Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Lejn Direttiva Qafas Ewropea dwar l-introjtu minimu”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2019/C 190/01)

Relatur: Georges DASSIS

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	15.3.2018
Bażi legali	L-Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fis-sezzjoni	18.12.2018
Adottata fil-plenarja	20.2.2019
Sessjoni plenarja Nru	541
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	158/81/12

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1

Minn meta ġiet stabbilita l-ewwel Komunità Ewropea, il-KEFA, fl-1952, il-biċċa l-kbira ta’ żewġ ġenerazzjonijiet ta’ ċittadini Ewropej issieħbu fil-proġett ta’ integrazzjoni Ewropea. Il-koeżjoni ekonomika u soċjali kienet fattur importanti tal-adeżjoni taċ-ċittadini fil-proġett.

1.2

Minn mindu faqqgħet il-kriżi ekonomika ta’ wara l-kriżi finanzjarja tal-2008, u minkejja l-irkupru ekonomiku osservat f’dawn l-aħħar snin, ir-rata tal-faqar għadha qed tikber għal dawk qiegħda fit-tul u għall-ħaddiema foqra, u dawn ir-rati għadhom f’livelli allarmanti fil-biċċa l-kbira tal-Istati Membri tal-UE.

1.3

S’issa, it-testi tal-Unjoni u l-kontributi tagħha, bħall-Istrateġija 2020 li kellha l-għan li tnaqqas b’20 miljun l-għadd ta’ persuni f’riskju ta’ faqar, ma tawx ir-riżultati mistennija. L-applikazzjoni tal-principju tas-sussidjarjetà, bil-Metodu Miftuħ ta’ Koordinazzjoni (MMK) bħala l-uniku mekkaniżmu tiegħu, għalhekk mhux biżżejjed biex jintlaħqu l-objettivi stabbiliti.

1.4

L-introduzzjoni ta’ qafas Ewropew vinkolanti għal introjtu minimu deċenti fl-Ewropa tkun tippermetti l-integrazzjoni tal-iskemi ta’ introjtu minimu u li dawn jiġu appoġġjati u jsiru deċenti (adatti) fl-Istati Membri. Din tkun għalhekk tikkostitwixxi l-ewwel rispons Ewropew importanti għall-problema serja u persistenti tal-faqar fl-Ewropa. Dan ikun jikkonfroma għalkollox mal-idea ta’ “Ewropa ta’ klassifikazzjoni soċjali triple A”imħabbra mill-President Juncker u tagħti sinjal konkret liċ-ċittadini, billi tixhed li l-Unjoni taħdem għalihom.

1.5

Hija tista’ tieħu l-forma ta’ Direttiva li tistabbilixxi qafas ta’ referenza għall-istabbiliment ta’ introjtu minimu adegwat, adattat għal-livell u għall-istil ta’ ħajja ta’ kull wieħed mill-pajjiżi u li tqis l-elementi tar-ridistribuzzjoni soċjali, tat-tassazzjoni u l-livell tal-ħajja abbażi ta’ baġit ta’ referenza, fejn il-metodoloġija tkun definita fil-livell Ewropew.

1.6

L-għażla tal-istrumenti legali li jikkostitwixxu dan il-qafas Ewropew għall-istabbiliment ta’ introjtu minimu deċenti fl-Ewropa hija ġġustifikata mill-ħtieġa li jiġi żgurat l-aċċess għal dawk kollha li għandhom bżonn ta’ din l-assistenza u li tiġi garantita l-adegwatezza tal-assistenza għall-ħtiġijiet reali tagħhom. L-introjtu minimu deċenti jikkostitwixxi wkoll għodda għall-integrazzjoni/għar-riintegrazzjoni fl-impjieg tal-persuni esklużi u għall-ġlieda kontra l-faqar fost dawk li jaħdmu.

1.7

Il-kwistjoni tal-introduzzjoni ta’ introjtu minimu deċenti garantit mill-UE hija waħda politika ferm. Filwaqt li t-TUE, it-TFUE, il-Karta Komunitarja tal-1989 dwar id-Drittijiet Soċjali Fundamentali tal-Ħaddiema, il-Karta tal-2000 dwar id-Drittijiet Fundamentali u l-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali jiġġustifikaw azzjoni Ewropea f’dan il-qasam, saru dibattiti dwar l-eżistenza ta’ bażi legali għal leġislazzjoni tal-UE dwar l-introjtu minimu. Dawk li jiddefendu l-użu tal-leġislazzjoni Ewropea hawnekk, isibu din il-bażi legali fl-Artikolu 153(1)(c) (1) u (h) (2) tat-TFUE. Il-KESE jirrakkomanda approċċ prammatiku li jikkonsisti f’qafas tal-UE vinkolanti biex jappoġġja u jiggwida l-iżvilupp ta’ skemi ta’ introjtu minimu deċenti fl-Istati Membri, kif ukoll l-iffinanzjar tagħhom.

1.8

Fl-ewwel Opinjoni tiegħu dwar is-suġġett, il-KESE stieden lill-Kummissjoni teżamina l-possibilitajiet ta’ finanzjament ta’ introjtu minimu Ewropew, billi tiffoka b’mod partikolari fuq il-prospett tal-ħolqien ta’ Fond Ewropew adatt (3). Peress li l-Kummissjoni ma laqgħetx din l-istedina, il-Kumitat iqis li għandu jġeddidha.

2.   Kummenti ġenerali

2.1   Introduzzjoni

2.1.1

Id-dibattitu dwar l-adozzjoni ta’ introjtu minimu fil-livell Ewropew jinsab fl-isfond ta’ kriżi soċjali li, minkejja l-irkupru ekonomiku, għadha tippersisti u li qed twassal għal ammont kbir ta’ esklużjoni. Skont l-aħħar ċifri tal-Eurostat, 112,9-il miljun persuna, jiġifieri 22,5 % tal-popolazzjoni, fl-Unjoni Ewropea (UE) kienu f’riskju ta’ faqar jew esklużjoni soċjali. Dan ifisser li dawn il-persuni kienu milqutin minn tal-inqas minn waħda mit-tliet kundizzjonijiet li ġejjin: f’riskju ta’ faqar wara trasferimenti soċjali (faqar monetarju), f’sitwazzjoni ta’ privazzjoni materjali serja jew jgħixu f’familji b’intensità baxxa ħafna ta’ xogħol. Wara tliet snin konsekuttivi ta’ żidiet bejn l-2009 u l-2012 għal kważi 25 %, il-proporzjon ta’ persuni f’riskju ta’ faqar jew esklużjoni soċjali fl-UE naqas kontinwament u laħaq livell ta’ 22,5 % is-sena li għaddiet, 1,2 punt perċentwali inqas mil-livell referenzjarju tal-2008 u punt perċentwali inqas mil-livell tal-2016 (4).

2.1.2

Sfortunatament, rigward is-suġġett ta’ din l-Opinjoni dwar introjtu minimu deċenti għall-persuni li jinsabu f’sitwazzjoni ta’ faqar jew faqar kbir, il-qgħad fit-tul żdied minn 2,9 % fl-2009 (sena ta’ referenza meta ġiet adottata l-Istrateġija 2020) għal 3,4 % fl-2017, u l-għadd ta’ ħaddiema fqar fiż-żona tal-euro żdied minn 7,6 % fl-2006 għal 9,5 % fl-2016 (minn 8,3 % fl-2010, l-ewwel sena b’ċifri disponibbli, għal 9,6 % fl-UE 28).

2.1.3

Dawk l-aktar milquta huma ż-żgħażagħ. Fl-2016, l-UE kellha aktar minn 6,3 miljun żagħżugħ (bejn il-15 u l-24 sena) mingħajr xogħol, barra mill-edukazzjoni u mit-taħriġ (NEET). Għalkemm ir-rata tal-qgħad fost iż-żgħażagħ naqset b’aktar minn 23 % fl-2013 biex stabbilizzat għal inqas minn 19 % fl-2016, din għadha għolja ħafna fl-UE (f’diversi pajjiżi tilħaq aktar minn 40 %). Il-qgħad fit-tul għadu jirreġistra livelli rekord fost iż-żgħażagħ. Ir-rata tal-qgħad fost iż-żgħażagħ hija aktar mid-doppju tar-rata ġenerali tal-qgħad (madwar 19 % meta mqabbla ma’ 9 % fl-2016) u taħbi disparitajiet kbar bejn il-pajjiżi: aktar minn 30 punt perċentwali jifirdu lill-Istat Membru bl-iktar rata baxxa, jiġifieri l-Ġermanja (7 %), mill-Istati Membri bl-ogħla rati, jiġifieri l-Greċja (47 %) u Spanja (44 %).

2.1.4

Barra minn hekk, din is-sitwazzjoni ta’ esklużjoni kbira u ta’ faqar taffettwa b’mod partikolari lit-tfal. Skont il-Eurostat, 26 miljun tifel u tifla Ewropej jgħixu fil-faqar u fl-esklużjoni. Dawn jirrappreżentaw 27 % tal-popolazzjoni tal-UE li għandha inqas minn 18-il sena (5). Dawn it-tfal jgħixu f’familji fqar, xi drabi b’ġenitur wieħed, jew f’familji ta’ ħaddiema fqar, u f’sitwazzjonijiet ta’ iżolament u ta’ faqar li diffiċli jirnexxielhom joħorġu minnhom. Kif jenfasizza wkoll il-Parlament Ewropew fir-Riżoluzzjoni tiegħu tal-20 ta’ Diċembru 2010 (6), “minħabba l-qgħad, ir-responsabilitajiet ta’ ħarsien li ma jistgħux faċilment jittieħdu minn persuna waħda, l-impjegi insikuri u bi ħlas baxx, id-diskriminazzjoni fir-rigward tal-paga, u l-pensjonijiet aktar baxxi, in-nisa jirrappreżentaw parti sinifikanti tal-popolazzjoni vulnerabbli għall-faqar”.

2.1.5

F’din is-sitwazzjoni, wieħed ma jistax ma jinnotax l-importanza tal-protezzjoni soċjali li teżisti f’għadd ta’ pajjiżi tal-UE, li għenet biex jiġu evitati aktar traġedji fil-kuntest tal-kriżi, iżda din il-protezzjoni għandha l-limiti tagħha u ma tistax tippersisti f’sitwazzjoni kontinwa ta’ kriżi soċjali. Għalhekk jinħtieġ irkupru ekonomiku li joħloq l-impjiegi, u l-introjtu minimu jsir strument għall-integrazzjoni/għar-riintegrazzjoni fl-impjieg ta’ persuni esklużi. Barra minn hekk, il-pajjiżi li għandhom skemi ta’ introjtu minimu deċenti huma kapaċi jirreżistu aktar għall-impatti negattivi tal-kriżi u tat-tnaqqis tal-inugwaljanzi li jdgħajfu l-koeżjoni soċjali. Hemm sinjali inkoraġġanti ta’ rkupru ekonomiku iżda dan għadu fraġli u kien imsejjes fuq inugwaljanzi dejjem jikbru. Għaldaqstant id-dibattitu dwar l-istabbiliment ta’ introjtu minimu deċenti fl-Ewropa huwa rilevanti ħafna f’dan il-perjodu.

2.1.6

Għalissa, it-testi tal-Unjoni u l-kontributi tagħha, bħall-Istrateġija 2020 adottata f’Ġunju 2010, li kellha l-għan li tnaqqas b’20 miljun l-għadd ta’ persuni f’riskju ta’ faqar, ma tawx ir-riżultati mistennija. Peress li l-applikazzjoni tal-principju tas-sussidjarjetà, bil-Metodu Miftuħ ta’ Koordinazzjoni (MMK) bħala l-uniku mekkaniżmu tiegħu, ma tatx ir-riżultati mistennija, dan il-metodu jitlob li jkun komplementat minn strument tal-UE. L-iskemi ta’ introjtu minimu deċenti huma ta’ benefiċċju mhux biss għal dawk fil-bżonn iżda wkoll għas-soċjetà kollha kemm hi. Huma jiżguraw li n-nies fil-bżonn jibqgħu attivi fis-soċjetà, jgħinuhom jerġgħu jidħlu fid-dinja tax-xogħol u jippermettulhom jgħixu b’dinjità. L-introjtu minimu deċenti huwa essenzjali biex ikollna soċjetà iżjed ugwali, huwa l-bażi ġenwina tal-protezzjoni soċjali u jiżgura l-koeżjoni soċjali, li hija ta’ benefiċċju għas-soċjetà kollha.

2.1.7

L-iskemi ta’ introjtu minimu jirrappreżentaw biss perċentwal żgħir mill-infiq soċjali, iżda joffru redditu konsiderevoli fuq l-investiment, filwaqt li n-nuqqas ta’ investiment għandu konsegwenzi negattivi ħafna għall-individwi u jġib miegħu spejjeż għoljin fuq medda twila ta’ żmien. Dawn jiffurmaw sett ta’ stimoli effettivi peress li l-flus li jintefqu jirritornaw minnufih fl-ekonomija, ħafna drabi fis-setturi li jbatu l-aktar minħabba l-kriżi. Minħabba l-interazzjoni bejn l-introjtu minimu u l-paga minima, huma jiżguraw ukoll pagi deċenti u jgħinu wkoll biex jiġi evitat in-numru dejjem jiżdied ta’ ħaddiema foqra.

2.1.8

Huwa importanti li wieħed ma jħawwadx il-kunċett ta’ introjtu minimu deċenti, diskuss f’din l-Opinjoni, ma’ dak ta’ universali mħallas lill-membri kollha ta’ komunità (muniċipalità, reġjun jew Stat) mingħajr kundizzjoni ta’ riżorsi jew ta’ impjieg. Barra minn hekk, għalkemm il-biċċa l-kbira tal-pajjiżi għandhom skemi nazzjonali ta’ introjtu minimu (7), għad irid jiġi eżaminat kemm huma adattati biex jissodisfaw il-ħtiġijiet, peress li fil-biċċa l-kbira tal-każijiet dan għadu ostaklu. Qed issir ħidma dwar dan bħalissa fil-Ġermanja u Franza (8).

2.1.9

Diġà sar ħafna xogħol dwar l-introjtu minimu u diġà ġew espressi għadd ta’ pożizzjonijiet f’dan ir-rigward. B’din l-Opinjoni, il-KESE jinsisti fuq il-kunċett ta’ “deċenza”(minimu li jippermetti ħajja dinjituża, ’il fuq mil-limitu minimu tal-faqar) ispirat mill-kunċett ta’ “xogħol deċenti”tal-ILO (9).

2.1.10

Barra minn hekk, għandu jiġi kkunsidrat ix-xogħol li sar mill-Kumitat għall-Impjiegi u l-Affarijiet Soċjali tal-Parlament Ewropew, il-Kumitati għall-Impjiegi u tal-Protezzjoni soċjali tal-Kunsill tal-UE, u l-kontribut diġà konsiderevoli ta' netwerks bħall-European Minimum Income Network (EMIN) (10) u x-xogħol kollu tal-European Anti-Poverty Network (EAPN) (11), li magħhom hija assoċjata wkoll il-KETU. Ma ninsewx ukoll il-ħidma tal-ILO u tal-Kunsill tal-Ewropa.

2.1.11

Il-biċċa l-kbira tal-Istati Membri introduċew skemi ta’ introjtu minimu. Id-definizzjonijiet, il-kundizzjonijiet ta’ aċċess u l-livelli ta’ applikazzjoni huma estremament differenti, u hemm bżonn li jiġu integrati u armonizzati permezz ta’ kriterji komuni li jippermettu li jitqiesu l-karatteristiċi speċifiċi ta’ kull pajjiż. S’issa, il-Kummissjoni appoġġjat introjtu minimu, filwaqt li kkunsidrat li huwa f’idejn l-Istati Membri biex jirregolaw din il-kwistjoni. In-nuqqas ta’ riżultati sinifikanti jirrikjedi linji politiċi nazzjonali u koordinazzjoni msaħħin sal-2020, iżda wkoll l-istabbiliment ta’ mezzi Ewropej aktar effettivi sabiex jintlaħaq l-għan stabbilit.

2.1.12

Xi kummenti bażiċi biex intemmu din l-introduzzjoni: — l-introjtu minimu deċenti jagħmel sens biss f’approċċ komprensiv ta’ integrazzjoni u inklużjoni attiva li jgħaqqad l-aċċess għas-swieq tax-xogħol inklużivi — b’impjiegi ta’ kwalità tajba u b’taħriġ kontinwu — mal-aċċess għal servizzi pubbliċi ta’ kwalità tajba, b’mod partikolari tal-edukazzjoni u tas-saħħa; — id-dritt għax-xogħol għandu jibqa’ dritt fundamentali bħala element ċentrali ta’ emanċipazzjoni u ta’ indipendenza ekonomika; — l-introjtu minimu deċenti huwa fundamentalment approċċ temporanju iżda essenzjali, li l-għan tiegħu huwa l-integrazzjoni/ir-riintegrazzjoni tal-persuni fis-suq tax-xogħol permezz ta’ miżuri attivi. Din hija miżura ewlenija għall-kredibilità soċjali tal-Unjoni Ewropea; — l-adegwatezza, il-kopertura u l-aċċess għal dħul minimu għadhom sfida ewlenija għall-Istati Membri fl-azzjonijiet tagħhom biex jiżviluppaw is-sistemi tagħhom. Dawn l-iskemi jeħtieġ jiġu appoġġati u, jekk ikun meħtieġ, komplementati fil-livell Ewropew.

3.   Rieda politika u soluzzjonijiet tekniċi

3.1   Il-bażi legali teżisti u jeħtieġ li nużawha

3.1.1

Hemm diversi perspettivi dwar jekk jeżistux jew le bażijiet legali li jippermettu r-regolamentazzjoni tal-introjtu minimu. Madankollu huwa ovvju li l-Metodu Miftuħ ta’ Koordinazzjoni (MMK) ma tax riżultati suffiċjenti biex jiżgura introjtu minimu adegwat fil-pajjiżi kollha tal-UE, u b’hekk enfasizza l-inugwaljanzi bejniethom, fatt li huwa problema kruċjali għall-kredibilità tal-Unjoni Ewropea.

3.1.2

L-introjtu minimu huwa l-ewwel u qabel kollox kwistjoni politika. Hija għażla fil-livell tal-Unjoni u l-Kummissjoni ma tistax tinħeba wara principju tas-sussidjarjetà, li ma ntużax kif imiss f’din il-kwistjoni, biex tiddeċiedi li ma tista’ tagħmel xejn. In-nuqqas ta’ inizjattiva mill-Kummissjoni jkun inaċċettabbli u jagħmel il-proġett tal-Unjoni inkomprensibbli għaċ-ċittadini fir-rigward ta’ suġġett li jolqot id-dinjità u d-drittijiet tal-bniedem. Għalhekk, il-Kumitat iħeġġeġ lill-Kummissjoni tniedi azzjoni minnufih biex issaħħaħ strateġija koordinata mill-Istati Membri fil-livell nazzjonali u Ewropew għall-iżvilupp tal-introjtu minimu u għat-tħejjija ta’ strument tal-UE vinkolanti bbażat fuq metodoloġija komuni li tiddefinixxi baġits ta’ referenza li jiżguraw introjtu minimu deċenti.

3.1.3

B’referenza għall-Karta Soċjali Ewropea tal-Kunsill tal-Ewropa tal-1961, għall-Karta Komunitarja tal-1989 dwar id-Drittijiet Soċjali Fundamentali tal-Ħaddiema u għall-Karta tal-2000 dwar id-Drittijiet Fundamentali (l-Artikolu 34), jidher biċ-ċar li l-introjtu minimu huwa parti mill-objettivi tal-Unjoni Ewropea u tal-Kummissjoni, li għandha tieħu l-inizjattiva dwaru biex tikkompleta u tarmonizza l-azzjoni tal-Istati Membri. Dan, aktar u aktar meta fil-punt 14 tal-Proposta għal Pilastru Soċjali, il-Kummissjoni tiddikjara b’mod ċar “…[i]d-dritt għal benefiċċji ta’ introjtu minimu adegwati li jiżguraw ħajja f'dinjità fl-istadji kollha tal-ħajja, u għal aċċess effettiv li jippermetti prodotti u servizzi (…)”.

3.1.4

Ir-referenzi legali fit-Trattati huma partikolarment importanti. Dawn jinkludu: l-Artikolu 3 tat-TUE, li jsemmi fost l-objettivi tal-Unjoni l-impjieg sħiħ u l-progress soċjali, u l-ġlieda kontra l-esklużjoni soċjali u d-diskriminazzjoni u l-promozzjoni tal-koeżjoni ekonomika, soċjali u territorjali, kif ukoll is-solidarjetà bejn l-Istati Membri, l-Artikolu 9 tat-TFUE li jgħid li: “Fid-definizzjoni u fl-implimentazzjoni tal-politika u l-azzjonijiet tagħha, l-Unjoni għandha tieħu kont tal-ħtiġijiet marbuta mal-promozzjoni ta’ livell għoli ta’ impjieg, mal-garanzija ta’ protezzjoni soċjali xierqa, mal-ġlieda kontra l-esklużjoni soċjali kif ukoll ma’ livell għoli ta’ edukazzjoni, taħriġ u protezzjoni tas-saħħa tal-bniedem”, u, b’mod aktar speċifiku, l-Artikolu 151 tat-TFUE li jiftaħ it-Titolu X dwar il-politika soċjali u li jsemmi bħala għanijiet tal-Unjoni u tal-Istati Membri, “il-promozzjoni tal-impjieg, it-titjib tal-kondizzjonijiet tal-ħajja u tax-xogħol, sabiex jagħmlu possibli l-armonizzazzjoni tagħhom waqt li jitkompla t-titjib, il-protezzjoni soċjali xierqa, id-djalogu bejn min imexxi u l-ħaddiema, l-iżvilupp tar-riżorsi umani bl-għan ta’ livell għoli ta’ impjieg li jdum għal żmien twil u l-ġlieda kontra l-esklużjoni”, għanijiet li jistgħu jintlaħqu mill-Unjoni sa fejn hija (Artikolu 153(1) tat-TFUE) “ ssostni u tikkomplementa l-attivitajiet tal-Istati Membri f’dawn l-oqsma: (…) (c) is-sigurtà soċjali u l-protezzjoni soċjali tal-ħaddiema; (h) l-integrazzjoni ta’ persuni esklużi mis-suq tax-xogħol; (j) il-ġlieda kontra l-esklużjoni soċjali; [u] (k) il-modernizzazzjoni tas-sistemi ta’ protezzjoni soċjali (…)”

3.1.5

Jinħtieġ ukoll li jiġu definiti min huma dawk li jaqgħu fil-kunċett ta’ “ħaddiem”. Il-Kumitat jeħtieġ li jeżamina dan il-kunċett aktar fid-dettall, speċjalment meta d-dritt tal-Unjoni ma jiddefinixxix il-kunċett komuni ta’ “ħaddiem”. Għaldaqstant wieħed irid jara fuq liema kunċett ta’ “ħaddiem”huwa bbażat l-Artikolu 153(1)(c) tat-TFUE. Sadanittant, jista’ jingħad b’ċertezza li dak li huwa deċiżiv fl-Artikolu 153 tat-TFUE mhuwiex il-kunċett ta’ “ħaddiem”fis-sens tad-dritt għall-moviment liberu, iżda pjuttost il-kunċett ta’ “ħaddiem”fis-sens tad-dritt għas-sigurtà soċjali — li min-naħa tiegħu japplika għall-persuni kollha li għandhom id-dritt ta’ aċċess għas-sistemi li jkopru r-riskji kollha msemmija fir-Regolament (KE) Nru 883/2004.

3.1.6

Kif stqarr il-Kumitat preċedentemnent: “Fid-dawl tal-fatt li l-faqar u l-esklużjoni soċjali qed irewħu n-nirien ta’ tendenzi populisti, il-KESE jilqa’ l-konklużjonijiet tal-Kunsill Ewropew tas-16 ta’ Ġunju 2016 dwar Il-ġlieda kontra l-Faqar u l-Esklużjoni Soċjali: Approċċ integrat (12) u jappoġġja l-ħolqien tal-perspettiva finanzjarja li jmiss ta’ fond Ewropew integrat fil-ġlieda kontra l-faqar u l-esklużjoni soċjali, ibbażata fuq l-esperjenza s’issa tal-implimentazzjoni tal-Fond għal Għajnuna Ewropea għall-Persuni l-Aktar fil-Bżonn (FEAD) u l-Fond Soċjali Ewropew (FSE).” (13)

3.1.7

Ir-rieda politika teħtieġ evalwazzjoni oġġettiva tal-implimentazzjoni tal-Istrateġija Ewropa 2020, u tas-suċċessi u l-fallimenti tagħha, u titlob li l-azzjoni tal-UE tkun viżibbli biex tappoġġja u tikkomplementa l-attivitajiet tal-Istati Membri. Dan l-appoġġ addizzjonali jista’ jieħu l-forma ta’ Fond Ewropew intiż biex jiffinanzja l-introjtu minimu stabbilit mill-qafas legali.

