluriennali għall-Baħar Baltiku, u li jħassar ir-Regolamenti (KE) Nru 811/2004, (KE) Nru 2166/2005, (KE) Nru 388/2006, (KE) Nru 509/2007 u (KE) Nru 1300/2008”

(COM(2018) 149 final — 2018/0074 (COD))

(2018/C 440/29)

Relatur uniku:

Gabriel SARRÓ IPARRAGUIRRE

Konsultazzjoni mitluba mill-Kunsill	12.4.2018
Konsultazzjoni mitluba mill-Parlament Ewropew	16.4.2018
Bażi legali	L-Artikoli 43(2) u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Deċiżjoni tal-Bureau tal-Kumitat	17.4.2018
Kummissjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	5.9.2018
Adottata fis-sessjoni plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	182/1/2

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jikkunsidra li l-istabbiliment ta’ pjan pluriennali huwa miżura adatta għall-ġestjoni tal-ilmijiet tal-Punent, għalkemm għandhom jitqiesu l-karatteristiċi speċifiċi tas-sajd li jseħħ fl-ilmijiet tal-Majjistral u tal-Lbiċ.

1.2.

Il-Kumitat jemmen li dan ir-Regolament għandu jkun f’konformità mal-għanijiet tal-Politika Komuni tas-Sajd (PKS), u għalhekk għandu jsemmi l-importanza tal-komponent soċjoekonomiku meta jiġu allokati l-opportunitajiet tas-sajd.

1.3.

Il-KESE jitlob li, permezz tar-reġjonalizzazzjoni, il-listi ta’ speċijiet milquta minn dan ir-Regolament jiġu aġġornati, minħabba li xi wħud minnhom jagħmlu diffiċli l-ġestjoni tas-sajd imħallat minħabba l-qbid żgħir tagħhom, peress li huma kkunsidrati bħala qbid inċidentali jew anke minħabba n-nuqqas ta’ kwoti f’xi Stati Membri. Dan il-punt huwa dejjem iktar kruċjali speċjalment fid-dawl tad-dħul fis-seħħ imminenti tal-obbligu tal-ħatt l-art u l-feġġa tal-fenomenu ta’ “speċijiet bi kwota limitanti” (choke species), li jistgħu jwasslu, f’xi każijiet, għall-waqfien tas-sajd.

1.4.

Il-Kumitat jinsisti dwar il-ħtieġa li jiżdiedu, permezz tal-Fond Ewropew għall-Affarijiet Marittimi u s-Sajd (FEMS), l-isforzi mmirati lejn riċerka xjentifika biex jinkiseb iżjed għarfien dwar is-sitwazzjoni reali tal-istokkijiet tal-ħut, u b’hekk tiġi evitata, kemm jista’ jkun, l-applikazzjoni tal-kriterju ta’ prekawzjoni filwaqt li jiġi żgurat l-isfruttar sostenibbli ta’ dawn ir-riżorsi mal-medda taż-żmien.

2. Sommarju tal-proposta tal-Kummissjoni

2.1.

Il-Proposta għal Regolament li hija s-suġġett ta’ din l-Opinjoni għandha l-għan li jiġi stabbilit pjan wieħed ta’ ġestjoni għall-istokkijiet tal-ħut demersali, inklużi stokkijiet ta’ ħut tal-baħar fond, li s-sajd tagħhom isir fl-ilmijiet tal-Punent.

2.2.

Dan il-pjan se jiżgura li dawn l-istokkijiet jiġu sfruttati skont il-prinċipji tar-rendiment massimu sostenibbli (MSY), billi jiġi applikat approċċ ekosistemiku u f’konformità mal-kriterju ta’ prekawzjoni. Permezz ta’ dan, huwa mistenni li jiġu offruti opportunitajiet tas-sajd stabbli bbażati fuq l-iżjed informazzjoni xjentifika reċenti, u li tiġi ffaċilitata l-introduzzjoni tal-obbligu ta’ ħatt l-art.

2.3.

L-istokkijiet ser ikollhom jiġu ġestiti skont l-intervalli FMSY (fejn F tfisser mortalità mis-sajd) irrakkommandati mill-Kunsill Internazzjonali għall-Esplorazzjoni tal-Baħar (ICES), sabiex l-opportunitajiet tas-sajd għal speċi partikolari jiġu stabbiliti fl-iktar intervall tal-FMSY baxx disponibbli, għalkemm l-opportunitajiet tas-sajd jistgħu wkoll jiġu stabbiliti f’livelli taħt dawn l-intervalli jew, taħt ċerti kundizzjonijiet u sakemm l-istokk inkwistjoni jkun akbar mill-MSY Btrigger (punt ta’ referenza tal-bijomassa tal-istokk riproduttiv), skont l-ogħla FMSY disponibbli dak iż-żmien.

2.4.

L-opportunitajiet tas-sajd se jiġu stabbiliti, f’kull każ, b’garanzija li teżisti probabbiltà ta’ inqas minn 5 % li l-bijomassa riproduttiva taqa’ taħt il-punt ta’ referenza Blim (punt ta’ referenza ta’ limitu tal-bijomassa)

2.5.

Meta jallokaw dawn l-opportunitajiet tas-sajd, l-Istati Membri għandhom iqisu l-kompożizzjoni probabbli tal-qbid tal-bastimenti li jipparteċipaw f’dan it-tip ta’ sajd.

2.6.

Il-Kummissjoni ngħatat is-setgħa li tadotta, permezz ta’ atti delegati, miżuri tekniċi relatati mal-karatteristiċi jew il-limitazzjonijiet tal-irkapti tas-sajd, sabiex ittejjeb is-selettività tiegħu, tnaqqas il-qabdiet mhux mixtieqa jew tnaqqas l-impatt tas-sajd fuq l-ekosistema, u bl-istabbiliment ta’ daqsijiet minimi għal skopijiet ta’ konservazzjoni, kif ukoll dawk relatati mal-obbligu tal-ħatt l-art.

3. Kummenti ġenerali

3.1.

Il-KESE jikkunsidra li l-istabbiliment ta’ pjan pluriennali huwa miżura adatta biex jiġi ggarantit l-isfruttar tar-riżorsi tas-sajd fuq perjodu ta’ żmien medju u fit-tul fl-ilmijiet tal-Punent.

3.2.

Madankollu, il-Kumitat jemmen li għandhom jiġu kkunsidrati, fl-ipproċessar tal-pjan, l-ispeċifiċitajiet u d-differenzi bejn iż-żoni tas-sajd fl-ilmijiet tal-Majjistral u tal-Lbiċ, skont il-karatteristiċi differenti tal-flotot, l-attività tas-sajd tagħhom (arranġamenti) u t-tul ta’ żmien tal-vjaġġi tas-sajd.

3.3.

Il-KESE jinsisti li l-pjan għandu jikkontribwixxi biex jintlaħqu l-għanijiet kollha tal-PKS, u għalhekk għandhom jiġu kunsidrati wkoll l-istudji dwar l-impatt soċjoekonomiku u l-limitu tal-vijabbiltà ekonomika għal kull waħda mill-arranġamenti soġġetti għar-regolament meta jiġu stabbiliti l-opportunitajiet tas-sajd. Madankollu, dan il-komponent huwa assenti fil-formolazzjoni tal-Proposta għal Regolament.

3.4.

Il-Kumitat huwa mħasseb dwar il-konsegwenzi tal-applikazzjoni tal-kriterju ta’ prekawzjoni f’każijiet ta’ nuqqas ta’ data xjentifika dwar ċertu sajd u l-impatt tiegħu mil-lat ta’ tnaqqis dirett tal-opportunitajiet tas-sajd. Għal din ir-raġuni, il-KESE jitlob lill-Istati Membri u lill-Kummissjoni Ewropea biex iżidu l-isforzi tar-riċerka tagħhom sabiex jiżdied l-għarfien dwar dawn l-istokkijiet. Bl-istess mod, huwa jikkunsidra li, fil-każ li l-evalwazzjonijiet xjentifiċi għall-istokkijiet tas-sajd ma jkunux analitiċi, it-TACs m’għandhomx jitnaqqsu b’mod sinifikanti sakemm jitjiebu l-evalwazzjonijiet.

3.5.

F’każijiet ta’ sajd imħallat fejn jiġu identifikati problemi ta’ speċijiet bi kwota limitanti inklużi fil-pjan li jistgħu jwaqqfu s-sajd tal-ispeċijiet ewlenin fil-mira, il-KESE jikkunsidra li jeħtieġ li tiġi analizzata l-possibbiltà li dawk jiġu esklużi mis-sistema ta’ qabdiet totali permissibbli (TACs), u jipproponi, permezz tar-reġjonalizzazzjoni, miżuri alternattivi ta’ ġestjoni li jiggarantixxu l-istat tajjeb tal-istokkijiet.

3.6.

L-ispeċifiċitajiet assoċjati ma’ ċerti speċijiet u żoni jirrikjedu ġestjoni tas-sajd li, sabiex tkun effettiva, għandha tiffaċilita l-ħolqien ta’ subżoni ta’ ġestjoni fl-istess diviżjoni tal-ICES. Il-Kumitat iħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tinkludi din il-possibbiltà fir-Regolament.

4. Kummenti speċifiċi

4.1.

L-Artikolu 1 jistabbilixxi lista ta’ speċijiet li jagħmluha diffiċli li jiġi ġestit sajd imħallat, li jinkludi speċijiet tal-ilma fond, li għandhom ir-regolament tat-TACs u l-kwoti differenzjati tagħhom stess, u li wkoll huwa biannwali. Għalhekk il-Kumitat jikkunsidra li l-inklużjoni tagħha tiġġenera konfużjoni. Dawn l-ispeċijiet għandhom qbid żgħir jew nuqqas ta’ qbid f’ċerti Stati Membri, peress li huma kkunsidrati bħala aċċessorji, bħalma hu l-każ tal-fonsa ħamra (Beryx spp.). Barra minn hekk, il-paġella ħamra (Pagellus bogaraveo) fid-Diviżjoni IXa tal-ICES, hija assoċjata ma’ għadd ta’ karatteristiċi relatati ma’ żoni tas-sajd (iż-żoni tal-Atlantiku u tal-Mediterran, fejn ma hemmx TACs jew kwoti) u l-fatt li s-sajd tagħha huwa wkoll minn flotot ta’ pajjiżi terzi. Il-KESE huwa tal-fehma li m’għandhiex tiġi inkluża fil-lista peress li mhuwiex ċar sa liema punt dawn il-pajjiżi huma lesti biex jarmonizzaw il-mod ta’ ġestjoni mal-prinċipji u l-interessi tal-UE.

4.2.

Jeżistu wkoll speċijiet bħall-ispnott (Dicentrarchus labrax) u l-merlangu (Merlangus merlangus) taż-żona IXa, li mhumiex soġġetti għal sistema ta’ TACs u għall-kwoti, u għal din ir-raġuni l-Kumitat iqis li r-referenza għalihom għandha titneħħa. Speċijiet oħra bħall-bakkaljaw (Gadus morhua), il-merlangu (Merlangus merlangus) taż-żona VII jew il-merluzz tal-linja sewda (Melanogrammus aeglefinus) għandhom kwota żgħira ħafna għal ċerti Stati Membri, minħabba li jistgħu jkunu, b’mod ċar, limitanti għal ċerti flotot minħabba li huma kkunsidrati bħala speċijiet bi kwota limitanti. Il-Kumitat jikkunsidra li jeħtieġ li jitneħħew mil-lista.

4.3.

Hemm ukoll serje ta’ żbalji fid-definizzjoni u l-ambitu tal-unitajiet funzjonali tal-iskampu (Nephrops norvegicus), u huwa għalhekk li l-KESE huwa tal-fehma li jeħtieġ li jiġu riveduti.

4.4.

Il-Kumitat jikkunsidra li l-istima tal-opportunitajiet tas-sajd skont l-MSY, kif stipulat fl-Artikoli 3, 4 u 5, tissupponi li għandhom jitqiesu biss varjabbli assoċjati mal-konservazzjoni tal-istokkijiet. Il-pjan għandu jikkontribwixxi biex jintlaħqu l-għanijiet kollha tal-PKS, skont l-Artikolu 2 tar-Regolament (UE) Nru 1380/2013, mingħajr ma ssir enfasi biss fuq varjabbli ambjentali u jiġu kkunsidrati wkoll varjabbli soċjali u ekonomiċi, sabiex jiġu evitati bidliet f’daqqa fl-opportunitajiet tas-sajd bejn snin konsekuttivi.

4.5.

Sabiex jiġi evitat li l-ġestjoni annwali tal-opportunitajiet tas-sajd tfixkel l-implimentazzjoni tal-ġestjoni pluriennali u sabiex titħeġġeġ il-parteċipazzjoni tal-partijiet interessati fit-teħid tad-deċiżjonijiet, il-koleġislaturi għandhom jemendaw l-Artikolu 4 tal-proposta tal-pjan ta’ ġestjoni biex jinkludi bażi legali għall-approvazzjoni tar-regoli tal-isfruttar skont il-prinċipji tal-PKS, permezz tar-reġjonalizzazzjoni.

4.6.

L-Artikolu 5(2) jistabbilixxi li l-kriterju ta’ prekawzjoni tal-ġestjoni tas-sajd se jiġi applikat f’dawk il-każijiet fejn ma tkunx disponibbli informazzjoni xjentifika suffiċjenti. Il-KESE jissuġġerixxi li jiġu stabbiliti mekkaniżmi effettivi fil-qafas tal-pjan, permezz tal-FEMS, li jistgħu jżidu il-ġbir ta’ informazzjoni xjentifika fiż-żmien u bil-frekwenza meħtieġa biex jiġi evitat l-għeluq tas-sajd.

4.7.

L-Artikolu 9 jistabbilixxi li, għall-allokazzjoni ta’ opportunitajiet tas-sajd, l-Istati Membri għandhom iqisu l-kompożizzjoni probabbli tal-qbid tal-bastimenti li jipparteċipaw f’sajd imħallat. Il-Kumitat jikkunsidra li dan il-prinċipju jmur lil hinn minn dak stabbilit fl-Artikolu 17 tar-Regolament (UE) Nru 1380/2013 dwar il-kriterji għall-allokazzjoni tal-opportunitajiet tas-sajd għall-Istati Membri.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/174

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Proposta għal Regolament tal-Parlament Europew u tal-Kunsill dwar pjan pluriennali għall-irkupru tal-pixxispad tal-Mediterran u li jemenda r-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1967/2006 u r-Regolament (UE) 2017/2107”

(COM(2018) 229 final — 2018/0109 (COD))

(2018/C 440/30)

Relatur uniku:

Gabriel SARRÓ IPARRAGUIRRE

Konsultazzjoni mitluba mill-Parlament Ewropew	2.5.2018
Konsultazzjoni mitluba mill-Kunsill	14.5.2018
Bażi legali	Artikoli 43(2) u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	22.5.2018
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, Żvilupp Rurali u Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	5.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	181/1/3

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jappoġġja, b’mod ġenerali, il-proposta tal-Kummissjoni Ewropea, li timmira li tittrasponi fil-liġi tal-Unjoni r-Rakkomandazzjoni 16-05 tal-Kummissjoni Internazzjonali għall-Konservazzjoni tat-Tonn Atlantiku (ICCAT), li tistabbilixxi pjan pluriennali għall-irkupru tal-pixxispad tal-Mediterran li l-għan tiegħu huwa li jilħaq bijomassa ta’ dan l-istokk li tikkorrispondi għar-rendiment massimu sostenibbli (MSY) sa mhux aktar tard mill-2031, bi probabbiltà li jintlaħaq dan l-għan b’mill-inqas 60 %.

1.2.

Il-Kumitat seta’ jivverifika li l-Kummissjoni Ewropea ma llimitatx ruħha li tittrasponi r-rakkomandazzjoni msemmija hawn fuq tal-ICCAT, iżda daħħlet fil-proposta tagħha sensiela ta’ punti li mhumiex riflessi fiha u li jistgħu jpoġġu lill-flotta Ewropea f’sitwazzjoni ta’ żvantaġġ kompetittiv fil-konfront tal-flotot minn pajjiżi terzi kostali bħall-Marokk, l-Alġerija, it-Tuneżija u t-Turkija, li huma wkoll involuti f’dan it-tip ta’ sajd. Għalhekk, u sabiex jiġu evitati konsegwenzi soċjoekonomiċi għall-impjegaturi u l-ħaddiema Ewropej li huma aktar serji minn dawk tal-pajjiżi l-oħra, il-KESE jħeġġeġ lill-koleġislaturi biex iqisu l-kummenti speċifiċi li ġejjin.

1.3.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni, lill-Istati Membri u lill-pajjiżi kostali tal-Mediterran biex jieħdu l-miżuri kollha meħtieġa biex tintlaħaq il-qerda totali tal-għażel tat-tisqif, li l-użu tiegħu ilu pprojbit sa mill-1998, sabiex jiġi evitat il-qbid u l-bejgħ illegali tal-pixxispad tal-Mediterran, l-impatt tiegħu fuq is-suq u l-kompetizzjoni inġusta li jimplika għall-flotta li tikkonforma mar-regoli.

2. Sommarju tal-proposta tal-Kummissjoni

2.1.

Minħabba s-sitwazzjoni allarmanti tal-pixxispad tal-Mediterran (Xiphias gladius), l-ICCAT adottat, fil-laqgħa annwali tagħha tal-2016, ir-rakkomandazzjoni 16-05, li tistabbilixxi pjan għall-irkupru ta’ 15-il sena għal din l-ispeċi. Din ir-rakkomandazzjoni tistabbilixxi r-regoli għall-konservazzjoni, għall-ġestjoni u għall-kontroll tal-istokk tal-pixxispad fil-Mediterran sabiex tintlaħaq bijomassa li tikkorrispondi mal-MSY mhux aktar tard mill-2031, bi probabbiltà li jintlaħaq dan l-għan b’mill-inqas 60 %.

2.2.

Il-Proposta għal Regolament li hija s-suġġett ta’ din l-Opinjoni tittrasponi r-rakkomandazzjoni msemmija hawn fuq fil-liġi tal-Unjoni, li ilha direttament applikabbli sa mill-2017, sabiex l-UE tkun tista’ tissodisfa l-obbligi internazzjonali tagħha u tipprovdi ċertezza legali lill-operaturi fir-rigward tar-regoli u l-obbligi li huma soġġetti għalihom.

2.3.

L-elementi prinċipali tal-pjan għall-irkupru huma: l-istabbiliment ta’ qabdiet totali permissibbli (TAC) ta’ 10 500 tunnellata, li jitnaqqsu progressivament, l-istabbiliment ta’ daqs minimu ta’ referenza għall-konservazzjoni ta’ tul ta’ 100 ċm mix-xedaq ta’ isfel sal-furketta, jew ta’ piż sħiħ ta’ 11,4 kg jew imnaddaf u mingħajr organi ta’ ġewwa ta’ 10,2 kg; l-istabbiliment ta’ numru massimu ta’ 2 500 sunnara li jistgħu jitpoġġew jew jinġarru abbord; staġun magħluq ta’ tliet xhur li jibda mill-1 ta’ Jannar sal-31 ta’ Marzu ta’ kull sena; il-limitazzjoni tan-numru ta’ bastimenti awtorizzati jistadu, u miżuri ta’ kontroll simili għal dawk eżistenti għat-tonn.

3. Kummenti ġenerali

3.1.

Il-KESE jaqbel mal-ħtieġa li t-traspożizzjoni tar-Rakkomandazzjoni 16-05 tal-ICCAT tiġi trasposta fis-sistema legali tal-Unjoni, u għalhekk tappoġġja l-inizjattiva tal-Kummissjoni Ewropea.

3.2.

Madankollu, il-Kumitat innota li l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea tmur lil hinn mir-rakkomandazzjoni tal-ICCAT innifisha u tintroduċi rekwiżiti ġodda li mhumiex inklużi fiha. Waqt li jitqies li l-istokk inkwistjoni mhuwiex sfruttat biss mill-flotta tal-UE, peress li jipparteċipaw ukoll il-pajjiżi kostali l-oħra kollha tal-Mediterran, kemm permezz ta’ sajd immirat lejn dan l-istokk, bħall-Marokk, l-Alġerija, it-Tuneżija u t-Turkija, kif ukoll permezz ta’ qabdiet inċidentali, il-Kumitat ma jqisx li huwa adatt li jiġu introdotti dawn il-miżuri addizzjonali fuq bażi unilaterali, peress li jistgħu joħolqu sitwazzjonijiet ta’ diskriminazzjoni fil-konfront tal-flotta tal-UE u jikkawżaw konsegwenzi soċjoekonomiċi għall-operaturi tal-Unjoni differenti minn dawk ta’ pajjiżi oħra li jipparteċipaw fis-sajd.