3.1.8

Il-Kummissjoni m’għandhiex tinħeba wara l-principju tas-sussidjarjetà. Meta l-Istati Membri jagħmlu oġġezzjoni abbażi tas-sussidjarjetà, ġeneralment dan jagħmluh sabiex jevitaw li jibdlu d-dritt nazzjonali tagħhom fid-dawl ta’ azzjoni tal-Unjoni. Madankollu, bħala gwardjana tal-interessi ġenerali, il-Kummissjoni ma tistax tirreferi b’mod astratt għall-principju tas-sussidjarjetà, minħabba li f’dan il-każ dan ikun ifisser awtoċensura saħansitra aktar serja meta hija kwistjoni ta' drittijiet fundamentali. Fin-nuqqas ta’ abbozz ta’ att leġislattiv tal-Kummissjoni, l-Artikolu 6 tal-Protokoll Nru 2 dwar l-applikazzjoni tal-prinċipji tas-sussidjarjetà u tal-proporzjonalità ma jistax ikun kompletament effettiv. Fil-fatt, minbarra l-Kunsill, “Kull parlament nazzjonali jew kull kamra ta’ parlament nazzjonali jistgħu, fi żmien tmien ġimgħat mid-data minn meta jirċievu abbozz ta’ att leġislattiv fil-lingwi uffiċjali tal-Unjoni, jibgħatu lill-Presidenti tal-Parlament Ewropew, tal-Kunsill u tal-Kummissjoni opinjoni motivata bir-raġunijiet li għalihom iqisu li l-abbozz inkwistjoni ma jimxix mal-prinċipju tas-sussidjarjetà.”Din l-espressjoni demokratika, li tista’ tkun differenti minn dik espressa mill-Kunsill, tfalli kull darba li d-dibattitu bejn il-Kummissjoni u l-Kunsill jimpedixxi l-adozzjoni possibbli ta’ att leġislattiv.

3.1.9

Finalment, ir-referenza għall-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali, li l-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew jappoġġja l-prinċipji tiegħu bis-sħiħ, ma jistax ikun argument kontra l-adozzjoni ta’ instrument Ewropew vinkolanti dwar is-suġġett, speċjalment meta huwa aċċettat li l-bażi legali teżisti fit-Trattat. Il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali huwa dikjarazzjoni pproklamata mill-istituzzjonijiet kollha Ewropej u l-għan tiegħu “hu li jservi bħala gwida lejn riżultati tal-impjiegi u soċjali” (14). Għalhekk, il-Pilastru għandu jkun ta’ appoġġ għal proposti ta’ azzjoni u ta’ leġislazzjoni, kif il-Kummissjoni bdiet tagħmel. Barra minn hekk, il-kliem tal-punt 14 tal-Pilastru — “Kull min ma għandux riżorsi suffiċjenti għandu d-dritt għal benefiċċji minimi ta’ introjtu adegwati li jiżguraw ħajja f’dinjità fl-istadji kollha tal-ħajja, u għal aċċess effettiv li jippermetti prodotti u servizzi”— ma jistax jiġi interpretat b'mod ristrett. Fil-fatt, din l-interpretazzjoni tikkontradixxi l-Premessa 6 tal-Pilastru, li tfakkar li t-TFUE “fih dispożizzjonijiet li jistabbilixxu l-poteri tal-Unjoni relatati fost oħrajn (…) mal-politika soċjali (l-Artikoli 151 sa 161)”. Barra minn hekk, f’dak li jirrigwarda s-setgħat leġislattivi tal-UE, id-dokument ta’ ħidma tal-Kummissjoni li jakkumpanja l-Komunikazzjoni dwar il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali jirreferi għall-Artikolu tat-Trattat dwar l-integrazzjoni tal-persuni esklużi mis-suq tax-xogħol.

3.1.10

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali, li jikkondividi bis-sħiħ il-prinċipji stabbiliti fil-Pilastru Soċjali, iqis li l-adozzjoni ta’ strument Ewropew vinkolanti għall-istabbiliment ta’ introjtu minimu deċenti fil-livell Ewropew se tiżgura li d-dikjarazzjonijiet solenni li, kollha kemm huma, sa mill-Karta tad-Drittijiet Soċjali Fundamentali ’l quddiem, jinvokaw il-ġlieda kontra l-esklużjoni soċjali, ikunu fuq bażi soda, u se tibgħat il-messaġġ li l-Ewropa tas-seklu 21 ma tistax tinbena mingħajr ma tagħti każ il-ħajja taċ-ċittadini Ewropej.

3.2   Is-soluzzjonijiet tekniċi essenzjali

3.2.1

Mil-lat tekniku, jinħtieġ li jiġu ddefiniti l-kundizzjonijiet għal aċċess għal introjtu minimu garantit (GMI). Il-GMI għandu jiġi stabbilit billi jitqiesu b’mod partikolari l-fatturi li ġejjin: — ir-rabta bejn il-GMI u l-kundizzjoni ta’ attivazzjoni, — l-impatt tal-kompożizzjoni tal-unità domestika, minħabba l-importanza tal-“fattur tat-tfal”fil-faqar, — riżorsi oħrajn, pereżempju l-wirt, — komponenti tal-GMI fi flus kontanti u in natura, eż. permezz ta’ aċċess għall-kura tas-saħħa, l-akkomodazzjoni, mobilità, appoġġ għall-familja u l-utilitajiet.

3.2.2

Introjtu minimu għandu jkun stabbilit bħala parti minn approċċ komprensiv tal-ħtiġijiet differenti tal-bniedem, li ma jillimitax ruħu għal livell ta’ sopravivenza jew sempliċiment għar-rata tal-faqar ikkalkulata mill-introjtu medju li, fir-realtà, ma jissodisfax, f’ċerti pajjiżi, il-ħtiġijiet essenzjali. Għalhekk jeħtieġ li jiġu integrati l-ħtiġijiet kollha mil-lat ta’ livell ta’ għajxien, ta’akkomodazzjoni, ta’ edukazzjoni, ta’ saħħa u ta’ kultura, sabiex il-persuni esklużi mis-suq tax-xogħol u maqbuda fil-faqar jiġu offruti l-aqwa kundizzjonijiet ta’ integrazzjoni jew ta’riintegrazzjoni. Jeżisti dibattitu dwar il-kundizzjonijiet ta’ aċċess li jeħtieġ li jiġu ċċarati.

3.2.3

Dan l-approċċ huwa bbażat fuq ix-xogħol ta’ ekonomisti bħal pereżempju Amartya Sen, dwar dak li huwa stess isejjaħ “kapaċitajiet”, li jikkonsistu fi tliet elementi: Saħħa/għomor — L-istudji reċenti wrew li l-persuni foqra ma jonfqux flus fil-kura tas-saħħa tagħhom u b’mod partikolari fil-kura tas-snien. Għandhom livell ta’ iġjene baxx, jieklu inqas bnin u għalhekk ibatu aktar minn problemi ta’ obeżità. Jeżistu differenzi sinfikanti fl-istennija tal-għomor bejn is-sinjuri u l-foqra. Huwa importanti li jitqies ukoll kemm ikun iebes ix-xogħol. Għarfien/livell ta’ edukazzjoni — L-istatistika turi b’mod ċar il-livell tal-qgħad skont il-livelli differenti ta’ edukazzjoni. 11 % tal-Ewropej ta’ bejn it-18 u l-24 sena telqu mill-iskola qabel il-waqt, skont id-data tal-2015 tal-Eurostat. Livell ta’ għajxien — Dan ifisser l-integrazzjoni tal-elementi kollha tal-kwalità tal-ħajja fil-kapaċità tal-akkwist u mhux biss tal-elementi ta’ sopravivenza fuq l-ikel. Il-kapaċità tal-mobilità u l-aċċess għall-kultura huma elementi importanti ta’ integrazzjoni jew inklużjoni fir-relazzjoni mal-oħrajn u ta’ soċjabilità, jiġifieri l-mezzi biex in-nies foqra ma jispiċċawx iżolati f’ċirku vizzjuż ta’ desoċjalizzazzjoni.

3.2.4

L-istrumenti għall-kalkolu ta’ introjtu minimu adegwat għandhom jinħolqu b’mod prammatiku u flessibbli. Għandha tiġi stabbilita metodoloġija komuni biex jiġi definit il-kalkolu ta’ baġit ta’referenza u l-adattament ta’ dan il-baġit ta’ referenza għal kull pajjiż. Diġà saret xi ħidma importanti, b’mod partikolari miċ-Ċentru għall-Politika Soċjali tal-Università ta’ Antwerp u minn l-EMIN. Dawn il-baġits ta’ referenza għandhom jiżguraw kemm l-elementi ta’ tqabbil bejn l-Istati Membri u għandhom jiġu applikati b’mod flessibbli skont il-kundizzjonijiet ta’ kull pajjiż. Huma għandhom mhux biss jintegraw dik li tissejjaħ ix-“xirja tal-ikel”iżda wkoll is-saħħa u l-kura personali, l-edukazzjoni, l-akkomodazzjoni, l-ilbies, il-mobilità, is-sigurtà, id-divertiment, ir-relazzjonijiet soċjali u s-sigurtà relatata mat-tfulija u l-għaxar oqsma identifikati għall-metodoloġija komuni fil-proġett dwar il-baġits ta’ referenza. Wieħed mill-merti ta’ dawn il-baġits ta’ referenza, promossi b’mod qawwi mir-riċerkaturi kif ukoll mill-NGOs bħall-EAPN u l-EMIN, huwa l-użu tagħhom meta tiġi biex tiġi ttestjata l-validità tal-indikaturi tal-faqar użati sa issa biex jiġu stabbiliti l-livelli limitu tal-faqar.

3.2.5

Huwa importanti li jiġi vvalutat ukoll kif l-istabbiliment ta’ introjtu minimu jista’ jwassal għal razzjonalizzazzjoni tal-assistenza soċjali f’ċerti pajjiżi. Dan l-approċċ huwa, pereżempju, dak li fuqu hija bbażata l-proposta ta’ “introjtu universali ta’ attività”indikata fil-pjan ta’ ġlieda kontra l-faqar ippreżentat mill-President tar-Repubblika Franċiża, li għandu l-għan li jiggarantixxi livell minimu ta’ dinjità għal dawk kollha li jistgħu jibbenefikaw minnu billi jlaqqgħu flimkien l-akbar għadd ta’ benefiċċji soċjali. Bl-istess mod, fil-Ġermanja, id-dibattitu mibdi dwar l-introduzzjoni ta’ introjtu minimu ta’ solidarjetà, jgħin fil-ġlieda kontra l-faqar, b’mod partikolari għal dawk li ilhom qiegħda għal żmien twil, billi tiġi ssemplifikata s-sistema ta’ għajnuna soċjali. Il-gvern diġà ppreveda pakkett ta’ EUR 4 biljun sal-2021.

---

(1)  https://www.bmas.de/SharedDocs/Downloads/DE/PDF-Publikationen/Forschungsberichte/fb491-eu-rechtsrahmen-soziale-grundsicherungssysteme.pdf;jsessionid=99C4D0B602A57E640467F949B3C34894?__blob=publicationFile&v=2.

(2)  https://eminnetwork.files.wordpress.com/2017/11/2017-nov-emin-la-route-de-lue-vers-le-revenu-minimum-fr-pdf-novembre-17.pdf; https://www.eapn.eu/wp-content/uploads/Working-Paper-on-a-Framework-Directive-EN-FINAL.pdf.

(3)  ĠU C 170, 05.06.2014, p. 23. Pro memoria, il-Grupp ta’ Min Iħaddem tal-KESE kien ħejja dikjarazzjoni dwar l-Opinjoni u kien ivvota kontra din l-Opinjoni.

(4)  Eurostat.

(5)  Riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew tal-2015 ibbażata fuq statistika tal-Eurostat.

(6)  Proposta għal Riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew dwar l-ugwaljanza bejn in-nisa u l-irġiel fl-Unjoni Ewropea, 2010

(7)  Ara l-bażi tad-data MISSOC: https://www.missoc.org-database/comparative-tables/results/.

(8)  L-istabbiliment ta’ introjtu minimu huwa element tal-programm tal-gvern ta’ koalizzjoni fil-Ġermanja u dan is-suġġett jagħmel parti mill-pjan ta’ ġlieda kontra l-faqar ippreżentat mill-President Franċiż f’Settembru 2018.

(9)  http://www.ilo.org/global/topics/decent-work/lang–en/index.htm.

(10)  https://eminnetwork.files.wordpress.com/2017/11/2017-nov-emin-la-route-de-lue-vers-le-revenu-minimum-fr-pdf-novembre-17.pdf.

(11)  https://www.eapn.eu/wp-content/uploads/Working-Paper-on-a-Framework-Directive-EN-FINAL.pdf.

(12)  http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-10434-2016-INIT/mt/pdf.

(13)  ĠU C 173, 31.5.2017, p. 15.

(14)  Premessa 12 tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Il-promozzjoni ta’ dieti tajbin għas-saħħa u sostenibbli fl-UE”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2019/C 190/02)

Relatur: Peter SCHMIDT

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	12.7.2018
Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	31.1.2019
Adottata fil-plenarja	20.2.2019.
Sessjoni plenarja Nru	541
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	183/7/5

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-Opinjoni tal-KESE dwar “Politika komprensiva dwar l-ikel fl-UE”, adottata f’Diċembru 2017, irrakkomandat approċċ aktar integrat għall-ikel fl-UE. Id-dieti tajbin għas-saħħa u sostenibbli jirrappreżentaw “pilastru”importanti ta’ politika dwar l-ikel bħal din, peress li għandna bżonn urġenti li norjentaw id-dieti tagħna biex intejbu – mhux nagħmlu l-ħsara – is-saħħa tal-ekosistemi u tal-pubbliku u l-vitalità tat-territorji rurali.

1.2.

Wasal iż-żmien biex tiġi aċċellerata bidla fundamentali, u l-evidenza hija b’saħħitha u qed tiżdied. Il-KESE jenfasizza li issa hemm momentum politiku f’politiki bħad-Deċennju ta’ Azzjoni fuq in-Nutrizzjoni tan-NU, l-implimentazzjoni tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli tan-NU, il-Ftehim ta’ Pariġi dwar it-Tibdil fil-Klima u l-proposti l-ġodda dwar il-futur tal-Politika Agrikola Komuni. Hemm ukoll evidenza xjentifika dejjem akbar dwar il-ħtieġa urġenti li nittrasformaw is-sistemi tal-ikel tal-Ewropa u globali, pereżempju f’rapporti mill-IPCC, mill-Kummissjoni EAT-Lancet, mill-Kumitat dwar is-Sigurtà Alimentari Dinjija u l-InterAcademies Partnership (1). Fl-aħħar iżda mhux l-anqas, hemm domanda b’saħħitha mis-soċjetà ċivili (eż. mill-koalizzjoni li ġiet stabbilita bis-saħħa tal-proċess ta’ IPES Food), rikonoxximent min-negozji tar-responsabbiltajiet tagħhom li jgħinu fit-tibdil (eż. dwar il-ħela ta’ ikel, l-ekonomija ċirkolari, it-tnaqqis tal-obeżità, il-protezzjoni tal-bijodiversità, it-tisħiħ kulturali, eċċ.) u azzjoni f’livell reġjonali u muniċipali, pereżempju permezz tal-Patt ta’ Milan dwar il-Politika Urbana tal-Ikel, il-“Projets Alimentaires Territoriaux”fi Franza u t-tmexxija tal-ibliet dinjin C40 (2).

1.3.

Il-KESE jagħraf u jappoġġja l-inizjattivi eżistenti mill-Kummissjoni biex tippromovi dieti tajbin għas-saħħa u sostenibbli, pereżempju l-inklużjoni ta’ dispożizzjonijiet fl-aħħar proposta ta’ riforma tal-PAK biex tittejjeb ir-reazzjoni tal-agrikoltura tal-UE għat-talbiet soċjetali għall-ikel u għas-saħħa, inkluż ikel sikur, nutrittiv u sostenibbli, il-ħela ta’ ikel u l-benessri tal-annimali (3). Madankollu, ma hemmx approċċ ikkoordinat għal dawn l-inizjattivi.

1.4.

Il-kumplessità tan-nisġa ikel-saħħa-ambjent-soċjetà teħtieġ approċċ aktar komprensiv dwar id-dieti, mhux biss b’rabta mal-imġiba tal-konsumaturi. Biex jiġu pprovduti koeżjoni u skop kondiviż, il-KESE jitlob l-iżvilupp ta’ Linji Gwida ġodda dwar Dieti Sostenibbli, li jqisu d-differenzi kulturali u ġeografiċi bejn u fi ħdan l-Istati Membri. Is-sempliċi tnaqqis tal-użu ta’ riżorsi fil-produzzjoni u fit-tibdil tal-ingredjenti ma jsarrafx f’dieti aħjar jew aktar tajbin għas-saħħa.

1.5.

Linji Gwida ġodda dwar Dieti Sostenibbli jkunu ta’ għajnuna biex tinħoloq direzzjoni aktar ċara għall-irziezet, għall-proċessuri, għall-bejjiegħa bl-imnut u għas-servizz tal-ikel. L-industrija agroalimentari tkun tibbenefika minn “qafas”ġdid biex tipproduċi, tipproċessa, tqassam u tbigħ ikel aktar tajjeb għas-saħħa u sostenibbli bi prezz aktar ġust.

1.6.

Il-KESE jitlob il-ħolqien ta’ Grupp ta’ Esperti biex jifformula linji gwida dwar dieti sostenibbli madwar l-Ewropea fi żmien sentejn. Dan għandu jinkludi korpi professjonali u xjentifiċi rilevanti mix-xjenzi dwar in-nutrizzjoni, is-saħħa pubblika, l-ikel, l-ambjent u s-soċjetà. Il-KESE lest jikkontribwixxi għall-ħidma ta’ Grupp ta’ Esperti bħal dan biex jipprovdi l-kontribut ta’ organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, b’mod partikolari permezz tal-Grupp ta’ Studju Temporanju tiegħu dwar Sistemi Sostenibbli tal-Ikel.

1.7.

Il-KESE jtenni l-importanza tal-investiment fl-edukazzjoni dwar dieti sostenibbli sa minn età bikrija, biex iż-żgħażagħ ikunu megħjuna japprezzaw il-“valur tal-ikel”. Trid tingħata attenzjoni speċjali għall-gruppi vulnerabbli, speċjalment in-nies b’introjti baxxi.

1.8.

Il-KESE jenfasizza li approċċ komuni Ewropew ta’ tikkettar tal-ikel li jirrifletti l-Linji Gwida dwar Dieti Sostenibbli jtejjeb it-trasparenza u jiskoraġġixxi l-użu ta’ materja prima rħisa għalxejn li hija kemm ħażina għas-saħħa kif ukoll insostenibbli (eż. xaħmijet trans, żejt tal-palma u zokkor eċċessiv). Il-konsumaturi jkunu jibbenefikaw minn estensjoni għat-tikkettar tal-ikel, biex jiġu inklużi l-aspetti ambjentali u soċjali. Dan ikun ta’ għajnuna biex l-għażliet tal-konsumaturi jiġu xprunati lejn għażliet aktar tajbin għas-saħħa u sostenibbli.

1.9.

Minbarra li jgħinu lis-settur kummerċjali, il-Linji Gwida dwar Dieti Sostenibbli jipprovdu wkoll kriterji komuni u ċari għall-użu fl-akkwist pubbliku. L-Ewropa teħtieġ li l-ikel ikun fil-qalba ta’ Akkwist Pubbliku Ekoloġiku (APE). F’dan il-kuntest, il-KESE jitlob l-adozzjoni b’urġenza tar-reviżjoni tal-kriterji tal-UE dwar l-APE għall-ikel u għas-servizzi tal-catering.

1.10.

Id-dritt tal-kompetizzjoni ma għandux ikun ostaklu għall-iżvilupp ta’ Linji Gwida dwar Dieti Sostenibbli. Ir-regoli għandhom jiġu adattati biex jgħinu l-ekonomija lokali minflok ma jxekklu s-sostenibbiltà. Sabiex jiżgura distribuzzjoni aħjar tal-valur miżjud għall-partijiet ikkonċernati fil-katina tal-provvista tal-ikel, il-KESE jilqa’ l-possibbiltà introdotta għas-setturi mir-riforma tal-2013 tar-Regolament dwar l-OKS, li tippermetti lill-organizzazzjonijiet interprofessjonali biex jinnotifikaw il-ftehimiet tagħhom biex jiżdiedu l-istandards tas-sostenibbiltà ta’ prodotti għall-Kummissjoni Ewropea għal ikklerjar skont ir-regoli dwar il-kompetizzjoni. Il-prodotti li jiġu magħmula b’mod aktar sostenibbli f’termini ta’ standards ambjentali, saħħa tal-annimali u tal-kwalità, jistgħu jippermettu lill-operaturi fil-katina tal-provvista tal-ikel biex jiksbu prezzijiet aħjar. Diskussjonijiet qabel in-notifika mal-Kummissjoni jistgħu jgħinu lill-organizzazzjonijiet interprofessjonali jiffurmaw kwalunkwe notifika futura possibbli.

1.11.

Il-KESE jisħaq li l-firxa sħiħa ta’ għodod tal-governanza pubblika għandhom jitqiesu bħala strumenti tal-politika biex jiġu skoraġġiti l-produzzjoni u l-konsum ta’ prodotti tal-ikel mhux tajbin għas-saħħa u jiġu promossi drawwiet alimentari tajbin għas-saħħa. L-ispejjeż esternalizzati tad-dieti insostenibbli huma piż “moħbi”fuq is-soċjetà, l-ekonomija u l-ambjent li jridu jitnaqqsu jew jiġu internalizzati. Il-KESE jitlob strateġiji tal-politika xierqa biex jiġu implimentati linji gwida dwar dieti sostenibbli, li jiffukaw b’mod partikolari fuq il-kobenefiċċji għall-bdiewa u għan-negozji.

1.12.

L-Ewropa tgħożż id-dritt tal-konsumatur għal informazzjoni preċiża. Jekk nixtiequ li l-għażliet tal-ikel tajjeb għas-saħħa u sostenibbli jsiru n-norma u l-eħfef għażla, l-Ewropa teħtieġ sett ta’ kriterji miftuħ u msejjes fuq l-evidenza, pereżempju permezz ta’ Linji Gwida miftiehma dwar Dieti Sostenibbli.

2.   Introduzzjoni

2.1.

Fl-Opinjoni fuq inizjattiva proprja tiegħu dwar “Il-kontribut tas-soċjetà ċivili għall-iżvilupp ta’ politika komprensiva dwar l-ikel fl-UE”adottata f’Diċembru 2017 (NAT/711), il-KESE talab l-iżvilupp ta’ politika komprensiva dwar l-ikel fl-UE, bl-għan li jiġu pprovduti dieti tajbin għas-saħħa minn sistemi alimentari sostenibbli, li l-agrikoltura tintrabat ma’ servizzi tan-nutrizzjoni u tal-ekosistema, u li jiġu żgurati ktajjen ta’ provvista li jissalvagwardjaw is-saħħa pubblika għal kull qasam tas-soċjetà Ewropea (4). Biex jiġu ssodisfati dawn l-għanijiet, iridu jiġu kkoordinati miżuri ta’ politika kemm min-naħa tal-provvista kif ukoll min-naħa tad-domanda. Dan ifisser li d-disponibbiltà u l-affordabbiltà tal-ikel permezz tal-produzzjoni sostenibbli tal-ikel iridu jiġu kkoordinati wkoll b’aktar aċċess u l-awtonomizzazzjoni tal-konsumaturi biex jagħżlu dieti tajbin għas-saħħa u b’togħma tajba. Din l-Opinjoni fuq inizjattiva proprja għandha l-għan li tindirizza d-dieti tajbin għas-saħħa u sostenibbli bħala wieħed mill-pilastri ewlenin ta’ politika komprensiva tal-UE dwar l-ikel.

2.2.

Il-momentum politiku biex jiġu diskussi dieti tajbin għas-saħħa u sostenibbli huwa kbir: — Skont l-aħħar rapport bit-titolu State of Food Insecurity in the World (SOFI) (L-Istat tal-Insigurtà tal-Ikel fid-Dinja) (5) ippreżentat f’Ottubru 2018 fil-Kumitat dwar is-Sigurtà Alimentari Dinjija, kien hemm żieda fil-ġuħ madwar id-dinja għat-tielet sena konsekuttiva. In-numru assolut ta’ nies li jbatu minn nuqqas ta’ nutrizzjoni żdied għal kważi 821 miljun fl-2017, minn madwar 804 miljun fl-2016. L-obeżità fost l-adulti sejra għall-agħar ukoll. Aktar minn adult minn kull 8, jew aktar minn 672 miljun, fid-dinja, huma obeżi. Il-pandemija globali tal-obeżità qed isseħħ bi spejjeż ekonomiċi enormi – kważi 3 % tal-PDG globali, ekwivalenti għall-ispejjeż tat-tipjip u għall-konsegwenzi tal-konflitti armati. Anki fl-Ewropa, nofs il-popolazzjoni għandha piż żejjed u 20 % ibatu mill-obeżità. — In-NU ddikjarat li dan huwa d-Deċennju ta’ Azzjoni għan-Nutrizzjoni, fejn irrikonoxxiet il-ħtieġa li s-sistemi tal-ikel jitfasslu mill-ġdid sabiex jinkisbu dieti aktar tajbin għas-saħħa u nutrizzjoni mtejba. Il-Bord ta’ Esperti ta’ Livell Għoli tal-Kumitat dwar is-Sigurtà Alimentari Dinjija kompla jenfasizza din l-ambizzjoni fir-rapport tiegħu ta’ Settembru 2017 (6). L-FAO u l-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa bħalissa qed jaħdmu fuq definizzjoni ġdida ta’ dieti tajbin għas-saħħa u sostenibbli, u qed jippjanaw konsultazzjoni internazzjonali f’Marzu 2019 biex janalizzaw in-natura multidimensjonali tas-sostenibbiltà tad-dieti. — In-nutrizzjoni għandha rwol ċentrali fil-kisba tal-iżvilupp sostenibbli u l-Aġenda sħiħa tal-2030, b’mod partikolari biex tiżgura l-aċċess min-nies kollha għal ikel sikur, sustanzjuż u suffiċjenti s-sena kollha u biex ittemm kull forma ta’ malnutrizzjoni sal-2030 (Għan 2) kif ukoll tiżgura ħajjiet f’saħħithom u tippromovi l-benesseri għal kulħadd f’ kull età (Għan 3). Għaldaqstant, l-implimentazzjoni tal-SDGs toffri opportunità biex jinbidlu x-xejriet ta’ konsum u ta’ produzzjoni tal-ikel b’mod aktar sostenibbli u tajjeb għas-saħħa. — Il-kisba tal-objettivi tal-Ftehim ta’ Pariġi dwar it-tibdil fil-klima wkoll teħtieġ trasformazzjoni profonda tas-sistema alimentari, u r-rapport speċjali tal-IPCC adottat f’Ottubru 2018 ikkonferma b’mod xjentifiku l-ħtieġa għal azzjoni klimatika urġenti (7). — Fil-livell tal-UE, ir-riforma tal-PAK tirrappreżenta opportunità biex jiġu promossi produzzjoni aktar sostenibbli u dieti tajbin għas-saħħa, jekk tagħmel prodotti sustanzjużi bħall-frott, il-ħaxix u prodotti tal-ħalib faċilment disponibbli għaċ-ċittadini tal-UE. — Anke l-Kumitat tar-Reġjuni dan l-aħħar adotta Opinjoni dwar “Inċentivi lokali u reġjonali għall-promozzjoni ta’ dieti sani u sostenibbli” (8). — Il-Grupp Internazzjonali ta’ Esperti dwar Sistemi Alimentari Sostenibbli (IPES Food) daqt se jippreżenta r-rapport tiegħu dwar “Politika Komuni tal-Ikel”fl-UE, li se jkun jinkludi wkoll rakkomandazzjonijiet konkreti dwar dieti tajbin għas-saħħa u sostenibbli.

2.3.

Il-gvernijiet tal-bliet (u komunitajiet territorjali) qed isiru atturi importanti fit-trawwim ta’ sistemi alimentari aktar sostenibbli. Permezz ta’ azzjoni integrata u bejn diversi dipartimenti, il-bliet qed ilaqqgħu flimkien diversi partijiet ikkonċernati biex ifasslu politiki dwar l-ikel li jindirizzaw problemi urġenti relatati mal-ikel (bħall-insigurtà tal-ikel u l-obeżità), iżda fl-istess ħin jgħinu biex isolvu problemi aktar mifruxa, li jinkludu sfidi ambjentali, inugwaljanzi soċjali u l-faqar. Il-Patt ta’ Milan dwar il-Politika Urbana tal-Ikel, iffirmat minn aktar minn 180 belt minn madwar id-dinja, u li jkopri 450 miljun abitant, (9) huwa stadju importanti f’dan il-kuntest.

2.4.

Minbarra l-momentum politiku, hemm ukoll l-urġenza xjentifika dejjem akbar li tiġi indirizzata din il-kwistjoni, kif spjegat ukoll fil-Kapitolu 3.

3.   L-impatti ta’ dieti mhux tajbin għas-saħħa u insostenibbli

3.1.

L-għażla tad-dieta għandha ħafna impatti, kemm tajbin kif ukoll ħżiena. L-Ewropej jeħtieġu appoġġ biex inaqqsu l-impatti dannużi mid-dieta u jiggwadanjaw l-aspetti pożittivi. L-idea antika li nimmiraw sempliċement għal biżżejjed provvista tal-ikel m’għadhiex politika adegwata. Jeħtieġ li nikkunsidraw kif jiġi prodott u kkonsmat l-ikel u x’inhuma l-impatti fit-tul kif ukoll dawk immedjati. Il-mod kif jieklu l-konsumaturi Ewropej għandu konsegwenzi mhux intenzjonati fuq it-tniġġis (eż. imballaġġ tal-plastik li jintuża darba), il-klima, is-saħħa, il-bijodiversità u aktar. Dawn l-impatti jxekklu l-futur u jeħtieġu tibdil f’kif nieklu u nikkonsmaw. II-ktajjen tal-provvista tal-ikel, mir-razzett sar-ristorant, jeħtieġ li jirċievu sinjali differenti ta’ politika. Ix-xjenza bdiet tiddefinixxi mill-ġdid x’inhi dieta tajba għas-seklu 21: dieti sostenibbli minn sistemi alimentari sostenibbli. Issa l-politika jeħtieġ li tindirizza din l-isfida.

3.2.   L-impatt tad-dieta fuq is-saħħa pubblika

Id-dieti ħżiena huma l-kawżi ewlenin ta’ mwiet prematuri u ta’ mard evitabbli fl-Ewropa. Is-saħħa hija r-responsabbiltà tal-Istati Membri, u l-Kummissjoni Ewropea primarjament tiffaċilita l-iskambju tad-data u tal-informazzjoni. Madankollu, l-UE għandha l-potenzjal li ttejjeb il-fehim tal-konsumaturi dwar l-importanza tal-konsum ta’ dieta sostenibbli għas-saħħa. Ta’ kull sena, fl-UE jmutu b’mod prematur 550 000 ruħ f’età lavorattiva minħabba mard li ma jitteħidx (NCDs). L-NCDs qabżu l-mard li jittieħed bħala l-kawża ta’ mwiet prematuri madwar id-dinja. Issa l-NCD jirrappreżentaw l-akbar spejjeż tal-kura tas-saħħa fl-Istati Membri, li kull sena jiswew lill-ekonomiji tal-UE EUR 115-il biljun, jew 0.8 % tal-PDG annwali, skont l-OECD (10). Theddida kbira għas-saħħa pubblika futura hija t-tifrix tar-reżistenza għall-antimikrobiċi (AMR) (11). Għalkemm il-Kummissjoni u r-Reġjun Ewropew tal-WHO ħadu pożizzjonijiet tajbin u b’saħħithom rigward l-AMR, jeħtieġ li jitwettaq sforz akbar biex jitnaqqas l-użu tal-antimikrobiċi fl-irziezet tal-UE, u biex tiġi evitata l-importazzjoni ta’ laħmijiet minn pajjiżi terzi li jużaw antibijotiċi profilattiċi.

3.3.   L-impatt tad-dieta fuq is-soċjetà

Id-dieta hija kemm indikatur importanti ta’ inugwaljanzi soċjali, kif ukoll xprunatur tagħhom. In-nies b’introjti baxxi fl-Ewropa jieklu dieti agħar, u jesperjenzaw mard agħar u aktar bikri relatat mad-dieta. Iż-żoni b’anqas introjtu għandhom anqas kapaċità tal-akkwist minn dawk aktar komdi. Nies b’introjti baxxi jieklu dieti aktar ristretti, u jikkonsmaw anqas frott u ħxejjex. Il-prodotti tal-ikel xaħmin, milħin, b’ħafna zokkor u “ultraproċessati”jinstabu aktar spiss fid-dieti tagħhom, sempliċement għaliex huma orħos.

3.4.   L-impatt tad-dieta fuq il-kultura u l-psikoloġija

L-Ewropa hija popolari għat-tradizzjonijiet kulinari varji u rikki tagħha. Għalkemm l-UE għamlet ħafna biex tipproteġi l-ikel ta’ interess speċjali u lokali permezz tal-iskemi Denominazzjoni ta’ Oriġini Protetta (DOP), Indikazzjoni Ġeografika Protetta (IĠP), u Speċjalità Tradizzjonali Garantita (STG) (12), l-integrazzjoni tal-ikel issir bil-mod, peress li l-proċessuri jespandu l-produzzjoni biex ibaxxu l-ispejjeż u jsibu swieq ġodda. L-Ewropa teħtieġ sforz imġedded biex terġa’ tibni u tiddiverisfika l-kulturi tal-ikel tagħna – mhux biex tissiġillahom wara l-ħitan, iżda biex tibni d-diversità biex tippermetti r-reżiljenza. Dieti aktar diversi jżidu l-medda ta’ nutrijenti u ta’ togħmiet.

3.5.   L-impatt tad-dieta fuq l-ambjent

Il-produzzjoni u l-konsum tal-ikel għandhom impatt ambjentali konsiderevoli f’termini ta’ użu ta’ riżorsi fuq livell globali – madankollu fl-UE dan huwa ferm anqas. Is-sistema tal-agrikoltura u l-produzzjoni tal-ikel għandha impatt ewlieni fuq l-ambjent (eż. GHG, bijodiversità, ilma, ħamrija). L-Ewropa tista’ tnaqqas l-impatt ta’ sistemi alimentari pproċessati għalxejn billi tħeġġeġ dieti sempliċi b’densità qawwija ta’ nutrijenti minflok ta’ enerġija. Is-sistemi alimentari jistgħu jkunu s-sors tal-irkupru ta’ tali riżorsi u ta’ reżiljenza msaħħa, jekk l-ikel jitkabbar, jiġi proċessat u kkonsmat b’mod differenti (13) (14). Dan kważi ċertament ifisser it-tagħlif ta’ anqas ħbub lill-bhejjem, u anqas konsum ta’ laħam fost il-konsumaturi. Dan iwassal għal gwadanji kemm għall-klima kif ukoll għas-saħħa (15). Irridu nippromovu sistemi ta’ biedja aktar sostenibbli u ninnotaw, pereżempju, l-impatti ambjentali pożittivi tal-bwar (żieda fil-bijodiversità, l-iżolament tal-karbonju). Dan għandu jinkoraġġixxi wkoll lill-konsumaturi lejn dieti sani, ibbilanċjati u sostenibbli.

3.6.   L-impatt tad-dieta fuq l-ekonomija

Is-suċċess tal-Ewropa huwa li 550 miljun Ewropew ikollhom x’jieklu tul is-sena iżda issa għandna bżonn li dik is-sistema tkun aktar sostenibbli. Ħafna ekonomisti jikkritikaw is-sussidji tal-Politika Agrikola Komuni, li jirrappreżentaw parti kbira mill-baġit tal-UE. Il-kontroargument huwa li bis-saħħa tas-sussidji l-bdiewa Ewropej jibqgħu attivi. L-ispejjeż tagħhom kibru iżda l-perċentwal tal-valur miżjud gross (GVA) li jirċievu l-bdiewa huwa baxx. Ħafna mill-GVA marbut mal-ikel isir mill-art, u mhux minn dak li tipproduċi l-art. L-ikel huwa wieħed mill-akbar setturi ekonomiċi tal-UE. Pereżempju, il-manifattura tal-Ikel tal-UE tħaddem 4,2 miljun ħaddiem u għandha fatturat ta’ GBP 1 089 bn (16). Il-konsumaturi bbenefikaw minn tnaqqis fit-tul fl-ispejjeż tal-ikel, bħala proporzjon tan-nefqa domestika. Iżda mhux bilfors l-ispejjeż kollha huma inklużi f’dan it-tnaqqis fl-ispejjeż. Studju tal-2017 tas-sistema alimentari tar-Renju Unit wera li, filwaqt li l-konsumaturi tar-Renju Unit jonfqu GBP 120 biljun fis-sena direttament fuq l-ikel, dan għandu kost addizzjonali għal “intestaturi tal-baġit”oħra tal-ekonomija reali tal-istess ammont, inklużi GBP 30 biljun għad-degradazzjoni tal-art u GBP 40 biljun għas-saħħa (17). Studji bħal dan jissuġġerixxu l-ħtieġa għal “kontabbiltà tal-kost veru”, approċċ li qed jiġi rakkomandat mill-Programm Ambjentali tan-NU (18).

4.   Politiki u għodod għat-trawwim ta’ dieti tajbin għas-saħħa u sostenibbli

4.1.

L-appoġġ lil nutrizzjoni aħjar u dieti aktar tajbin għas-saħħa huwa imperattiv urġenti fl-Ewropa, u l-opportunitajiet biex tiġi promossa n-nutrizzjoni permezz ta’ sistemi alimentari aħjar għandhom jiġu eżaminati aktar (19). Tranżizzjoni għal sistemi alimentari li jipproduċu ikel sustanzjuż għal dieti tajbin għas-saħħa tkun teħtieġ tibdil fil-politika kemm min-naħa tal-provvista kif ukoll min-naħa tad-domanda. Min-naħa tal-provvista, il-produzzjoni tal-ikel u l-mod kif jiġi pproċessat (eż. permezz ta’ riformulazzjoni tal-ikel), distribwit u jitqiegħed għad-dispożizzjoni tal-konsumaturi huma fatturi kruċjali biex jiġu ddeterminati l-aċċessibbiltà u l-affordabbiltà tal-ikel li jippromovi xejriet djetetiċi aktar tajbin għas-saħħa. Min-naħa tad-domanda, il-politiki pubbliċi għandhom isaħħu l-pożizzjoni tal-konsumaturi biex jagħżlu dieti aktar tajbin għas-saħħa, eż. permezz tal-edukazzjoni fl-iskejjel u permezz ta’ kampanji ta’ sensibilizzazzjoni, linji gwida dwar id-dieta, tikkettar, akkwist pubbliku, eċċ. L-istrateġiji u l-politiki biex jissaħħu l-provvista u d-domanda għal ikel sustanzjuż huma marbuta ma’ xulxin u jiddependu minn xulxin. Għaldaqstant, għandu jiġi adottat approċċ komprensiv, multisettorjali u f’diversi livelli, li jinvolvi lill-istituzzjonijiet rilevanti kollha, lis-soċjetà ċivili u lill-partijiet ikkonċernati tul is-sistema alimentari.

4.2.

Parti mill-problema hija wkoll li, s’issa, bosta deċiżjonijiet tal-industrija tal-ikel ittieħdu fuq il-bażi ta’ raġunijiet ekonomiċi fuq perjodu qasir ta’ żmien, li xi drabi kkawża produzzjoni u pproċessar immirati fid-direzzjoni l-ħażina, jiġifieri lejn it-tkabbir u l-użu ta’ ingredjenti mhux tajbin għas-saħħa (eż. żejt tal-palma, xaħam trans, zokkor eċċessiv u melħ eċċessiv). Approċċ ta’ sostenibbiltà jimplika li wieħed ma jħarisx biss lejn l-impatti ekonomiċi, iżda wkoll lejn dawk soċjali u ambjentali. Approċċ bħal dan irid ikollu perspettiva fit-tul u jiżviluppa kundizzjonijiet għal katini tal-provvista tal-ikel aktar qosra u territorjali. Għal din ir-raġuni, huwa importanti wkoll li jiġi promoss “qafas”ġdid għall-industrija tal-ikel, inklużi l-SMEs, biex tipproduċi, tipproċessa, tiddistribwixxi u tbigħ ikel aktar tajjeb għas-saħħa u aktar sostenibbli. Pereżempju, il-miżuri tal-UE għandhom jagħmluha aktar faċli għall-produtturi biex jirreklamaw riformulazzjoni anki meta din tkun gradwali, li mhuwiex possibbli bil-leġislazzjoni attwali. Rigward il-PAK, din għandha tħeġġeġ lill-bdiewa jipproduċu fuq livell lokali dawk l-ingredjenti b’impatt aħjar fuq is-saħħa. Il-KESE jitlob ukoll l-introduzzjoni veloċi ta’ limitu leġislattiv madwar l-UE għax-xaħmijiet trans prodotti industrijalment fl-ikel.

4.3.

Diġà jeżistu diversi politiki u inizjattivi tal-UE li għandhom l-għan li jrawmu dieti tajbin għas-saħħa, pereżempju l-inizjattivi tal-Kummissjoni bħall-Pjattaforma tal-UE dwar id-Dieta, l-Attività Fiżika u s-Saħħa, miżuri regolatorji dwar l-informazzjoni dwar l-ikel għall-konsumaturi u d-dikjarazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni u s-saħħa, il-White Paper tal-2017 dwar l-Obeżità, il-Pjan ta’ Azzjoni tal-UE dwar l-Obeżità fit-Tfulija 2001-2020, ċerti dispożizzjonijiet fil-proposta l-ġdida dwar il-PAK (eż. biex “[tittejjeb] ir-reazzjoni tal-agrikoltura tal-UE għat-talbiet soċjetali għall-ikel u għas-saħħa, inkluż ikel sikur, nutrittiv u sostenibbli, kif ukoll l-benessri tal-annimali”), l-Iskema tal-UE tal-Frott, il-Ħaxix u l-Ħalib għall-Iskejjel, eċċ. Madankollu, ma hemmx approċċ koordinat. Linji Gwida ġodda tal-UE dwar Dieti Sostenibbli jkunu jipprovdu din il-koerenza u qafas “b’diversi kriterji”għall-Istati Membri biex jiżviluppaw il-linji gwida nazzjonali tagħhom, kif spjegat f’iżjed dettall hawn taħt.

5.   Linji gwida dwar dieti sostenibbli

5.1.

Hekk kif żdiedet l-evidenza dwar l-impatt tad-dieta fuq is-saħħa, l-ambjent u l-ekonomija, hekk ukoll qed jikber l-interess fl-iżvilupp ta’ dawk li jissejħu “linji gwida dwar dieti sostenibbli”. Kważi kull stat għandu linji gwida uffiċjali dwar in-nutrizzjoni jew dwar dieti bbażati fuq l-ikel. Dawn huma familjari bħala pariri biex wieħed jiekol anqas melħ, jiekol numru ta’ “porzjonijiet”ta’ frott u ta’ ħaxix, jikkonsma ċerti ammonti ta’ ħut, u linji gwida oħra. Fid-dawl tal-evidenza b’saħħitha dwar l-impatt ambjentali tal-ikel, issa jidher loġiku li jiġu inklużi kriterji usa’ fil-pariri dwar id-dieta – u b’hekk is-sejħiet dejjem akbar għal “linji gwida dwar dieti sostenibbli” (20).

5.2.

L-Istati Membri tal-UE diġà bdew jiżviluppaw forom differenti ta’ linji gwida dwar dieti sostenibbli (21). Uħud minn dawn irriżultaw mill-korpi ta’ esperti tagħhom dwar is-saħħa u n-nutrizzjoni (22) (23), u oħrajn kienu kollaborazzjonijiet bejn ministeri u aġenziji (24), u wħud tmexxew mis-soċjetà ċivili u mill-industrija (25). Din id-diversità kienet siewja fl-esperimentar, iżda issa trid tingħata qafas ċar, koerenti u komuni biex il-konsumaturi jkunu jistgħu jibbenefikaw fi ħdan is-Suq Uniku. Meta jiġu implimentati Linji Gwida dwar Dieti Sostenibbli u miżuri relatati, hemm ħtieġa li jiġi żgurat li dawn jiġu kkontrollati b’mod effettiv.

5.3.

Għandu jinħoloq Grupp ta’ Esperti biex jiġu fformulati linji gwida dwar dieti sostenibbli li japplikaw madwar l-Ewropa kollha. Dan għandu jinkludi korpi professjonali u xjentifiċi rilevanti minn xjenzi dwar in-nutrizzjoni, is-saħħa pubblika, l-ikel, l-ambjent u s-soċjetà. Il-Grupp ta’ Esperti jifformula linji gwida fi żmien sentejn li jipprovdu lill-konsumaturi evidenza ċara dwar dieta sostenibbli, filwaqt li jibbaża fuq ir-riċerka u d-data pprovduti miċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka, Food 2030, SCAR u oħrajn. Dawn il-linji gwida jkunu disponibbli biex l-Istati Membri jużawhom fil-livell nazzjonali, pereżempju, fis-servizzi tal-kura tas-saħħa u fl-istituzzjonijiet tal-politika pubblika u, fil-livell tal-UE, biex jgħinu fl-iżvilupp ta’ oqfsa integrati ċari għall-katina tal-provvista tal-ikel. Il-linji gwida jkunu ta’ għajnuna biex jitwasslu għanijiet ġenerali tal-UE bħall-appoġġ tagħha għall-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli, il-Ftehim ta’ Pariġi dwar it-Tibdil fil-Klima u impenji u programmi oħra dwar is-sostenibbiltà bħal FOOD2030 (26). Il-Grupp ta’ Esperti għandu jinkludi korpi importanti bħall-Federazzjoni ta’ Soċjetajiet Nutrizzjonali Ewropej (FENS), IPES-Food, l-Assoċjazzjoni Ewropea tas-Saħħa Pubblika (EUPHA) u l-Federazzjoni Ekoloġika Ewropea, flimkien mal-kontribut minn sorsi xjentifiċi esperti bħal SCAR, u bl-appoġġ mid-DĠ Agrikoltura, mid-DĠ Ambjent, mid-DĠ SANTE, mill-Awtorità Ewropea dwar is-Sigurtà fl-Ikel, mill-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent u mill-Kumitat Permanenti dwar l-Agrikoltura u l-Bijoekonomija (SCAR). Il-KESE lest jikkontribwixxi għall-ħidma ta’ Grupp ta’ Esperti bħal dan biex jipprovdi l-kontribut ta’ organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, b’mod partikolari permezz tal-Grupp ta’ Studju Temporanju tiegħu dwar Sistemi Sostenibbli tal-Ikel.

6.   Skemi tat-tikkettar tal-ikel sostenibbli

6.1.

Il-Linji Gwida dwar Dieti Sostenibbli għandhom ikunu wkoll il-bażi għal tikkettar aktar mifrux tal-ikel, li jista’ jinqara u li jtejjeb it-trasparenza u jiskoraġġixxi l-użu ta’ materja prima rħisa għalxejn li hija kemm ħażina għas-saħħa kif ukoll insostenibbli (eż. xaħmijet trans, żejt tal-palma u zokkor eċċessivi). Il-konsumaturi jkunu jibbenefikaw minn estensjoni għat-tikkettar tal-ikel, inkluż tas-sistema tal-UE ta’ logo tal-kwalità (IĠP, DOP, STG), biex ikunu koperti l-aspetti ambjentali u soċjetali kif ukoll tas-saħħa u tan-nutrizzjoni.

6.2.