3.2.1.

Għal negozjati futuri, il-Kumitat iħeġġeġ lill-Kummissjoni Ewropea biex taħdem b’mod aktar intensiv mal-pajjiżi terzi fi ħdan l-ICCAT biex tilħaq ftehim li, mingħajr ma jkun hemm distorsjoni tal-kompetizzjoni fost is-sajjieda, jaċċellera l-irkupru tal-bijomassa u t-tranżizzjoni tagħha għal-livell MSY.

3.3.

Il-Kumitat ifakkar lill-Kummissjoni li l-użu tal-għażel tat-tisqif għall-qbid tal-pixxispad fil-Mediterran ilu pprojibit sa mill-1998. Waqt li wieħed iżomm f’moħħu l-impatt fuq l-istat tal-istokk tal-pixxispad fil-Mediterran, li fih jeżistu l-użu illegali, min-naħa ta’ xi operaturi, ta’ dan l-irkaptu pprojbit u l-kompetizzjoni inġusta li timplika għall-operaturi li jikkonformaw mar-regoli, il-KESE jitlob lill-Kummissjoni, lill-Istati Membri u lill-pajjiżi kostali biex ipoġġu l-mezzi kollha meħtieġa għall-qerda totali tagħha.

4. Kummenti speċifiċi

4.1.

L-Artikolu 8, li jistabbilixxi limitazzjoni tal-kapaċità skont it-tip ta’ rkaptu tas-sajd, mhuwiex limitat għat-traspożizzjoni ta’ dak li jissemma fl-Artikolu 6 tar-rakkomandazzjoni tal-ICCAT, li tistabbilixxi li tiġi applikata limitazzjoni tal-kapaċità għat-tul tal-pjan ta’ rkupru. FL-2017, il-PKK (1) għandhom jillimitaw in-numru ta’ bastimenti tas-sajd tagħhom awtorizzati biex jistadu għall-pixxispad tal-Mediterran għan-numru annwali medju tal-bastimenti tagħhom li stadu, żammu abbord, ittrasbordaw, ittrasportaw jew żbarkaw il-pixxispad tal-Mediterran fil-perjodu 2013-2016. Madankollu, il-PKK jistgħu jiddeċiedu li jużaw in-numru ta’ bastimenti li stadu, żammu abbord, ittrasbordaw, ittrasportaw jew żbarkaw il-pixxispad tal-Mediterran fl-2016, jekk dak in-numru huwa inqas min-numru annwali medju ta’ bastimenti tal-perjodu 2013-2016. Dan il-limitu għandu jiġi applikat skont it-tip ta’ rkaptu għall-bastimenti tal-qbid, iżda jillimitah għall-għażla li twassal għal numru iżgħar ta’ bastimenti. Għal din ir-raġuni, il-Kumitat jirrakkomanda li jintuża l-kliem tal-Artikolu 6 tar-Rakkomandazzjoni 2016-05 tal-ICCAT.

4.2.

Il-KESE jemmen li l-kliem tal-Artikolu 10(2) jista’ joħloq konfużjoni, u jista’ jiġi interpretat li qiegħed jipproponi twaqqif sħiħ tas-sajd bil-konzijiet, meta fir-realtà, dak li qed timmira lejh ir-rakkomandazzjoni tal-ICCAT huwa li tevita l-qbid tal-pixxispad prematur li jinqabad b’sunnara żgħira li jużaw il-bastimenti li jaqbdu l-alonga tal-Mediterran. Għal din ir-raġuni, il-Kumitat jissuġġerixxi l-kliem li ġej: “Sabiex jitħares il-pixxispad tal-Mediterran, għandu jkun hemm perjodu ta’ għeluq tas-sajd tal-alongi (Thunnus alalunga) fil-Mediterran mill-1 ta’ Ottubru sat-30 ta’ Novembru ta’ kull sena”.

4.3.

L-Artikolu 14(2) huwa wieħed mill-artikoli li fihom il-Kummissjoni hija aktar restrittiva mir-rakkomandazzjoni nnifisha tal-ICCAT, peress li tistabbilixxi li “il-bastimenti tas-sajd għandhom jitħallew ikollhom abbord 2 500 sunnara ta’ sostituzzjoni mhux imqabbdin mal-irkaptu għal vjaġġi ta’ iktar minn jumejn”. Min-naħa l-oħra, ir-rakkomandazzjoni, fil-punt 18 tagħha, tippermetti li jiġu mqabbdin. Il-proposta tal-Kummissjoni toħloq problema operattiva għall-ekwipaġġ tal-bastimenti, li għandhom dejjem aktar obbligi x’jissodisfaw. Il-proposta tal-Kummissjoni toħloq problema operattiva għall-ekwipaġġ tal-bastimenti, li għandhom dejjem aktar obbligi x’jissodisfaw. Għal din ir-raġuni, il-KESE jirrakkomanda li l-frażi “mhux imqabbdin” titneħħa minn dan l-artikolu u li tintuża dik użata fir-rakkomandazzjoni nnifisha: “Għal mareat li jdumu aktar minn jumejn, it-tieni sett ta’ snanar immuntati jista’ jitħalla jinġarr abbord sakemm ikun imwaħħal sew u stivat fil-gverta ta’ taħt sabiex ma jkunx jista’ jintuża faċilment”.

4.4.

L-Artikolu 18(2) jipprevedi li “Għall-finijiet tal-kontroll, it-trażmissjoni tad-dejta tas-sistema ta’ monitoraġġ tal-bastimenti (2) mill-bastimenti tal-qbid li huma awtorizzati jistadu għall-pixxispad tal-Mediterran ma għandhiex tiġi interrotta meta l-bastimenti jkunu fil-port”. Il-Kumitat jikkunsidra li din il-proposta tista’ tiġġenera spejjeż addizzjonali bla bżonn għas-sajjieda u għalhekk jipproponi li, abbażi tal-Artikolu 18(2) tar-Regolament ta’ Implimentazzjoni tal-Kummissjoni (UE) Nru 404/2011 tat-8 ta’ April 2011 li jistabbilixxi regoli dettaljati għall-implimentazzjoni tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1224/2009 li jistabbilixxi sistema Komunitarja ta’ kontroll għall-iżgurar tal-konformità mar-regoli tal-Politika Komuni tas-Sajd, li jippermetti li jintefa l-apparat ta’ lokalizzazzjoni permezz tas-satellita fil-port, sakemm ikun garantit li dan jintefa u jinxtegħel meta l-bastiment ikun fl-istess pożizzjoni.

4.5.

Fl-Artikolu 20(2), il-Kummissjoni tmur lil hinn mid-dispożizzjonijiet tar-Rakkomandazzjoni 2016-05 tal-ICAAT. Fil-fatt, il-Kummissjoni tipproponi li għandu jkun hemm osservaturi xjentifiċi nazzjonali fuq tal-inqas 20 % mill-bastimenti kollha tas-sajd bil-konzijiet tal-wiċċ li jkunu qed jistadu għall-pixxispad tal-Mediterran. Għall-kuntrarju, l-Artikolu 44 tar-rakkomandazzjoni tal-ICCAT jipprevedi li kull PKK għandu jiżgura li l-osservaturi xjentifiċi nazzjonali jimbarkaw mill-inqas 5 % tal-bastimenti tas-sajd bil-konzijiet tal-wiċċ tagħhom ta’ aktar minn 15-il metru fit-tul li jistadu għall-pixxispad tal-Mediterran”. Il-KESE jqis li ż-żieda fil-kopertura sa 20 % hija inġustifikata u sproporzjonata, peress li huma bastimenti żgħar, bi problemi ta’ spazju u spejjeż, li jkollhom kumplikazzjonijiet serji sabiex jikkonformaw mar-rekwiżit. Barra minn hekk, il-flotot minn pajjiżi terzi xorta jkunu jistgħu jġorru biss 5 %. Għalhekk, il-Kumitat jirrakkomanda li jinżamm il-persentaġġ ta’ 5 % obbligatorju meħtieġ mill-ICCAT.

4.6.

L-Artikolu 24(2) jipprevedi li l-kaptani tal-bastimenti tas-sajd tal-Unjoni ta’ tul totali inqas minn 12-il metru għandhom, mill-inqas erba’ sigħat qabel il-ħin stmat tal-wasla fil-port, jinnotifikaw lill-awtorità kompetenti tal-Istat Membru b’serje ta’ informazzjoni. Minħabba l-problemi li dan ir-rekwiżit jista’ joħloq għall-flotta ta’ skala żgħira f’ħinijiet speċifiċi, il-KESE jipproponi li tiżdied sentenza li tippermetti lill-Istat Membru jimmodifika n-notifika ta’ erba’ sigħat f’każijiet eċċezzjonali. Pereżempju, jista’ jiġi applikat kliem simili għal dak li jinsab fl-Artikolu 31(3) tar-Regolament (UE) 2016/1627 tal-pjan ta’ rkupru tat-tonn: “Fejn l-Istati Membri huma awtorizzati skont il-leġiżlazzjoni applikabbli tal-Unjoni li japplikaw perijodu ta’ notifika iqsar minn dak imsemmi fil-paragrafi 1 u 2, l-istimi tal-kwantitajiet ta’ tonn miżmum abbord jistgħu jiġu nnotifikati bħala l-ħin ta’ notifika għalhekk applikabbli qabel il-wasla. Jekk il-post għas-sajd ikun inqas minn erba’ sigħat mill-port, l-istima tal-kwantitajiet ta’ tonn miżmum abbord tista’ tinbidel fi kwalunkwe ħin qabel il-wasla.”

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) Il-partijiet kontraenti tal-Konvenzjoni ICCAT.

(2) Sistema ta’ monitoraġġ tal-bastimenti.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/177

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar il-promozzjoni tal-korrettezza u tat-trasparenza għall-utenti kummerċjali tas-servizzi tal-intermedjazzjoni online”

(COM(2018) 238 final — 2018/0112 (COD))

(2018/C 440/31)

Relatur:

Marco VEZZANI

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 28.5.2018 Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 22.5.2018
Bażi legali	Artikoli 114 u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Adottata fis-sezzjoni	6.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	190/0/3

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jilqa’ l-proposta tal-Kummissjoni għal regolament u jqisha bħala l-ewwel pass importanti biex jiġu promossi l-korrettezza u t-trasparenza għall-utenti kummerċjali tas-servizzi tal-intermedjazzjoni online. B’mod partikolari, il-KESE jqis din il-proposta importanti ħafna peress li tikkostitwixxi l-ewwel tentattiv biex ikunu rregolati r-relazzjonijiet B2B għall-kummerċ elettroniku, u jirrakkomanda l-approvazzjoni tagħha mingħajr dewmien sabiex jimtela vojt regolatorju evidenti.

1.2.

Madankollu, il-Kumitat iħoss li dan ir-regolament waħdu ma jsolvix il-problemi kollha tas-suq uniku diġitali u “ma jgħaqqadx iċ-ċirku”. Il-qofol tar-Regolament, fil-fatt, huwa t-“trasparenza”, iżda waħedha din mhijiex biżżejjed biex tirregola suq estremament dinamiku u kumpless bħal dak diġitali, fejn in-nuqqas ta’ proporzjon bejn is-setgħat tal-atturi globali u tal-utenti kummerċjali (speċjalment l-SMEs) jista’ jimtela biss billi jiġu stabbiliti limiti u relazzjonijiet aktar ċari bejn il-partijiet interessati u billi jiġu indirizzati l-abbużi minn pożizzjoni dominanti. Barra minn hekk, il-KESE jirrakkomanda li l-kwsitjoni tad-dimensjoni soċjali tad-diġitalizzazzjoni għandha tiġi indirizzata kemm jista’ jkun malajr. Il-kwistjonijiet relatati mad-dumping fiskali, mal-ekonomija u mal-proprjetà tad-data permezz ta’ approċċ ħolistiku jeħtieġ li jingħataw l-istess attenzjoni, kif fil-fatt diġà qed tagħmel il-Kummissjoni f’oqsma oħrajn.

1.3.

Il-KESE jirrakkomanda li fir-Regolament tiddaħħal il-projbizzjoni ta’ klawsoli tal-parità tal-prezz, li sal-lum għadhom ixekklu l-kompetizzjoni, jagħmlu ħsara lin-negozji u lill-konsumaturi, u bir-riskju li joħolqu pożizzjonijiet ta’ oligopolju jew ta’ monopolju tal-pjattaformi online l-kbar. Huwa essenzjali fil-fatt li l-konsumaturi jkunu jistgħu jixtru oġġetti u servizzi bi prezzijiet aktar baxxi, li l-kumpaniji jkunu jistgħu jiżviluppaw b’mod effettiv in-negozju tagħhom permezz tas-sit web tagħhom u li l-pjattaformi l-ġodda online jistgħu jikbru u joperaw bi pjattaformi eżistenti b’kondizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni.

1.4.

Il-KESE jqis li huwa neċessarju li kwalunkwe trattament differenzjat (eż: klassifikazzjoni) favur negozji partikolari (speċjalment dawk bi ħlas) m’għandux ikun speċifikat biss b’kuntratt mal-utenti kummerċjali, iżda l-konsumaturi għandhom ikunu jistgħu jgħarfuh ukoll meta jkunu qegħdin ifittxu prodotti jew servizzi online bil-kliem “avviż sponsorjat”, “avviż bi ħlas” jew simili. Daqstant ieħor huwa importanti li l-utenti kummerċjali u l-konsumaturi jiġu informati dwar il-parametri ewlenin tal-klassifikazzjonijiet li jiddeterminaw il-pożizzjonament tal-utenti kummerċjali.

1.5.

Il-Kumitat jappoġġja l-introduzzjoni ta’ mekkaniżmi ta’ riżoluzzjoni tat-tilwim barra mill-qorti, filwaqt li jirrakkomanda l-identifikazzjoni ta’ kriterji armonizzati li jiggarantixxu l-indipendenza tal-medjaturi. Il-KESE jemmen li l-kmamar tal-kummerċ, li diġà jwettqu din l-attività b’mod effettiv fuq skala nazzjonali, jistgħu jkunu għażla valida. Daqstant importanti huwa l-fatt li l-mekkaniżmi li jimplimentaw azzjonijiet ta’ inġunzjoni, immirati biex jipprevjenu jew jimpedixxu l-preġudizzji kontra l-utenti kummerċjali, ikunu sempliċi, ċari u mhux għaljin.

1.6.

Il-KESE jemmen li l-Osservatorju tal-UE dwar l-Ekonomija tal-Pjattaformi Online se jkollu rwol kruċjali kemm fl-implimentazzjoni tar-Regolament inkwistjoni kif ukoll fl-inizjattivi leġislattivi l-oħrajn kollha marbutin miegħu. Dan jagħti lill-osservatorju valur politiku u tekniku ta’ profil għoli. Abbażi ta’ bosta opinjonijiet li ħareġ dwar dan is-suġġett, il-KESE, huwa lest li jappoġġja l-ħidma tal-grupp ta’ esperti billi jibgħat delegat tiegħu bħala osservatur, biex jgħin fit-twassil tal-fehmiet tas-soċjetà ċivili organizzata.

2. Introduzzjoni

2.1.

Il-pjattaformi online u l-magni tat-tiftix huma element fundamentali tal-ekosistema diġitali u jinfluwenzaw ħafna l-organizzazzjoni u l-funzjonament tagħha. F’dawn l-aħħar snin, dawn ħadu rwol ċentrali fl-iżvilupp tal-Internet, billi jipproponu “mudelli soċjali u ekonomiċi” ġodda li bihom jiggwidaw l-għażliet u l-azzjonijiet taċ-ċittadini u tal-impriżi.

2.2.

Il-kummerċ elettroniku qed jikber b’mod esponenzjali fl-Ewropa. Il-volum ta’ negozju għall-bejgħ bl-imnut fl-2017 kien stmat għal EUR 602 biljun (+ 14 % meta mqabbel mal-2016). Din iċ-ċifra kienet perfettament konformi mat-tendenzi tat-tkabbir tas-sena preċedenti, b’bejgħ ta’ EUR 530 biljun (+ 15 % meta mqabbel mal-2015) (1).

2.3.

Skont l-Eurostat (2), fl-2016 20 % tal-kumpaniji tal-UE-28 kienu attivi fil-kummerċ elettroniku. Din iċ-ċifra taħbi differenzi kbar skont id-daqs tal-kumpaniji. Fil-fatt, 44 % tal-kumpaniji li jinnegozjaw online huma kbar, 29 % huma ta’ daqs medju u 18 % biss huma żgħar.

2.4.

85 % tal-kumpaniji attivi fil-kummerċ elettroniku jużaw is-sit web tagħhom stess, iżda l-użu ta’ pjattaformi online qed ikompli jikber, 39 % tal-kumpaniji (utenti kummerċjali) jagħmlu użu tagħhom (3). Dan huwa dovut għal żewġ fatturi: l-interess dejjem jikber fil-kummerċ elettroniku mill-SMEs li fil-pjattaformi online jaraw strument strateġiku għad-dħul tagħhom fis-suq diġitali, u n-netwerks soċjali qed isiru aktar influwenti fir-rigward tal-organizzazzjoni tal-ħajja reali u virtwali tal-utenti.

2.5.

Għalkemm aktar minn miljun SME Ewropea jużaw is-servizzi ta’ intermedjazzjoni online, huma relattivament ftit il-pjattaformi li jipprovdu dawn is-servizzi. Minn naħa waħda din is-sitwazzjoni tagħmel lill-SMEs dipendenti għalkollox fuq pjattaformi online u magni tat-tiftix, u min-naħa l-oħra, lil dawn tal-aħħar tagħtihom is-setgħa li jieħdu azzjonijiet unilaterali li huma ta’ preġudizzju għall-interessi leġittimi tal-kumpaniji u tal-konsumaturi.

2.6.

Skont studju ieħor tal-Kummissjoni, kważi 50 % tal-kumpaniji Ewropej li joperaw fuq pjattaformi online jiltaqgħu ma’ problemi. Barra minn hekk, fi 38 % tal-każijiet, il-problemi relatati mar-relazzjonijiet kuntrattwali ma jiġux solvuti, filwaqt li f’26 % tal-każijiet jiġu solvuti iżda b’diffikultà (4).

2.7.

Il-konsumaturi, b’mod partikolari jiġu affettwati b’mod indirett min-nuqqas ta’ kompetizzjoni sħiħa u ġusta. Dan jinħass f’firxa ta’ sitwazzjonijiet: min-nuqqas ta’ trasparenza relatata mal-ikklassifikar ta’ oġġetti u servizzi, san-nuqqas ta’ għażla xierqa minħabba n-nuqqas ta’ fiduċja tal-kumpaniji fis-suq diġitali.

2.8.

Il-mekkaniżmi ta’ rimedju għall-kumpaniji huma limitati, ftit li xejn aċċessibbli u spiss ineffettivi. Mhijiex kumbinazzjoni li l-parti l-kbira tal-kumpaniji jiffokaw fuq il-bejgħ online tal-prodotti tagħhom fit-territorju nazzjonali (93 %), l-aktar minħabba l-frammentazzjoni leġislattiva li ttawwal u tikkomplika s-soluzzjoni tat-tilwim transfruntier (5).

2.9.

Sal-lum, il-leġislazzjoni Ewropea iffukat fuq id-definizzjoni tar-relazzjoni bejn il-kumpaniji u l-konsumaturi fil-kummerċ online (B2C), filwaqt li r-relazzjoni bejn il-kumpaniji u l-pjattaformi online (B2B) qatt ma ġiet ittrattata b’mod deċiżiv.

2.10.

Għal din ir-raġuni l-Kummissjoni inkludiet l-inizjattiva li tiffinalizza dan l-aspett tal-leġislazzjoni Ewropea fil-proposta ta’ reviżjoni tal-istrateġija għas-suq uniku diġitali (6) sabiex tiżgura l-korrettezza u t-trasparenza, u b’hekk jiġi evitat l-abbuż minħabba l-lakuni regolatorji jew il-frammentazzjoni ġġenerata mid-diversi leġislazzjonijiet nazzjonali.

3. Sommarju tal-proposta

3.1.

Il-proposta għandha l-għan li tirregola s-servizzi ta’ intermedjazzjoni offruti minn pjattaformi online u minn magni ta’ tiftix lill-kumpaniji. Dan jinkludi wkoll is-servizzi tal-applikazzjonijiet online tas-softwer (app stores) u s-servizzi online tal-pjattaformi kollaborattivi (netwerks soċjali).

3.2.