Il-politiki ffukaw fuq in-nutrizzjoni u fuq dikjarazzjonijiet oħra dwar is-saħħa, iżda l-KESE jinnota li qed jiżdied it-tħassib dwar in-nuqqas ta’ informazzjoni u edukazzjoni għall-konsumaturi dwar l-impatt ambjentali u soċjali tal-ikel. L-implimentazzjoni ta’ sistema tat-tikkettar ċara dwar l-oriġini, il-mezzi tal-produzzjoni u l-valur nutrizzjonali tal-ikel tiffaċilita l-għażliet tal-konsumaturi. It-traċċabbiltà wkoll hija importanti ħafna kemm għall-produtturi tal-ikel kif ukoll għall-konsumaturi, biex tiġi żgurata s-sikurezza alimentari (27). Għaldaqstant, il-KESE jtenni t-talba tiegħu biex tiġi żviluppata sistema intelliġenti ġdida dwar it-tikkettar tal-ikel sostenibbli, li għandha tiġi armonizzata fil-livell tal-UE (28). Din għandha tkun ibbażata wkoll fuq proċessi ġodda ta’ traċċabbiltà u ta’ ċertifikazzjoni, u se tiġi żviluppata aktar fil-ħidma futura tal-Grupp Temporanju ta’ Studju tal-KESE dwar Sistemi tal-Ikel Sostenibbli. Għandha tiġi promossa wkoll enfasi fuq teknoloġiji bħal apps tal-mowbajl, u skrins għall-konsumaturi fis-settur tal-bejgħ bl-imnut, li jipprovdu l-informazzjoni kollha meħtieġa u traċċabbiltà sħiħa.

7.   L-akkwist pubbliku

7.1.

Permezz tal-akkwist pubbliku, l-awtoritajiet lokali jkunu jistgħu japplikaw b’mod gradwali l-linji gwida dwar dieti sostenibbli f’medda usa’ ta’ istituzzjonijiet pubbliċi, speċjalment fl-iskejjel u fl-isptarijiet. Il-produzzjoni, il-bejgħ u l-konsum ta’ prodotti tal-ikel sani, lokali u staġjonali li jiżguraw is-sostenibbiltà jkunu jikkontribwixxu għall-Għan 12.7 – akkwist pubbliku sostenibbli – tal-Aġenda tal-2030. Il-produtturi lokali għandhom jingħataw preferenza fil-proċeduri tal-akkwist pubbliku biex jiġu promossi dieti tajbin għas-saħħa u tiġi żviluppata l-ekonomija lokali.

7.2.

Diġà jeżistu diversi inizjattivi li jippromovu l-akkwist tal-ikel sostenibbli, u dan juri l-interess u l-involviment li qed jikbru mis-soċjetà ċivili u mill-awtoritajiet lokali f’din il-kwistjoni. Pereżempju, ICLEI – Gvernijiet Lokali għas-Sostenibbiltà – bħalissa qed tippromovi inizjattiva biex tingħata spinta lill-akkwist obbligatorju u progressiv tal-ikel sostenibbli fl-iskejjel u fil-kindergartens Ewropej kollha, fejn il-mira inizjali hija 20 % ikel organiku sal-2022.

7.3.

Il-KESE jagħraf il-ħidma attwali li qed titwettaq miċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka tal-Kummissjoni biex jiġu riveduti l-kriterji tal-UE dwar l-Akkwist Pubbliku Ekoloġiku (APE) għall-ikel u għas-servizzi tal-catering. Il-Kumitat jitlob biex fl-APE jiġu inklużi kriterji aktar espliċiti u ambizzjużi dwar is-sostenibbiltà tal-ikel u biex jitneħħew l-ostakli regolatorji, b’mod partikolari f’dak li għandu x’jaqsam mar-regoli dwar il-kompetizzjoni.

8.   Regoli dwar il-kompetizzjoni

8.1.

Xi drabi d-dritt tal-kompetizzjoni jiġi ppreżentat bħala ostakolu għall-produzzjoni u għad-distribwizzjoni ta’ ikel sostenibbli u tajjeb għas-saħħa. Il-konsultazzjonijiet mad-DĠ Kompetizzjoni tal-Kummissjoni għandhom jinkoraġġixxu kemm iċ-ċarezza kif ukoll l-adozzjoni għar-regoli eżistenti sabiex il-katini tal-provvista tal-ikel Ewropej jiksbu kundizzjonijiet aħjar u jaċċelleraw it-tranżizzjoni tagħhom għas-sostenibbiltà.

8.2.

L-Artikolu 101 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE) (29) jipprojbixxi ftehimiet bejn żewġ operaturi tas-suq indipendenti jew aktar li jillimitaw il-kompetizzjoni. Dawn ikopru b’mod partikolari l-arranġamenti tal-iffissar tal-prezz. Skont l-Artikolu 101(3) tat-TFUE, il-ftehimiet jiġu eżentati mill-projbizzjoni fl-Artikolu 101(1) jekk jiġġeneraw benefiċċji ekonomiċi oġġettivi li jkunu ikbar mill-effetti negattivi ta’ restrizzjoni tal-kompetizzjoni, eż. billi jikkontribwixxu għat-titjib tal-produzzjoni jew tad-distribuzzjoni tal-oġġetti, filwaqt li l-konsumaturi jkun jista’ jkollhom sehem ġust tal-benefiċċju li jirriżulta (30).

8.3.

L-Organizzazzjonijiet Interprofessjonali Rikonoxxuti (IBO) jistgħu, meta jissodisfaw ċerti kundizzjonijiet, jiddependu fuq deroga mill-Artikolu 101(1) tat-TFUE. Dawn għandhom il-possibbiltà li jinnotifikaw il-ftehimiet tagħhom lill-Kummissjoni skont l-Artikolu 210 tar-Regolament (UE) Nru 1308/2013 (ir-Regolament dwar l-OKS) u jekk il-Kummissjoni ma ssibhomx inkompatibbli mar-regoli tal-Unjoni, fi żmien xahrejn wara li jkunu rċevew notifika sħiħa, l-Artikolu 101(1) tat-TFUE ma japplikax. Il-ftehimiet jistgħu ma jinvolvux iffissar ta’ prezz jew kwota jew iwasslu għal tqassim tas-swieq jew joħolqu distorsjonijiet oħra tal-kompetizzjoni. L-użu tal-possibbilitajiet li r-Regolament dwar l-OKS joffri jista’ jippermetti lill-organizzazzjonijiet interprofessjonali jsibu ftehimiet li jżidu l-istandards ta’ sostenibbiltà.

9.   Informazzjoni u sensibilizzazzjoni

9.1.

Il-KESE jtenni l-proposta tiegħu li jniedi kampanja ta’ informazzjoni u ta’ sensibilizzazzjoni madwar l-Ewropa dwar “il-valur tal-ikel”. Din se tkun meħtieġa biex tiġi żgurata bidla fuq perjodu twil ta’ żmien fl-imġiba tal-klijenti (31).

9.2.

Hemm bżonn ukoll li jsir investiment akbar fl-edukazzjoni dwar l-ikel fl-iskejjel kif ukoll fit-taħriġ vokazzjonali.

9.3.

Il-KESE jerġa’ jitlob għal kampanji ta’ reklamar viżwali madwar l-UE kollha għal ikel u dieti aktar tajbin għas-saħħa (32), billi tittieħed ispirazzjoni mill-kampanji ta’ reklamar soċjali pożittivi fuq ċerti stazzjonijiet tat-TV immirati lejn it-tfal, eż. billi jitħeġġu jieklu dieti aktar ibbilanċjati. Għandhom jiġu introdotti aktar kontrolli effettivi fuq il-kummerċjalizzazzjoni ta’ ikel li għandu ħafna xaħam saturat, xaħam trans, zokkor u/jew melħ ħieles (HFSS) li jiġi mmirat lit-tfal, mhux biss waqt l-aktar sigħat li jaraw it-televiżjoni t-tfal, iżda anki permezz tal-midja soċjali u mezzi kummerċjali oħra li jsawru t-togħmiet tal-ikel tat-tfal (33) (34).

---

(1)  http://www.interacademies.org/48945/Global-food-systems-are-failing-humanity-and-speeding-up-climate-change.

(2)  https://www.c40.org/.

(3)  COM(2017) 713 final.

(4)  OJ C129, 11.4.2018, p. 18.

(5)  Ir-Rapport tal-2018 State of Food Insecurity in the world (SOFI) (L-Istat tal-Insigurtà tal-Ikel fid-Dinja): http://www.fao.org/state-of-food-security-nutrition/en/.

(6)  HLPE, 2017. Sistemi tan-nutrizzjoni u alimentari.

(7)  http://www.ipcc.ch/news_and_events/pr_181008_P48_spm.shtml.

(8)  Opinjoni tal-KtR Skeda informattiva, Inċentivi lokali u reġjonali għall-promozzjoni ta’ dieti sani u sostenibbli,.

(9)  http://www.milanurbanfoodpolicypact.org/.

(10)  Kummissjoni Ewropea (2018). Mard ewlieni u kroniku https://ec.europa.eu/health/non_communicable_diseases/overview_mt.

(11)  Iċ-Ċentru Ewropew għall-Prevenzjoni u l-Kontroll tal-Mard (2017), Summary of the latest data on antibiotic resistance in the European Union (Sommarju tal-aħħar data dwar ir-reżistenza għall-antibijotiċi fl-Unjoni Ewropea). https://ecdc.europa.eu/sites/portal/files/documents/EAAD%20EARS-Net%20summary.pdf.

(12)  Kummissjoni Ewropea (2015) Geographical indications and traditional specialities (Indikazzjonijiet ġeografiċi u speċjalitajiet tradizzjonali) http://ec.europa.eu/agriculture/quality/schemes/index_en.htm.

(13)  Berners-Lee M, et al (2018) Current global food production is sufficient to meet human nutritional needs in 2050 provided there is radical societal adaptation (Il-produzzjoni globali attwali tal-ikel hija biżżejjed biex tissodisfa l-bżonnijiet nutrizzjonali tal-bniedem fl-2050 bil-kundizzjoni li jkun hemm adattament radikali mis-soċjetà), Elementa, 6, 1, 52: http://doi.org/10.1525/elementa.310.

(14)  Ritchie H, D Reay & P Higgins (2017). Beyond Calories: A Holistic Assessment of the Global Food System, Frontiers in Sustainable Food Systems (Lil Hinn mill-Kaloriji: Valutazzjoni Olistika tas-Sistema Globali tal-Ikel, Il-Fruntieri fis-Sistemi tal-Ikel Sostenibbli), 2, 57, doi: 10.3389/fsufs.2018.00057.

(15)  Ara rapporti bħal WRI (2018) Creating a Sustainable Future (Il-Ħolqien ta’ Futur Sostenibbli). https://www.wri.org/publication/creating-sustainable-food-future; u l-Kummissjoni EAT-Lancet dwar Dieti Tajbin għas-Saħħa minn Sistemi Alimentari Sostenibbli (2019). Food in the Anthropocene (L-Ikel fl-Antropoċen) https://eatforum.org/initiatives/eat-lancet/.

(16)  FDE (2018). Annual Report 2018 (Rapport Annwali 2018). https://www.fooddrinkeurope.eu/uploads/publications_documents/FoodDrinkEurope_Annual_Report_INTERACTIVE.pdf.

(17)  Fond tal-Ikel Sostenibbli (2017). The Hidden Cost of Food (L-Ispiża Moħbija tal-Ikel). Bristol.

http://sustainablefoodtrust.org/wp-content/uploads/2013/04/HCOF-Report-online-version.pdf.

(18)  UNEP (2017). TEEB for Agriculture and Food Interim Report (Rapport Interim TEEB għall-Agrikoltura u l-Ikel). Nairobi: Programm Ambjentali tan-NU. http://teebweb.org/agrifood/home/teeb-for-agriculture-food-interim-report/.

(19)  ĠU C 129, 11.4.2018, p. 18 (mhux disponibbli bil-Malti).

(20)  Gonzalez-Fischer C, T Garnett (2016). Plates, pyramids, planet: Developments in national healthy and sustainable dietary guidelines: a state of play assessment (Platti, piramidi, pjaneta: Żviluppi fil-linji gwida tad-dieta nazzjonali b’saħħithom u sostenibbli: valutazzjoni tal-qagħda attwali). Ruma u Oxford: FAO u Food Climate Research Network.

(21)  Ara r-rieżami f’Lang T, P Mason (2017). Sustainable diet policy development: implications of multi-criteria and other approaches, 2008–2017, Proceedings of the Nutrition Society (Żvilupp ta’ politika dwar dieti sostenibbli: implikazzjonijiet ta’ diversi kriterji u approċċi oħra, 2008-2017, Proceedings of the Nutrition Society (Proċedimenti tas-Soċjetà tan-Nutrizzjoni)), doi: 10.1017/S0029665117004074.

(22)  Kunsill tas-Saħħa tan-Netherlands (2011) Guidelines for a Healthy Diet: the Ecological Perspective (Linji Gwida għal Dieta Tajba għas-Saħħa: il-Perspettiva Ekoloġika) Nru ta’ Kuntatt: pubblikazzjoni Nru 2011/08E The Hague: il-Kunsill tas-Saħħa tan-Netherlands.

(23)  Voedingscentrum (2016). Il-Linji gwida taċ-Ċentru tan-Nutrizzjoni tan-Netherlands Wheel of Five (Rota ta’ Ħamsa) (L-Appendiċi 13 dwar il-kwistjonijiet relatati mas-sostenibbiltà). Den Haag: Voedingscentrum.

(24)  L-Amministrazzjoni Nazzjonali tal-Ikel, l-Aġenzija tal-Ambjent (2008) Environmentally Effective Food Choices: Proposal notified to the EU (Għażliet tal-Ikel Ambjentalment Effettivi: Proposta nnotifikata lill-UE). Stokkolma: L-Amministrazzjoni Nazzjonali tal-Ikel.

(25)  Kunsill Ġermaniż għall-Iżvilupp Sostenibbli (RNE) (2014) The Sustainable Shopping Basket – A Guide to Better Shopping (Il-Baskett ta’ Xiri Sostenibbli – Gwida għal Xiri Aħjar) Berlin: Rat für Nachhaltige Entwicklung/Il-Kunsill Ġermaniż għall-Iżvilupp Sostenibbli https://www.nachhaltigkeitsrat.de/en/projects/the-sustainable-shopping-basket/.

(26)  http://ec.europa.eu/research/bioeconomy/index.cfm?pg=policy&lib=food2030.

(27)  ĠU C 303, 19.8.2016, p. 64.

(28)  ĠU C 129, 11.4.2018, p. 18.

(29)  ĠU C 326, 26.10.2012, p. 1.

(30)  COM(2018) 706 final http://ec.europa.eu/competition/sectors/agriculture/report_on_competition_rules_application.pdf.

(31)  Kummissjoni Ewropea (2015) Geographical indications and traditional specialities (Indikazzjonijiet ġeografiċi u speċjalitajiet tradizzjonali) http://ec.europa.eu/agriculture/quality/schemes/index_en.htm.

(32)  ĠU C 303, 19.8.2016, p.64.

(33)  WHO Reġjun għall-Ewropea (2018). Policies to limit marketing of unhealthy foods to children. (Politiki biex jillimitaw il-kummerċjalizzazzjoni ta’ ikel mhux tajjeb għas-saħħa lit-tfal.) Copenhagen: WHO Ewropa http://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/news/news/2018/10/policies-to-limit-marketing-of-unhealthy-foods-to-children-fall-short-of-protecting-their-health-and-rights.

(34)  Kampanja ta’ Ikel Attiv u Ikel tat-Tfal (2018). Junk Food Marketing to Children: a study of parents’ perceptions. (Il-Kummerċjalizzazzjoni tal-Junk Food lit-Tfal: studju tal-perċezzjonijiet tal-ġenituri.) Londra. http://www.foodactive.org.uk/wp-content/uploads/2018/06/Junk-Food-Marketing-to-Children-a-study-of-parents-perceptions.pdf.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Ir-rivoluzzjoni diġitali fid-dawl tal-ħtiġijiet u d-drittijiet taċ-ċittadini”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2019/C 190/03)

Relatur: Ulrich SAMM

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	12.7.2018
Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Adottata fis-sezzjoni	11.2.2019
Adottata fil-plenarja	20.1.2019.
Sessjoni plenarja Nru	541
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	129/2/1

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Ir-rivoluzzjoni diġitali attwali għandha l-potenzjal li tibdel b’mod fundamentali s-soċjetà, l-ekonomija u l-post tax-xogħol u tipprovdi benefiċċji fit-tul kemm għat-tkabbir ekonomiku kif ukoll għall-kwalità tal-ħajja b’impatt fuq is-setturi kollha, billi tibdel il-mod kif ngħixu, naħdmu u nikkomunikaw. Il-KESE esprima b’mod ċar l-opinjoni tiegħu li t-trasformazzjoni – imwettqa mill-bniedem – għandha tkun ta’ benefiċċju għal kulħadd. Il-KESE għalhekk jilqa’ l-azzjonijiet politiċi u tas-soċjetà ċivili kollha li jgħinu liċ-ċittadini Ewropej. Din l-opinjoni tindirizza primarjament il-ħtiġijiet u t-tħassib taċ-ċittadini, kemm jekk bħala impjegati, bħala impjegaturi jew bħala konsumaturi b’mod ġenerali, u tidentifika oqsma fejn l-involviment tas-soċjetà ċivili huwa kruċjali. Huwa biss bil-formazzjoni b’mod proattiv tat-tranżizzjoni diġitali li se nagħmluha storja ta’ suċċess.

1.2.

Il-progress tad-diġitalizzazzjoni, b’mod partikolari fejn jiġu introdotti prodotti u servizzi diġitali ġodda, jista’ jkun mgħaġġel ħafna (bħal fil-każ tal-ismartphones) jew jista’ jkun kajman f’ċerti oqsma, fejn il-pubbliku u s-soċjetà inġenerali ma jaċċettawx it-teknoloġija kif ġieb u laħaq, bħalma huwa l-każ meta jiġu affettwati l-awtonomija, ir-responsabbiltà, is-sigurtà, id-dinjità u l-privatezza tal-bniedem.

1.3.

Id-diġitalizzazzjoni toffri ħafna possibiltajiet ġodda li jippermettu lin-nies jagħmlu għażliet għal ħajja aħjar b’mod bla preċedent. Min-naħa l-oħra, aktar ma d-diġitalizzazzjoni tiddomina lil ħajjitna, aktar nistgħu nkunu wkoll immanipulati. Dan jista’ jdgħajjef l-awtonomija tagħna f’oqsma bħas-sewqan tal-karozzi, l-għażla tal-ikel, il-kura tas-saħħa tagħna, it-tisħin ta’ djarna, it-tipjip, ix-xorb, l-amministrazzjoni tal-finanzi tagħna u ħafna aktar. Il-KESE jitlob li jiġu żviluppati, adattati u applikati regoli trasparenti għal dawn it-teknoloġiji li qed jevolvu malajr. Teknoloġija persważiva tajba għandha tinvolvi taħriġ, mhux manipulazzjoni, u tikkonforma mal-prinċipju tal-għażla ħielsa tan-nies, sabiex tiggarantixxi l-awtonomija tal-bniedem.

1.4.

Il-KESE għandu stampa ċara dwar il-kwistjoni sa fejn huwa etikament aċċettabbli li jiġi ddelegat it-teħid ta’ deċiżjonijiet (b’implikazzjonijiet morali) lil sistemi bbażati fuq l-IA: is-sistemi awtomatizzati, irrispettivament minn kemm huma kumplessi, għandhom joperaw skont il-prinċipju tal-bniedem li jikkmanda. Il-bnedmin biss jieħdu d-deċiżjoni finali u jassumu r-responsabbiltà għaliha.

1.5.

Aktar ma tiżdied l-awtomatizzazzjoni fid-djar, aktar qed tiżviluppa firxa ta’ punti ta’ aċċess għall-hackers. Hemm bżonn li l-konsumaturi jiġu infurmati dwar dawn ir-riskji u li jingħata appoġġ għal miżuri ta’ sigurtà, b’mod partikolari meta l-hackers jippruvaw jikkontrollaw apparat intelliġenti. Il-KESE jistieden lill-UE tirrevedi r-regolamenti eżistenti tas-sigurtà u tiżviluppa u tadatta regoli stretti ta’ sigurtà għal teknoloġiji ġodda li qed jevolvu għall-protezzjoni taċ-ċittadini fid-djar tagħhom.

1.6.

Il-KESE jilqa’ l-approċċ li jtejjeb is-sikurezza fit-toroq billi jdaħħal aktar teknoloġija diġitali fil-karozzi, iżda jesprimi wkoll tħassib dwar il-pass kajman ta’ dan it-titjib. Biex titħaffef it-tranżizzjoni għal sewqan aktar awtomatiku, il-KESE jitlob li jiġu żviluppati inċentivi tal-UE biex jiġu indirizzati l-ispejjeż impenjattivi (il-ħtieġa li jinxtraw karozzi ġodda) u l-aċċettazzjoni insuffiċjenti tas-sistemi ta’ għajnuna (kumplessità, nuqqas ta’ taħriġ). Il-KESE jemmen li trid tiġi żviluppata strateġija Ewropea biex tadatta u timmodifika s-sistema tat-toroq tagħna sabiex vetturi kompletament awtonomi b’sikurezza ta’ 100 % jistgħu jkunu ta’ suċċess.

1.7.

Il-KESE jitlob li l-GDPR jiġi adattat u rivedut fid-dawl tat-teknoloġija diġitali li qed tinbidel malajr. It-teknoloġiji ġodda ta’ rikonoxximent tal-wiċċ, b’mod partikolari, huma theddida għall-privatezza tagħna. Hekk kif din it-teknoloġija ssir irħas u faċilment aċċessibbli għal kulħadd, fl-aħħar mill-aħħar tista’ twassal għal sitwazzjoni fejn ma jkunx aktar possibbli li wieħed jimxi fit-triq jew imur jixtri b’mod anonimu. It-theddida għall-privatezza u l-awtonomija hija saħansitra akbar meta dawn it-teknoloġiji jintużaw għat-tfassil ta’ profili jew għall-klassifikazzjoni. Il-KESE jinsisti li n-nies għandu jkollhom id-dritt li jkunu privati fi spazji pubbliċi wkoll. Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tirrevedi b’mod regolari l-GDPR u r-regolamenti relatati skont kemm jinbidlu malajr dawn it-teknoloġiji.

1.8.

Il-konsumatur individwali, li m’għandux ħiliet diġitali professjonali, jeħtieġ appoġġ kbir fl-użu ta’ sistemi diġitali kumplessi, kemm jekk dawn ikunu apparat domestiku kif ukoll jekk ikunu pjattaformi diġitali. Il-manwali tal-utent jistgħu jkunu twal ħafna u l-permess biex tintuża ċerta data spiss jingħata inkonxjament. Il-KESE huwa konvint li t-trasparenza mhijiex biżżejjed: għalhekk huma meħtieġa simplifikazzjoni u proċeduri standardizzati madwar l-UE biex jgħinu lill-konsumatur.

1.9.

Il-pjattaformi diġitali jistgħu jintraċċaw lill-utenti tagħhom faċilment b’għodod sempliċi. Dan ifisser li għall-protezzjoni tal-privatezza, il-GDPR mhuwiex biżżejjed meta d-data tintuża ħażin apposta mingħajr l-għarfien tan-nies. Il-KESE huwa konvint li l-privatezza tista’ tkun garantita biss billi jiġi ristrett l-aċċess għal data sensittiva wkoll, għal numru limitat ta’ persuni ċċertifikati biss. Iridu jiġu żviluppati miżuri ta’ sigurtà tal-ogħla u tal-aktar standards affidabbli, li jinkludu verifika regolari minn korpi indipendenti tal-UE.

1.10.

Il-KESE huwa mħasseb li s-sistemi ta’ sorveljanza bbażati fuq il-bijometrika jistgħu jirriżultaw fi klassifikazzjoni ħażina u fi stigmatizzazzjoni, billi awtomatikament jitfgħu lil xi ħadd f’ċerta kategorija, bħal terrorist, kriminal jew individwu mhux affidabbli. Is-sistemi li awtomatikament jidentifikaw u jikklassifikaw lin-nies bħala suspettużi qatt ma għandhom jaħdmu mingħajr interazzjoni umana mill-qrib u verifika dettaljata.

1.11.

L-użu tar-robotika fis-settur tal-kura tas-saħħa huwa antiċipat. Iżda r-robots huma apparat li ma jistax jirreplika l-kapaċitajiet empatiċi u r-reċiproċità tar-relazzjonijiet ta’ kura umana. Jekk ma jintużawx taħt ċerti kundizzjonijiet ta’ qafas, ir-robots jistgħu jimminaw id-dinjità tal-bniedem. Ir-robots tal-kura, għaldaqstant, għandhom jintużaw biss għal kompiti ta’ kura li ma jeħtieġu ebda involviment emozzjonali, intimu jew personali.