Ir-Regolament japplika għall-fornituri kollha tas-servizzi tal-intermedjazzjoni online (kemm dawk stabbiliti fl-UE u anki barra mill-UE), dment li l-utenti kummerċjali jew l-utenti tas-siti web ikunu stabbiliti fl-UE u li dawn joffru l-prodotti jew is-servizzi tagħhom lil konsumaturi Ewropej tal-inqas għal parti mit-tranżazzjoni. B’mod partikolari, il-konsumaturi għandhom ikunu fl-UE, imma mhux meħtieġ li r-residenza jew iċ-ċittadinanza tagħhom tkun Ewropea.

3.3.

Biex jiġu żgurati l-korrettezza u t-trasparenza, il-pjattaformi jridu jinformaw lill-kumpaniji b’mod sempliċi u ċar dwar it-termini u l-kundizzjonijiet tal-kuntratt. Kwalunkwe tibdil irid ikun innotifikat mill-inqas 15-il jum qabel. B’mod partikolari jridu jiġu nnotifikati l-metodi ta’ pubblikazzjoni tal-avviżi u l-kriterji previsti għas-sospenzjoni u t-terminazzjoni tas-servizz.

3.4.

Il-proposta tistipola wkoll li l-parametri li jiddeterminaw il-klassifikazzjoni tar-reklami jew tas-siti web ikunu mgħarrfa lill-kumpaniji, anki meta dawn ikunu bi ħlas. Kull trattament differenzjat li jagħti vantaġġ lil prodotti jew servizzi offruti lill-konsumaturi mill-fornitur tas-servizzi nnifsu jew minn utenti kummerċjali kkontrollati minnu jrid ikun speċifikat fit-termini u l-kundizzjonijiet tal-kuntratt.

3.5.

Biex jiġu mħarsa aħjar id-drittijiet tal-kumpaniji ż-żgħar, il-Kummissjoni tipprovdi l-ħolqien min-naħa tal-fornituri tas-servizzi online ta’ sistema interna tat-trattament tal-ilmenti. L-ilmenti jridu jiġu ttrattati malajr u l-eżitu tagħhom għandu jiġi kkomunikat b’mod ċar u mingħajr ambigwità lill-utenti. Minbarra dan, il-fornituri se jkollhom jippubblikaw rapporti minn żmien għal żmien fuq in-numru, is-suġġett u l-iskeda tal-ilmenti kif ukoll fuq id-deċiżjonijiet meħuda.

3.6.

Qed tkun prevista wkoll sistema ta’ riżoluzzjoni tat-tilwim barra mill-qorti. B’dan il-mod, kumpanija se tkun tista’ tirrikorri għal medjatur indikat minn qabel mill-fornitur tas-servizzi fit-termini u l-kundizzjonijiet tal-kuntratt.

3.7.

Il-medjaturi jridu jkunu imparzjali u indipendenti. Il-fornituri huma mħeġġa jippromovu t-twaqqif ta’ assoċjazzjonijiet ta’ medjaturi, l-aktar sabiex isolvu tilwim ta’ natura transfruntiera.

3.8.

Il-kost tal-konformità se jirrigwarda l-aktar lill-fornituri tas-servizzi, filwaqt li l-SMEs se jkunu esklużi (7). Il-miżuri msemmija hawn fuq ma jipprevjenux ir-rimedju ġudizzjarju, iżda għandhom l-għan li jindirizzaw u jsolvu t-tilwim b’mod effettiv u fi skadenzi definiti.

3.9.

Il-qafas leġislattiv il-ġdid se jkun immonitorjat. Għal dan il-għan se jiġi stabbilit Osservatorju tal-UE dwar l-Ekonomija tal-Pjattaforma Online (8) li se jgħin lill-Kummissjoni kemm biex tanalizza l-iżvilupp tas-suq diġitali, kif ukoll biex tivvaluta l-istatus tal-implimentazzjoni u l-impatt tar-Regolament. Ir-riżultati li se jinġabru se jintużaw fir-reviżjoni ta’ kull tliet snin tal-proposta għal Regolament.

3.10.

Il-proposta tistabbilixxi d-dritt tal-organizzazzjonijiet rappreżentattivi, tal-assoċjazzjonijiet jew tal-korpi pubbliċi li jressqu inġunzjoni biex jitterminaw jew jipprojbixxu xi nuqqas ta’ konformità mar-rekwiżiti tar-Regolament min-naħa tal-fornituri tas-servizzi tal-intermedjazzjoni online.

3.11.

Il-Kummissjoni tistieden lill-fornituri ta’ servizzi online u lill-organizzazzjonijiet li jirrappreżentawhom sabiex ifasslu kodiċijiet ta’ kondotta sabiex jikkontribwixxu għall-applikazzjoni korretta tar-Regolament, filwaqt li jikkunsidraw b’mod partikolari l-ħtiġijiet tal-SMEs.

4. Kummenti ġenerali

4.1.

Il-KESE kien fost l-ewwel sostenituri tal-iżvilupp diġitali u tal-proċessi ekonomiċi u soċjali relatati miegħu. B’mod partikolari, il-Kumitat, konxju mir-riskji u mill-opportunitajiet assoċjati mad-diġitalizzazzjoni, dejjem ħeġġeġ lill-Kummissjoni sabiex tiddefinixxi qafas sikur, ċar, trasparenti u ġust għas-suq uniku diġitali.

4.2.

F’konformità mal-opinjonijiet preċedenti tiegħu (9), il-KESE jilqa’ l-proposta tal-Kummissjoni biex tippromovi l-korrettezza u t-trasparenza tas-servizzi ta’ intermedjazzjonijiet online. B’mod partikolari, il-Kumitat jilqa’ l-approċċ flessibbli tal-proposta minħabba li se tistabbilixxi qafas ta’ referenza ċar għal settur li qed jevolvi kontinwament u b’hekk tiġi żgurata kompetizzjoni ġusta.

4.3.

Il-Kumitat jemmen li din l-inizjattiva hija essenzjali biex tipproteġi lill-SMEs, bħala l-ewwel utenti ta’ dawn is-servizzi (10), u biex toħloq qafas leġislattiv li jiggarantixxi kompetizzjoni ġusta u effettiva. Huwa essenzjali wkoll li l-SMEs ikunu jistgħu jimmassimizzaw l-opportunitajiet ta’ tkabbir tagħhom fis-Suq Uniku Diġitali, kemm permezz tas-sit web tagħhom stess kif ukoll permezz ta’ pjattaformi online.

4.4.

F’dan ir-rigward huwa importanti li wieħed iżomm f’moħħu li d-dħul fis-suq diġitali huwa sfida kkumplikata ħafna għall-SMEs. Fil-fatt, dawn ikollhom jibdlu s-sistema ta’ produzzjoni u ta’ distribuzzjoni tagħhom, jiksbu ħiliet professjonali ġodda u ħiliet speċjalizzati, billi jagħmlu investimenti adegwati, li mingħajrhom ikunu awtomatikament esklużi minn dan is-suq, b’konsegwernzi negattivi wkoll f’termini ta’ immaġni. Għal dan il-għan għandhom jiġu stabbiliti aktar strumenti, inklużi dawk finanzjarji, sabiex jakkumpanjaw tranżizzjoni bħal din.

4.5.

Il-KESE jemmen li l-“klawsoli tal-parità tal-prezz” (magħrufa wkoll bħala l-“klawsoli tal-klijent favorit”) jirrappreżentaw ostaklu serju għall-iżvilupp ta’ kompetizzjoni ġusta u miftuħa fis-Suq Uniku Diġitali. Fil-fatt dawn il-klawsoli jobbligaw lil utent kummerċjali jistabbilixxi l-orħos rata tiegħu fuq pjattaforma speċifika online, kemm meta mqabbla ma’ pjattaformi oħrajn online kif ukoll meta mqabbla mas-sit web tiegħu stess. Dan joħloq distorsjoni serja tas-suq, peress li jsaħħaħ il-ftit pjattaformi online eżistenti (li jipprevjeni l-iżvilupp ta’ pjattaformi ġodda), jillimita l-opportunitajiet tal-konsumaturi biex ikollhom aċċess għal prezzijiet aktar baxxi u jorbot lill-utent kummerċjali mal-pjattaforma filwaqt li ma jkunx jista’ jiżviluppa netwerk ta’ distribuzzjoni tiegħu stess direttament mal-konsumaturi. Din il-prattika diġà ġiet ipprojbita f’bosta pajjiżi tal-UE (11) fuq l-inizjattiva tal-awtoritajiet tal-kompetizzjoni rispettivi, b’riżultati pożittivi għall-operat tas-suq, għall-benefiċċju tan-negozji u l-konsumaturi. Għal dawn ir-raġunijiet, il-KESE jittama li dawn il-klawsoli jiġu aboliti minnufih fl-UE kollha, possibbilment taħt ir-Regolament imsemmi hawn fuq.

4.6.

Il-KESE jenfasizza li sal-lum il-parti l-kbira tas-suq tas-servizzi ta’ intermedjazzjoni online tinsab f’idejn ftit atturi ewlenin, ħafna minnhom mhux Ewropej. Għaldaqstant, huwa importanti li fil-fażi tal-implimentazzjoni regolatorja tiġi mmonitorjata u garantita kompetizzjoni ġusta bejn il-pjattaformi online, u l-possibbiltà li pjattaformi oħrajn, b’mod partikolari Ewropej, jiksbu aċċess għas-suq.

4.7.

Il-KESE bi pjaċir jinnota li ħafna mit-talbiet u r-rakkomandazzjonijiet li għamel fl-opinjonijiet preċedenti tiegħu ġew inklużi fir-Regolament. B’mod partikolari, il-Kumitat jinnota similaritajiet kbar u kontinwità fir-rigward tat-trasparenza u ċ-ċarezza tat-termini u l-kundizzjonijiet kuntrattwali, il-kjarifika tal-parametri tal-klassifikazzjoni u ta’ kwalunkwe trattament differenzjat, id-definizzjoni ta’ mekkaniżmi ċerti ta’ lmenti u ta’ riżoluzzjoni tat-tilwim barra mill-qorti, ir-responsabbiltà tal-pjattaformi online (kodiċijiet ta’ kondotta) u l-monitoraġġ tal-proċessi (12). B’mod partikolari, il-Kumitat jirrimarka li kwalunkwe trattament differenzjat li jagħti vantaġġ lil prodotti jew servizzi offruti (spiss bi ħlas) għandu jiġi kkomunikat lill-konsumaturi b’mod ċar u li jinftiehem.

4.8.

Il-Kumitat jemmen li l-proposta hija konformi bis-sħiħ mal-qafas leġislattiv usa’ tas-suq uniku diġitali li madankollu għad fadallu biex jitlesta. Fil-fatt l-Unjoni Ewropea għandha livelli ta’ prestazzjoni aktar baxxi minn dawk tal-kompetituri internazzjonali ewlenin f’termini ta’ numru ta’ utenti, kumpaniji u tranżazzjonijiet online. Għaldaqstant, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri sabiex jagħmlu sforz akbar sabiex jirregolaw is-settur kollu tal-kummerċ elettroniku, u b’mod aktar wiesa’, id-demokrazija elettronikai, sabiex l-Internet u s-suq diġitali jsiru post sigur li jipprovdi opportunitajiet għal kulħadd.

4.9.

L-ekonomija tad-data tirrappreżenta element kruċjali tas-suq diġitali. B’mod partikolari, il-KESE jemmen li s-sjieda tad-data ma tistax tiġi relegata biss għal ftehim magħmul b’kuntratt bejn żewġ partijiet interessati. Barra minn hekk, it-trasparenza tal-iżvelar, prevista fil-proposta inkwistjoni, ma ssolvix kwistjoni kruċjali marbuta mal-użu li jista’ jsir minn din id-data ladarba din tkun akkwistatha minn parti interessata privata. Għal dawn ir-raġunijiet, il-KESE jirrakkomanda lill-Kummissjoni biex tindirizza din il-kwistjoni b’mod urġenti u li tirregolaha, fl-interess ewlieni tal-utenti u tal-kunċett stess ta’ ekonomija tad-data (13).

4.10.

Il-KESE jemmen li s-suq uniku diġitali għandu jiżgura kundizzjonijiet ekwi lill-atturi ekonomiċi kollha involuti, kemm jekk huma Ewropej u anki jekk mhumiex. Għal din ir-raġuni l-Kumitat jirrakkomanda lill-Kummissjoni sabiex tindirizza l-prattiki kummerċjali inġusti kollha, bħad-dumping fiskali diġitali, billi tistabbilixxi li t-taxxa fuq il-profitti għandha titħallas fejn isseħħ l-attività ekonomika korrispondenti (14) u għandha tkun kosistenti mal-fatturat attwali (15). Pereżempju, ta’ min jinnota li fl-2015 il-pjattaforma “Airbnb” ħallset lil Franza EUR 69 elf biss bħala taxxa, meta mqabbla ma’ madwar EUR 5 biljun fis-settur kollu tal-lukandi (16).

4.11.

Il-Kumitat iqis li huwa essenzjali li jitlesta malajr kemm jista’ jkun il-qafas leġislattiv tas-settur tal-kummerċ elettroniku, sabiex jinħolqu garanziji u protezzjoni adegwati għall-partijiet kollha involuti fis-suq uniku diġitali (17). B’mod partikolari, il-KESE jqis li huwa essenzjali li jiġu indirizzati l-aktar aspetti kontroversjali tad-dimensjoni soċjali tad-diġitalizzazzjoni, fosthom: il-pagi, il-kuntratti, il-kundizzjonijiet u l-ħinijiet tax-xogħol ta’ dawk li huma impjegati mal-pjattaformi diġitali (18) jew li jfornu servizzi konnessi magħhom (19). Għal dan il-għan il-Kumitat jirrakkomanda li d-djalogu soċjali Ewropew jibda mingħajr dewmien (20). Barra minn hekk, minħabba n-numru dejjem jikber ta’ atti leġislattivi mmirati biex jirregolaw is-settur, il-Kumitat jirrakkomanda li jitfassal “kodiċi tad-drittijiet online taċ-ċittadini” (21).

5. Kummenti speċifiċi

5.1.

Il-KESE huwa favur definizzjoni komprensiva tal-kunċett ta’ fornituri tas-servizzi ta’ intermedjazzjoni online. Dan il-prinċipju huwa mmotivat mill-evoluzzjoni mgħaġġla u imprevedibbli tal-Internet u tal-kummerċ elettroniku. Għal din ir-raġuni, il-KESE jemmen li huwa essenzjali li jiġu rregolati l-modalitajiet u ż-żmien ta’ ġestjoni ta’ dawn is-servizzi aktar milli s-suġġetti diġitali li jfornuhom, peress li dawn jistgħu jbiddlu n-natura jew il-funzjonijiet tagħhom f’qasir żmien minħabba l-iżvilupp mgħaġġel u imprevedibbli tal-Internet (22).

5.2.

Il-Kumitat jemmen li l-proposta eżaminata timla vojt leġislattiv kbir u hija fundamentali biex tingħeleb il-frammentazzjoni ġġenerata mil-leġislazzjonijiet nazzjonali li sal-lum tirrappreżenta waħda mill-ewwel sorsi ta’ kritika fit-tilwim transfruntier. Barra minn hekk, il-Kumitat jemmen li l-proposta tikkonforma bis-sħiħ mal-qafas regolatorju diġà eżistenti tas-Suq Uniku Diġitali u mal-ftit regolamenti li llum diġà jirregolaw, b’mod xi ftit jew wisq dirett, ir-relazzjoni B2B. Il-qafas legali wiesa’ mibni fuq il-valuri fundamentali tal-Unjoni Ewropea, jidher xieraq sabiex jiżgura libertà wiesgħa ta’ manuvrar għall-istituzzjonijiet responsabbli mis-sorveljanza tal-konformità mar-regoli, li jiżguralhom kapaċità ta’ azzjoni effettiva.

5.3.

Il-KESE jaqbel mal-pubblikazzjoni tal-parametri ewlenin għall-klassifikazzjoni ta’ avviżi u ta’ siti web mill-fornituri tas-servizzi online. Madankollu, il-Kumitat jiġbed l-attenzjoni li din l-inizjattiva għandha tkun ġestita b’kawtela peress li tista’ tinkoraġġixxi l-frodi min-naħa tal-utenti kummerċjali għad-detriment ta’ kumpaniji jew konsumaturi oħrajn u b’hekk toħloq distorsjonijiet fis-suq.

5.4.

Il-medjaturi se jaqdu rwol ewlieni fir-riżoluzzjoni tat-tilwim barra mill-qrati. Il-KESE jqis li l-karatteristiċi tal-medjaturi u l-metodu ta’ reklutaġġ tagħhom mhumiex kompletament ċari, u jiġbed l-attenzjoni għad-differenzi bejn id-diversi Stati Membri u jissuġġerixxi li jkunu stabbiliti kriterji armonizzati li jiżguraw l-indipendenza tagħhom. Il-Kumitat jipproponi li tkun ikkunsidrata l-possibbiltà li jinħoloq reġistru professjonali Ewropew sabiex tissaħħaħ il-fiduċja tal-utenti kummerċjali. Fl-istess waqt, qed jiġi propost li jsir użu mill-professjonalità tal-Kmamar tal-Kummerċ u mill-attività li huma diġà rnexxiehom iwettqu fuq skala nazzjonali.

5.5.

Il-KESE jilqa’ l-introduzzjoni ta’ azzjonijiet ta’ inġunzjoni li jipproteġu lill-utenti kummerċjali. Dan l-istrument għandu valur kruċjali biex tingħeleb il-“biża’” li spiss taqta’ qalb il-kumpaniji ż-żgħar fil-konfront tal-kumpaniji multinazzjonali tas-settur. B’mod partikolari, il-Kumitat isostni li l-mekkaniżmi stabbiliti biex jitniedu tali azzjonijiet għandhom ikunu ċari, sempliċi u mhux għaljin.

5.6.

L-osservatorju ser ikun fundamentali għall-monitoraġġ tal-iżviluppi tas-suq diġitali u għall-implimentazzjoni korretta u sħiħa tar-Regolament innifsu. B’mod partikolari, il-KESE jemmen li l-esperti għandhom jintgħażlu b’attenzjoni kbira u li tiġi żgurata l-indipendenza u l-imparzjalità tagħhom. Barra minn hekk, il-KESE huwa lest li jappoġġja l-ħidma tal-grupp ta’ esperti b’delegat tiegħu bħala osservatur, biex iwassal il-viżjoni tas-soċjetà ċivili organizzata (23).

5.7.

Għalkemm l-istrument tar-regolament, akkumpanjat minn sistema armonizzata ta’ penali, huwa meqjus aktar xieraq, il-KESE jilqa’ l-istedina għall-fornituri tas-servizzi online sabiex ifasslu kodiċi ta’ kondotta ħalli jiżguraw l-implimentazzjoni sħiħa u korretta tal-leġislazzjoni.

5.8.

Il-Kumitat jinnota li attwalment hemm fis-seħħ, prinċipalment fl-Istati Uniti, prattiki kummerċjali min-naħa tal-pjattaformi kbar li għandhom l-għan li joħorġu lil atturi oħrajn ’il barra mis-suq, bħal fil-każ tal-kunsinni mingħajr ħlas għad-dannu tal-kumpaniji tat-tqassim tal-pakketti. Fit-terminu medju, dan jista’ joħloq sitwazzjonijiet ta’ oligopolju li jkunu ta’ ħsara għall-kumpaniji u għall-konsumaturi. Għalhekk il-KESE jistieden lill-Kummissjoni sabiex tissorvelja b’attenzjoni dawn il-proċessi.

5.9.

Il-KESE jemmen li din il-proposta se jkollha effetti indiretti importanti ħafna, kemm fuq il-konsumaturi, bl-offerta ta’ firxa usa’ ta’ prodotti u biż-żieda tal-kompetizzjoni fost il-kumpaniji, kif ukoll fuq l-impjieg iġġenerat bin-numru akbar ta’ kumpaniji attivi fis-suq diġitali. Għal dan il-għan huwa importanti li anki l-pjattaformi diġitali ż-żgħar (pereżempju, il-pjattaformi ta’ kooperattivi), ikunu jistgħu jsibu niċċa għalihom fis-suq online.

5.10.

Il-KESE jtenni l-istedina lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri sabiex jappoġġjaw l-innovazzjoni diġitali permezz ta’ strateġiji adegwati ta’ litteriżmu diġitali akkumpanjati minn programmi mmirati ta’ edukazzjoni u taħriġ b’attenzjoni partikolari fuq iż-żgħażagħ u dawk l-aktar vulnerabbli (24). Barra minn hekk, biex jissaħħaħ l-għarfien tal-utenti kummerċjali, il-Kumitat jemmen li huwa essenzjali li jiġu involuti l-organizzazzjonijiet kummerċjali sabiex iqajmu l-kuxjenza u jappoġġjaw l-attivitajiet speċifiċi ta’ taħriġ, b’enfasi partikolari fuq l-SMEs, sabiex nikkapitalizzaw b’mod sħiħ fuq l-opportunitajiet offruti mis-Suq Uniku Diġitali.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) Rapport tal-2017 dwar il-Kummerċ Elettroniku Ewropew.

(2) Eurostat, Digital economy and society statistics – enterprises (Statistika dwar l-ekonomija u s-soċjetà diġitali – intrapriżi), 2018.

(3) Eurostat, Web sales of EU enterprises (Il-bejgħ tal-intrapriżi tal-UE fuq il-web), 2018.

(4) europa.eu/rapid/press-release_IP-18-3372_mt.pdf

(5) Eurostat, Statistika dwar il-kummerċ elettroniku, 2017.

(6) COM(2017) 228 finali

(7) Rakkomandazzjoni 2003/361/KE.

(8) L-Osservatorju se jkun stabbilit skont id-Deċiżjoni C(2018)2393 tal-Kummissjoni. Dan se jkun magħmul minn minimu ta’ 10 sa massimu ta’ 15-il espert indipendenti magħżula permezz ta’ kompetizzjoni pubblika. L-esperti jibqgħu fil-kariga għal sentejn u se jagħmlu dan ix-xogħol mingħajr ħlas.

(9) ĠU C 75, 10.3.2017, p. 119, ĠU C 81, 2.3.2018, p. 102, ĠU C 12, 15.1.2015, p. 1 u ĠU C 271, 19.9.2013, p. 61.

(10) ĠU C 389, 21.10.2016, p. 50.

(11) Il-Ġermanja, Franza, l-Italja, l-Iżvezja, il-Belġju, l-Awstrija.

(12) ĠU C 75, 10.3.2017, p. 119; ĠU C 81, 2.3.2018, p. 102.

(13) ĠU C 345 13.10.2017, p. 130; ĠU C 345 13.10.2017, p. 138.

(14) ĠU C 75, 10.3.2017, p. 119.

(15) ĠU C 367, 10.10.2018, p. 73.

(16) http://www.lastampa.it/2016/08/11/esteri/airbnb-in-francia-riscoppia-il-caso-tasse-KfgawDjefZxFdSNydZs8XP/pagina.html (Mhux disponibbli bil-Malti)

(17) INT/845, L-intelliġenza artifiċjali/impatt fuq ix-xogħol, Salis Madinier u Samm, 2018 (ara l-paġna 1 ta’ dan il-Ġurnal Uffiċjali).

(18) ĠU C 125, 21.4.2017, p. 10.

(19) ĠU C 75, 10.3.2017, p. 119.

(20) ĠU C 434, 15.12.2017, p. 30.

(21) ĠU C 271, 19.9.2013, p. 127.

(22) ĠU C 75, 10.3.2017, p. 119.

(23) Deċiżjoni tal-Kummissjoni C(2018) 2393 Artikolu 10.

(24) ĠU C 173, 31.5.2017, p. 45, ĠU C 173, 31.5.2017, p. 1.

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/183

(COM(2018) 236 final)

(2018/C 440/32)

Relatur:

Martin SIECKER

Konsultazzjoni	Il-Kummissjoni Ewropea, 18.6.2018
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Adottata fis-sezzjoni	6.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	121/16/34

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-libertà tal-informazzjoni u tal-espressjoni hija invjolabbli fl-UE, madankollu din il-libertà hija użata biex jinqalbu l-prinċipji tal-Unjoni sabiex id-dibattitu u l-ħsieb kritiku jsiru impossibbli, u mhux bħala għodda biex tinforma jew tipperswadi, iżda bħala arma. Id-diżinformazzjoni hija użata bħala forma estrema ta’ abbuż tal-mezzi ta’ komunikazzjoni li għandha l-għan li tinfluwenza l-proċessi soċjali u politiċi u hija partikolarment b’saħħitha meta tkun sponsorjata mill-gvernijiet u użata fir-relazzjonijiet internazzjonali. Fost il-bosta każijiet attwali serji, insibu d-diżinformazzjoni li qed jappoġġja l-Istat Russu, il-kampanja tal-Brexit li tista’ tiġi kklassifikata biss bħala attakk dirett kontra l-UE u l-indħil fl-elezzjonijiet fl-Istati Uniti tal-Amerka. Dawn l-azzjonijiet destabilizzanti kollha jqajmu tħassib kbir għas-soċjetà ċivili Ewropea.

1.2.

Varjetà ta’ għodod u metodi huma attwalment użati biex jimminaw il-valuri Ewropej u l-azzjonijiet esterni tal-UE, kif ukoll biex jiġu żviluppati u jipprovokaw attitudnijiet nazzjonalisti u separatisti, jimmanipulaw il-pubbliku u jagħmlu interferenza diretta fil-politika domestika tal-pajjiżi sovrani u l-UE bħala entità sħiħa. Barra minn hekk, l-influwenza dejjem tikber ta’ kapaċitajiet offensivi ċibernetiċi u ż-żieda fl-armamenti ta’ teknoloġiji biex jinkisbu għanijiet politiċi hija osservata. L-impatt ta’ azzjonijiet bħal dawn ta’ spiss jiġi sottovalutat (1).

1.3.

Il-KESE jaqbel mas-sejħa tal-Kummissjoni għal aktar responsabbiltà min-naħa tal-pjattaformi tal-midja soċjali. Madankollu, minkejja l-eżistenza ta’ diversi studji u dokumenti ta’ politika prodotti minn speċjalisti Ewropej fl-aħħar ftit snin, il-komunikazzjoni hija nieqsa minn kwalunkwe pass obbligatorju prattiku biex dan jiġi żgurat.

1.4.

Fuq il-bażi ta’ riċerka disponibbli l-UE għandha tiżgura u tkompli tirriċerka l-impatt tad-diżinformazzjoni fl-Ewropa, billi tinkludi wkoll il-monitoraġġ tar-reżiljenza tal-Ewropej fir-rigward tad-diżinformazzjoni fl-istħarriġiet futuri tal-Ewrobarometru. Dawn l-istħarriġiet ma għandhomx jinkludu biss data ġenerika dwar l-aħbarijiet foloz, iżda għandhom jidentifikaw ukoll is-sitwazzjoni reali tal-immunità tal-Ewropej fir-rigward tad-diżinformazzjoni. Minħabba n-nuqqas ta’ urġenza u ambizzjoni min-naħa tal-Kummissjoni, ma jiġux indirizzati kwistjonijiet fundamentali, bħall-iskemi ta’ appoġġ għall-midja tradizzjonali sabiex ikun żgurat id-dritt fundamentali taċ-ċittadini għal informazzjoni ta’ kwalità u affidabbli, li tiġi investigata l-fattibbiltà tal-istabbiliment ta’ sħubijiet pubbliċi-privati sabiex jinħolqu pjattaformi onlajn bi ħlas li joffru servizzi onlajn siguri u affordabbli, li jiġu eżaminati opportunitajiet għall-ħolqien ta’ aktar trasparenza madwar u superviżjoni fuq l-alogritmi sottostanti ta’ dawn is-sistemi onlajn u li tiġi eżaminata l-possibbiltà ta’ tkissir ta’ monopolji għall-irkupru ta’ kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni għal kompetizzjoni ġusta, sabiex tiġi impeduta l-korruzzjoni gradwali tas-soċjetà.

1.5.

Il-KESE jiddispjaċih li kemm il-Komunikazzjoni kif ukoll ir-rapport tal-HLEG naqsu milli jsemmu lir-Russja bħala s-sors prinċipali ta’ diżinformazzjoni ostili kontra l-UE. Madankollu, l-ewwel pass biex wieħed isolvi kwalunkwe problema huwa li jammetti li hemm waħda.

1.6.

Abbażi tar-Riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew tal-15 ta’ Ġunju 2017 dwar il-pjattaformi online u s-suq uniku diġitali (2), il-Kummissjoni tirreferi għas-sejħiet tal-KESE għall-infurzar responsabbli tar-regolamenti legali eżistenti fir-rigward tal-pjattaformi onlajn. Barra minn hekk, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex ittemm id-diskussjoni tar-reġim tar-responsabbiltà legali għall-pjattaformi onlajn u timplimenta r-regolament fil-mira tal-pjattaformi onlajn fir-rigward tad-definizzjoni u n-natura tagħhom. Il-pjattaformi onlajn u n-netwerks soċjali għandhom jimpenjaw ruħhom fir-rigward ta’ dawn il-miżuri sabiex jiżguraw it-trasparenza billi jispjegaw kif l-algoritmi jagħżlu l-aħbarijiet ippreżentati, u jiġu mħeġġa sabiex jieħdu miżuri effettivi ħalli jtejbu l-viżibbiltà ta’ aħbarijiet affidabbli, u jiffaċilitaw l-aċċess tal-utenti għaliha.

1.7.

1.8.

Il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni li l-komunità li tivverifika l-fatti għandha taħdem flimkien mill-qrib. Diġà jeżistu netwerks simili, inkluż wieħed taħt il-kappa tat-Task Force East StratCom. Il-problema hija li dawn jeħtieġu finanzjament suffiċjenti, element li bħalissa huwa nieqes. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri biex jappoġġaw b’mod sħiħ l-isforzi tat-Task Force East StratCom. Dan għandu jinkludi mhux biss baġit adegwat, iżda wkoll involviment attiv mill-Istati Membri kollha fil-ħidma tiegħu, abbażi tal-bgħit ta’ esperti ssekondati lit-Task Force East StratCom u l-ħolqien ta’ punti ta’ kuntatt. Is-sit web li jippreżenta r-riżultati tal-isforzi ta’ din it-task force (3) għandu jiġi kkomunikat b’mod aktar proattiv, għas-sensibilizzazzjoni tal-pubbliku fl-UE dwar it-theddid.

2. Il-kontenut essenzjali tal-Komunikazzjoni mill-Kummissjoni

2.1.

Ekosistema ta’ informazzjoni li taħdem sew, mingħajr ħlas u pluralistika bbażata fuq standards professjonali għoljin hija indispensabbli għal dibattitu demokratiku siewi. Il-Kummissjoni toqgħod attenta għat-theddid li d-diżinformazzjoni tippreżenta għas-soċjetajiet miftuħin u demokratiċi tagħna.

2.2.

Il-Kummissjoni beħsiebha tippreżenta approċċ komprensiv li għandu l-għan li jwieġeb għal dan it-theddid billi jippromovi ekosistemi diġitali (4) bbażati fuq it-trasparenza u li jiffavorixxu informazzjoni ta’ kwalità għolja, isaħħaħ il-pożizzjoni taċ-ċittadini kontra d-diżinformazzjoni u jipproteġi d-demokraziji tagħna u l-proċessi tat-tfassil ta’ politika tagħna.

2.3.

Il-Kummissjoni tistieden lill-atturi rilevanti kollha jżidu b’mod sinifikanti l-isforzi tagħhom biex il-problema tad-diżinformazzjoni tiġi indirizzata b’mod adegwat. Hija tqis li l-azzjonijiet proposti, jekk jiġu implimentati b’mod effettiv, se jikkontribwixxu b’mod materjali għall-ġlieda kontra d-diżinformazzjoni onlajn.

2.4.

Il-Kummissjoni tidentifika tliet kawżi ewlenin tal-problema (ħolqien ta’ diżinformazzjoni, amplifikazzjoni permezz tal-midja soċjali u ta’ midja onlajn oħra, disseminazzjoni minn utenti ta’ pjattaformi onlajn) u tippreżenta għadd ta’ proposti biex din tiġi indirizzata, f’ħames oqsma ta’ politika:

—	tinħoloq ekosistema onlajn aktar trasparenti, affidabbli u li tista’ tinżamm responsabbli;

—	proċessi elettorali siguri u reżiljenti;

—	jitrawmu l-edukazzjoni u l-litteriżmu fil-midja;

—	appoġġ għal ġurnaliżmu ta’ kwalità bħala element essenzjali ta’ soċjetà demokratika;

—	jiġi miġġieled it-theddid ta’ diżinformazzjoni interna u esterna permezz ta’ komunikazzjoni strateġika.

3. Kummenti ġenerali

3.1.

Iż-żieda ta’ diżinformazzjoni organizzata minn diversi atturi tal-istat u mhux tal-istat tippreżenta theddida reali għad-demokrazija. Dawn il-forzi destabilizzanti jinkludu gvernijiet ta’ nazzjonijiet akbar minn kwalunkwe Stat Membru tal-UE. L-UE hija l-imsieħba adatta li għandha taġixxi jekk tixtieq li tiġġieled kontra din it-theddida għaliex, għall-kuntrarju ta’ kwalunkwe Stat Membru wieħed, l-Unjoni għandha l-massa kritika u r-riżorsi li jpoġġuha f’pożizzjoni unika biex tiżviluppa u timplimenta strateġiji u politiki biex tiġi indirizzata din il-kwistjoni.

3.2.

Il-funzjonament tajjeb tad-demokrazija jiddependi minn ċittadini infurmati sew li jistgħu jagħmlu għażliet edukati bbażati fuq fatti affidabbli u opinjonijiet fdati. Sistema ta’ intrapriżi tal-midja indipendenti, affidabbli u trasparenti b’pożizzjoni speċjali għal xandara pubbliċi, li jimpjegaw persunal professjonali mdaqqas sabiex jiġbru, jivverifikaw, jivvalutaw, janalizzaw u jinterpretaw is-sorsi tal-aħbarijiet hija kruċjali, sabiex jiġi ssalvagwardjat livell partikolari ta’ kwalità u affidabbiltà tal-istejjer li jiġu ppubblikati.

3.3.

Hemm differenza bejn aħbarijiet foloz u diżinformazzjoni. L-aħbarijiet foloz ilhom jeżistu fl-istorja: dan huwa terminu komprensiv li jinkorpora għajdut, propoganda ta’ gwerra, diskors ta’ mibegħda, sensazzjoni, gideb, użu selettiv ta’ fatti, eċċ. L-invenzjoni tal-istampa fis-seklu 15 ippermettiet id-distribuzzjoni ta’ aħbarijiet (foloz) fuq skala akbar, u l-firxa ġeografika tagħhom kompliet tikber wara l-introduzzjoni tal-bolla fl-1840. It-teknoloġija diġitali u l-internet neħħew l-aħħar ostakli għad-distribuzzjoni mingħajr limitu.

3.4.

Id-diżiformazzjoni hija definita bħala informazzjoni falza jew qarrieqa verifikabbli li tinħoloq, tiġi ppreżentata u tinxtered għal gwadann ekonomiku, jew biex tqarraq b’mod intenzjonat bil-pubbliku, li tista’ tagħmel ħsara lill-proċessi demokratiċi u tinfluwenza l-elezzjonijiet u hija theddida serja għas-soċjetà (5).

3.5.

Hemm partijiet multipli fil-katina tad-diżinformazzjoni: dawk li joħolquha, dawk li jikkunsmaw kif ukoll pjattaformi onlajn li għandhom rwol importanti ħafna fil-proċess kollu billi jiffaċilitaw id-distribuzzjoni.

Dawk li joħolquha (gvernijiet, istituzzjonijiet reliġjużi, konglomerati ta’ negozju, partiti politiċi, organizzazzjonijiet ideoloġiċi) jagħmlu dan għal diversi raġunijiet (biex jinfluwenzaw u jimmanipulaw l-opinjoni pubblika, jikkonfermaw is-superjorità preżunta tagħhom, jagħmlu jew iżidu profitt, jiksbu poter, joħolqu mibegħda, jiġġustifikaw l-esklużjoni, eċċ.).

Dawn li jxerrduha (b’mod partikolari l-pjattaformi onlajn, iżda wkoll il-midja tradizzjonali) għandhom motivi differenti inklużi benefiċċji finanzjarji jew manipulazzjoni bi ħsieb.

Dawn li jikkunsmawha (utenti tal-internet) spiss ma jkunux kritiċi biżżejjed bħala konsumaturi u sussegwentement jiġu mmanipulati apposta mill-pjattaformi onlajn. Il-kumpaniji tat-teknoloġija intermedjarji bħal Twitter, Google u Facebook (biex insemmu ftit) jiffaċilitaw kondiviżjoni mingħajr limitu u kontroll ta’ kontenut fuq pjattaformi onlajn bi skambju għall-ġbir ta’ data privata li tippermetti lil dawn il-pjattaformi joħolqu profitti kbar b’reklamar immirat b’mod preċiż ħafna (microtargeting) li jipprovdi messaġġi kummerċjali mfassla apposta lil gruppi fil-mira definiti b’mod strett. In-nuqqas ta’ għarfien tal-konsumaturi dwar l-awtoprotezzjoni diġitali tikkontribwixxi għat-tkabbir tal-problema.

3.6.

Il-kumpaniji tat-teknoloġija inkwistjoni għandhom responsabbiltà kondiviża minħabba li għandhom rwol importanti ħafna fil-proċess. Il-kumpaniji teknoloġiċi inkwistjoni ma jidentifikawx lilhom infushom bħala pubblikaturi iżda “biss” bħala pjattaformi onlajn li jxerrdu l-informazzjoni u kontenut ieħor li jinħoloq minn midja stabbilita mingħajr ma jkollhom iħallsu l-ispiża tal-ħolqien ta’ kontenut fil-forma ta’ persunal editorjali. Il-kontenut jiġi distribwit minn sorsi oħrajn mingħajr ma jivverifikaw, jivvalutaw, janalizzaw jew jinterpretaw il-materjal li jkunu qed jippubblikaw. Google mhuwiex “biss” pjattaforma. Huwa jfassal, jifforma u jibdel il-mod kif aħna naraw id-dinja, din kienet waħda mill-konklużjonijiet ta’ artikolu dwar “The great Brexit robbery: how our democracy was hijacked”, li ġie ppubblikat mill-Guardian, li analizza kif “shadowy, global operation by […] the disparate forces of the Leave campaign influenced the result of the EU referendum” (operazzjoni minn taħt globali minn […] forzi li huma essenzjalment differenti fix-xorta tagħhom tal-kampanja tal-Ħruġ influwenzaw ir-riżultat tar-referendum tal-UE). Peress li d-diżinformazzjoni u l-aħbarijiet affidabbli qed jiġu ppreżentati b’mod indistingwibbli, l-utenti jsibuha bi tqila li jifirdu waħda mill-oħra. Għalhekk il-kumpaniji teknoloġiċi għandhom jipprijoritizzaw sabiex isiru trasparenti dwar ir-regoli u d-data. F’dan ir-rigward, huwa partikolarment importanti il-livell ta’ trasparenza tar-rabtiet bejn il-politiki tad-dħul mir-reklamar tal-pjattaformi u t-tixrid tad-diżinformazzjoni. (F’dan ir-rigward in-negozjati attwali tal-Kodiċi ta’ Prattika dwar id-Diżinformazzjoni li kellhom jiġu ppubblikati sal-aħħar ta’ Lulju 2018 għandhom jiġu ssorveljati mill-qrib).

4. Kummenti speċifiċi

4.1.

Minkejja d-diversità ta’ messaġġi, mezzi, għodod, livelli, ambizzjonijiet u għanijiet tattiċi, u minkejja n-natura rapida tagħha ta’ adattament, l-objettiv strateġiku ta’ kampanji ta’ diżinformazzjoni huwa li jimmina d-demokrazija liberali, li jiżra’ u jamplifika l-isfiduċja f’sorsi kredibbli ta’ informazzjoni, fid-direzzjoni ġeopolitika ta’ pajjiż u fil-ħidma ta’ organizzazzjonijiet intergovernattivi. Id-diżinformazzjoni qed tintuża sabiex jiġu sfruttati u amplifikati l-qasmiet bejn il-gruppi soċjoekonomiċi differenti abbażi tan-nazzjon, ir-razza, id-dħul, l-età, l-edukazzjoni u l-okkupazzjoni tagħhom. Apparti l-forom li huma rikonoxxuti sew bħall-aġenziji tal-aħbarijiet, l-użu ta’ pjattaformi onlajn, ittri elettroniċi tal-massa eċċ., din tiffunzjona permezz ta’ diversi forom, pereżempju l-aġenziji tar-relazzjonijiet pubbliċi, il-lobbisti, il-gruppi ta’ riflessjoni, l-organizzazzjonijiet nongovernattivi, dawk li jinfluwenzaw fl-ogħla livelli, il-politiki partiġġjani, il-komunità tal-esperti, l-attivitajiet kulturali u l-movimenti Ewropej tal-lemin u tax-xellug estrem li b’kumpens jirċievu ħlas permezz ta’ diversi trusts pubbliċi “indipendenti”, kontijiet offshore, eċċ.