1.12.

Il-KESE jirrakkomanda li, kull meta jiġu ppjanati sistemi awtomatizzati ġodda fl-industrija, fil-kummerċ u fis-settur tas-servizzi, għandhom jintużaw metodi xjentifiċi oġġettivi li jottimizzaw u jevalwaw l-interazzjoni bejn il-bniedem u l-magni. Il-metodi xjentifiċi tal-ergonomija konjittiva jagħmluha possibbli li wieħed jevalwa b’mod oġġettiv il-ħtiġijiet mentali waqt li jiġu ttrattati sistemi ġodda ta’ assistenza teknika. Din tikkombina diversi dixxiplini ta’ riċerka, bħall-psikoloġija u l-ergonomija, sabiex tevalwa l-interfaċċi tal-utent. Il-KESE huwa konvint li d-diġitalizzazzjoni tista’ tirnexxi biss fit-tul permezz ta’ disinn iċċentrat fuq il-bniedem.

1.13.

Il-KESE jitlob li jiġu vvalutati d-differenzi fl-iżviluppi reġjonali u l-iskala tal-inugwaljanzi soċjali possibbli u l-effetti possibbli tagħha fuq l-integrità tal-UE kkawżati minn aċċess irregolari għal teknoloġiji diġitali ġodda u nuqqas ta’ ħiliet.

2.   Introduzzjoni

2.1.

F’opinjonijiet preċedenti (1) l-KESE laqa’ l-fatt li l-Kummissjoni Ewropea stabbiliet programm Ewropa Diġitali, li jenfasizza l-intenzjoni li l-Ewropa ssir attur ewlieni fid-diġitalizzazzjoni u biex tiżdied is-saħħa ekonomika u l-kompetittività tagħha fix-xena dinjija, filwaqt li jippermetti li s-suq uniku diġitali jidħol fis-seħħ u li tissawwar it-trasformazzjoni diġitali b’mod pożittiv għaċ-ċittadini Ewropej kollha.

2.2.

Ir-rivoluzzjoni diġitali attwali biddlet is-soċjetà u se tagħmel hekk dejjem aktar fil-futur. Dawn il-bidliet jaffettwaw l-ekonomija u l-post tax-xogħol, billi jipprovdu benefiċċji fit-tul kemm għat-tkabbir ekonomiku kif ukoll għall-kwalità tal-ħajja b’impatt fuq is-setturi kollha, billi jinbidel il-mod kif ngħixu, naħdmu u nikkomunikaw. Il-KESE esprima b’mod ċar l-opinjoni tiegħu (2) li t-trasformazzjoni – imwettqa mill-bniedem – għandha tkun ta’ benefiċċju għal kulħadd. Il-KESE għalhekk jilqa’ l-azzjonijiet politiċi u tas-soċjetà ċivili kollha li jgħinu liċ-ċittadini Ewropej. Din l-opinjoni tiffoka primarjament fuq il-ħtiġijiet u t-tħassib taċ-ċittadini, kemm bħala impjegati, bħala impjegaturi jew bħala konsumaturi b’mod ġenerali. Tidentifika oqsma fejn l-involviment tas-soċjetà ċivili huwa kruċjali għall-iffurmar b’mod proattiv tat-tranżizzjoni diġitali u biex issir storja ta’ suċċess.

2.3.

Il-progress tad-diġitalizzazzjoni, b’mod partikolari fejn jiġu introdotti prodotti u servizzi diġitali ġodda, jista’ jkun mgħaġġel ħafna (bħal fil-każ tal-ismartphones) jew jista’ jkun kajman f’ċerti oqsma, fejn il-pubbliku u s-soċjetà inġenerali ma jaċċettawx it-teknoloġija kif ġieb u laħaq, bħalma huwa l-każ meta jiġu affettwati l-awtonomija, ir-responsabbiltà, is-sigurtà, id-dinjità u l-privatezza tal-bniedem. L-analiżi f’din l-opinjoni hija parzjalment ibbażata fuq pubblikazzjoni minn Royakkers et al., Ethics Inf Technol (2018).

2.4.

L-iżvilupp ta’ applikazzjonijiet diġitali ġodda qed jiġi promoss minn ħafna segwaċi fl-industrija, fil-laboratorji u fl-universitajiet, u mhux biss, kif jaħsbu ħafna nies, minn ġganti tal-Internet bħalma huma Google, Apple, Facebook, Amazon jew Microsoft. Dan l-entużjażmu huwa kondiviż minn ħafna fis-soċjetà; madankollu, hemm ukoll minoranza sinifikanti ta’ nies li huma xettiċi jew anzjużi, jew minħabba theddid għall-privatezza, l-awtonomija, is-sigurtà eċċ. tagħhom, jew forsi minħabba nuqqas ta’ għarfien u biża’ bażika tal-futur. It-tranżizzjoni diġitali mhijiex immexxija biss mit-teknoloġija. Il-ħtiġijiet u x-xewqat tan-nies u tas-soċjetà, kif ukoll id-drittijiet tagħhom, għandu jkollhom impatt deċiżiv fuq żvilupp teknoloġiku ulterjuri. Għal tranżizzjoni diġitali ta’ suċċess, l-involviment tan-nies fil-proċessi ta’ tfassil u ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet huwa sfida ċara għal kulħadd, u għas-soċjetà ċivili b’mod partikolari. Dan ifisser ukoll li l-aċċess għal konnessjonijiet tal-Internet siguri u bi prezz raġonevoli għandu jkun garantit sabiex nevitaw id-diskriminazzjoni u l-esklużjoni.

3.   Il-veloċità tat-tranżizzjoni diġitali

3.1.

Ir-rivoluzzjoni diġitali hija l-bidla mit-teknoloġija mekkanika u elettronika analoga għall-elettronika diġitali li seħħet bejn l-aħħar tas-snin ħamsin u l-aħħar tas-snin sebgħin, bl-adozzjoni u l-proliferazzjoni ta’ kompjuters diġitali mainframe u kompjuters personali. Matul is-snin tmenin, it-teknoloġija diġitali saret mifruxa f’ħafna oqsma. L-użu tat-tablets u tal-ismartphones dalwaqt jiżboq l-użu tal-kompjuters personali.

3.2.

Mill-1991, l-aċċessibilità tal-worldwide web għall-pubbliku pprovdiet infrastruttura ġdida li għamlet possibbli l-konnessjoni ta’ apparat diġitali u ħolqot funzjonijiet ġodda li jmorru ferm lil hinn mill-karatteristiċi ta’ apparat diġitali wieħed waħdu. Il-kombinazzjoni ta’ dawn it-teknoloġiji bidlet radikalment il-mod kif nikkomunikaw, naħdmu u kif nagħmlu n-negozju. Il-pjattaformi diġitali ħolqu modi ġodda radikali ta’ kif nagħmlu l-affarijiet – Airbnb, Uber u Amazon huma ftit eżempji, li fi ftit snin saru atturi ekonomiċi ewlenin.

3.3.

Jidher li ma hemmx limiti għal aktar diġitalizzazzjoni. L-użu dejjem jikber ta’ sensuri intelliġenti jagħmel possibbli l-qari u l-ipproċessar ta’ data (il-pożizzjoni, il-moviment, data ambjentali, data bijoloġika, data kimika) relatata ma’ kwalunkwe oġġett (Internet tal-Oġġetti). Kważi ma hemm ebda limitu għan-numru ta’ sensuri, u għalhekk huwa teoretikament possibbli li tiġi ġġenerata mappa diġitali tal-ambjent fiżiku kollu tagħna. Fil-futur il-broadband veloċi (5G) se jagħmilha possibbli li wieħed jirreaġixxi għad-data mis-sensuri fil-ħin reali.

3.4.

Ammonti kbar ta’ data minn sensuri u attivitajiet tal-pjattaformi (big data) se jiġu pproċessati minn programmi tal-kompjuter ibbażati fuq ċerti algoritmi. Il-programmaturi se jkunu jistgħu jew jiddefinixxu dawn l-algoritmi fid-dettall, jew jiġġenerawhom b’mod dinamiku permezz ta’ sett ta’ data ta’ input (it-tagħlim tal-magni jew IA). Ħafna qegħdin jistennew skoperti teknoloġiċi sinifikanti, b’mod partikolari (3) mill-IA. Il-mistoqsija ta’ kemm inħallu lill-magni jagħmlu għażliet (b’implikazzjonijiet morali) hija ta’ importanza kruċjali u teħtieġ kontroll soċjali u politiku. Diġà hemm domanda qawwija biex jitpoġġew limitazzjonijiet fuq sistemi tal-kompjuter awtomatiċi f’ċerti oqsma (bħal fintech) minħabba telf sinifikanti ta’ kontroll u nuqqas ta’ trasparenza.

3.5.

Il-pass tal-iżvilupp tad-diġitalizzazzjoni fis-soċjetà huwa mgħaġġel ħafna. L-organizzazzjonijiet pubbliċi u n-negozji qegħdin jadottaw ħafna approċċi ġodda, kif ippruvat minn proġetti pilota jew prodotti li diġà qegħdin jidħlu fis-suq. Il-penetrazzjoni fis-suq ta’ dawn il-prodotti ġodda tista’ tkun differenti ħafna, skont is-settur. Min-naħa l-oħra, tista’ tkun kajmana f’ċerti oqsma, fejn it-teknoloġija ma tiġix aċċettata kif ġieb u laħaq, kif deskritt fil-paragrafi li ġejjin.

3.6.

Eżempju tipiku tal-Internet ta’ Oġġetti b’aċċettazzjoni limitata huwa l-awtomazzjoni tad-dar jew tas-sistemi tad-dar intelliġenti, biex jikkontrollaw id-dawl, it-tisħin, apparat jew unitajiet tad-divertiment, apparat tad-dar u ħafna iktar. Sistemi ta’ kontroll tal-aċċess u ta’ allarm b’kameras tas-sigurtà jistgħu jtellgħu vidjos. Is-sistemi ta’ awtomatizzazzjoni domestika m’għandhomx standards tekniċi, li jagħmluha diffiċli li jiġu żviluppati applikazzjonijiet li jaħdmu b’mod konsistenti għal oġġetti differenti. Dawn jistgħu jeħtieġu wkoll ħiliet avvanzati u aġġornament kontinwu. Diffikultà oħra tinstab fil-fatt li ħafna mid-djar huma ambjenti kondiviżi, b’nies li għandhom interessi, ħiliet u abilitajiet differenti (pereżempju tfal, anzjani u mistednin). Huwa ħafna aktar faċli li wieħed jgħix f’dar intelliġenti li timmaniġġja l-ħajja ta’ persuna waħda.

3.7.

Is-sensuri intelliġenti tal-karozzi jagħmlu l-mobilità konnessa u awtomatizzata possibbli, billi joffru għadd kbir ta’ karatteristiċi ġodda għall-konvenjenza u sigurtà aħjar u eventwalment, b’awtomatizzazzjoni sħiħa, l-ogħla grad ta’ sigurtà fit-trasport bit-triq (4). It-teknoloġija għas-sewqan awtomatizzat hija pjuttost matura, iżda għal numru ta’ raġunijiet l-applikazzjoni wiesgħa tagħha qed tiżviluppa biss b’mod kajman. L-ewwel nett, grad għoli ta’ sewqan assistit huwa possibbli biss fi ftit karozzi, fejn is-sensuri u l-unitajiet kompjuterizzati huma parti integrali mill-vettura. L-ispejjeż ta’ dan għall-individwi u għas-soċjetà huma ostaklu għall-penetrazzjoni fis-suq. It-tieni nett, għadd dejjem jikber ta’ sistemi ta’ assistenza jistgħu jagħmlu s-sewqan ta’ karozza ħafna aktar ikkumplikat, u jikkawżaw aċċettazzjoni limitata. It-tielet, id-domanda sabiex il-vetturi kompletament awtonomi jkunu 100 % siguri huwa ostaklu kbir sakemm dawn il-vetturi jkollhom jaqsmu t-triq mal-karozzi konvenzjonali u utenti tat-triq oħrajn. Il-vetturi kompletament awtomatiċi huma sfida minħabba li jkunu jeħtieġu tfassil mill-ġdid sinifikanti tas-sistemi tat-toroq.

3.8.

Google u Facebook diġà jużaw l-IA b’mod intensiv u b’suċċess sabiex “jottimizzaw”il-wiri tal-informazzjoni u r-reklamar. Iżda hemm ħafna iktar oqsma fejn l-IA tista’ tintuża u se tintuża, fejn tipprovdi assistenza qawwija fix-xogħol konjittiv, bħal fil-professjonijiet ibbażati fuq l-għarfien. Uħud minn dawn l-oqsma, madankollu, jistgħu jiġu żviluppati b’mod ħafna aktar kajman milli mistenni minħabba ċerta problema fundamentali, kif iddikjarat dan l-aħħar: “limitazzjoni għall-IA mhijiex it-teknoloġija (qawwa komputazzjonali) iżda n-nuqqas ta’ fehim bażiku tagħna ta’ kif il-bnedmin jitgħallmu u jaħsbu eżatt”. Li taħseb b’mod oriġinali u permezz tal-esperjenza tal-ħajja xorta waħda għadu privileġġ tal-bniedem.

3.9.

Hemm xi pijunieri li kellhom suċċess kbir li biddlu s-servizzi pubbliċi f’soluzzjonijiet elettroniċi flessibbli. Pereżempju fl-Estonja, numru kbir ta’ servizzi bħall-gvern elettroniku, it-taxxa elettronika, is-saħħa elettronika jew il-votazzjoni elettronika huma aċċettati sew, użati ħafna u meqjusa minn ħafna bħala mudell ta’ teknoloġija li għandu jkun implimentat fil-pajjiżi kollha tal-UE, preferibbilment bl-istess standards, sabiex tkun possibbli l-interoperabbiltà. Bi strateġija madwar l-UE u proġetti ffinanzjati tajjeb biss nistgħu negħlbu l-ostakli maħluqa mid-diversità kbira eżistenti tar-reġjuni, l-istituzzjonijiet u l-kulturi, u d-domanda għas-sussidjarjetà fuq il-gvern ċentrali.

4.   Tħassib u rakkomandazzjonijiet

4.1.   Fl-2017, il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat stħarriġ tal-Ewrobarometru (5) li wera li 76 % tan-nies li jużaw l-Internet kuljum jgħidu li l-impatt ta’ dawn it-teknoloġiji fuq il-kwalità tal-ħajja ta’ kuljum tagħhom kien pożittiv, iżda 38 % tan-nies qatt ma jużaw l-Internet. Dan l-aħħar perċentwal jista’ jkun dovut għal nuqqas ta’ ħiliet diġitali, iżda hemm numru sinifikanti ta’ persuni li jista’ jkollhom il-ħiliet iżda għandhom tħassib serju dwar l-użu tal-Internet, li jġiegħlhom jaħsbuha qabel ma jagħmlu l-istess. Din il-perspettiva trid tiġi rrispettata u meħuda bis-serjetà. Jintwera wkoll b’mod partikolari tħassib dwar il-kwistjonijiet ta’ awtonomija, responsabbiltà, sigurtà, dinjità tal-bniedem, privatezza u kundizzjonijiet tax-xogħol, kif spjegat hawn taħt.

4.2.   Awtonomija

4.2.1.

Nitkellmu fuq paternaliżmu jekk xi ħadd jiddikjara li jaf aktar x’inhu tajjeb għal nies oħra milli jafu huma stess. Fil-każ tal-paternaliżmu teknoloġiku, il-paternaliżmu huwa “delegat”lit-teknoloġija. Il-paternaliżmu jista’ jkun persważiv jew konvinċenti. Teknoloġija persważiva tajba għandha tinvolvi taħriġ, mhux manipulazzjoni, u tikkonforma mar-rekwiżit tal-għażla ħielsa tan-nies, sabiex tiggarantixxi l-awtonomija tal-bniedem. Id-diġitalizzazzjoni toffri ħafna possibiltajiet ġodda li jippermettu lin-nies jagħmlu għażliet għal ħajja aħjar b’mod bla preċedent. Min-naħa l-oħra, aktar ma d-diġitalizzazzjoni tiddomina lil ħajjitna, aktar nistgħu nkunu mmanipulati. Dan idgħajjef l-awtonomija tagħna f’oqsma bħas-sewqan tal-karozzi, l-għażla tal-ikel, il-kura tas-saħħa tagħna, it-tisħin ta’ djarna, it-tipjip, ix-xorb, l-amministrazzjoni tal-finanzi tagħna u, kif ġie osservat f’avvenimenti riċenti, anke elezzjonijiet li, jekk jiġu mmanipulati, jistgħu jkunu ta’ theddida għad-demokrazija. Il-KESE jitlob l-iżvilupp, l-adattament u l-applikazzjoni ta’ regoli trasparenti u meta xieraq, miżuri legali stretti għal dawn it-teknoloġiji li qed jevolvu malajr.

4.2.2.

L-aktar eżempju impressjonanti ta’ użu estrem ta’ teknoloġija diġitali biex tinfluwenza n-nies jinsab fiċ-Ċina. Għal kull wieħed miċ-ċittadini tiegħu il-Gvern Ċiniż iżomm punteġġ taċ-ċittadini, biex jiddetermina jekk persuna hijiex eliġibbli għal self, viża jew impjieg. Dan imur ferm kontra l-valuri u d-drittijiet Ewropej (protezzjoni tad-data, privatezza, protezzjoni soċjali, sostenibbiltà).

4.2.3.

Ġiet osservata t-tendenza fejn in-nies jiżviluppaw xewqa dejjem akbar għal ħajja aktar analoga, għall-inqas għal ċertu ammont ta’ ħin. Jeżistu kampijiet ta’ mistrieħ ’il bogħod mid-dar, fejn l-adulti jmorru għal tmiem il-ġimgħa mingħajr konnessjoni, jew nies li jqattgħu ħin offlajn sabiex jiffukaw fuq it-tfal, il-familji u l-ħbieb – li jfisser ebda telefown fl-idejn. Hemm domanda stabbli għal affarijiet li issa huma meqjusa analogi, għalkemm jeżistu alternattivi diġitali: kotba, mużika maħluqa mingħajr kompjuters, diski tal-vinil, karta, pinen u ħafna aktar. Għadd ta’ diriġenti ta’ livell għoli huma magħrufa li jħassru t-traffiku tal-posta elettronika tagħhom kultant żmien. Dan ifisser li jħassru kull messaġġ elettroniku fl-inbox tagħhom jew jagħlqu għalkollox il-kont tagħhom, sabiex jirkupraw mill-valanga ta’ komunikazzjoni elettronika. Il-KESE jemmen li t-tranżizzjoni diġitali teħtieġ ukoll kontropiżijiet bħal dawn biex tirnexxi u tkun aċċettabbli għal kulħadd, u jwissi kontra l-imbuttar wisq biex jiġu sostitwiti t-tekniki analogi.

4.3.   Responsabbiltà

“Man out of-the-loop”(“il-bniedem barra mill-attività”) tirreferi għal awtomatizzazzjoni sħiħa, fejn is-sistema tieħu deċiżjoni mingħajr l-intervent tal-bniedem. Xi eżempji jinkludu sistemi ta’ għarfien li jagħmlu dijanjożijiet mediċi abbażi ta’ ammont kbir ta’ informazzjoni, jew robots militari li jieħdu deċiżjonijiet ta’ ħajja jew mewt billi jużaw informazzjoni minn diversi sorsi. Il-mistoqsija kruċjali u l-aktar frekwenti hija: sa liema punt huwa etikament aċċettabbli li wieħed jiddelega r-responsabbiltà għal deċiżjonijiet morali (b’implikazzjonijiet morali) lil sistemi bbażati fuq l-IA? Il-KESE diġà esprima opinjoni ċara dwar dan (6): il-kelmiet “responsabbiltà”u “morali”huma marbuta esklussivament mal-bnedmin, filwaqt li ċerti karatteristiċi mentali jew tal-personalità ma jistgħux jiġu attribwiti lir-robots. Is-sistemi awtomatizzati, irrispettivament minn kemm huma kkumplikati, għandhom joperaw skont il-prinċipju tal-bniedem jikkmanda. Il-bnedmin biss jieħdu d-deċiżjoni finali u jassumu r-responsabbiltà għaliha.

4.4.   Sigurtà u konsumaturi

4.4.1.

Għalkemm oġġetti ġodda u sbieħ jagħmlu d-djar tagħna aktar intelliġenti, dawn qed jagħmluhom ukoll aktar vulnerabbli. B’aktar u aktar apparat li qed jiġi konness mal-Internet – televixins intelliġenti, webcams, konsols tal-logħob, arloġġi intelliġenti – huwa kruċjali li jkollok pjan ta’ difiża tajjeb għan-netwerk tad-dar tiegħek. L-arloġġi intelliġenti u apparat li jintlibes ieħor huma estensjoni ta’ smartphone, u jagħtu aċċess istantanju għal applikazzjonijiet b’saħħithom, għall-posta elettronika, għall-messaġġi testwali u għall-web. Minbarra li jieħdu informazzjoni li hija ta’ valur għall-hackers, jistgħu jikkontrollaw apparat intelliġenti. Ir-riċerkaturi tas-sigurtà urew kemm huwa faċli li wieħed jikseb il-kontroll mhux awtorizzat tal-pupa ġugarell Cayla jew li wieħed jista’ saħansitra jieħu kontroll ta’ pompa tal-insulina jew jgħasses fuq persuna li tkun liebsa arloġġ intelliġenti. Il-konsumaturi għandhom isiru konxji ta’ dawn ir-riskji. Il-KESE jistieden lill-UE tirrevedi r-regolamenti eżistenti tas-sigurtà u tiżviluppa u tadatta regoli stretti ta’ sigurtà għal teknoloġiji ġodda li qed jevolvu għall-protezzjoni taċ-ċittadini fid-djar tagħhom.

4.4.2.

L-applikazzjoni tal-bijometrija (ir-rikonoxximent tal-wiċċ, tal-marki tas-swaba’, l-iskanjar tal-ħabba tal-għajn) hija xi ħaġa tajba jekk is-sistema taħdem tajjeb. Iżda n-nies li s-sistema tidentifikahom bħala suspettużi bi żball, spiss isibuha diffiċli ħafna li jirranġaw l-iżbalji. L-applikazzjoni tal-bijometrika tista’ tirriżulta fi klassifikazzjoni ħażina u fi stigmatizzazzjoni, billi titfa’ lil xi ħadd awtomatikament f’ċerta kategorija, bħal terrorist, kriminal jew individwu mhux affidabbli. Dan jista’ jwassal għall-qlib tal-preżunzjoni ta’ innoċenza. Jidher ukoll li l-bijometrija ma tistax tintuża għal kulħadd. Pereżempju, 2 % tal-marki tas-swaba’ tan-nies ma jistgħux “jinqraw”minħabba li huma ta’ ċittadini anzjani jew minħabba ċerti professjonijiet jew trattamenti ta’ kimoterapija. Is-sistemi diġitali li tuża s-soċjetà tagħna għandhom ikunu mfassla sabiex ma jeskludux jew jiddiskriminaw kontra nies li ma jissodisfawx ċerti kriterji standard. Is-sistemi li awtomatikament jikklassifikaw lin-nies bħala suspettużi qatt ma għandhom jaħdmu mingħajr interazzjoni umana mill-qrib u verifika dettaljata.

4.4.3.

Il-frodi tal-identità hija problema kbira. Il-frodi tal-identità hija l-kisba, l-approprjazzjoni, is-sjieda jew il-ħolqien intenzjonali ta’ identifikaturi foloz, għat-twettiq jew bl-intenzjoni ta’ twettiq ta’ azzjoni illegali. Is-soċjetà tagħna għandha bżonn appoġġ legali suffiċjenti sabiex tipproteġi lill-vittmi ta’ frodi tal-identità bħal din.

4.5.   Id-dinjità tal-bniedem

4.5.1.

L-użu tar-robotika fis-settur tal-kura tas-saħħa huwa kwistjoni ta’ tħassib. Ir-robots huma apparat li ma jistax jirreplika l-kapaċitajiet empatiċi u r-reċiproċità tar-relazzjonijiet ta’ kura umana. Ir-robots tal-kura, għaldaqstant, għandhom jintużaw biss għal kompiti ta’ kura li ma jeħtieġu ebda involviment emozzjonali, intimu jew personali. Jekk ma jintużawx taħt ċerti kundizzjonijiet ta’ qafas, ir-robots jistgħu jimminaw id-dinjità tal-bniedem.