4.2.

Il-Gvern Russu qed juża firxa wiesgħa ta’ għodod u strumenti fil-kampanji ta’ diżinformazzjoni tiegħu kif diġà stabbilixxew il-Parlament Ewropew (6), il-Kummissjoni Ewropea (7) u l-Kunsill Ewropew (8). Dawn il-kampanji ta’ diżinformazzjoni għandhom jittieħdu bl-ogħla livell ta’ serjetà. Din hija parti mid-duttrina militari Russa u hija aċċettata mill-ogħla ġerarkija tal-aktar midja importanti proprjetà tal-istat Russu. Dawn il-kampanji huma direttament immirati biex jagħmlu ħsara lid-demokrazija liberali, l-istat tad-dritt u d-drittijiet tal-bniedem, u biex isikktu dawk l-istituzzjonijiet, l-organizzazzjonijiet intergovernattivi, il-politiċi u l-individwi li jiddefenduhom (9).

4.3.

Aħna ngħixu f’era kkaratterizzata minn relazzjonijiet politiċi u demokratiċi polarizzati ħafna. Skont gruppi ta’ riflessjoni bħal Freedom House, the Economist Intelligence Unit u oħrajn, id-demokrazija ilha taħt pressjoni dejjem tikber mill-kriżi ekonomika globali fl-2008 ’l hawn. Wieħed mir-riżultati ta’ dan huwa tip ġdid ta’ tmexxija politika bi profil li jirrappreżenta qtugħ minn mat-tradizzjoni demokratika li bnejna fl-Ewropa fl-aħħar 70 sena. Minflok tmexxija liberali magħżula demokratikament naraw aktar u aktar “nies b’saħħithom” li l-elezzjonijiet tagħhom huma mdawrin b’mistoqsijiet penetranti dwar l-integrità tal-proċessi li ġew eletti fihom. Aħna familjari ma’ din it-tip ta’ tmexxija lil hinn mill-isfera ta’ influwenza tal-UE, pereżempju fir-Russja u fiċ-Ċina. Iżda b’rappreżentanti bħal Trump, Erdogan u “demokratiċi illiberali” eletti fl-Istati Membri tal-UE — li lkoll saru famużi minħabba l-preferenza tagħhom għad-diżinformazzjoni, id-disprezz tagħhom lejn id-demokrazija u r-relazzjoni dgħajfa tagħhom mal-istat tad-dritt — il-fenomenu qed jolqotna dejjem iżjed fil-laħam il-ħaj.

4.4.

Demokrazija li taħdem sew tiddependi minn ċittadini infurmati sew li jieħdu deċiżjonijiet edukati abbażi ta’ fatti affidabbli u opinjonijiet fdati, iżda l-“affidabbiltà” u l-“fiduċja” huma kunċetti li fis-soċjetà tagħna tal-lum ma għadhomx aktar awtoevidenti. F’din it-tip ta’ klima soċjetali polarizzata ħafna, u b’eċċess ta’ informazzjoni, in-nies huma vulnerabbli ħafna għad-diżinformazzjoni, u dan jagħmilha relattivament faċli biex l-imġiba tagħhom tiġi mmanipulata. Aħna rajna li operazzjonijiet destabbilizzanti bħal dawn kellhom rati ta’ suċċess għoljin ħafna fl-elezzjonijiet ġenerali f’diversi Stati Membri kif ukoll f’avvenimenti oħrajn bħall-kampanja tal-Brexit, kampanji ta’ diżinformazzjoni li jikkonċernaw l-attakki fuq il-Krimea u l-Ukrajna, u l-attakk tal-2014 b’missila tas-sistema militari Russa BUK fuq it-titjira ta’ Malaysian Airlines MH 17, fejn l-298 passiġġer u membru tal-ekwipaġġ kollha ġew immassakrati. Il-Kummissjoni hija mħeġġa sabiex tfittex modi aktar proattivi sabiex teduka lill-pubbliku dwar it-theddidiet iffaċċjati b’riżultat ta’ kampanji ta’ diżinformazzjoni, attakki ċibernetiċi, u l-impatt ġenerali ta’ influwenza barranija fuq is-soċjetà. Dan jista’ jsir, pereżempju, billi ssegwi l-iżviluppi reċenti f’pajjiżi oħrajn, billi tipprovdi informazzjoni aċċessibbli u attraenti liċ-ċittadini dwar kwistjonijiet urġenti marbutin maċ-ċibersigurtà li jinkludu pariri u l-aħjar prattiki dwar kif dawn jistgħu jipproteġu l-ambjenti diġitali ta’ kuljum tagħhom.

4.5.

Il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni li, minħabba l-kumplessità tal-kwistjoni u l-pass mgħaġġel tal-iżvilupp fl-ambjent diġitali, kull risposta politika għandha tkun komprensiva, tivvaluta kontinwament il-fenomenu tad-diżinformazzjoni u taġġusta l-objettivi tal-politika fid-dawl tal-evoluzzjoni tagħha. Ma hemmx soluzzjoni waħda li tindirizza l-isfidi kollha, iżda li ma jsir xejn mhijiex opzjoni. Il-proposti tal-Kummissjoni huma pass fid-direzzjoni t-tajba, iżda rridu naħdmu aktar u nagħmlu xogħol aħjar. It-trasparenza, id-diversità, il-kredibbiltà u l-inklużività għandhom imexxu l-azzjoni sabiex tiġi indirizzata d-diżinformazzjoni, filwaqt li fl-istess ħin jiġu protetti l-libertà tad-diskors u drittijiet fundamentali oħra.

4.6.

Ir-Russja tidher partikolarment attiva fil-qasam tad-diżinformazzjoni u l-gwerra ibrida kontra l-Punent b’enfasi fuq l-UE. Biex niġġieldu kontra dan, għandna bżonn noħolqu ekosistema onlajn aktar trasparenti, affidabbli u li tista’ tinżamm responsabbli mill-aktar fis. Il-KESE jirrakkomanda l-użu tal-Manwal ta’ Praga, studju ffinanzjat mill-Ministeru għall-Affarijiet Barranin tan-Netherlands u l-International Visegrad Fund, li jagħti ħarsa ġenerali ċara lejn is-sovverżjoni ostili Russa fl-UE u t-theddida li din tirrappreżenta lid-demokrazija. Minkejja li hemm xi Stati Membri li għadhom jiddubitaw mill-eżistenza ta’ tali theddida jew li saħansitra jikkontribwixxu għall-firxa tagħha, l-istudju huwa ċar ħafna fil-ġudizzju tiegħu li huwa assolutament neċessarju li l-UE tieħu azzjoni. L-istudju jressaq proposti konkreti dwar kif jitfasslu u jiġu implimentati strateġiji kontra influwenzi ostili u sovverżivi.

4.7.

Ir-rwol tal-pjattaformi onlajn kien moralment ta’ min imaqdru fir-rigward tad-diżinformazzjoni. F’perjodu ta’ żmien relattivament qasir dawn il-pjattaformi essenzjalment żviluppaw tip ta’ funzjoni ta’ utilità pubblika simili għal dik li kellhom il-kumpaniji tat-telefonija, ix-xandara u l-gazzetti fil-passat. Sabiex ikunu jistgħu jużaw is-servizzi tal-pjattaformi onlajn b’mod “liberu”, l-utenti jħallsu bid-data personali li tippermetti lil dawn il-pjattaformi jbigħu ammont enormi ta’ reklamar immirat b’mod preċiż ħafna kif jidher mill-każ ta’ Cambridge Analytica. Dan il-mudell ta’ dħul distort (mil-lat tal-privatezza) irendi wisq flus biex dawn il-pjattaformi jneħħuh fuq bażi volontarja. Kien hemm min issuġġerixxa li pjattaformi bħal Facebook għandhom joffru wkoll servizz kredibbli u li jaħdem sew simili għal ta’ Facebook, li jirrikjedi li l-utenti jħallsu ammont żgħir bħala skambju għall-garanzija li l-privatezza tagħhom tiġi rispettata. Titqajjem il-kwistjoni jekk l-utenti potenzjali għadx għandhom biżżejjed fiduċja u kunfidenza fil-kredibbiltà u fl-integrità ta’ portali bħal Facebook, wara l-mod li bih il-kumpanija responsabbli għalih tat rendikont tal-imġiba tagħha lis-Senat tal-Istati Uniti. Sabiex tiżdied il-fiduċja tal-pubbliku fil-pjattaformi onlajn u ċ-ċittadini jiġu mħarsa kontra din il-forma ta’ abbuż, inkluż it-trattament ħażin u l-kondiviżjoni ta’ data personali, dawn il-pjattaformi jeħtiġilhom jiġu rregolati kif intwera qabel mill-Kodiċi ta’ Kondotta għall-ġlieda kontra d-diskors ta’ mibegħda illegali onlajn tal-2016, ir-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data jew id-Direttivi dwar dwar iċ-Ċibersigurtà (l-hekk imsejħa NIS Directive). Madanakollu, l-awtoregolazzjoni, kif proposta mill-Kummissjoni, hija biss l-ewwel pass f’dan ir-rigward u għandha tkun akkumpanjata minn miżuri ulterjuri meħudin mill-Kummissjoni.

4.8.

Andrew Keen, imprenditur u kittieb Brittaniku li huwa magħruf bħala l-Antikrist tal-Internet, ippubblika erba’ kotba kritiċi ħafna dwar l-iżvilupp tal-internet. Huwa mhuwiex kontra l-internet jew il-midja soċjali, iżda jqis l-attivitajiet tal-kumpaniji tat-teknoloġija l-kbar, immirati sabiex jiġbru informazzjoni sensittiva dwar in-nies, bħala l-qalba tal-problema. Il-privatezza hija ħaġa prezzjuża ħafna, tiddefinixxi min aħna. ’L hekk imsejjaħ mudell tan-negozju bla ħlas — fejn aħna ma nħallsux bil-flus iżda billi nirrinunzjaw il-privatezza tagħna — se jeqred il-privatezza tagħna. Keen iqabbel dan mas-seklu 19, meta r-Rivoluzzjoni Industrijali ġġenerat bidla ta’ daqs li jista’ jitqabbel mad-daqs ta’ bidla li r-Rivoluzzjoni Diġitali qed tiġġenera bħalissa. Meta bidla tiġi definita bħala rivoluzzjoni normalment iġġib magħha problemi kbar ħafna. Fis-seklu 19 irnexxielna nsolvu dawk il-problemi b’għodod bħall-innovazzjoni, ir-regolazzjoni, l-għażliet tal-konsumaturi, l-azzjoni ċivili u l-edukazzjoni. Il-messaġġ tiegħu huwa li l-intelliġenza tal-bniedem tista’ terġa’ tagħmel dan — mhux l-intelliġenza artifiċjali — u aħna rridu nużaw ir-riżorsi kollha li użajna biex nillimitaw ir-rivoluzzjoni preċedenti sabiex niżguraw li nikkontrollaw ir-Rivoluzzjoni Diġitali u nimpedixxu milli din tiddominana.

4.9.

4.10.

Jaf tkun ħaġa tajba pereżempju li tiġi eżaminata l-possibbiltà li tinħoloq pjattaforma onlajn ibbażata fuq sħubija pubblika-privata li tiggarantixxi l-privatezza tal-utenti. Pjattaforma Ewropea ta’ dan it-tip bil-Kummissjoni bħala msieħba pubblika ta’ kofinanzjament, tista’ tkun proposta attraenti u promettenti ħafna bħala alternattiva għall-Magna tal-Manipulazzjoni ta’ Mark Zuckerberg u monopolji privati u kummerċjali kbar oħrajn mill-Istati Uniti tal-Amerka u miċ-Ċina. Tali pjattaforma għandha tiggarantixxi r-rispett għall-privatezza tal-utenti tagħha.

4.11.

F’ekonomija tas-suq għandu jitħallas prezz għal kollox, iżda b’din l-alternattiva l-munita tkun flus minflok il-privatezza. Il-biċċa l-kbira tal-baġit meħtieġ għal dan is-servizz semipubbliku jista’ jiġi ffinanzjat minn flus mit-taxxi, kif inhuma s-servizzi pubbliċi kollha. Għall-bqija tal-baġit, l-utenti jkollhom iħallsu ammont relattivament żgħir ta’ flus biex jissalvagwardjaw il-privatezza tagħhom kontra l-ġuħ mingħajr xaba’ għad-data privata tal-pjattaformi “soċjali” attwali. Li kieku l-UE u l-gvernijiet nazzjonali tal-Istati Membri kellhom jiddikjaraw b’mod uffiċjali li tali pjattaforma soċjali kienet imsieħba preferuta u jużawha bħala alternattiva għal dawk li lesti jaħtfu d-data attwali, din ikollha l-ekonomija ta’ skala meħtieġa biex ikollha l-opportunità li tikkompeti mal-atturi attwali tas-suq. L-UE tista’ tuża wkoll magni tat-tiftix eżistenti li jiggarantixxu privatezza assoluta bħala msieħba ippreferuti tagħhom u jinstallawhom bħala applikazzjoniijiet awtomatiċi fuq il-kompjuters kollha li jintużaw mill-istituzzjonijiet tal-UE u minn istituzzjonijiet governattivi fl-Istati Membri. Il-Kummissjoni jista’ wkoll ikollha rwol aktar proattiv u tinvestiga possibbiltajiet regolatorji fir-rigward tal-algoritmi u t-tkissir tal-monopolji.

4.12.

Minkejja li l-verifika tal-fatti mhijiex is-soluzzjoni għall-problema, din madankollu għandha importanza kruċjali. Hija sservi bħala l-ewwel pass lejn il-fehim, l-esponiment u l-analiżi tad-diżinformazzjoni, pass li huwa assolutament neċessarju qabel ma jkunu jistgħu jitfasslu aktar kontromiżuri. Jenħtieġ ukoll sforz kbir biex tinġibed l-attenzjoni ta’ udjenzi usa’, għaliex mhux kulħadd juża l-pjattaformi tal-midja soċjali jew saħansitra l-internet. Ir-residenti ta’ reġjuni remoti jistgħu jkunu partikolarment diffiċli biex jintlaħqu. Il-viżibbiltà fil-midja hija importanti. It-televiżjoni għadha l-aktar sors komuni ta’ informazzjoni għan-nies, u programmi regolari li jispjegaw każijiet ta’ diżinformazzjoni bil-lingwi nazzjonali jistgħu jikkontribwixxu b’mod sinifikanti għas-sensibilizzazzjoni. Huwa importanti li l-proċess tal-verifika tal-fatti jsir minn professjonisti, sabiex jiġu evitati l-iżbalji li kkaratterizzaw l-ewwel tentattiv reċenti tal-Kummissjoni. Il-kooperazzjoni ma’ djar tal-pubblikazzjoni u organizzazzjonijiet tal-midja li l-ġurnalisti tagħhom huma involuti fil-verifika tal-fatti tista’ timpedixxi dawn il-problemi.

4.13.

Waħda mill-problemi marbutin mad-diżinformazzjoni hija l-fatt li mhuwiex possibbli li tiġi vverifikata l-identità tas-sorsi li jkunu qed jifirxu d-diżinformazzjoni permezz tal-internet. Huwa wisq faċli li wieħed jopera fiċ-ċiberspazju permezz ta’ identità falza — u b’mod ġenerali, dan huwa eżattament dak li jagħmlu dawk li jkunu attivi onlajn u li jkollhom intenzjoni malizzjuża. Il-Kummissjoni tressaq diversi proposti, li huma stabbiliti fil-Komunikazzjoni Konġunta dwar iċ-Ċibersigurtà ppubblikata f’Settembru 2017. Il-problema hija li dawn il-proposti mhumiex obbligatorji: l-utenti jistgħu jagħżlu li jikkomunikaw biss fuq pjattaformi onlajn ma’ utenti oħrajn li jkunu identifikaw lilhom infushom; il-Kummissjoni se tippromovi l-użu ta’ sistemi onlajn volontarji li jippermettu l-identifikazzjoni tal-fornituri tal-informazzjoni, eċċ. Ovvjament, hemm kunflitt ta’ interess potenzjali bejn il-privatezza u l-kontroll sħiħ u għandu jkun possibbli li tinżamm l-anonimità meta wieħed ikun qed juża l-internet b’mod passiv. Iżda jekk verament nixtiequ nagħmlu differenza fil-ġlieda kontra d-diżinformazzjoni, jaf ikollna bżonn aktar miżuri stretti rigward l-identifikazzjoni meta n-nies ikunu qed joperaw b’mod proattiv fuq l-internet. Wara kollox, dan huwa l-mod kif topera l-midja ta’ kwalità, f’konformità mal-Kodiċi ta’ Bordeaux tal-1954, li tfassal mill-Federazzjoni Internazzjonali tal-Ġurnalisti u li jistabbilixxi prinċipji ċari u stretti ħafna dwar kif wieħed jaħdem bis-sorsi. Xi drabi jkun hemm raġunijiet validi għaliex organizzazzjonijiet tal-aħbarijiet ta’ kwalità tradizzjonali jippubblikaw stejjer b’sorsi anonimi, iżda dejjem jinkludu indikazzjoni li l-isem u l-indirizz tas-sors ikunu magħrufa mal-persunal editorjali.

4.14.

It-teknoloġiji mhumiex “tajbin” jew “ħżiena” — huma newtrali. Jistgħu jintużaw b’mod tajjeb jew ħażin, iżda dan jiddependi mill-għażliet li jsiru min-nies li jużawhom. Teknoloġiji ġodda u emerġenti bħal dawk li qed jintużaw issa fl-arti tad-diżinformazzjoni wkoll għandhom il-potenzjal li jaqdu rwol ċentrali biex tiġi indirizzata d-diżinformazzjoni. Għalhekk, il-KESE jilqa’ l-intenzjoni tal-Kummissjoni li tagħmel użu b’mod sħiħ mill-programm ta’ ħidma Orizzont 2020 u mill-programm suċċessur tiegħu Orizzont Ewropa sabiex timmobilizza r-riċerka u t-teknoloġiji bħall-intelliġenza artifiċjali, il-blockchain u l-algoritmi għall-identifikazzjoni aħjar tas-sorsi, il-validazzjoni tal-affidabbiltà tal-informazzjoni u l-valutazzjoni tal-kwalità u tal-preċiżjoni tas-sorsi tad-data fil-futur. Madankollu, analiżi dettaljata ta’ possibilitajiet oħrajn ta’ finanzjament biex tkun indirizzata d-diżinformazzjoni hija kruċjali, għax il-parti l-kbira tal-inizjattivi mhumiex applikabbli għall-Programmi Orizzont.

4.15.

Proċessi elettorali siguri u reżiljenti huma l-bażi għad-demokrazija fl-UE, iżda s-sigurtà u r-reżiljenza ta’ dawk il-proċessi ma għadhomx garantiti. F’dawn l-aħħar snin, ġew identifikati tattiċi ta’ manipulazzjoni u ta’ diżinformazzjoni onlajn matul l-elezzjonijiet f’mill-anqas 18-il pajjiż, u t-tattiċi ta’ diżinformazzjoni kkontribwew għas-seba’ sena konsekuttiva ta’ tnaqqis ġenerali fil-libertà tal-internet. Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon l-inizjattivi li ħadet il-Kummissjoni sabiex jiġu identifikati l-aħjar prattiki għall-identifikazzjoni, il-mitigazzjoni u l-ġestjoni tar-riskji għall-proċess elettorali minn attakki ċibernetiċi u diżinformazzjoni fid-dawl tal-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew tal-2019.

4.16.

Il-ħiliet diġitali u tal-midja u l-edukazzjoni ċivika huma elementi kostitwenti kruċjali biex tiżdied ir-reżiljenza tas-soċjetà, speċjalment meta jitqies li ż-żgħażagħ, li għandhom preżenza kbira fuq il-pjattaformi onlajn, huma riċettivi ħafna għad-diżinformazzjoni. Il-politika tal-edukazzjoni hija r-responsabbiltà tal-gvern u, għaldaqstant, il-gvernijiet nazzjonali għandhom il-kompitu li jorganizzawha fil-livelli kollha tas-sistemi tal-edukazzjoni nazzjonali u jħarrġu lill-għalliema dwar dan is-suġġett. Sfortunatament, il-gvernijiet spiss jittraskuraw milli jagħtu pożizzjoni prominenti lill-edukazzjoni għal-litteriżmu fl-informazzjoni u fil-midja fis-sistemi tal-edukazzjoni nazzjonali tagħhom fuq l-aġendi politiċi tagħhom. Qabel xejn, dan għandu jittejjeb, iżda l-litteriżmu fl-informazzjoni u fil-midja jmur ukoll lil hinn mis-sistemi tal-edukazzjoni. Jeħtieġ li dan jiġi promoss u jittejjeb fil-gruppi kollha tas-soċjetà, irrispettivament mill-età. F’dawn l-oqsma, l-organizzazzjonijiet mhux governattivi għandhom jaqdu rwol. Ħafna minn dawn l-organizzazzjonijiet diġà qegħdin jaħdmu fl-Ewropa, iżda l-biċċa l-kbira tagħhom joperaw fuq skala żgħira u ma jilħqux biżżejjed nies. L-inizjattivi ta’ kooperazzjoni nazzjonali bejn l-organizzazzjonijiet mhux governattivi u l-gvernijiet nazzjonali jistgħu jimlew dan il-vojt.

4.17.

Il-midja tal-aħbarijiet ta’ kwalità u l-ġurnaliżmu affidabbli għandhom rwol essenzjali biex jagħtu lill-pubbliku informazzjoni soda u varjata. Din il-midja tradizzjonali qiegħda tesperjenza problemi finanzjarji, peress li l-pjattaformi qed ixerrdu kontenut prodott mill-midja tradizzjonali mingħajr ma jirrimborżawhom għall-ispejjeż li jkunu ġarrbu u mbagħad jiksbu l-introjtu minn din il-midja billi jbigħu r-reklamar. Sabiex il-pożizzjoni tal-pubblikaturi tittejjeb u jiġi żgurat li d-detenturi tad-drittijiet jiġu kkumpensati għall-ħidma tagħhom meta l-frott ta’ ħidmiethom jintuża minn ħaddieħor għal finijiet kummerċjali, tkun idea tajba li jsir ftehim rapidu dwar ir-riforma fid-drittijiet tal-awtur tal-UE. Barra minn hekk, huwa rakkomandat li jsir tiftix għal soluzzjonijiet sabiex tiġi estiża l-inizjattiva mħabbra mill-Parlament Ewropew f’Settembru 2018 dwar il-finanzjament Ewropew speċifikament biex ikun appoġġjat il-ġurnaliżmu investigattiv fl-UE. Stampa b’saħħitha u affidabbli twassal għal demokrazija reżiljenti u li tkun tista’ tiġi difiża fejn jippersistu l-valuri tal-verità u tar-responsabilità. Il-finanzjament huwa partikolarment importanti għal mezzi tax-xandir iżgħar li ta’ spiss iħabbtu wiċċhom ma’ kawżi u talbiet vessatorji mfasslin biex jagħlquhom.

4.18.

Sabiex tiġġieled kontra theddid ta’ diżinformazzjoni intern u estern, fl-2015 il-Kummissjoni stabbilixxiet it-Task Force East StratCom sabiex tiffoka fuq komunikazzjoni strateġika proattiva dwar il-politiki tal-UE biex jiġu miġġielda tentattivi destabilizzanti mir-Russja. Il-KESE jixtieq li kieku l-Kummissjoni tkun aktar proattiva biex tikkomunika l-ħidma ta’ East StratCom lill-pubbliku ġenerali u li tiggwidah lejn l-informazzjoni fuq is-sit web tat-task force għall-finijiet ta’ sensibilizzazzjoni tal-pubbliku dwar it-theddid għad-demokrazija tagħna u biex tiżdied ir-reżistenza kontra dan it-theddid. Huwa wkoll neċessarju li jiżdied il-baġit tat-task force. F’Ottubru 2017 intlaħaq qbil dwar baġit ta’ EUR 1 000 000 mill-Parlament Ewropew. Dak il-baġit bilkemm kien komparabbli mar-riżorsi finanzjarji investiti minn atturi oħrajn bħall-Federazzjoni Russa. (Id-Dipartiment tal-Istat tal-Istati Uniti tal-Amerka jistma li l-isforz sofistikat tal-kampanja ta’ influwenza tal-Kremlin jinkludi USD 1,4 biljun fis-sena f’apparat ta’ propaganda intern u estern, li jingħad li jilħaq madwar 600 miljun persuna f’130 pajjiż u bi 30 lingwa).

4.19.

Minbarra azzjonijiet oħrajn, il-Kummissjoni hija mħeġġa toqgħod attenta għall-fatt li l-istituzzjonijiet nazzjonali u r-regolamenti dwar is-sigurtà tal-informazzjoni fl-Istati Membri spiss huma sottożviluppati. L-ambjent regolatorju huwa skadut, u għalhekk ma jippermettix li l-aġenziji regolatorji rilevanti jagħmlu skrutinju adatt tal-mezzi ta’ diżinformazzjoni fir-rigward tal-konformità man-normi leġislattivi. Il-kooperazzjoni intraistituzzjonali hija inadegwata, hemm nuqqas ċar ta’ strateġiji nazzjonali fit-tul bil-għan li jkunu miġġielda l-kampanji ta’ diżinformazzjoni mmexxijin minn barra u l-produzzjoni ta’ narrattivi koerenti lejn gruppi vulnerabbli tal-popolazzjoni. Reviżjoni bir-reqqa tad-Direttiva dwar is-Servizzi tal-Midja Awdjoviżiva tal-UE, li attwalment tippermetti li mezz tax-xandir jista’ jkun reġistrat fi kwalunkwe Stat Membru tal-UE sakemm wieħed mill-membri tal-bord tal-kumpannija tal-midja jkun residenti f’dak il-pajjiż, hija kruċjali wkoll, peress li tippermetti li jintlaħqu udjenzi fil-pajjiżi Ewropej, filwaqt li jkunu sfruttati lakuni fir-regolamenti tal-UE.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) Rapport ta’ informazzjoni REX/432 “L-użu tal-midja bħala influwenza fuq il-proċessi soċjali u politiċi fl-UE u l-pajjiżi tal-viċinat tal-Lvant”

(2) 2016/2276 (INI).

(3) https://euvsdisinfo.eu

(4) Il-Kummissjoni tuża l-kelma “ekosistemi” fid-dokument tagħha. Il-kelma “infrastruttura” tista’tkun aktar adatta f’dan il-kuntest.

(5) Komunikazzjoni tal-Kummissjoni COM(2018) 236 final.

(6) http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P8-TA-2017-0272+0+DOC+PDF+V0//MT

(7) http://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=50271http://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=50271

(8) http://www.consilium.europa.eu/mt/meetings/european-council/2015/03/19-20/; http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-1-2018-INIT/mt/pdf; http://www.consilium.europa.eu/media/35950/28-euco-final-conclusions-mt.pdf

(9) “The Strategy and Tactics of the Pro-Kremlin Disinformation Campaign” (L-Istrateġija u t-Tattiċi tal-Kampanja ta’ Diżinformazzjoni favur il-Kremlin — mhux disponibbli bil-Malti), SEAE.

ANNESS

L-emendi li ġejjin inċaħdu waqt id-diskussjoni iżda rċevew aktar minn kwart tal-voti:

Punt 4.3

4.3.

Riżultat tal-votazzjoni

Voti favur:	68
Voti kontra:	82
Astensjonijiet:	24

6.12.2018

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 440/191

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi l-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa u li jħassar ir-Regolamenti (UE) Nru 1316/2013 u (UE) Nru 283/2014”

[COM(2018) 438 final — 2018/0228 (COD)]

(2018/C 440/33)

Relatur:	Aurel Laurenţiu PLOSCEANU
Korelatur:	Graham WATSON

Konsultazzjonijiet	Parlament Ewropew, 14.6.2018 Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 3.7.2018;
Bażi legali	Artikoli 172, 194 u 304 tat-TFUE
Sezzjoni kompetenti	It-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Adottata fis-sezzjoni	6.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	144/0/1

1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) għalhekk li jirrakkomanda baġit akbar għall-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa (CEF) għal wara l-2020, bl-għotjiet jibqgħu l-komponent ewlieni. Hemm għadd ta’ proġetti ta’ infrastruttura tat-trasport, tal-enerġija u dik diġitali li huma vitali għall-kompetittività tal-UE iżda li ma jiġġenerawx ir-redditu fuq l-investiment meħtieġ sabiex jattiraw lill-investituri privati. Huwa meħtieġ impenn b’saħħtu mill-UE u mill-awtoritajiet pubbliċi nazzjonali f’dan ir-rigward.

1.2.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni Ewropea u l-Istati Membri jkomplu jinkoraġġixxu sinerġiji fil-livell tal-proġetti bejn it-tliet setturi, li attwalment huma limitati minħabba r-riġidità tal-qafas baġitarju f’dak li jirrigwarda l-eliġibilità tal-proġetti u tal-ispejjeż.

1.3.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni tkompli tagħti l-appoġġ tekniku (Azzjonijiet ta’ Appoġġ tal-Programm CEF) biex tippromovi l-eliġibilità ta’ proġetti maturi u ta’ kwalità għolja u tappoġġja l-kontinwità fl-għoti ta’ dan it-tip ta’ assistenza, flimkien ma’ aġġornament tal-kriterji ta’ evalwazzjoni biex tiġi ffaċilitata l-identifikazzjoni tal-valur miżjud tal-proġetti. Għandhom jittieħdu aktar passi biex jiġu ssemplifikati r-rekwiżiti amministrattivi, mhux biss għall-għotijiet żgħar.

1.4.

Il-KESE jħeġġeġ lill-koleġislaturi sabiex iżommu l-impenn fir-regolament CEF preċedenti li l-“parti l-kbira” tal-baġit tal-enerġija tintefaq fuq proġetti tal-elettriku. Dan huwa essenzjali biex jiġi żgurat li s-CEF tkun konformi mal-politika tal-UE dwar it-tibdil fil-klima u l-enerġija u biex jiġi evitat li s-CEF issir sors ewlieni ta’ finanzjament għall-proġetti ta’ enerġija fossili fil-Qafas Finanzjarju Pluriennali (QFP). Huwa importanti li dan l-impenn jissaħħaħ u mhux jiddgħajjef fis-CEF 2021-2027.

1.5.

Il-KESE jqis li l-kriterji ta’ għoti għall-proġetti elenkati fl-Artikolu 13 għandhom jitwessgħu sabiex jinkludu s-sigurtà tal-provvista ta’ kull tip ta’ enerġija (elettriku, gass, sħana, eċċ.) u t-tnaqqis ta’ emissjonijiet speċifiċi tal-karbonju għandu jiġi pprovdut minn kull proġett.

1.6.

Il-KESE jenfasizza li s-CEF trid tiffoka fuq proġetti tal-enerġija li kapaċi jiżguraw indipendenza enerġetika u sigurtà akbar għall-UE. Għandhom jiġu ġġenerati wkoll faċilitajiet ġodda ta’ ħżin tal-elettriku bl-appoġġ tas-CEF.

1.7.

Il-KESE jirrakkomanda li l-kapaċità finanzjarja tal-programm CEF taħt il-QFP li jmiss għandha tiżdied. Dwar id-distribuzzjoni ta’ għotjiet fost it-tliet setturi, il-KESE jirrakkomanda li jitqiesu l-ħtiġijiet finanzjarji ta’ kull settur, bħall-intensità ta’ kapital u r-redditu fuq l-investiment, u tingħata preferenza lil investimenti li ma jistgħux jiġu ffinanzjati mis-suq, sabiex jinżammu kredibilità u attraenza għoljin għall-investituri.

1.8.

Il-KESE jirrakkomanda, għalhekk, li l-allokazzjoni baġitarja totali tas-CEF għandha tiżdied, minħabba n-natura kritika ta’ dawn is-setturi għas-suq intern.

1.9.

Il-KESE jenfasizza li kemm il-Kummissjoni kif ukoll l-Istati Membri għandhom jibqgħu jimpenaw ruħhom għall-għanijiet ewlenin tal-politika tat-trasport tas-CEF: it-tlestija tan-netwerk ewlieni tan-Netwerk Trans-Ewropew tat-Trasport (TEN-T) sal-2030 u t-tranżizzjoni lejn mobilità nadifa, kompetittiva, innovattiva u konnessa, inkluża sinsla tal-UE ta’ infrastruttura tal-iċċarġjar għal fjuwils alternattivi sal-2025. Il-konnessjonijiet multimodali u transfruntiera huma estremament importanti f’dan ir-rigward.

1.10.

Il-KESE jħeġġeġ lil-leġislaturi jiżguraw kompetizzjoni wiesgħa u ġusta għall-proġetti li jibbenefikaw mill-fondi CEF billi jirrispettaw ir-reċiproċità fil-prattika u billi jużaw kundizzjonijiet ta’ kuntrattar li jgħaqqdu l-effiċjenza ma’ allokazzjoni ġusta tar-riskji.

1.11.

Il-KESE jirrakkomanda li l-koleġislaturi jiżguraw li l-parteċipazzjoni fil-proċeduri korrispondenti għall-għoti ta’ kuntratti tkun miftuħa biss għal kumpaniji minn pajjiżi fejn is-swieq korrispondenti tagħhom huma miftuħa, jirrispettaw reċiproċità reali, u li l-forma standard ta’ kuntratt użata tkun xierqa għall-għanijiet u ċ-ċirkustanzi tal-proġett. Il-kundizzjonijiet tal-kuntratt għandhom ikunu abbozzati b’mod li jallokaw b’mod ġust ir-riskji assoċjati mal-kuntratt bl-għan primarju li jinkiseb l-orħos prezz u l-aktar prestazzjoni effiċjenti tal-kuntratt. Dan il-prinċipju għandu japplika irrispettivament minn jekk jintużawx il-forom standard nazzjonali jew internazzjonali ta’ kuntratt (skont l-Artikolu 3.21 tal-Politiki u r-Regoli dwar l-Akkwist Pubbliku tal-BERŻ datati l-1 ta’ Novembru 2017).

1.12.

Il-KESE jappoġġja bis-sħiħ il-proposta li fis-CEF 2021-2027 tiġi inkluża l-kooperazzjoni transfruntiera fil-qasam tal-ġenerazzjoni tal-enerġija rinnovabbli. Il-KESE jissuġġerixxi li l-viżjoni globali tal-azzjonijiet dwar l-enerġiji rinnovabbli fis-CEF għandha tkun li jinħoloq netwerk tal-elettriku rinnovabbli madwar l-Ewropa kollha li jippermetti integrazzjoni aktar effettiva ta’ teknoloġiji ta’ enerġiji rinnovabbli u li jiġi rifless aħjar il-potenzjal disponibbli ta’ teknoloġiji madwar il-kontinent.

1.13.

Il-KESE jilqa’ l-inklużjoni ta’ installazzjonijiet ta’ enerġiji rinnovabbli fost il-proġetti eliġibbli fil-porzjon tal-enerġija tas-CEF u jirrakkomanda li din għandha tkun emendata sabiex tinkludi kemm proġetti fuq skala kbira kif ukoll portafolji ta’ proġetti fuq skala żgħira biex it-teknoloġiji kollha jkunu jistgħu jikkompetu b’mod ġust għall-fondi.

1.14.

Il-KESE jirrakkomanda li l-għanijiet tas-CEF elenkati fl-Artikolu 3 għandhom jitwessgħu sabiex jinkludu mhux biss l-iffaċilitar ta’ kooperazzjoni transfruntiera fl-oqsma tal-enerġiji rinnovabbli, iżda wkoll isemmu espliċitament l-użu tal-enerġiji rinnovabbli.

1.15.

Il-KESE jinnota li x-xiri tal-art huwa eskluż mill-ispejjeż eliġibbli fl-Artikolu 15(c) u jħeġġeġ lill-koleġislaturi sabiex jikkunsidraw jekk dan huwiex ta’ vantaġġ jew żvantaġġ għal ċerti proġetti u teknoloġiji. Għal setturi bħat-trasport u l-enerġija rinnovabbli, ix-xiri tal-art mhuwiex parti negliġibbli tal-investiment.

1.16.

Il-KESE jfakkar lill-Kummissjoni li l-interkonnetturi tal-enerġija transfruntiera huma fatturi ewlenin fl-integrazzjoni tal-enerġiji rinnovabbli, mhux biss għax jippermettu t-trażmissjoni fuq distanza twila ta’ elettriku rinnovabbli, u b’hekk irawmu l-użu ta’ sorsi tal-elettriku aktar indaf u orħos, iżda wkoll għaliex jaġixxu bħala sors ta’ flessibilità ta’ sistemi essenzjali.

1.17.

Il-KESE jirrakkomanda li l-opportunitajiet li jinħolqu mid-diġitalizzazzjoni ta’ grilji u ta’ netwerks tal-enerġija u l-ħolqien ta’ grilji intelliġenti li jintegraw l-enerġiji rinnovabbli għandhom jinħatfu kompletament u jirrakkomanda li l-Kummissjoni tistudja kif jistgħu jiġu sfruttati s-sinerġiji bejn is-setturi Diġitali u tal-Enerġija tas-CEF fuq dan il-punt. Il-KESE jinnota n-nuqqas ta’ proġetti ta’ grilji intelliġenti fis-CEF 2014-2020, parzjalment minħabba ostakli fil-finanzjament ta’ proġetti ta’ grilja ta’ distribuzzjoni ta’ livell aktar baxx, meta mqabbla ma’ proġetti ta’ grilji ta’ trażmissjoni ta’ vultaġġ għoli.

1.18.

Il-KESE jirrakkomanda li s-CEF għandha tiżgura wkoll li jkunu stabbiliti mekkaniżmi li jiċċertifikaw fejn jintuża elettriku rinnovabbli fl-applikazzjonijiet tat-trasport, pereżempju bl-użu ta’ ċertifikati ta’ Garanziji tal-Oriġini rinnovabbli.

1.19.

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li tingħata prijorità lil proġetti fuq skala kbira madwar l-UE kollha ta’ diġitalizzazzjoni tat-trasport bħall-ERTMS (is-Sistema Ewropea tal-Ġestjoni tat-Traffiku Ferrovjarju), is-SESAR (ir-Riċerka dwar il-Ġestjoni tat-Traffiku bl-Ajru tal-Ajru Uniku Ewropew) u s-sewqan awtonomu. Sabiex in-Netwerk Ewlieni jiġi attrezzat bl-ERTMS jeħtieġ li jiġu investiti EUR 15-il biljun sal-2030. Proġett fuq skala kbira mifrux mal-UE kollha għandu jiġi ffinanzjat minn għotjiet mir-raggruppamenti differenti tal-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa, fondi privati u komponenti amalgamati mill-InvestEU.

1.20.

Il-KESE jappella għall-kopertura 5G tan-netwerk TEN-T li hi fundamentali.

1.21.

Il-KESE jappella għal miżuri bħal kontrolli effettivi, akkomodazzjoni għal billejl moderna, u postijiet ta’ parkeġġ suffiċjenti b’tagħmir adegwat.

1.22.

Il-KESE jemmen ukoll li għandha tingħata kunsiderazzjoni għal metodi aħjar ta’ komunikazzjoni tal-kisbiet tas-CEF. Baġit għall-Komunikazzjoni jista’ jkun għodda utli f’dan ir-rigward. Prevedibilità msaħħa għandha tiġi kkunsidrata wkoll.

1.23.

Il-KESE jirrakkomanda li jiġu kkunsidrati azzjonijiet addizzjonali biex jintuża l-potenzjal sħiħ tal-programm billi jitqies li l-intervent tas-CEF kien determinanti fit-tnedija tal-parti l-kbira tal-proġetti u wera li huwa katalist ewlieni kemm għall-investiment pubbliku kif ukoll dak privat. Għandha tissaħħaħ il-konnessjoni komplementari mtejba bejn is-CEF u programmi oħrajn (bħal Orizzont Ewropa, InvestEU u l-Fond ta’ Koeżjoni) sabiex jiġu evitati l-koinċidenzi u jsir użu ottimizzat tar-riżorsi baġitarji.

1.24.

Il-KESE jemmen li l-pakkett ta’ koeżjoni huwa essenzjali għat-tlestija tal-partijiet tan-netwerk ċentrali fl-Istati Membri tal-koeżjoni u jirrakkomanda lill-KE u lill-Istati Membri jżommu s-sehem tal-Fond ta’ Koeżjoni taħt il-ġestjoni diretta tas-CEF fil-QFP li jmiss. Il-prijoritajiet tat-Trasport tas-CEF jeħtieġ li jkunu appoġġjati mill-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali. Fi kwalunkwe każ, il-fondi għandhom jibqgħu fi ħdan l-Istat Membru eliġibbli.

1.25.

Il-KESE jissuġġerixxi li l-metodoloġija tal-evalwazzjoni għandha tiġi aġġustata, peress li s-suċċess tas-CEF mhuwiex iggarantit biss mill-ammont ta’ flus allokati u n-numru ta’ proġetti appoġġjati.