4.6.   Privatezza

4.6.1.

Ir-rikonoxximent tal-wiċċ iqabbel il-profil tal-wiċċ ta’ persuna ma’ bażi tad-data sabiex jara jekk il-persuna skanjata tidhirx f’dik il-bażi tad-data. Jintuża fl-investigazzjonijiet tal-pulizija jew għall-kameras tas-sigurtà fi spazji pubbliċi u l-użu tiegħu huwa rregolat bil-liġi. Tali informazzjoni ferm sensittiva għandha tkun maħżuna b’mod sigur u sikur. Ir-rikonoxximent tal-wiċċ, madankollu, se jorħos u se jkun aktar aċċessibbli għal kulħadd, għall-użu minn kwalunkwe ħanut, negozju jew saħansitra individwu. Hemm tentattivi biex jintużaw dawn it-tekniki anke għar-rikonoxximent emozzjonali. Il-biża’ hija li t-teknoloġija tar-rikonoxximent tal-wiċċ tista’ fl-aħħar mill-aħħar twassal għal sitwazzjoni fejn ma jkunx aktar possibbli li wieħed jimxi fit-triq jew imur jixtri b’mod anonimu. Il-KESE jitlob li n-nies ikollhom id-dritt li jkunu privati fi spazji pubbliċi wkoll. B’mod ġenerali, ir-rikonoxximent mill-kameras, mingħajr l-għarfien tal-persuni osservati, għandu jkun ipprojbit.

4.6.2.

Filwaqt li x-xenarju tal-big brother, fejn il-gvern qed jgħasses fuq kulħadd, huwa diġà magħruf sew, ix-xenarju tal-little brother, fejn individwi jew kumpaniji żgħar jgħassu fuq xulxin, qed isir possibbiltà dejjem akbar. Pereżempju, in-nuċċalijiet intelliġenti jistgħu jintużaw sabiex jirreġistraw u jiksbu data dwar interlokutur jew viżitatur. Aġġeġġi ta’ għassa elettroniċi oħrajn se jitfaċċaw hekk kif tiġi żviluppata aktar teknoloġija avvanzata u affordabbli. Il-KESE jenfasizza li lil hinn mill-GDPR attwali, għandna bżonn regoli ċari u stretti biex inħarsu l-privatezza tan-nies.

4.6.3.

B’aktar awtomatizzazzjoni domestika, id-dar, li hija meqjusa privata, qed issir aktar trasparenti. Id-distinzjoni bejn id-dar u d-dinja esterna qed tonqos, peress li l-ħitan m’għadhomx jipproteġu dar mill-għajnejn kurjużi. L-apparat ta’ divertiment, is-sistemi ta’ allarm bil-kameras tas-sigurtà u s-sistemi ta’ kontroll ċentrali (kompjuter desktop, smartphone, smart speaker) jipprovdu firxa ta’ punti ta’ aċċess għall-hackers. Il-KESE jitlob azzjoni kkoordinata tal-UE biex tinforma lill-konsumaturi dwar dawn ir-riskji u tipprovdi appoġġ għal miżuri ta’ sigurtà.

4.6.4.

Riskju partikolari tas-sistemi diġitali jinsab fil-kumplessità tagħhom. B’mod partikolari, il-konsumatur individwali, li m’għandux ħiliet diġitali professjonali, għandu bżonn appoġġ qawwi. Pereżempju, il-manwali tal-utent għat-tagħmir diġitali jistgħu jkunu twal ħafna. Normalment dawn iwissu lill-utent dwar il-kwistjonijiet ta’ privatezza, iżda l-permess biex tintuża ċerta data spiss tingħata inkonxjament, peress li n-nies mhumiex kapaċi jifhmu l-manwal kollu jew qed ibatu minn dik li tissejjaħ għeja ta’ kunsens, minħabba l-ħafna permessi li jridu jagħtu lill-apparat li jaqbad id-data biex juża d-data tagħhom. Dan iqajjem il-mistoqsija dwar ta’ min hi r-responsabbiltà f’dan il-proċess. Il-KESE jitlob is-simplifikazzjoni u jipproponi li jiġu introdotti proċeduri standard tal-UE jew pakketti standard tal-privatezza li huma faċli biex jinftiehmu għal kulħadd.

4.6.5.

Il-kwistjoni tal-privatezza tapplika wkoll għall-pjattaformi diġitali. Il-pjattaformi jistgħu jintraċċaw lill-utenti tagħhom faċilment b’għodod sempliċi. Pereżempju, l-impjegati ta’ Uber kienu qegħdin jużaw l-għodda tal-kumpanija God View sabiex jintraċċaw politiċi, ċelebritajiet u oħrajn, u dan twaqqaf wara każ fil-qorti. It-teknoloġija, madankollu, għadha qed taqbad data ta’ traċċar u ta’ konnessjoni. Il-KESE huwa konvint li l-privatezza tista’ tkun garantita biss permezz ta’ miżuri addizzjonali: billi jiġi ristrett l-aċċess għal data sensittiva għal numru limitat ta’ persuni ċċertifikati biss. Dawn il-miżuri ta’ sigurtà għandhom jiġu żviluppati fl-ogħla u fl-aktar standards affidabbli, inklużi verifiki regolari minn korpi indipendenti tal-UE.

4.7.   Ix-xogħol tal-futur

4.7.1.

Ix-xogħol se jibqa’ s-sors ċentrali tad-dħul fl-era diġitali. L-impjegabbiltà mill-perspettiva ta’ impjegatur u l-abbiltà li jaħdem mill-perspettiva ta’ impjegat huma żewġ naħat tal-istess munita fit-trasformazzjoni diġitali. L-adattabbiltà tal-impjegati għal kompiti ġodda hija ugwali għall-possibbiltà li x-xogħol jiġi adattat bit-teknoloġija diġitali ma’ talbiet ta’ xogħol individwali. Peress li qed tiġi dejjem iżjed imċajpra l-linja bejn li wieħed jaħdem biex jaqla’ l-flus u li wieħed jaħdem għal skopijiet privati, l-imsieħba soċjali b’mod partikolari qed jiġu sfidati biex isibu u jistabbilixxu kriterji ġodda għall-kejl b’mod ġust tal-prestazzjoni individwali. L-antiċipazzjoni tal-bidla diġitali teħtieġ l-involviment tal-impjegati permezz ta’ informazzjoni, konsultazzjoni u parteċipazzjoni. Is-sigurtà soċjali, is-servizzi pubbliċi ta’ interess ġenerali u s-salvagwardja tal-għajxien ekoloġiku jibqgħu prerekwiżiti għas-soċjetà tax-xogħol futura fit-trasformazzjoni diġitali.

4.7.2.

L-awtomazzjoni u r-robots se jkollhom impatt sinifikanti fuq il-futur tax-xogħol. Pereżempju, l-użu ta’ sistemi ta’ trasport bla xufier (DTS) huwa diġà komuni għat-trasport tal-materjali fl-imħażen. Ir-robots jistgħu jissostitwixxu wkoll xogħol monotonu, diffiċli jew perikoluż u ġenerazzjoni ġdida tal-hekk imsejħa “robots kollaborattivi”jistgħu jsiru sħab fiżiċi għall-ħaddiema, utli, b’mod partikolari, għall-persuni b’diżabilità fiżika. Ir-robots tal-lum jissostitwixxu l-aktar ix-xogħol manwali, iżda r-robots li jużaw l-IA se jagħmlu wkoll xogħol intellettwali. Se jiġi affettwat numru sinifikanti ta’ professjonijiet, peress li r-robots jassumu ċerti kompiti jew saħansitra jissostitwixxu għalkollox lill-ħaddiema bnedmin, kif rajna fl-aħħar għexieren ta’ snin. Huwa stmat li l-impjieg fis-setturi industrijali kollha se jibqa’ stabbli sal-2022. Ħarsa lejn kumpaniji kbar saħansitra turi li ċ-ċaqliq tat-tqassim tax-xogħol bejn il-bniedem u l-magni ħoloq kważi darbtejn l-ammont ta’ impjiegi u rwoli funzjonali daqs kemm neħħa. Il-KESE ddiskuta dawn il-kwistjonijiet f’ħafna opinjonijiet (7).

4.7.3.

L-aċċess irregolari għal teknoloġiji diġitali ġodda u nuqqas ta’ ħiliet jistgħu jkunu sors ta’ differenzi li qed jikbru gradwalment fl-iżvilupp reġjonali b’impatt fuq l-iżvilupp ekonomiku, kulturali u, konsegwentement, l-iżvilupp soċjali ta’ dawk ir-reġjuni. Il-KESE jitlob li tiġi vvalutata l-iskala ta’ inugwaljanzi soċjali possibbli u l-effetti possibbli tagħha fuq l-integrità tal-UE.

4.7.4.

Il-ħaddiema li jikkollaboraw jew jinteraġixxu ma’ sistemi awtomatizzati, jew li jaħdmu b’ammont kbir ta’ informazzjoni, jistgħu jiffaċċjaw ċerti problemi. Iridu jiffaċċjaw kompiti kkumplikati b’użu intensiv ta’ informazzjoni. Ir-realtà virtwali, pereżempju, tintuża għal skopijiet ta’ taħriġ u ppjanar, filwaqt li r-realtà awmentata tappoġġja l-proġetti ta’ manutenzjoni. Il-KESE jirrakkomanda li, kull meta jiġu ppjanati sistemi awtomatizzati ġodda fl-industrija u fil-kummerċ, għandhom jintużaw metodi xjentifiċi oġġettivi li jipperfezzjonaw u jevalwaw l-interazzjoni bejn il-bniedem u l-magni.

4.7.5.

Dawk li jħaddmu, min-naħa l-oħra, jiffaċċjaw l-isfida tal-għażla ta’ soluzzjonijiet diġitali adattati minn firxa wiesgħa ta’ teknoloġiji ġodda. Huwa importanti li jiġu żviluppati sistemi ta’ assistenza teknoloġika xierqa għall-attivitajiet u għall-proċessi tax-xogħol tal-kumpaniji. Qabel jiġu introdotti teknoloġiji ġodda, huwa rrakkomandat ukoll li tiġi stabbilita l-kompetenza teknoloġika tal-ħaddiema u, jekk ikun meħtieġ, jiġi offrut it-taħriġ. Il-parteċipazzjoni tal-impjegati fl-introduzzjoni ta’ teknoloġiji ġodda hija wkoll fattur importanti.

4.7.6.

Il-qasam tar-riċerka tal-ergonomija konjittiva qed jitjieb fl-era tad-diġitalizzazzjoni. Il-metodi xjentifiċi tal-ergonomija konjittiva jagħmluha possibbli li wieħed jevalwa b’mod oġġettiv il-ħtiġijiet mentali waqt li jiġu ttrattati sistemi ġodda ta’ assistenza teknika. Din tikkombina diversi dixxiplini ta’ riċerka, bħall-psikoloġija u l-ergonomija, sabiex tevalwa l-interfaċċi tal-utent. Il-mira hija disinn ottimali tal-post tax-xogħol u sitwazzjoni fejn jirbħu kemm l-impjegati kif ukoll min iħaddimhom. F’tali sitwazzjoni fejn jirbaħ kulħadd, l-impjegati jiksbu livell ottimali ta’ sodisfazzjon mix-xogħol, benesseri u saħħa u jipprovdu lill-kumpanija prestazzjoni u produttività mill-aħjar u fit-tul. Il-KESE jirrakkomanda li tali metodi ta’ evalwazzjoni jsiru standard, għall-benefiċċju tal-impjegati u tal-kumpaniji. It-trasformazzjoni diġitali għandha tkun immonitorjata permezz ta’ riċerka komprensiva u orjentata lejn ix-xogħol iffinanzjata mill-Ewropa f’“diġitalizzazzjoni għall-benefiċċju ta’ xogħol deċenti”. Il-KESE huwa konvint li huwa biss b’disinn effiċjenti u faċli biex jintuża mill-impjegati tas-sistemi tal-Industrija 4.0 li d-diġitalizzazzjoni tista’ tirnexxi fit-tul.

---

(1)  ĠU C 62, 15.2.2019, p. 292.

(2)  ĠU C 434, 15.12.2017, p. 30; ĠU C 434, 15.12.2017, p. 36; ĠU C 237, 6.7.2018, p. 8; ĠU C 367, 10.10.2018, p. 15.

(3)  ĠU C 288, 31.8.2017, p. 1.

(4)  ĠU C 62, 15.2.2019, p.274.

(5)  Ewrobarometru Speċjali 460 – Stħarriġ immexxi minn TNS opinion & social, Marzu 2017.

(6)  ĠU C 288, 31.8.2017, p. 1.

(7)  ĠU C 434, 15.12.2017, p. 30; ĠU C 434, 15.12.2017, p. 36; ĠU C 237, 6.7.2018, p. 8; ĠU C 367, 10.10.2018, p. 15.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Bank Ċentrali Ewropew, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew, lill-Kumitat tar-Reġjuni u lill-Bank Ewropew tal-Investiment — Stħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir 2019: Għal Ewropa aktar b’saħħitha quddiem l-inċertezza globali”

COM(2018) 770 final

(2019/C 190/04)

Relatur: Anne DEMELENNE

Konsultazzjoni	Il-Kummissjoni Ewropea, 18.2.2019
Bażi legali	L-Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Adottata fis-sezzjoni	1.2.2019
Adottata fil-plenarja	20.2.2019
Sessjoni plenarja Nru	541
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	Text to be inserted

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-Istħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir (SAT) jagħti valutazzjoni ġeneralment pożittiva tal-progress ekonomiku u soċjali fil-passat, b’rabta mat-tkabbir ekonomiku, l-investiment u l-iżviluppi fis-suq tax-xogħol. Minkejja li kien hemm titjib pożittiv mill-2014 ’il hawn, id-data ppreżentata turi li l-prestazzjoni ma kinitx impressjonanti meta mqabbla ma’ dik ta’ ekonomiji avvanzati oħra.

1.2.

Is-SAT isemmi perikli minn avvenimenti esterni, iżda ma jipproponix kontromiżuri adegwati. It-theddid estern għandu jindika l-ħtieġa li jitħejjew politiki ta’ stimolu għaż-żamma tal-livelli ta’ tkabbir u ta’ impjieg. Dan għandu implikazzjonijiet għall-baġits tal-UE u tal-Istati Membri.

1.3.

Produttività aħjar hija kruċjali biex tinżamm il-pożizzjoni kompetittiva tal-UE u biex jitjieb il-benessri. Riformi li jistgħu jwasslu għal produttività aħjar għandhom jintlaqgħu tajjeb. Madankollu, tinħtieġ evalwazzjoni approfondita tal-politiki tal-passat, fid-dawl tar-riżultati mħallta sa issa, inklużi l-pass bil-mod tal-irkupru ekonomiku, it-tħassib kontinwu dwar il-produttività relattiva għall-kompetituri, u ż-żieda fl-impjieg prekarju.

1.4.

Produttività ogħla tiddependi mit-titjib f-edukazzjoni u t-taħriġ, kif enfasizzat fis-SAT. Dan għandu jkun appoġġjat mill-imsieħba soċjali, mis-soċjetà ċivili u mill-investiment pubbliku u privat, inkluż l-investiment appoġġjat mill-Fondi Strutturali tal-UE.

1.5.

Jilqa’ b’sodisfazzjon il-fatt li l-Pilastru Soċjali jingħata prominenza. Għandu jkun aktar ċar kif se jaħdem fil-prattika, kif ir-riżorsi jistgħu jsiru disponibbli permezz tal-Fondi Soċjali Ewropej u strumenti Ewropej oħra, u kif dan se jiġi ffinanzjat fil-livell tal-UE u tal-Istati Membri.

1.6.

Hemm referenzi għal oqsma fejn ġew proposti politiki ġodda, inklużi tassazzjoni ġusta, l-unjoni bankarja u l-funzjonament taż-żona tal-euro. Il-progress miexi bil-mod ħafna u l-proposti spiss ikunu pjuttost modesti. L-involviment sħiħ tal-imsieħba soċjali u tas-soċjetà ċivili jkun ta’ benefiċċju.

1.7.

L-importanza li jiġi indirizzat it-tibdil fil-klima hija msemmija fil-qosor, iżda, minħabba r-riskji assoċjati għall-ekonomija kif stabbilit fir-Rapport dwar ir-Riskji Globali (1) għall-Forum Ekonomiku Dinji, tingħata qasma qasira ħafna. U lanqas ma huma indirizzati l-ispejjeż esterni tal-ekonomija bbażata fuq il-karbonju. Il-miżuri għall-ħarsien tal-klima adottati s’issa għadhom insuffiċjenti. Pass importanti jkun li l-Istħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir jingħata l-isem il-ġdid ta’ Stħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir Sostenibbli. Minbarra li jirrikonoxxi l-importanza tat-tibdil fil-klima dan jirrikonoxxi wkoll l-importanza tas-sostenibbiltà tar-riżorsi limitati, il-protezzjoni tal-ambjent u għalhekk il-ħarsien tal-interessi tal-ekonomija u tal-ġenerazzjonijiet futuri.

1.8.

F’ħafna oqsma, l-implimentazzjoni tal-politika tiddependi minn ċertu finanzjament mis-settur privat u mis-settur pubbliku wkoll. Din għandha tiġi ffaċilitata kemm permezz ta’ riformi biex jinħoloq ambjent favorevoli għall-investiment fis-settur privat, kif ukoll permezz ta’ baġit tal-UE adegwat u b’impenn fil-konfront tar-“regola tad-deheb”li jippermetti finanzjament mill-baġits tal-Istati Membri għal investiment soċjalment u ekonomikament produttiv li ma jheddidx is-sostenibbiltà tal-baġit fil-futur.

2.   Il-prijoritajiet wiesgħa tal-Kummissjoni Ewropea fl-Istħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir (SAT) 2019

2.1.

L-Istħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir 2019 huwa stabbilit fil-kuntest usa’ ta’ 22 kwart konsekuttiv ta’ tkabbir ekonomiku, b’hekk jipprovdi l-opportunità li jiġu implimentati r-riformi meħtieġa biex wieħed ikampa mal-inċertezzi globali li dejjem jiżdiedu kif ukoll ma’ riskji interni possibbli, fi kliem ieħor: — investimenti akbar fis-settur privat u pubbliku, biex jiżdied it-tkabbir tal-produttività totali tal-fatturi; — il-forniment ta’ investimenti ta’ kwalità tajba fir-riċerka u l-iżvilupp, l-innovazzjoni, l-edukazzjoni, il-ħiliet u l-infrastruttura; — it-titjib tal-produttività, l-inklużjoni soċjali u l-kapaċità istituzzjonalli; — swieq kapitali li jiffunzjonaw sew u integrati; — garanzija tal-istabbiltà makrofinanzjarja u ta’ finanzi pubbliċi tajbin.

3.   Kummenti ġenerali dwar ir-rakkomandazzjonijiet tal-Kummissjoni Ewropea

3.1.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon l-impenn kontinwu ta’ appoġġ għar-riformi li għandhom l-għan li jżidu l-investiment ta’ kwalità għolja u t-tkabbir tal-produttività, l-inklużività u l-kwalità istituzzjonali, u li jibqgħu jiġu żgurati stabbiltà makrofinanzjarja u finanzi pubbliċi sodi. Jilqa’ b’sodisfazzjon ir-rikonoxximent tal-ħtieġa għal investiment iffukat fuq l-edukazzjoni u t-taħriġ u r-rikonoxximent akbar tal-ħtieġa li tissaħħaħ id-dimensjoni soċjali tal-UE, li jiġu ttrattati l-inugwaljanzi ġewwa u bejn ir-reġjuni u mil-lat tal-aċċess għall-edukazzjoni, u li tinkiseb koordinazzjoni bejn l-istrumenti ta’ politika. Madankollu, għad irid jiġi speċifikat kif se jintlaħqu dawn l-objettivi u l-evalwazzjoni tal-prestazzjoni ekonomika ma taqbilx mad-data mehmuża fl-oqsma kollha, u tibqa’ kompjaċenti dwar ċerti punti, teżaġera karatteristiċi pożittivi u, f’ċerti każijiet, tagħmel dikjarazzjonijiet mhux sostanzjati dwar l-effetti pożittivi ta’ politiki preċedenti.

3.2.

Issir referenza għall-perikli u l-inċertezzi, inklużi bidliet fl-ekonomija globali, il-politika kummerċjali tal-Istati Uniti u l-inċertezzi fir-relazzjonijiet mar-Renju Unit fil-futur. Ir-riskju ta’ riċessjoni fil-futur qarib u fuq perjodu medju ta’ żmien jindika l-ħtieġa li jitħejjew miżuri ta’ stimolu biex jinżammu l-livelli ta’ tkabbir u ta’ impjieg, kif irrakkomandat mill-OECD (2). Għal dan il-għan, għandu jiġi kkunsidrat l-istabbiliment, fil-baġit tal-UE, ta’ funzjoni għall-istabilizzazzjoni makroekonomika, li tippermetti li tiżdied ir-reżiljenza ekonomika tal-qasam. Din tista’ jservi ta’ lqugħ kontra l-iskossi u tista’ tippermetti li ż-żona tal-euro topera l-pożizzjoni fiskali pożittiva mitluba mill-KESE (3) anke jekk l-Istati Membri individwali ma jużawx l-ispazju fiskali disponibbli għalihom f’konformità mal-objettivi Ewropej.

3.3.

Hemm ukoll riskji minn żviluppi politiċi interni wara l-prestazzjoni ekonomika u soċjali relattivament diżappuntanti tal-perjodu ta’ wara l-2008. Dan jenfasizza wkoll l-importanza kemm ta’ riformi kif ukoll ta’ miżuri ta’ politika li jwasslu għal produttività u tkabbir ekonomiku mtejba, u għat-tisħiħ tal-koeżjoni u d-dimensjoni soċjali tal-politiki.

3.4.   Tkabbir

3.4.1.

L-UE esperjenzat ħames snin ta’ tkabbir ekonomiku mill-2014 ’l hawn, b’livelli ogħla mill-medja tal-UE f’għadd ta’ pajjiżi b’introjtu aktar baxx. Sa ċertu punt, dan naqqas id-diverġenzi eżistenti bejn l-ogħla introjti u dawk l-aktar baxxi madwar l-UE fl-intier tagħha, għalkemm xi pajjiżi oħra waqgħu lura u ħolqu dimensjonijiet ta’ diverġenza ġodda.

3.4.2.

Mill-2017 ’il hawn, kien hemm xi tkabbir fl-Istati Membri kollha tal-UE għall-ewwel darba minn qabel il-kriżi. Madankollu, fl-UE kollha, it-tkabbir għadu aktar kajman milli fil-perjodu ta’ qabel il-kriżi, u mhuwiex impressjonanti meta mqabbel ma’ tkabbir reċenti f’ekonomiji avvanzati oħra. Fid-dawl tat-tul eċċezzjonali tad-dipressjoni ta’ wara l-2008, l-UE għad trid tlaħħaq ma’ dewmien sostanzjali.

3.5.   Aspetti soċjali

3.5.1.

Kemm il-livell ta’ impjieg kif ukoll ir-rata tal-impjieg urew irkupru sostanzjali mis-snin ta’ dipressjoni wara l-2008. Għalkemm, kif indikat minn data annessa għas-SAT, ix-xejra fil-ħolqien tal-impjiegi ġodda kienet orjentata lejn livelli ogħla ta’ ħiliet, dan kien akkumpanjat minn tnaqqis fil-kwalità ta’ ħafna mill-impjieg ġdid li nħoloq.

3.5.2.

Aktar ma jmur iż-żmien, aktar qed jiġu impjegati persuni fuq kuntratti temporanji u part time, u l-biċċa l-kbira minnhom kieku jippreferu kuntratt full time standard (4). Il-proporzjon ta’ ħaddiema part time żdied minn 16,8 % għal 18,7 % ta’ dawk kollha impjegati bejn l-2008 u l-2017, b’livelli ogħla u żieda akbar għaż-żgħażagħ. Għalkemm issa qed jaħdmu aktar persuni, l-għadd totali ta’ sigħat maħduma fl-2017 kien għadu kemxejn taħt il-livell tal-2008 (5).

3.5.3.

Kif ġie rrikonoxxut fis-SAT, l-għadd ta’ persuni impjegati u f’riskju ta’ faqar huwa għoli u dejjem jogħla f’għadd ta’ Stati Membri (2008, 8,6 %, 2017, 9,6 % tal-popolazzjoni attiva (6)). Livell ogħla ta’ impjieg totali – għalkemm l-impjieg huwa preferibbli għall-qgħad – mhuwiex prova ta’ tkabbir inklużiv.

3.5.4.

Ħafna drabi l-gruppi, bħal dawk li jirċievu benefiċċji tad-diżabilità, ma jiġux magħduda fir-rati tal-qgħad (7). Dan għandu jitqies fir-rakkomandazzjonijiet, b’mod partikolari f’dak li jirrigwarda l-għoti ta’ flessibilità u sigurtà lil gruppi bħal dawn biex jiġi ffaċilitat l-aċċess għas-suq tax-xogħol miftuħ mingħajr it-telf ta’ intitolamenti sussegwenti għall-benefiċċji.

3.5.5.

Għandha tingħata wkoll attenzjoni biex jiġi żgurat li dawk f’kuntratti ta’ xogħol atipiku, bħal dawk li jaħdmu għal rashom, il-ħaddiema part-time, jew dawk involuti fl-impjieg ta’ pjattaformi, ikollhom aċċess għal protezzjoni soċjali adegwata. Ta’ tħassib ukoll huma l-persuni li l-ispejjeż tagħhom dovuti għal kundizzjoni sottostanti ta’ saħħa jew diżabilità, jagħmluha impossibbli għalihom li jlaħħqu mal-ispejjeż, u li xi drabi jitilfu assistenza finanzjarja adegwata għal spejjeż relatati ladarba jsibu impjieg bi ħlas.

3.5.6.

Il-Kummissjoni tipproponi l-adattament tal-protezzjoni soċjali bbażat fuq il-forom il-ġodda ta’ impjieg. Huwa minnu li se jinħtieġ li jinstabu sorsi ta’ finanzjament ġodda, iżda t-triq ’il quddiem hija ritorn għal impjiegi ta’ kwalità tajba li jirriflettu l-ħtiġijiet tas-suq tax-xogħol, u għal kuntratti ta’ impjieg sostenibbli, li jagħtu lin-nies id-dritt għal protezzjoni soċjali adegwata. Se jinħtieġ ukoll li tiġi miġġielda d-diskriminazzjoni ta’ ċerti gruppi fis-suq tax-xogħol – persuni ta’ età avvanzata, dawk ta’ oriġini barranija, persuni b’diżabbiltà, żgħażagħ u nisa – li ħafna minnhom spiss ikollhom kwalifiki għoljin.

3.5.7.

Għandhom jintlaqgħu b’sodisfazzjon referenzi għall-iżgurar ta’ aċċess usa’ għal servizzi ta’ kwalità tajba u għat-titjib tal-aċċess tal-ġenituri (u b’mod partikolari tan-nisa) għas-suq tax-xogħol, minħabba l-effetti pożittivi tagħhom fil-ġlieda kontra l-esklużjoni soċjali u anke fit-titjib tal-provvista ta’ ħaddiema. Għandhom jiġu promossi wkoll il-politiki biex tiġi appoġġjata l-integrazzjoni soċjali tal-immigranti, bħala parti minn politika ta’ migrazzjoni li tirrifletti l-valuri Ewropej tas-solidarjetà u t-tolleranza u r-rispett għad-drittijiet tal-bniedem.

3.6.   Pagi u produttività

3.6.1.

It-tkabbir fil-pagi kien żgħir ħafna u d-diverġenzi bejn il-pajjiżi, anke għall-istess xogħol, għadhom sostanzjali. It-tkabbir fil-pagi għall-UE fl-intier tagħha għadu taħt il-livell tat-tkabbir tal-produttività.

3.6.2.

Dan ifisser li l-pagi jirrappreżentaw sehem iżgħar mill-introjtu nazzjonali. Il-punt sa fejn il-benefiċċji ta’ produttività ogħla jiġu kondiviżi b’mod ugwali jvarja fost l-Istati Membri, skont il-possibbiltà li jkun hemm negozjar kollettiv ta’ suċċess u politiki biex jitħeġġeġ it-tkabbir fil-pagi. Għalkemm il-produttività ogħla normalment għandha titqies bħala l-prekundizzjoni neċessarja għal pagi ogħla, għalkemm mhux l-unika waħda, ir-rabta sistematika bejn il-produttività (li tiddependi wkoll mill-investimenti) u l-pagi ma għandhiex toskura ż-żidiet fl-għoli tal-ħajja meta jiġu stabbiliti l-pagi; inkella dan jista’ jwassal għal tensjonijiet soċjali kbar.

3.6.3.

Il-pagi baxxi huma wkoll ostaklu għal produttività ogħla f’pajjiżi b’pagi aktar baxxi u jħeġġu lill-persuni bl-aħjar kwalifiki biex ifittxu impjieg fi bnadi oħra. Il-mobilità tal-forza tax-xogħol għandha tintlaqa’ b’sodisfazzjon fejn tirrifletti l-ewwel għażliet tal-individwi. Tippermetti wkoll il-kisba ta’ ħiliet u esperjenza li jistgħu jittieħdu lura lejn pajjiż ta’ oriġini. Madankollu, il-migrazzjoni esterna ta’ dawk l-aktar kwalifikati skuraġġiet ukoll l-investiment f’attivitajiet li jirrikjedu livelli għoljin ta’ ħiliet, li jwassal biex il-pajjiżi b’pagi aktar baxxi ma jkunux jistgħu jiżviluppaw l-attivitajiet ekonomiċi l-aktar impenjattivi.

3.6.4.

Livelli ta’ pagi ogħla f’għadd ta’ Stati Membri (fil-biċċa l-kbira fl-Ewropa tal-Lvant u fl-Ewropa Ċentrali) ġew wara żidiet fil-pagi minimi u pagi ogħla fis-settur pubbliku. Il-konsum ogħla kkontribwixxa għal PDG ogħla. Bl-istess mod, il-miżuri biex jiġu żgurati paga minima u introjtu minimu, bħala parti minn proċess ta’ konverġenza soċjali fl-UE, jistgħu jikkostitwixxu element importanti ta’ protezzjoni soċjali u ta’ kisba ta’ standard deċenti ta’ għajxien fil-pajjiżi kollha filwaqt li jgħinu wkoll biex jiġi appoġġjat it-tkabbir.

3.7.   Produttività u ħiliet

3.7.1.

Id-dewmien fit-tkabbir tal-produttività b’relazzjoni għall-kompetituri globali ewlenin seħħ wara dipressjoni twila wara l-2008, kif jidher fil-Graff 3 (8). Id-dewmien kien partikolarment evidenti fiż-żona tal-euro. It-tnaqqis ta’ dan id-distakk se jeħtieġ l-iżvilupp ta’ ambjent li jwassal għal investiment privat akbar u għall-applikazzjoni tar-riċerka u l-innovazzjoni. Dan jitlob ukoll l-użu tal-potenzjal sħiħ tal-popolazzjoni tal-UE, it-tnaqqis tas-suq tax-xogħol u l-esklużjoni soċjali u l-investiment f’mezzi biex jassistu r-reklutaġġ ta’ dawk qiegħda fit-tul fis-suq tax-xogħol.

3.7.2.

It-titjib tal-għarfien, il-ħiliet, u il-kwalifiki, l-imġiba u l-kreattività jibqa’ prekundizzjoni assoluta għat-titjib għaż-żieda tal-produttività. Dan jikkontribwixxi wkoll għad-demokrazija u l-iżvilupp sostenibbli. Is-SAT jenfasizza b’mod korrett l-importanza tal-investiment fl-iżvilupp ta’ ħiliet, edukazzjoni u tagħlim tul il-ħajja. 40 % tal-impjegaturi jirrappurtaw diffikultajiet fir-reklutaġġ ta’ persunal kwalifikat b’mod adegwat. Ħafna impjegati prospettivi jsibuha wkoll diffiċli li japplikaw il-kwalifiki fil-pajjiżi ta’ oriġini tagħhom.

3.7.3.

Huwa essenzjali li jiġu żviluppati strateġiji biex jiġu antiċipati l-ħtiġijiet futuri b’rabta mal-ħiliet, flimkien ma’ sistemi adatti għall-validazzjoni tal-ħiliet, u biex jiġi żgurat li l-edukazzjoni u t-taħriġ jissodisfaw il-ħtiġijiet tal-impjieg. L-għoti ta’ appoġġ lill-impjegaturi fl-akkwist ta’ impjegati disponibbli b’ħiliet u kwalifiki adegwati għandu jiġi żgurat ukoll, permezz ta’ investiment f’servizzi ta’ appoġġ biex jiġi evitat it-tluq bikri mill-iskola, speċjalment fost gruppi diskriminati, bħal persuni b’diżabbiltà jew persuni ta’ sfond migratorju, u biex jingħata appoġġ fil-kontinwazzjoni ta’ edukazzjoni għolja (9). Hemm responsabbiltà konsiderevoli fuq l-impjegaturi biex jagħmlu possibbli u jiffaċilitaw it-tisħiħ tal-ħiliet u l-kwalifiki – dan ivarja b’mod enormi fost l-Istati Membri – u l-iżvilupp u l-implimentazzjoni ta’ strateġiji ta’ suċċess huma inimmaġinabbli mingħajr il-parteċipazzjoni sħiħa tal-imsieħba soċjali, tas-soċjetà ċivili, tal-istabbilimenti edukattivi u tal-kumpaniji tat-taħriġ. Kif jargumenta wkoll is-SAT, l-iżgurar ta’ aċċess ugwali għal edukazzjoni ta’ kwalità “jirrikjedi investiment adegwat”, li għandu jinkludi investiment pubbliku appoġġjat mill-UE permezz ta’ CSRs u parteċipazzjoni adatta minn Fondi Strutturali u l-Pjan ta’ Investiment tagħha.

3.8.   Sfida tal-klima

3.8.1.

Is-SAT huwa vag ħafna u dgħajjef wisq fir-rigward tal-perikli marbutin mat-tibdil fil-klima u fir-rigward tal-progress tal-UE biex jintlaħqu l-miri ta’ Pariġi. Meta mqabbel mar-Rapport dwar ir-Riskji Globali (10), li ġie ppreżentat lill-parteċipanti tal-Forum Ekonomiku Dinji f’Jannar 2019, ir-rilevanza tal-bidla fil-klima għat-tkabbir u l-ekonomija qed tingħata kunsiderazzjoni marġinali. Ir-rapport dwar ir-Riskji Globali, b’kuntrast, juri li t-tliet (!) l-akbar theddidiet għall-ekonomija globali huma marbuta mat-tibdil fil-klima u azzjoni ta’ politika b’kawtela kbira biex tiġi dekarbonizzata l-ekonomija. Il-protezzjoni tal-klima għalhekk m’għadhiex sempliċement kwistjoni ta’ ħarsien ambjentali, iżda hija meħtieġa biex l-ekonomija tibqa’ ħajja. Ir-rapporti regolari prodotti minn Bloomberg NEF juru li l-investimenti fl-enerġiji nodfa naqsu mill-2011 ’l hawn (11). L-UE ma tistax tiddikjara li hija mexxej dinji f’dan il-qasam jew f’innovazzjonijiet li jwasslu għal tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet b’effett serra.

3.8.2.

Ir-rapport mill-Grupp Intergovernattiv ta’ Esperti dwar it-Tibdil fil-Klima (IPCC) jenfasizza l-urġenza tal-azzjonijiet kontra t-tibdil fil-klima, li jista’ jsir irriversibbli fi żmien tliet snin. Fil-livelli kollha ta’ governanza, għandhom isiru disponibbli baġits (kemm investiment pubbliku kif ukoll privat) biex jiġu mmodernizzati u dekarbonizzati l-industrija, it-trasport u l-enerġija.

3.8.3.

Dan huwa wkoll rakkomandabbli mil-lat ta’ politika fiskali, minħabba l-ispejjeż esterni għoljin ħafna fl-ekonomija tal-lum. Madankollu, l-Istħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir fil-biċċa l-kbira jinjora din il-kwistjoni, minkejja l-fatt li l-Kummissjoni ppubblikat ċifri bejn wieħed u ieħor fl-istess żmien bħall-Istħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir li juri li, fl-2017, diżastri relatati mat-temp biss ikkawżaw EUR 283 biljun f’danni ekonomiċi (12). Il-KESE kemm-il darba ġibed l-attenzjoni li l-Fond Monetarju Internazzjonali jistma s-sussidji diretti u indiretti għall-produzzjoni tal-enerġija bbażata fuq il-karbonju fl-UE għal USD 330 biljun fis-sena. Huwa għalhekk nuqqas tal-Istħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir li jonqos milli jindirizza l-kwistjoni tal-internalizzazzjoni tal-ispejjeż esterni jew id-dibattitu dwar “lil hinn mill-PDG”.

3.9.   Investiment

3.9.1.

L-investiment huwa kruċjali għat-tkabbir fil-produttività. Din il-kwistjoni hija urġenti għall-UE, meta jitqies li qiegħda lura meta mqabbla mal-kompetituri ewlenin tagħha fil-fergħat kruċjali tal-iżjed teknoloġija moderna u fl-iżvilupp ta’ teknoloġija b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju. Ekonomija li titjieb b’mod kontinwu hija bażi kruċjali għall-finanzjament ta’ benefiċċji tas-sigurtà soċjali u tal-kura tas-saħħa fil-livell mixtieq miċ-ċittadini Ewropej. Fil-fatt, it-titjib fil-benesseri, il-koeżjoni u l-ġustizzja soċjali huwa kompatibbli għalkollox mat-tkabbir ekonomiku u tal-produttività (13).

3.9.2.

Il-KESE jtenni l-fehma tiegħu li l-Kummissjoni u l-Istati Membri għandhom jagħmlu sforzi akbar fl-eliminazzjoni tal-ostakli għall-investiment u fil-ħolqien ta’ klima favorevoli għall-investiment. L-ikkompletar tal-Unjoni tal-Enerġija, l-Istrateġija għal Suq Uniku Diġitali u l-Pjan ta’ Azzjoni għall-Ekonomija Ċirkolari kollha jistgħu jippreżentaw opportunitajiet għal investiment. Barra minn hekk, jeħtieġ li jitqiesu opportunitajiet ġodda għal investiment ekoloġiku biex jiġi miġġieled it-tibdil fil-klima.

3.9.3.

Ftehimiet kummerċjali internazzjonali jistgħu joffru wkoll xi prospetti għall-istimulazzjoni tat-tkabbir ekonomiku. Il-kwistjoni hija urġenti b’mod partikolari fid-dawl tal-perikli ppreżentati mill-ħruġ possibbli tar-Renju Unit mill-UE, kif ukoll tal-kunflitti kummerċjali li jinvolvu lill-Istati Uniti. L-UE għandha tappoġġja sistema ta’ relazzjonijiet ekonomiċi internazzjonali bbażata fuq ir-regoli, issupplimentata minn negozjar ta’ ftehimiet ta’ kummerċ ħieles. Dawn għandhom jimmiraw għal livelli ta’ tariffi minimi, li jqisu kif imiss id-drittijiet tal-bniedem, l-istandards tal-ILO u d-dritt tal-istati li jirregolaw fl-interess pubbliku.

3.9.4.

Is-SAT mhuwiex imħasseb dwar il-livelli ta’ investiment, li jissuġġerixxi li d-distakk identifikat wara l-2008 kważi ngħalaq. L-investiment (mifhum bħala l-formazzjoni grossa ta’ kapital fiss) kien stabbilit biex jilħaq 20,6 % tal-PDG fl-2018, meta mqabbel ma’ 22,5 % fl-2007 u 19,4 % fl-2014 (14). Għalhekk, tnaqqas kemxejn id-distakk fl-investiment, imkejjel f’dawn it-termini, iżda għadu ma ngħelibx.

3.9.5.

L-investiment għadu f’livell baxx meta mqabbel ma’ dak fl-Istati Uniti u fil-Korea t’Isfel, li huma fost il-kompetituri naturali tal-UE għall-innovazzjoni. Il-livelli għadhom partikolarment baxxi f’għadd ta’ pajjiżi b’introjtu aktar baxx u f’pajjiżi li għaddew mill-akbar tnaqqis wara l-2008.

3.9.6.

Is-SAT jiffavorixxi għadd ta’ oqsma ta’ investiment soċjali, inklużi s-saħħa, is-sistemi ta’ kura fit-tul u d-djar tal-gvern. Il-KESE argumenta favur il-ħafna effetti pożittivi ta’ investiment soċjali orjentat lejn il-futur li jkun ippjanat sew, effettiv u effiċjenti, li għandu jitqies mhux bħala spiża iżda bħala investiment fil-potenzjal tal-Ewropa għat-tkabbir u l-impjieg (15). L-implimentazzjoni ta’ dawn l-objettivi teħtieġ spazju għall-infiq pubbliku.

3.9.7.

Il-Pjan ta’ Investiment għall-Ewropa jintlaqa’ b’sodisfazzjon bħala mezz ta’ appoġġ għall-investiment immirat lejn il-prijoritiajiet ta’ politika tal-UE. Madankollu, ir-riżorsi disponibbli kienu limitati u, f’termini aggregati, kienu biżżejjed biss biex iżommu, mhux iżidu, il-krediti totali tal-BEI (16). Fil-fatt fl-2017 dawn kienu 7 % taħt il-livell medju għall-2013-2016 (17).

3.9.8.

Jinħtieġ approċċ li jipprovdi programm ta’ investiment iffinanzjat b’mod adegwat, inklużi riżorsi mill-baġit tal-UE bl-appoġġ tal-baġits tal-Istati Membri. B’dan, l-UE tkun aktar kapaċi timplimenta l-għanijiet ta’ appoġġ iddikjarati minnha għall-iżvilupp tal-SMEs, għall-investiment f’teknoloġiji ġodda li jippromovu t-trasformazzjoni ekoloġika mixtieqa u għall-investiment fit-tisħiħ tal-livelli ta’ edukazzjoni u ħiliet, u fit-titjib tal-kundizzjonijiet soċjali. Il-KESE diġà ressaq l-argument li l-flessibbiltà attwalment permessa fil-patt ta’ stabbiltà u tkabbir mhijiex biżżejjed, u li għandhom jinfetħu diskussjonijiet fil-livell tal-UE dwar regola żviluppata bis-sħiħ li teskludi investiment pubbliku li jżid il-valur mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-PST, li ġeneralment tissejjaħ ir-“regola tad-deheb” (18), biex is-sostenibbiltà tad-dejn tkun tista’ tiġi żgurata.

3.10.   Dejn

3.10.1.

Il-KESE, f’konformità mal-Opinjoni preċedenti tiegħu (19), jaqbel mat-tħassib espress fis-SAT li livelli għoljin ta’ dejn pubbliku u privat huma sorsi persistenti ta’ vulnerabilità, l-aktar fiż-żona tal-euro. Id-dejn pubbliku gross naqas mill-ogħla livell tiegħu ta’ 88,1 % tal-PDG fl-2014 sa 81,4 % tal-PDG fl-2018, u għadu ferm ogħla mil-livell tal-2008 u ferm ogħla mill-mira ta’ 60 % tal-PDG. Madankollu, tqabbil internazzjonali juri li l-livelli ta’ dejn pubbliku li huma ogħla minn 60 % tal-PDG mhumiex neċessarjament marbuta ma’ tkabbir ekonomiku li jipprogressa aktar bil-mod. Jidher li t-tnaqqis tad-dejn pubbliku huwa l-eħfef fejn ikun hemm tkabbir ekonomiku rapidu. Għalhekk, l-aqwa protezzjoni kontra l-perikli assoċjati ma’ livelli tad-dejn għoljin hija l-irkupru sħiħ tat-tkabbir ekonomiku permezz ta’ politiki makroekonomiċi antiċikliċi. Barra minn hekk, konsolidazzjoni fiskali li tiffavorixxi t-tkabbir fi żminijiet tajbin tista’ tgħin biex jiġu evitati r-reazzjonijiet avversi tas-suq fi żminijiet ħżiena.

3.10.2.

Id-dejn privat naqas f’dawn l-aħħar snin iżda għadu ’l fuq mil-livell ta’ qabefil-biċċa l-kbira tal-Istati Membri tal-UE. It-tnaqqis fl-ingranaġġ tal-unitajiet domestiċi u tal-kumpaniji huwa anqas twil u anqas diffiċli meta t-tkabbir ekonomiku jkun għoli. Id-destabilizzazzjoni tal-ekonomiji taż-żona tal-euro permezz ta’ suq tad-djar proċikliku għandha tkun immonitorjata mill-qrib u evitata b’mezzi regolatorji biex jiġu evitati l-kriżijiet ekonomiċi.

3.10.3.

It-tnaqqis tad-dejn huwa megħjun minn istituzzjonijiet ta’ kwalità għolja fl-istess livell tal-ekonomiji bl-aqwa rendiment. Dawn jiżguraw l-effiċjenza fis-swieq tal-prodotti, tas-servizzi, tal-finanzi u tax-xogħol, jgħinu biex tinkiseb kwalità adegwata fi ħdan l-amministrazzjoni pubblika, u jappoġġjaw politiki adatti għal pensjonijiet, kompetizzjoni u tassazzjoni.

3.11.   Unjoni Bankarja

3.11.1.

Li kieku jitqiegħdu fil-prattika l-proposti attwali għall-Unjoni Bankarja, dawn ikunu insuffiċjenti meta jitqabblu mal-esperjenza ta’ kriżijiet finanzjarji fil-passat. Għandhom jittieħdu miżuri biex jiġi żgurat li s-swieq tal-kapital dejjem jikbru jiġu ssorveljati kif imiss biex ma jippermettu l-ebda prodott titolizzat tossiku fis-swieq tal-kapital Ewropej, li jista’ jikkontribwixxi għal kriżi finanzjarja oħra. Il-korpi superviżorji fl-Unjoni Ewropea jridu jiżguraw li unjoni tas-swieq kapitali ma tirriżultax f’aċċellerazzjoni tad-delokalizzazzjoni tal-kapital barra minn Stati Membri individwali matul perjodi ta’ stress għas-swieq finanzjarji. Sabiex jiġu żgurati kundizzjonijiet ta’ finanzjament favorevoli għall-ekonomija reali, għandu jiddgħajjef iċ-ċirku vizzjuż negattiv bejn il-banek u r-rati ta’ mgħax sovran. Żewġ partijiet integrali għal dan il-għan huma Skema Ewropea ta’ Assigurazzjoni tad-Depożiti u l-forniment ta’ garanzija ta’ kontinġenza adatta għall-Fond Uniku ta’ Riżoluzzjoni, mill-Mekkaniżmu Ewropea ta’ Stabbiltà. Qabel ma tiġi stabbilita Skema Ewropea ta’ Assigurazzjoni tad-Depożiti, is-self improduttiv għandu jiġi kklerjat mill-karti tal-bilanċ tal-banek parteċipanti sa fejn ikun l-aktar prattikabbli u possibbli.

3.12.   Riformi fiż-żona tal-euro

3.12.1.

L-approfondiment tal-Unjoni Ekonomika u Monetarja (UEM) għandu jiġi implimentat b’aktar immaġinazzjoni u qawwa. Il-proposti għar-riforma tal-UEM u l-governanza tagħha huma attwalment insuffiċjenti biex jipproteġu kontra r-riskji ta’ xokkijietasimmetriċi. Ir-riekwilibriju tal-kontijiet kurrenti preċedenti fuq in-naħa tad-debitur biss għamel ħsara lill-PDG globali taż-żona tal-euro, u kkontribwixxa għall-irkupru bil-mod tagħha wara l-2008. Biex pajjiżi li preċedentement kellhom defiċit fil-kontijiet kurrenti jingħataw aktar spazju biex jespandu l-ekonomiji tagħhom (mil-lat tal-bilanċ fiskali u estern tagħhom), pajjiżi b’surplus fil-kontijiet kurrenti għandhom ikunu inċentivizzati jinvestu aktar kif ukoll iżidu l-pagi u l-benefiċċji soċjali tagħhom biex jappoġġjaw il-konsum privat.

3.12.2.

Il-KESE jħeġġeġ lill-mexxejja Ewropej biex iħaffu l-pass tar-riformi fir-rigward tal-UEM, l-Unjoni Bankarja u l-Unjoni tas-Swieq Kapitali. Madankollu, sakemm iż-żona tal-euro tibqa’ ma jkollhiex baġit komuni li jista’ joħloq pożizzjoni fiskali pożittiva għaż-żona tal-euro fl-intier tagħha, l-istimolu monetarju se jibqa’ neċessarju matul kwalunkwe riċessjoni fil-futur. Bit-tmiem prevedibbli tal-programmi ta’ xiri ta’ assi tal-BĊE fi tmiem l-2018, aħna nirrakkomandaw li l-BĊE jikkunsidra programm ta’ xiri ta’ assi li jista’ jiġi attivat b’ħeffa matul riċessjoni, jekk l-istimolu fiskali ma jimmaterjalizzax ruħu. Il-programm għandu jiġi orjentat lejn l-ekonomija reali u investimenti li jiffavorixxu l-klima.