Il-KESE jipproponi titjib fil-metodoloġija tal-evalwazzjoni tas-CEF. Għandha ssir valutazzjoni kwantitattiva/kwalitattiva reali fl-aħħar tal-perjodu 2014-2020 għall-proġetti mlestija u dawk f’livell avvanzat ta’ kostruzzjoni. Il-KESE jappella għal rieżami, inter alia, tal-progress tal-iżvilupp tat-TEN-T, kif ukoll il-bidliet fil-flussi tat-traffiku tal-passiġġieri u tal-merkanzija. Il-KESE jappella wkoll għal analiżi soċjoekonomika tal-benefiċċji kontra l-ispejjeż tal-proġetti tat-TEN-T li tqis il-benefiċċji u l-ispejjeż soċjali, ekonomiċi, relatati mal-klima u ambjentali rilevanti.

1.26.

Il-KESE jappella għall-konklużjoni ta’ miżuri speċifiċi dwar objettivi ġenerali għall-ħarsien tal-klima.

1.27.

Il-KESE jappella biex il-metropoli jiġu kkunsidrati fil-proġetti ewlenin tal-infrastruttura, jekk jirċievu u anke jekk ma jirċivux finanzjament mill-Fond ta’ Koeżjoni.

1.28.

Il-KESE jirrakkomanda miżuri konkreti biex tiġi żgurata l-attraenza tal-modifiki, tar-repowering jew tal-aġġornament tal-infrastruttura eżistenti li tibqa’ s-sinsla tan-netwerk u tal-kapaċità installata.

1.29.

Il-KESE jappoġġja l-iżvilupp tal-infrastruttura b’użu doppju għal skopijiet ċivili jew ta’ difiża kemm fuq infrastrutturi fiżiċi u teknoloġiċi (bħalma huma s-Sistema Ewropea tal-Ġestjoni tat-Traffiku (ERTMS) u r-Riċerka dwar il-Ġestjoni tat-Traffiku bl-Ajru tal-Ajru Uniku Ewropew (SESAR) taħt il-qafas tas-CEF u jirrakkomanda approċċ miftuħ u proattiv fil-kuntest internazzjonali ġeopolitiku l-ġdid (l-Inizjattiva tat-Tliet Ibħra, eċċ.).

1.30.

Il-KESE jirrakkomanda li s-CEF tipprijoritizza l-investimenti fuq l-infrastrutturi transkonfinali tat-TEN-T sabiex tintlaħaq kapaċità koerenti u jiġu evitati l-ostakli fil-mezzi kollha tat-trasport sabiex jinkiseb netwerk tat-trasport integrat kompletament.

2. Preżentazzjoni tal-proposta tal-Kummissjoni

2.1.

Il-proposta għandha l-għan li tistabbilixxi l-bażi legali għas-CEF għall-perjodu ta’ wara l-2020 u hija ppreżentata għal Unjoni ta’ 27 Stat Membru.

2.2.

Il-proposta tal-Kummissjoni (1) tat-2 ta’ Mejju 2018 għall-QFP ta’ wara l-2020 tinkludi ammont ta’ EUR 42 265 miljun għas-CEF, elenkati hawn taħt:

CEF 2021-2027

Ċifri fi prezzijiet kurrenti – EUR

Trasport

Inklużi:

30 615 493 000

—	Pakkett ġenerali

—	Kontribuzzjoni mill-Fond ta’ Koeżjoni

—	Appoġġ għall-mobilità militari

12 830 000 000

11 285 493 000

6 500 000 000

Enerġija

8 650 000 000

Diġitali

3 000 000 000

TOTAL

42 265 493 000

2.3.

Il-viżjoni għall-Ewropa hija li timxi lejn mobilità b’żero fatalitajiet, żero emissjonijiet u żero użu ta’ karti, sabiex issir mexxejja dinjija fl-enerġija rinnovabbli u tkun minn ta’ quddiem fl-ekonomija diġitali.

2.4.

Is-CEF tappoġġja l-investiment f’infrastruttura tat-trasport, tal-enerġija u diġitali, permezz tal-iżvilupp tan-netwerks trans-Ewropej (TEN) u tippromovi wkoll il-kooperazzjoni transfruntiera fuq il-ġenerazzjoni tal-enerġija rinnovabbli. Dawk in-netwerks u l-kooperazzjoni transfruntiera huma kruċjali għall-funzjonament tas-Suq Uniku u huma strateġiċi wkoll biex jiġu implimentati l-Unjoni tal-Enerġija, is-Suq Uniku Diġitali u l-iżvilupp ta’ mezzi ta’ trasport sostenibbli.

2.5.

Il-QFP 2021-2027 jistabbilixxi mira aktar ambizzjuża għall-integrazzjoni tal-klima fil-programmi kollha tal-UE b’mira ta’ 25 % tan-nefqa tal-UE li tikkontribwixxi għall-għanijiet klimatiċi. Is-CEF mistennija tagħti kontribut ewlieni bil-mira li 60 % tal-pakkett tagħha jikkontribwixxi lejn l-għanijiet klimatiċi.

2.6.

Il-ħtiġijiet futuri għad-dekarbonizzazzjoni u għad-diġitalizzazzjoni se jimplikaw konverġenza dejjem ikbar tas-setturi tat-trasport, tal-enerġija u diġitali. Għaldaqstant, għandhom jiġu sfruttati kemm jista’ jkun is-sinerġiji bejn it-tliet setturi kollha, b’mod li jimmassimizzaw l-effettività u l-effiċjenza tal-appoġġ tal-UE. Sabiex jingħataw inċentiv u prijorità lill-proposti transsettorjali, in-natura sinerġetika ta’ azzjoni proposta se tiġi vvalutata skont il-kriterji tal-għażla.

2.7.

Is-CEF għandha l-għan li t-trasport jikkontribwixxi għat-tlestija taż-żewġ strati ta’ TEN-T (in-netwerk ewlieni sal-2030 u s-saff l-aktar estensiv tiegħu sal-2050). Huwa stmat li t-tlestija tan-netwerk ewlieni tat-TEN-T sal-2030 tiġġenera 7,5 miljun sena tax-xogħol bejn l-2017 u l-2030, b’żieda addizzjonali fil-PDG ta’ 1,6 % fl-2030.

2.8.

Għall-ewwel darba s-CEF se timplimenta l-finanzjament tal-Unjoni għall-implimentazzjoni tal-proġetti tat-trasport b’użu doppju ċivili-militari.

2.9.

Fil-każ tal-enerġija, l-enfasi hija fuq it-tlestija tan-netwerks trans-Ewropej tal-enerġija permezz tal-iżvilupp ta’ proġetti ta’ interess komuni relatati mal-integrazzjoni ulterjuri tas-suq intern tal-enerġija u l-interoperabbiltà tan-netwerks bejn il-fruntieri u s-setturi; l-iżvilupp sostenibbli billi tiġi ffaċilitata d-dekarbonizzazzjoni b’mod partikolari permezz tal-integrazzjoni ta’ sorsi ta’ enerġija rinnovabbli u s-sigurtà tal-provvista tal-enerġija fost l-oħrajn permezz ta’ infrastruttura aktar intelliġenti u diġitalizzata.

2.10.

Fil-każ tas-settur diġitali, is-CEF timmassimizza l-benefiċċji li ċ-ċittadini, in-negozji u l-amministrazzjonijiet pubbliċi kollha jistgħu jiksbu mis-Suq Uniku Diġitali.

2.11.

L-infrastruttura tat-trasport, tal-enerġija u diġitali se tiġi appoġġata sa livelli varji minn għadd ta’ programmi u strumenti ta’ finanzjament tal-UE, fosthom is-CEF, il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali (FEŻR) u l-Fond ta’ Koeżjoni, Orizzont Ewropa, InvestUE u LIFE.

2.12.

L-azzjonijiet tal-Programm jeħtieġ li jintużaw biex jindirizzaw nuqqasijiet tas-suq jew sitwazzjonijiet ta’ investiment li mhumiex ottimali, b’mod proporzjonat, mingħajr ma jiġi rduppjat jew soppress il-finanzjament privat, u b’valur miżjud Ewropew ċar.

2.13.

Ir-riżultati tal-evalwazzjonijiet ex-post ġew adottati mill-KE fit-13 ta’ Frar 2018 (2) skont ħames kriterji: l-effettività, l-effiċjenza, ir-rilevanza, il-koerenza u l-valur miżjud tal-UE. Dawn li ġejjin huma xi siltiet:

—	Is-CEF huwa strument effettiv u mmirat għall-investiment fis-setturi tat-TEN, tat-trasport, tal-enerġija u diġitali. Mill-2014 ’l hawn ġew investiti EUR 25 biljun, li rriżultaw f’madwar EUR 50 biljun ta’ investiment fl-infrastruttura fl-UE;

—	Is-CEF iġġib valur miżjud Ewropew għoli għall-Istati Membri billi tappoġġja proġetti ta’ konnettività b’dimensjoni transfruntiera;

—	Għall-ewwel darba, sehem tal-baġit ta’ koeżjoni (EUR 11,3 biljun għat-trasport) ġie utilizzat taħt ġestjoni diretta fil-qafas tal-FNE.

—	Is-CEF kompliet tuża u tiżviluppa strumenti finanzjarji innovattivi. Madankollu, l-implimentazzjoni tagħhom kienet limitata minħabba l-possibbiltajiet ġodda offruti mill-FEIS.

—

Is-CEF ittestjat ukoll sinerġiji transsettorjali, iżda kienet limitata b’restrizzjonijiet fil-qafas ġuridiku/baġitarju attwali. Il-linji gwida tal-politika settorjali u l-istrument tas-CEF iridu jkunu aktar flessibbli biex jiffaċilitaw is-sinerġiji u jirrispondu aħjar għal żviluppi u prijoritajiet teknoloġiċi ġodda bħad-diġitalizzazzjoni, filwaqt li jaċċelleraw id-dekarbonizzazzjoni u jindirizzaw l-isfidi komuni tas-soċjetà bħas-sigurtà ċibernetika.

2.14.

Il-Kummissjoni tipproponi li tkompli l-implimentazzjoni tal-programm il-ġdid, għat-tliet setturi tas-CEF, b’ġestjoni diretta mill-KE u mill-Aġenzija Eżekuttiva għall-Innovazzjoni u n-Netwerks (INEA) tagħha.

2.15.

Il-baġit propost se jkopri n-nefqa operattiva kollha meħtieġa għall-implimentazzjoni tal-Programm, kif ukoll l-ispiża tar-riżorsi umani u nfiq amministrattiv ieħor b’konnessjoni mal-ġestjoni tal-Programm.

2.16.

Se jiġi stabbilit qafas ta’ prestazzjoni aktar sempliċi iżda aktar robust meta mqabbel mas-CEF 2014-2020, biex jiġu mmonitorjati l-kisba tal-miri u l-kontribut tiegħu għall-għanijiet ta’ politika tal-UE. L-indikaturi għall-monitoraġġ tal-implimentazzjoni u tal-progress se jkunu relatati b’mod partikolari ma’:

—	Netwerks u infrastruttura effiċjenti u interkonnessi għal mobilità intelliġenti, sostenibbli, inklużiva, sikura u sigura, kif ukoll l-adattament għar-rekwiżiti tal-mobilità militari;

—	Kontribuzzjoni għall-interkonnettività u l-integrazzjoni tas-swieq, is-sigurtà tal-provvista tal-enerġija u l-iżvilupp sostenibbli permezz tal-iffaċilitar tad-dekarbonizzazzjoni; kontribuzzjoni għal kooperazzjoni transfruntiera fil-qasam tal-enerġija rinnovabbli;

—	Kontribuzzjoni għall-użu ta’ infrastruttura ta’ konnettività diġitali madwar l-UE.

3. Kummenti ġenerali u speċifiċi

3.1.

Il-KESE jenfasizza l-importanza strateġika tal-programm CEF mill-perspettivi tal-integrazzjoni tas-suq intern, tal-mobilità intelliġenti u tal-opportunità li jiġi pprovdut valur miżjud tanġibbli għaċ-ċittadini, koeżjoni soċjali u negozju permezz ta’ dan il-programm, u prosperità u valur miżjud għall-UE kollha kemm hi.

Sa tmiem l-2017, it-Trasport tas-CEF kien diġà alloka EUR 21,3 biljun f’għotjiet għal proġetti tat-TEN-T, u b’hekk iġġenera EUR 41,6 biljun ta’ investimenti totali.

3.2.

Tul l-2018 se jiġu ffirmati ftehimiet ta’ għotja addizzjonali għal sejħa għal finanzjament imħallat li tikkombina għotjiet mis-CEF ma’ finanzjamenti privati, inkluż mill-FEIS (Fond Ewropew għall-Investimenti Strateġiċi). Huwa stmat li kull EUR 1 biljun investit fin-netwerk ewlieni tat-TEN-T se joħloq sa 20 000 impjieg.

3.3.

Il-KESE jilqa’ b’mod ġenerali l-Proposta tal-Kummissjoni Ewropea għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi l-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa u li jħassar ir-Regolamenti (UE) Nru 1316/2013 u (UE) Nru 283/2014 għall-perjodu 2021-2027.

3.4.

Il-KESE jirrikonoxxi li l-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa hija wieħed mill-aktar programmi tal-UE li rnexxew u jenfasizza l-importanza strateġika tas-CEF fir-rigward tal-integrazzjoni tas-suq intern, l-ikkompletar tal-Unjoni tal-Enerġija, il-mobilità intelliġenti u l-opportunità tal-UE li tipprovdi valur miżjud tanġibbli għaċ-ċittadini, il-koeżjoni soċjali u n-negozji.

3.5.

Il-KESE jemmen li l-kapaċità finanzjarja tal-programm CEF taħt il-QFP li jmiss għandha tiżdied u tiġi bbilanċjata aktar sabiex tinżamm il-kredibilità u l-attraenza għoljin tiegħu għall-investituri. Baġit insuffiċjenti jqiegħed it-tlestija tan-netwerks TEN-T u TEN-E f’riskju u fil-fatt dan jiddeprezza l-investimenti diġà magħmula minn fondi pubbliċi.

3.6.

Il-KESE jenfasizza li l-investiment fi proġetti tal-infrastruttura diġitali, innovattivi u sostenibbli tat-trasport għandu jiġi aċċellerat sabiex nimxu lejn sistema tat-trasport aktar ekoloġika, tassew integrata, moderna, accessibbli għal kulħadd, sikura u effiċjenti. Il-koeżjoni soċjali fil-livell tal-UE għandha tkun imtejba billi jiżdiedu l-investimenti pubbliċi fi proġetti ta’ valur miżjud tal-UE u reġjonali.

3.7.

Il-KESE jqis li s-sinerġiji fil-livell tal-proġetti bejn it-tliet setturi attwalment huma limitati minħabba r-riġidità tal-qafas baġitarju f’dak li jirrigwarda l-eliġibilità tal-proġetti u tal-ispejjeż.

3.8.

Il-KESE jilqa’ l-appoġġ tekniku pprovdut biex tiġi promossa l-eliġibilità ta’ proġetti maturi u ta’ kwalità għolja u jappoġġja l-kontinwità tal-għoti ta’ dan it-tip ta’ assistenza, flimkien ma’ aġġornament tal-kriterji ta’ evalwazzjoni biex jiġi identifikat aktar faċilment il-valur miżjud tal-proġetti. Għandhom jiġu ġġenerati aktar passi li jissemplifikaw ir-rekwiżiti amministrattivi, mhux biss għall-għotijiet żgħar.

3.9.

Il-KESE jenfasizza li kemm il-Kummissjoni kif ukoll l-Istati Membri jridu jibqgħu jimpenjaw ruħhom għall-għanijiet ewlenin tal-politika tat-trasport tas-CEF: it-tlestija tan-netwerk ewlieni TEN-T sal-2030 u t-tranżizzjoni lejn mobilità nadifa, kompetittiva, innovattiva u konnessa, inkluża sinsla tal-UE ta’ infrastruttura għall-iċċarġjar għal fjuwils alternattivi sal-2025. Il-konnessjonijiet multimodali u transfruntiera huma importanti ħafna f’dan ir-rigward.

3.10.

Is-CEF trid tiffoka fuq proġetti tal-enerġija li kapaċi jiżguraw indipendenza enerġetika u sigurtà akbar għall-UE. Għandhom jiġu ġġenerati wkoll faċilitajiet ta’ ħżin tal-elettriku bl-appoġġ tas-CEF.

3.11.

Il-KESE jikkunsidra li l-interkonnetturi tal-enerġija transfruntiera huma fatturi ewlenin fl-integrazzjoni tal-enerġiji rinnovabbli, mhux biss għax jippermettu t-trażmissjoni fuq distanza twila tal-elettriku rinnovabbli iżda wkoll għaliex jaġixxu bħala sors ta’ flessibilità ta’ sistemi essenzjali.

3.12.

Ir-rwol tal-koordinaturi Ewropej għandu jittejjeb sabiex tiġi ġġenerata evalwazzjoni dettaljata tal-proġetti kompluti jew f’livell avvanzat ta’ kostruzzjoni, tal-kisbiet reali u tal-ostakli li fadal. Il-Kummissjoni għandha tiżgura li l-prijorità tas-sejħiet tirrifletti l-evalwazzjoni tagħhom.

3.13.

Il-KESE jemmen li s-settur tat-trasport għandu jieħu l-vantaġġ sħiħ offrut mit-teknoloġiji diġitali u innovattivi, u jirrikonoxxi li infrastrutturi tat-trasport ġodda u innovattivi huma aktar attraenti għall-investiment, speċjalment mis-settur privat.

3.14.

Il-KESE jemmen li l-investiment fit-trasport, u b’mod partikolari fin-Netwerk Trans-Ewropew tat-Trasport (TEN-T), huwa kruċjali għat-tkabbir u l-impjiegi tal-Ewropa. Huwa għalhekk li jirrakkomanda baġit akbar għall-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa għal wara l-2020, bl-għotjiet jibqgħu l-komponent ewlieni. Tabilħaqq, hemm għadd ta’ proġetti ta’ infrastruttura tat-trasport li huma vitali għall-kompetittività tal-UE iżda li ma jiġġenerawx ir-redditu fuq l-investiment meħtieġ sabiex jattiraw lill-investituri privati. Għaldaqstant dawn jirrikjedu impenn b’saħħtu mill-UE u mill-awtoritajiet pubbliċi nazzjonali f’dan ir-rigward.

3.15.

Il-KE għandha żżomm l-integrità tal-kapaċità finanzjarja tas-CEF u mhux tnaqqas aktar favur programmi oħrajn (FEIS, EDIDP – Programm Ewropew għall-Iżvilupp Industrijali fil-Qasam tad-Difiża).

3.16.

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li tingħata prijorità lil proġetti fuq skala kbira madwar l-UE kollha ta’ diġitalizzazzjoni tat-trasport bħall-ERTMS, is-SESAR u s-sewqan awtonomu. Biex jitwettqu dawn il-proġetti, hija meħtieġa taħlita ta’ riżorsi: fondi pubbliċi mis-CEF u fondi privati ggarantiti minn InvestEU. Il-kopertura 5G tan-netwerk TEN-T ukoll tkun fundamentali. 8 % biss tal-51 000 km tal-kurituri tan-netwerk ewlieni kienu mgħammra bl-ERTMS (Sistema Ewropea tal-Ġestjoni tat-Traffiku Ferrovjarju) bejn l-1995 u l-2016; b’dan ir-ritmu se jkun jeħtieġ ’il fuq minn 200 sena biex in-Netwerk Ewlieni kollu jiġi mgħammar. It-tlestija sal-2030 tkun teħtieġ investiment ta’ EUR 15-il biljun u aċċellerazzjoni kbira tal-programm u mbagħad ikun jipprovdi traffiku ferrovjarju bla xkiel fl-Ewropa b’żieda fil-kapaċità, is-sikurezza u l-puntwalità.

3.17.

Il-mobilità elettrika hija parti essenzjali tat-tranżizzjoni lejn trasport sostenibbli u tipprovdi wkoll il-potenzjal għal skambji mill-vettura għall-grilja fejn il-kapaċità tal-ħżin tal-batterija ta’ vetturi elettriċi tintuża bħala sors ta’ flessibilità għall-grilja. L-interoperabbiltà fl-interfaċċi mill-vetturi għall-grilja għandha tkun prijorità ewlenija madwar l-UE. Is-CEF għandha tiżgura wkoll li jkunu stabbiliti mekkaniżmi li jiċċertifikaw fejn jintuża elettriku rinnovabbli fl-applikazzjonijiet tat-trasport, pereżempju bl-użu ta’ ċertifikati ta’ Garanziji tal-Oriġini rinnovabbli.

3.18.

Is-sinerġiji huma essenzjali għall-implimentazzjoni b’suċċess tas-CEF. Eżempji ta’ sinerġiji bħal dawn jinkludu punti tal-iċċarġjar għall-vetturi elettriċi li jaħdmu bl-elettriku rinnovabbli, “portijiet tal-karozzi” fotovoltajċi solari u l-iżvilupp ta’ teknoloġija tal-interfaċċa mill-vettura għall-grilja.

3.19.

L-elettrifikazzjoni tat-trasport bit-triq ukoll għandha tiġi kkunsidrata. Ikunu meħtieġa EUR 10 biljun biex jiġu elettrifikati madwar 7 000 km ta’ awtostradi għat-trakkijiet u l-karozzi tal-linja fil-perjodu ta’ referenza.

3.20.

L-iżvilupp u r-riabilitazzjoni tal-infrastrutturi tat-trasport fl-UE għadhom pjuttost frammentati u jirrappreżentaw sfida kbira f’termini ta’ kapaċità u finanzjament. Huma ta’ importanza strateġika biex jiġi żgurat kemm it-tkabbir sostenibbli, l-impjiegi u l-kompetittività, kif ukoll il-koeżjoni soċjali/territorjali fl-UE.

3.21.

Fl-infrastruttura tat-trasport hemm 11,2 miljun impjegati. B’mod ġenerali l-ħtiġijiet u l-kundizzjonijiet tax-xogħol iridu jitqiesu wkoll fil-qafas tas-CEF. Il-KESE jappella għal miżuri bħal kontrolli effettivi, akkomodazzjoni għal billejl moderna, u postijiet ta’ parkeġġ suffiċjenti b’tagħmir adegwat.

3.22.

Il-KESE josserva li, kif inhi attwalment, il-proposta tal-Kummissjoni tirrappreżenta tnaqqis tal-impenn preċedenti biex il-“parti l-kbira” tas-settur tal-enerġija tintnefaq fuq proġetti tal-elettriku. Il-KESE jilqa’ l-aspettattiva tal-Kummissjoni li dan se jkun onorat fis-CEF attwali sa tmiem il-perjodu ta’ programmazzjoni. L-issodisfar ta’ dan l-impenn huwa essenzjali biex jiġi żgurat li s-CEF tkun konformi mal-politika tal-UE dwar it-tibdil fil-klima u l-enerġija.

3.23.

Rigward l-inklużjoni ta’ installazzjonijiet ta’ enerġiji rinnovabbli fost il-proġetti eliġibbli fil-porzjon tal-enerġija tas-CEF, din għandha tkun emendata sabiex tinkludi kemm proġetti fuq skala kbira kif ukoll portafolji ta’ proġetti fuq skala żgħira. Din hija parti essenzjali mill-użu mtejjeb tal-fondi tal-UE għall-enerġiji rinnovabbli kif deskritt fir-riformulazzjoni tad-Direttiva dwar l-Enerġija Rinnovabbli.

3.24.

Nirrikonoxxu li fi prezzijiet kostanti, l-allokazzjoni tal-2021-2027 għas-CEF u l-kontribuzzjoni mill-Fond ta’ Koeżjoni jirrappreżentaw tnaqqis ta’ 12-13 %. Dan l-aspett għandu jiġi rivedut. Fl-istess ħin, huwa importanti li jiġu indirizzati l-prijoritajiet tat-trasport tas-CEF. Is-sehem tal-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali li ma jkunx impenjat mill-Istati Membri benefiċjarji fl-ewwel tliet snin għandu jiġi allokat fl-istess pajjiż skont dawn il-prijoritajiet.

3.25.

Il-valutazzjoni ta’ nofs it-terminu tas-CEF ffukat l-aktar fuq l-aspetti kwantitattivi, minkejja n-natura tanġibbli ħafna ta’ bosta proġetti.

3.26.

Fi tmiem il-perjodu 2014-2020 għandha ssir valutazzjoni kwantitattiva/kwalitattiva reali tal-proġetti mlestija u dawk f’livell avvanzat ta’ kostruzzjoni.

3.27.

Mhijiex inkluża fl-abbozz evalwazzjoni tal-effettività tal-proġetti, kif ikkritikat il-Qorti Ewropea tal-Awdituri fir-rapport tagħha tal-2018. Il-KESE jappella għalhekk għal rieżami, inter alia, tal-progress tal-iżvilupp tat-TEN-T, kif ukoll il-bidliet fil-flussi tat-traffiku tal-passiġġieri u tal-merkanzija. Barra minn hekk, il-KESE jappella għal analiżi soċjoekonomika tal-benefiċċji kontra l-ispejjeż tal-proġetti tat-TEN-T li tqis il-benefiċċji u l-ispejjeż soċjali, ekonomiċi, relatati mal-klima u ambjentali rilevanti.

3.28.

Il-KESE jissuġġerixxi li s-suċċess tas-CEF mhuwiex iggarantit biss mill-ammont ta’ flus allokati u n-numru ta’ proġetti appoġġjati. Il-metodoloġija tal-evalwazzjoni għandha tiġi aġġustata.

3.29.

Il-KESE jemmen ukoll li għandha tingħata kunsiderazzjoni għal metodi aħjar ta’ komunikazzjoni tal-kisbiet tas-CEF. Prevedibilità msaħħa hija meħtieġa wkoll.

3.30.

Il-metropoli tal-Ewropa huma dawk ir-reġjuni fi ħdan l-UE fejn hemm l-ikbar ammont ta’ traffiku; kważi t-trasport kollu joriġina fi, jew għandu bħala destinazzjoni, metropoli. Il-KESE jappella biex l-agglomerazzjonijiet jiġu kkunsidrati fil-proġetti ewlenin tal-infrastruttura, jekk jirċievu u anke jekk ma jirċivux finanzjament mill-Fond ta’ Koeżjoni.

3.31.

Il-KESE jilqa’ l-fatt li s-CEF se tappoġġja għall-ewwel darba infrastruttura tat-trasport b’użu doppju ċivili-militari b’EUR 6,5 biljun, sabiex tittejjeb il-mobilità militari fl-UE, skont il-Komunikazzjoni Konġunta ta’ Novembru 2017 (3) u l-Pjan ta’ Azzjoni ta’ Marzu 2018 (4).

3.32.

Il-KESE jilqa’ l-għanijiet stabbiliti fid-dokument “Pjan ta’ Azzjoni dwar il-mobilità militari” u jappoġġja Unjoni tad-Difiża kemm f’termini ta’ titjib tal-infrastruttura kif ukoll ta’ faċilitazzjoni ta’ sinerġiji. L-infrastruttura b’użu doppju għal skopijiet ċivili jew ta’ difiża għandha tkun żviluppata tul in-netwerk TEN-T u anki fir-reġjuni l-aktar esposti għal riskju militari.

Brussell, id-19 ta’ Settembru 2018.

Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew

Luca JAHIER

(1) COM(2018) 321 final.

(2) COM(2018) 66 final.

(3) Brussell, 10.11.2017 JOIN(2017) 41 final KOMUNIKAZZJONI KONĠUNTA LILL-PARLAMENT EWROPEW U LILL-KUNSILL Intejbu l-Mobilità Militari fl-Unjoni Ewropea [traduzzjoni mhux uffiċjali].

(4) Brussell, 28.3.2018 JOIN(2018) 5 final KOMUNIKAZZJONI KONĠUNTA LILL-PARLAMENT EWROPEW U LILL-KUNSILL dwar il-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-Mobilità Militari [traduzzjoni mhux uffiċjali].

		ISSN 1977-0987
Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea		C 440

Edizzjoni bil-Malti	Informazzjoni u Avviżi	Volum 61 6 ta' Diċembru 2018

Werrej		Paġna
	I Riżoluzzjonijiet, rakkomandazzjonijiet u opinjonijiet
	OPINJONIJIET
	Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew
	Il-537 sessjoni plenarja tal-KESE, 19.9.2018–20.9.2018
2018/C 440/01	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar L-intelliġenza artifiċjali: l-antiċipazzjoni tal-impatti tagħha fuq ix-xogħol biex tiġi żgurata tranżizzjoni ġusta (Opinjoni fuq inizjattiva proprja)	1
2018/C 440/02	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-Fiduċja, privatezza u sigurtà għall-konsumaturi u l-impriżi fl-Internet tal-oġġetti (opinjoni fuq inizjattiva proprja)	8
2018/C 440/03	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Indikaturi aktar adatti għall-evalwazzjoni tal-SDGs — il-kontribut tas-soċjetà ċivili (Opinjoni fuq inizjattiva proprja)	14
2018/C 440/04	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Il-kontribut taż-żoni rurali tal-Ewropa għas-Sena tal-Wirt Kulturali 2018 sabiex jiġu żgurati s-sostenibbiltà u l-koeżjoni rurali/urbana (Opinjoni fuq inizjattiva proprja)	22
2018/C 440/05	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar L-impatt tas-sussidjarjetà u r-regolamentazzjoni żejda fuq l-ekonomija u l-impjieg (Opinjoni esploratorja mitluba mill-Presidenza Awstrijaka)	28
2018/C 440/06	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Id-disparità diġitali bejn is-sessi (Opinjoni esploratorja mitluba mill-Parlament Ewropew)	37
2018/C 440/07	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Ir-rwol tal-bijoekonomija biex jintlaħqu l-għanijiet tal-klima u tal-enerġija tal-UE u l-għanijiet ta’ żvilupp sostenibbli tan-NU (opinjoni esploratorja)	45

	III Atti preparatorji
	IL-KUMITAT EKONOMIKU U SOĊJALI EWROPEW
	Il-537 sessjoni plenarja tal-KESE, 19.9.2018–20.9.2018
2018/C 440/08	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — L-intelliġenza artifiċjali għall-Ewropa(COM(2018) 237 final)	51
2018/C 440/09	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni dwar l-iffaċilitar tat-trasformazzjoni diġitali tal-kura u tas-saħħa fis-Suq Uniku Diġitali, l-għoti tas-setgħa liċ-ċittadini u l-bini ta’ soċjetà aktar b’saħħitha[COM(2018) 233 final]	57
2018/C 440/10	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar a) Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar l-azzjonijiet rappreżentattivi għall-protezzjoni tal-interessi kollettivi tal-konsumaturi, u li tħassar id-Direttiva 2009/22/KE[COM(2018) 184 final — 2018/0089 (COD)] u (b) Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li temenda d-Direttiva tal-Kunsill 93/13/KEE tal-5 ta’ April 1993, id-Direttiva 98/6/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, id-Direttiva 2005/29/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill u d-Direttiva 2011/83/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar infurzar aħjar u mmodernizzar tar-regoli tal-UE dwar il-protezzjoni tal-konsumatur[COM(2018) 185 final — 2018/0090 (COD)]	66
2018/C 440/11	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ewropew Ekonomiku u Soċjali u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Aġenda Ewropea għar-Riċerka u l-Innovazzjoni imġedda — l-opportunità tal-Ewropa li ssawwar il-ġejjieni tagħha(Il-kontribut tal-Kummissjoni Ewropea għal-laqgħa Informali tal-mexxejja tal-UE dwar l-innovazzjoni f’Sofia fis-16 ta’ Mejju 2018) (COM(2018) 306 final)	73
2018/C 440/12	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolamenti (UE) Nru 596/2014 u (UE) 2017/1129 fejn tidħol il-promozzjoni tal-użu ta’ swieq tat-tkabbir tal-SMEs(COM(2018) 331 final — 2018/0165 (COD))	79
2018/C 440/13	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li temenda d-Direttiva 2009/103/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-16 ta’ Settembru 2009 dwar l-assigurazzjoni kontra responsabbiltà ċivili fir-rigward tal-użu ta’ vetturi bil-mutur u l-infurzar tal-obbligu ta’ assigurazzjoni kontra din ir-responsabbiltà(COM(2018) 336 final — 2018/0168 (COD))	85
2018/C 440/14	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar rekwiżiti tal-approvazzjoni tat-tip għall-vetturi motorizzati u l-karrijiet tagħhom, kif ukoll għas-sistemi, għall-komponenti u għall-unitajiet tekniċi separati maħsubin għat-tali vetturi, fir-rigward tas-sikurezza ġenerali tagħhom u tal-protezzjoni tal-okkupanti tal-vetturi u l-utenti vulnerabbli tat-triq, li jemenda r-Regolament (UE) 2018/… u jħassar ir-Regolamenti (KE) Nru 78/2009, (KE) Nru 79/2009 u (KE) Nru 661/2009[COM(2018) 286 final — 2018/0145 COD]	90
2018/C 440/15	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jikkomplimenta l-leġiżlazzjoni dwar l-approvazzjoni tat-tip tal-UE fir-rigward tal-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni[COM(2018) 397 final — 2018/0220 (COD)]	95
2018/C 440/16	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament (KE) Nru 469/2009 dwar iċ-ċertifikat ta’ protezzjoni supplementari għal prodotti mediċinali(COM(2018) 317 final – 2018/0161 (COD))	100
2018/C 440/17	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew DWAR Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda u jikkoreġi r-Regolament (UE) Nru 167/2013 dwar l-approvazzjoni u s-sorveljanza tas-suq ta’ vetturi għall-agrikoltura u għall-forestrija[COM(2018) 289 final – 2018/0142 (COD)]	104
2018/C 440/18	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni. Baġit modern għal Unjoni li Tipproteġi, Tagħti s-Setgħa u Tiddefendi. Il-Qafas Finanzjarju Pluriennali għall-2021-2027[COM(2018) 321 final]Proposta għal Regolament tal-Kunsill li jistabbilixxi l-qafas finanzjarju pluriennali għas-snin mill-2021 sal-2027[COM(2018) 322 final/2 — 2018/0166 (APP)]Proposta għal Deċiżjoni tal-Kunsill dwar is-sistema ta’ Riżorsi Proprji tal-Unjoni Ewropea[COM(2018) 325 final — 2018/0135 (CNS)]Proposta għal Regolament tal-Kunsill dwar il-metodi u l-proċedura għad-disponibbiltà tar-Riżorsi Proprji bbażati fuq Bażi Komuni Konsolidata tat-Taxxa Korporattiva, fuq l-Iskema għall-Iskambju ta’ Kwoti tal-Emissjonijiet tal-Unjoni Ewropea u fuq l-Iskart tal-plastik mill-imballaġġ li mhux qed jiġi riċiklat, u dwar il-miżuri li jissodisfaw il-ħtiġijiet fi flus kontanti[COM(2018) 326 final — 2018/0131 (NLE)]Proposta għal Regolament tal-Kunsill li jistabbilixxi miżuri ta’ implimentazzjoni għas-sistema tar-Riżorsi Proprji tal-Unjoni Ewropea[COM(2018) 327 final — 2018/0132 (APP)] u Proposta għal Regolament tal-Kunsill li jemenda r-Regolament tal-Kunsill (tal-KEE, u l-Euratom) Nru 1553/89 dwar l-arranġamenti uniformi definittivi għall-ġbir mir-riżorsi nfushom li jidħol mit-taxxa fuq il-valur miżjud[COM(2018) 328 final — 2018/0133 (NLE)]	106
2018/C 440/19	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar dispożizzjonijiet speċifiċi għall-mira tal-kooperazzjoni territorjali Ewropea (Interreg) appoġġata mill-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali u mill-istrumenti ta’ finanzjament estern[COM(2018) 374 final — 2018/0199 (COD)]	116
2018/C 440/20	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar mekkaniżmu sabiex jiġu solvuti ostakli legali u amministrattivi f’kuntest transfruntier(COM(2018) 373 final — 2018/0198 (COD))	124
2018/C 440/21	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi Awtorità Ewropea tax-Xogħol(COM(2018)131 final — 2018/0064 (COD))	128
2018/C 440/22	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema u għall-persuni li jaħdmu għal rashom(COM(2018) 132 final)	135
2018/C 440/23	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill — Nadattaw il-Politika Komuni dwar il-Viża għal Sfidi Ġodda[COM(2018) 251 final] u Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament (KE) Nru 810/2009 li jistabbilixxi Kodiċi Komunitarju dwar il-Viżi (Kodiċi dwar il-Viżi)(COM(2018) 252 final — 2018/0061 (COD))	142
2018/C 440/24	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li temenda d-Direttiva 2004/37/KE dwar il-protezzjoni tal-ħaddiema minn riskji relatati mal-espożizzjoni għal karċinoġeni jew mutaġeni fuq il-post tax-xogħol[COM(2018) 171 final — 2018/0081 COD]	145
2018/C 440/25	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar Kooperazzjoni Msaħħa kontra l-Mard li jista’ jiġi Evitat bit-Tilqim[COM(2018) 244 final – SWD(2018) 149 final]	150
2018/C 440/26	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament (KE) Nru 767/2008, ir-Regolament (KE) Nru 810/2009, ir-Regolament (UE) 2017/2226, ir-Regolament (UE) 2016/399, ir-Regolament (UE) 2018/… (Ir-Regolament tal-Interoperabbiltà), u d-Deċiżjoni 2004/512/KE u jħassar id-Deċiżjoni tal-Kunsill 2008/633/ĠAI(COM(2018) 302 final)	154
2018/C 440/27	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar it-trasparenza u s-sostenibbiltà tal-valutazzjoni tar-riskju tal-UE fil-katina alimentari li jemenda r-Regolament (KE) Nru 178/2002 (dwar il-liġi ġenerali dwar l-ikel), id-Direttiva 2001/18/KE (dwar ir-rilaxx intenzjonat fl-ambjent ta’ OĠM), ir-Regolament (KE) Nru 1829/2003 (dwar ikel u għalf ĠM), ir-Regolament (KE) Nru 1831/2003 (dwar l-addittivi fl-għalf), ir-Regolament (KE) Nru 2065/2003 (dwar it-taħwir bl-affumikazzjoni), ir-Regolament (KE) Nru 1935/2004 (dwar il-materjali li jiġu f’kuntatt mal-ikel), ir-Regolament (KE) Nru 1331/2008 (dwar il-proċedura ta’ awtorizzazzjoni komuni għall-addittivi tal-ikel, l-enżimi tal-ikel u l-aromatizzanti tal-ikel), ir-Regolament (KE) Nru 1107/2009 (dwar il-prodotti għall-protezzjoni tal-pjanti) u r-Regolament (UE) 2015/2283 (dwar ikel ġdid)(COM(2018) 179 final — 2018/0088 (COD))	158
2018/C 440/28	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar prattiki kummerċjali inġusti fir-relazzjonijiet minn negozju għal negozju fil-katina tal-provvista tal-ikel[COM(2018) 173 final]	165
2018/C 440/29	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Regolament tal-Parlament Europew u tal-Kunsill li jistabbilixxi pjan pluriennali għall-istokkijiet tal-ħut fl-Ilmijiet tal-Punent u fl-ilmijiet tal-madwar, u għas-sajd li jisfrutta dawk l-istokkijiet, u li jemenda r-Regolament (UE) 2016/1139 li jistabbilixxi pjan pluriennali għall-Baħar Baltiku, u li jħassar ir-Regolamenti (KE) Nru 811/2004, (KE) Nru 2166/2005, (KE) Nru 388/2006, (KE) Nru 509/2007 u (KE) Nru 1300/2008(COM(2018) 149 final — 2018/0074 (COD))	171
2018/C 440/30	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-Proposta għal Regolament tal-Parlament Europew u tal-Kunsill dwar pjan pluriennali għall-irkupru tal-pixxispad tal-Mediterran u li jemenda r-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1967/2006 u r-Regolament (UE) 2017/2107(COM(2018) 229 final — 2018/0109 (COD))	174
2018/C 440/31	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar il-promozzjoni tal-korrettezza u tat-trasparenza għall-utenti kummerċjali tas-servizzi tal-intermedjazzjoni online(COM(2018) 238 final — 2018/0112 (COD))	177
2018/C 440/32	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — L-indirizzar tad-diżinformazzjoni online: Approċċ Ewropew(COM(2018) 236 final)	183
2018/C 440/33	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi l-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa u li jħassar ir-Regolamenti (UE) Nru 1316/2013 u (UE) Nru 283/2014[COM(2018) 438 final — 2018/0228 (COD)]	191
2018/C 440/34	Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabilixxi programm ta’ skambju, assistenza u taħriġ għall-protezzjoni tal-euro kontra l-iffalsifikar għall-perjodu 2021–2027 (il-‘programm Pericles IV)(COM(2018) 369 final — 2018/0194(CNS))	199

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 28.5.2018 Kunsill, 1.6.2018
Bażi legali	Artikolu 114 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropa
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	4.9.2018
Adottata fil-plenarja	19.9.2018
Sessjoni plenarja Nru	537
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	190/2/3