3.13.   Tassazzjoni ġusta

3.13.1.

Filwaqt li josserva d-diskussjonijiet fi ħdan il-Kummissjoni Ewropea dwar il-fatt li t-tassazzjoni tista’ ssir kwistjoni ta’ votazzjoni b’maġġoranza kwalifikata, il-KESE jkompli jappoġġja enfasi fuq politiki tat-tassazzjoni ġusti. Il-KESE, f’konformità ma’ Opinjonijiet preċedenti, jappoġġja l-iżvilupp ta’ Bażi Komuni Konsolidata għat-Taxxa Korporattiva – li tkun aċċettata b’mod wiesa’ – bħala mezz kif jissaħħaħ is-suq uniku billi jiġu ssemplifikati l-kwistjonijiet relatati mat-taxxa ta’ kumpaniji kbar, u bħala mezz kif jiġi indirizzat l-ippjanar aggressiv tat-taxxa (20). Huwa jilqa’ wkoll b’sodisfazzjon inizjattivi ta’ taxxa diġitali, u jemmen li huwa importanti ħafna li jiġu żviluppati prinċipji ġodda aċċettati globalment dwar kif profitti korporattivi b’konformità mal-ħolqien ta’ valur jiġu attribwiti għal pajjiż tal-UE u kif dawn għandhom jiġu intaxxati b’mod korrispondenti (21). Huwa jilqa’ wkoll b’sodisfazzjon l-importanza li s-SAT jagħti lill-ġlieda kontra l-frodi, l-evażjoni u l-ippjanar aggressiv tat-taxxa, f’konformità ma’ Opinjonijiet preċedenti tal-KESE (22).

3.14.   Riformi strutturali

3.14.1.

Is-SAT jenfasizza għal darb’oħra l-importanza ta’ riformi strutturali, li huma meqjusa bħala ta’ għajnuna fil-ħolqien tal-impjieg u fit-tnaqqis tal-livelli ta’ dejn. Madankollu, għadu mhuwiex ċar x’qed jitfisser b’“riforma strutturali”, li jagħmilha diffiċli li jiġu interpretati dikjarazzjonijiet li r-riformi fil-passat kellhom effetti pożittivi dimostrabbli. F’Opinjonijiet preċedenti, il-KESE ppromova riformi strutturali orjentati lejn l-iżvilupp soċjali u ekonomiku: aktar impjiegi ta’ kwalità aħjar, aċċess aħjar għas-suq tax-xogħol, l-edukazzjoni, it-taħriġ u l-kisba tal-ħiliet, tkabbir sostenibbli, kwalità amministrattiva u istituzzjonali, u sostenibbiltà ambjentali (23). Huwa ressaq l-argument li dawn ir-riformi għandhom ikunu speċifiċi għall-pajjiżi, konsistenti mal-Programmi Nazzjonali ta’ Riforma (PNR) biex jittejjeb il-benessri, u jkunu sostnuti minn appoġġ demokratiku, aktar milli approċċ “wieħed tajjeb għal kulħadd”għall-Istati Membri kollha (24).

3.14.2.

Il-prestazzjoni modesta fit-tkabbir u xi żviluppi fis-suq tax-xogħol reċenti jqajmu dubji dwar il-benefiċċji ta’ xi wħud mill-politiki tal-passat, li ġew introdotti taħt it-tikketta ta’ “riforma strutturali”. L-għadd ta’ impjegati żdied skont domanda dejjem tiżdied, iżda b’deterjoramenti frekwenti fil-kwalità tal-impjieg u b’żidiet fis-segmentazzjoni tas-suq tax-xogħol.

3.14.3.

Ir-riżultati ta’ “riformi strutturali”fil-passat għandhom suġġett ta’ kontroversja. Xi valutazzjonijiet kienu pożittivi, b’rapporti minn xi impjegaturi li jesprimu ċertu grad ta’ sodisfazzjon bir-riformi fis-swieq tax-xogħol (25). Madankollu, hemm ukoll korp sostanzjali ta’ letteratura li jqajjem dubji serji dwar ir-rakkomandazzjonijiet imgħoddija tal-Kummissjoni Ewropea dwar il-politika tas-suq tax-xogħol (26). B’hekk, l-aħħar Strateġija għall-Impjiegi tal-OECD issa targumenta fuq il-bażi ta’ “evidenza ġdida”, li pajjiżi b’politiki u istituzzjonijiet li jippromovu l-kwalità tal-impjiegi, il-kwantità tal-impjiegi u aktar inklużività jkollhom prestazzjoni aħjar minn dawk fejn il-fokus ikun l-aktar fuq it-tisħiħ (jew il-preservazzjoni) tal-flessibbiltà tas-suq (27).

3.14.4.

Il-KESE jtenni l-osservazzjoni tiegħu li s-suċċess jew il-falliment ta’ miżura ta’ riforma partikolari spiss isir evidenti tul perjodu ta’ aktar minn ħames snin (28). Għandha ssir valutazzjoni tal-effetti tal-politiki tal-passat li ġew introdotti bħala “riformi strutturali”, abbażi ta’ evidenza u bl-involviment sħiħ tal-imsieħba soċjali u tas-soċjetà ċivili, bħala bażi biex jiġu infurmati rakkomandazzjonijiet ta’ politika fil-futur (29).

3.15.   Il-pilastru Ewropew tad-drittijiet soċjali

3.15.1.

Il-KESE jilqa’ r-rikonoxximent tal-importanza tal-pilastru soċjali, u jirrepeti l-urġenza li dan isir realtà fid-dawl tal-prestazzjoni ekonomika u soċjali baxxa f’ħafna pajjiżi mill-2008 ’l hawn.

3.15.2.

Il-pilastru soċjali għandu jiġi integrat bis-sħiħ fis-semestru Ewropew. Huwa ma għandux jidher biss bħala anness. It-tabella ta’ valutazzjoni ta’ akkumpanjament tindika l-iskala tal-kompitu fil-futur biex l-UE tikseb “klassifikazzjoni soċjali triple-A”. Huwa ċar li mhux l-Istati Membri kollha kisbu livelli aċċettabbli ta’ introjtu, standards tal-għajxien, sigurtà soċjali, forniment ta’ assistenza soċjali, ksib ta’ edukazzjoni u aċċess diġitali (30).

3.15.3.

Il-Pilastru tad-Drittijiet Soċjali għandu jintuża bħala mezz biex jitkejlu r-rakkomandazzjonijiet li jsiru lill-Istati Membri. L-20 prinċipju tal-Pilastru għandhom jintużaw bħala indikaturi biex jiġi vvalutat is-suċċess tal-pajjiżi fl-integrazzjoni tal-impenn tagħhom fil-konfront tal-Pilastru Soċjali fil-politiki ekonomiċi tagħhom.

3.15.4.

Dan jindika wkoll il-ħtieġa għal mezzi ta’ finanzjament adegwati, inklużi kontribuzzjonijiet mil-livell tal-UE. Kemm il-pjan ta’ investiment tal-UE, jekk jiġi ffinanzjat adegwatament, kif ukoll il-politika ta’ koeżjoni tal-UE jistgħu jikkontribwixxu f’koordinazzjoni mar-rakkomandazzjonijiet speċifiċi għall-pajjiżi. Dan jimplika li tiġi permessa flessibbiltà adatta fil-patt ta’ stabbiltà u tkabbir. Bħall-argument f’Opinjoni preċedenti, dan jimplika wkoll finanzjament kontinwu adegwat għall-politika ta’ koeżjoni mill-baġit tal-UE (31).

3.15.5.

Jeħtieġ li ssir riflessjoni bir-reqqa dwar il-proposta mrwssqa mill-President Juncker fid-Diskors tiegħu dwar l-Istat tal-Unjoni tal-2017 għal Awtorità Ewropea tax-Xogħol. Din tista’ tiżgura l-infurzar effettiv tad-drittijiet tax-xogħol u ta’ sigurtà soċjali tal-UE u tiġġieled il-kompetizzjoni inġusta.

3.15.6.

Minbarra li tintuża bħala gwida għar-rakkomandazzjonijiet ta’ politika, it-tabella ta’ valutazzjoni mehmuża mal-pilastru soċjali għandha tintuża bħala eżempju għal analiżijiet simili tal-prestazzjoni ta’ pajjiżi individwali fil-konfront ta’ politiki ambjentali u tat-tibdil fil-klima, sabiex ikunu jistgħu jiġu vvalutati f’livell ta’ serjetà simili.

3.15.7.

Fid-dawl tal-importanza tal-promozzjoni tat-tkabbir sostenibbli, jiġifieri sostenibbli mil-lat ekonomiku, ambjentali u soċjali, it-titlu tal-Istħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir għandu jinbidel għal Stħarriġ Annwali dwar it-Tkabbir Sostenibbli.

3.16.   Ir-rwol tal-imsieħba soċjali fis-Semestru Ewropew

3.16.1.

Il-gvernijiet tal-Istati Membri, l-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jridu jaqblu dwar riformi nazzjonali essenzjali li jippermettu bl-aqwa mod lill-ekonomiji tagħhom iżommu jew itejbu l-istandards tal-għajxien taċ-ċittadini tagħhom. Għaldaqstant, għandhom jiġu involuti l-inputs tal-uffiċjali lokali tas-Semestru tal-UE, tal-kunsilli fiskali nazzjonali, tal-bordijiet nazzjonali tal-produttività u tal-kumitati soċjali u ekonomiċi nazzjonali. Il-membri tal-KESE wkoll jistgħu jaqdu rwol f’dan il-qasam.

---

(1)  Rapport tal-2019 tal-Forum Ekonomiku Dinji dwar ir-Riskji Globali.

(2)  OECD, Stampa Ġenerali Ekonomika, Novembru 2018: “Editorjal”tal-Ekonomista Prinċipali, u “General Assessment of the Macroeconomic Situation”(Dikjarazzjoni Ġenerali tas-Sitwazzjoni Makroekonomika) p. 43-46.

(3)  Opinjoni addizzjonali tal-KESE dwar il-politika ekonomika taż-żona tal-euro 2018 (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 312).

(4)  COM(2018) 761 final, p. 14.

(5)  COM(2018) 761 final, p. 14.

(6)  COM(2018) 761 final, p. 41.

(7)  Ir-Rapport Konġunt tal-Kummissjoni Ewropea dwar l-Impjiegi 2018 juri li 47,4 % biss tal-persuni b’diżabilità fl-età tax-xogħol huma impjegati fl-UE.

(8)  COM(2018) 770 final, p. 6.

(9)  Ir-Rapport Konġunt tal-Kummissjoni Ewropea dwar l-Impjiegi għall-2018 jindika li huwa aktar probabbli li persuni b’diżabbiltà jitilqu kmieni mill-iskola milli persuni mingħajr diżabbiltajiet, u dan b’10,3 punti perċentwali (abbażi ta’ ċifri mill-2015), u huwa inqas probabbli li dawn jikkompletaw l-edukazzjoni terzjarja meta mqabbla ma’ persuni mingħajr diżabbiltà, u dan bi 13,6 -il punt perċentwali (abbażi ta’ ċifri mill-2015).

(10)  Rapport tal-2019 tal-Forum Ekonomiku Dinji dwar ir-Riskji Globali.

(11)  BloombergNEF – Clean Energy Investment Trends (Xejriet ta’ Investiment fl-Enerġija Nadifa), 3Q 2018

(12)  COM(2018) 773 final.

(13)  Opinjoni tal-KESE dwar il-politika ekonomika taż-żona tal-euro għall-2017 (ĠU C 173, 31.5.2017, p. 33).

(14)  Il-bażi tad-data tal-AMECO (mhux disponibbli bil-Malti).

(15)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-finanzjament tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (ĠU C 262, 25.7.2018, p. 1).

(16)  Opinjoni tal-QEA dwar il-FEIS: proposta bikrija għall-estensjoni u l-espansjoni, p. 21.

(17)  EIB, Statistical Report 2017 (Rapport Statistiku tal-BEI għall-2017).

(18)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-politika ekonomika taż-żona tal-euro (2017), punt 3.4 (ĠU C 81, 2.3.2018, p. 216).

(19)  Opinjoni tal-KESE dwar il-politika ekonomika taż-żona tal-euro (2018) (ĠU C 197, 8.6.2018, p. 33).

(20)  Opinjoni tal-KESE dwar Bażi għat-Taxxa Korporattiva Komuni (Konsolidata) (ĠU C 434, 15.12.2017, p. 58).

(21)  Opinjoni tal-KESE dwar It-tassazzjoni tal-profitti ta’ kumpaniji multinazzjonali fl-ekonomija diġitali (ĠU C 367, 10.10.2018, p. 73).

(22)  Opinjoni tal-KESE dwar “Sistema fiskali favorevoli għal kompetizzjoni ġusta u għat-tkabbir ekonomiku”(ĠU C 434, 15.12.2017, p. 18).

(23)  Pereżempju, titjib fl-ambjent tan-negozju, il-finanzjament ta’ kumpaniji u n-nefqa għar-riċerka u l-iżvilupp; żieda fil-produttività tal-kumpaniji, is-setturi u l-ekonomiji; promozzjoni għall-ħolqien ta’ impjiegi ta’ kwalità tajba b’pagi ogħla, u fl-istess ħin tnaqqis ta’ impjiegi temporanji u instabbli b’pagi baxxi; tisħiħ tan-negozjar kollettiv, u awtonomija tal-imsieħba soċjali ta’ ġo fih, flimkien ma’ djalogu soċjali fil-livell lokali, reġjonali, nazzjonali u Ewropew; riforma tal-amministrazzjonijiet pubbliċi sabiex isiru aktar effettivi għall-iżvilupp ekonomiku u soċjali, u aktar trasparenti għall-pubbliku; promozzjoni tal-kwalità tas-sistemi edukattivi u ta’ taħriġ għall-ħaddiema bil-għan li jkun hemm opportunitajiet indaqs u riżultati għall-gruppi soċjali kollha.

(24)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-finanzjament tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (ĠU C 262, 25.7.2018, p. 1, punt 2.5).

(25)  ECB, Structural policies in the euro area (BĊE, Politiki strutturali fiż-żona tal-euro).

(26)  A. Piasna & M. Myant (edituri) Myths of Employment Deregulation: How it neither creates jobs nor reduces labour market segmentation (Miti tad-Dregolazzjoni tal-Impjiegi: Kif la toħloq l-impjiegi u lanqas tnaqqas is-segmentazzjoni tas-suq tax-xogħol), Brussell, ETUI, 2017.

(27)  Good Jobs for All in a Changing World of Work, The OECD Jobs Strategy (Impjiegi Tajbin għal Kulħadd f’Dinja tax-Xogħol Li Qed Tinbidel, L-Istrateġija tal-Impjiegi tal-OECD), p. 8.

(28)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-Programm REFIT (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 121).

(29)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-Programm REFIT (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 121).

(30)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-finanzjament tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (ĠU C 262, 25.7.2018, p. 1).

(31)  Opinjoni tal-KESE dwar il-Qafas Finanzjarju Pluriennali wara l-2020 (ĠU C 440, 6.12.2018, p. 106).

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill sabiex ikunu jistgħu jitkomplew il-programmi għall-kooperazzjoni territorjali PEACE IV (l-Irlanda - ir-Renju Unit) u għar-Renju Unit - l-Irlanda (l-Irlanda - l-Irlanda ta’ Fuq - l-Iskozja) fil-kuntest tal-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni Ewropea”

(COM(2018) 892 final — 2018/0432 (COD))

(2019/C 190/05)

Relatur ġenerali: Jane MORRICE

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 14.1.2019 Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 15.1.2019
Bażi legali	Artikolu 178 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Opinjoni adottata fil-plenarja	20.2.2019
Sessjoni plenarja Nru	541
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	102/1/0

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-appoġġ kontinwu tal-UE għall-Irlanda ta’ Fuq, partikolarment fir-rigward tal-programmi PEACE u Interreg, lil hinn mill-ħruġ tar-Renju Unit mill-UE, mhuwiex biss essenzjali iżda wkoll kruċjali, kif indikat min-natura diffiċli tad-dibattitu dwar il-fruntiera tar-Renju Unit/tal-Irlanda fin-negozjati tal-Brexit.

1.2.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon kbir il-proposta li jitkompla l-programm PEACE tal-UE fl-Irlanda ta’ Fuq u l-kontej konfinali tal-Irlanda wara l-ħruġ tar-Renju Unit mill-UE. Filwaqt li japprezza l-prijorità mogħtija mill-UE fl-appoġġ għall-proċess ta’ paċi, il-KESE jirrikonoxxi l-kontribut sinifikanti tal-programm PEACE fir-rigward taż-żamma tal-paċi fir-reġjun. Dan huwa skont is-sejbiet tal-Parlament Ewropew f’Settembru 2018 (1), li jiddeskrivu l-programm PEACE bħala mudell għall-bqija tad-dinja.

1.3.

Barra minn hekk, fid-dawl tan-natura destabbilizzanti tal-inċertezza politika, ekonomika u soċjali kkawżata mill-Brexit, huwa essenzjali għall-atturi tas-soċjetà ċivili li l-UE żżomm l-impenn tagħha biex tagħmel dak kollu li tista’ ħalli tiżgura li l-Irlanda ta’ Fuq mhux biss tibqa’ ħielsa minn kunflitti, iżda tkompli fi triqitha lejn ir-rikonċiljazzjoni bl-użu tal-approċċ “minn isfel għal fuq”, trademark tal-UE, għall-bini tal-paċi u r-riżoluzzjoni tal-kunflitti.

1.4.

Il-Programm Ewropew ta’ Paċi u Rikonċiljazzjoni (PEACE) huwa l-aktar strument ta’ valur u ta’ suċċess fil-bini tal-paċi li qatt ġie mħaddem mill-Unjoni Ewropea f’sitwazzjoni ta’ kunflitt. Imwaqqaf b’reazzjoni għal waqfien mill-ġlied fl-Irlanda ta’ Fuq fl-1995, il-programm PEACE investa ’l fuq minn EUR 2 biljun fi proġetti transkomunitarji, transkonfinali u oħrajn ta’ rikonċiljazzjoni fl-24 sena mill-bidu tiegħu.

1.5.

Kif indikat mill-partijiet kollha lill-Ftehim tal-Ġimgħa l-Kbira/ta’ Belfast bħala dak li qed jagħti kontribut sinifikanti għall-proċess tal-paċi, il-Programm PEACE huwa uniku peress li jmur ’il hinn minn kwalunkwe intervent ieħor tal-EU fi ħdan it-territorju tagħha stess. Dan ilaqqa’ flimkien il-partijiet interessati Brittaniċi u Irlandiżi taħt kappa tal-UE bil-għan uniku li jiġi protett il-proċess ta’ paċi u jiġi promoss il-bini tal-paċi fir-reġjun u ’l hinn minnu.

1.6.

L-urġenza tas-sitwazzjoni, maħluqa mill-proċess tal-Brexit u l-ħruġ eventwali tar-Renju Unit, teħtieġ rispons mill-UE għas-salvagwardja tal-proċess ta’ paċi li taqbel mal-ħtiġijiet ġodda tar-reġjun fil-kuntest ta’ wara l-Brexit. Fil-konsolidament tal-appoġġ għat-tkomplija tal-programmi transkonfinali PEACE u Interreg, l-UE qed tagħmel passi importanti fid-direzzjoni t-tajba. Filwaqt li dan huwa impenn li, għal raġunijiet ovvji, jirfed parti vitali tal-appoġġ tal-UE għar-reġjun, hemm aktar x’wieħed jista’ u għandu jagħmel.

1.7.

Il-ħtiġijiet aktar immedjati, kemm matul kif ukoll wara n-negozjati tal-Brexit, se jsiru evidenti hekk kif jiżdiedu t-tensjonijiet fil-komunità u jkun hemm diverġenzi ulterjuri tal-lealtajiet Brittaniċi/Irlandiżi fil-livell tat-triq kif ukoll fuq il-fruntiera. Sinjal ta’ “avvjament” mill-UE jista’ jinkludi impenn biex jiżdied il-finanzjament tal-UE għall-PEACE fiċ-ċiklu li jmiss u għall-post ta’ Ċentru Ewropew għall-Paċi u r-Rikonċiljazzjoni f’Belfast, kif propost f’rapporti preċedenti tal-KESE/PE/KE (2). Dan ikun dimostrazzjoni konkreta tal-impenn fit-tul tal-UE għall-proċess ta’ paċi.

2.   Sfond

2.1.

Filwaqt li jirrikonoxxi l-gravità u s-sensittività tas-sitwazzjoni fl-Irlanda ta’ Fuq, l-ewwel programm PEACE fittex li joħloq strument, li jinkludi kollox, li pprova jkisser l-ostakli bejn komunitajiet ostili u mifruda. Imwaqqaf b’konsultazzjoni mal-partijiet interessati mis-setturi politiċi, amministrattivi u volontarji, il-programm PEACE huwa approċċ minn isfel għal fuq li jinvolvi b’mod attiv lil dawk l-aktar vulnerabbli fis-soċjetà, inklużi t-tfal, in-nisa, il-vittmi u l-protagonisti tal-kunflitt.

2.2.

Permezz ta’ sensiela ta’ interventi, ġew stabbiliti organizzazzjonijiet ta’ bażi taħt PEACE 1 biex jaħdmu flimkien ma’ “oħrajn” billi jqiegħdu l-kontroll u d-distribuzzjoni tal-maġġoranza vasta tal-finanzjament tal-UE f’idejn il-gruppi u l-kunsilli lokali. Il-programm PEACE inċentiva proġetti li jindirizzaw il-bini tal-paċi, ir-riżoluzzjoni tal-kunflitti, il-fehim kondiviż, it-trawma u l-kwistjonijiet ta’ legat. Is-suċċessi tal-programm PEACE huma bosta, u l-kontribut li għamel biex jiġu stabbiliti l-pedamenti għall-ftehim ta’ paċi tal-1998 ma jistax jiġi sottovalutat. Attwalment, PEACE qed jitħaddem mill-Korp Speċjali għall-Programmi tal-UE (SEUPB), organizzazzjoni transfruntiera tar-Renju Unit/tal-Irlanda mwaqqfa permezz tal-ftehim li permezz tiegħu jopera kull finanzjament tal-paċi u transkonfinali tal-UE.

2.3.

Il-kontinwazzjoni tal-programm PEACE hija vitali sabiex jiġi żgurat li r-reġjun ma jaqax lura f’kunflitt meta jaffaċċja l-isfidi ta’ lealtajiet mifruda li jistgħu jmorru għall-agħar wara l-Brexit, kif indikaw it-tensjonijiet, li kienu evidenti matul in-negozjati. Il-kontinwazzjoni ta’ PEACE issa hija aktar kruċjali milli qatt kienet mill-1998 ’il hawn. L-impenn fin-negozjati tal-Brexit biex jitħares il-Ftehim tal-Ġimgħa l-Kbira/ta’ Belfast u biex jiġi żgurat li ma jkunx hemm “fruntiera fiżika” huwa milqugħ u PEACE jista’ jkollu rwol kruċjali fl-appoġġ ta’ kwalunkwe tranżizzjoni. Il-kwistjoni tal-fruntiera Irlandiża se tibqa’ l-aktar aspett ta’ sfida tal-Brexit ’il hinn min-negozjati attwali, u għalhekk il-programmi transkonfinali PEACE u Interreg u d-djalogu kontinwu bejn ir-Renju Unit u l-Irlanda huma kemm essenzjali kif ukoll kritiċi.

3.   Rakkomandazzjonijiet ġenerali

3.1.

Għandu jiġi kkunsidrat titjib għat-tiġdid tal-inizjattiva mill-2020, magħruf bħala PEACE Plus. Dawn jistgħu jiġu kategorizzati f’ħames oqsma ewlenin.

3.1.1.

Enfasi akbar fuq il-promozzjoni ta’ soċjetà kondiviża permezz ta’ sforzi transkomunitarji ġenwini. Iż-żieda fl-appoġġ għall-edukazzjoni integrata u l-promozzjoni tal-midja, l-iskambju transkonfinali kulturali u sportiv għandhom ikunu fost l-oqsma ta’ prijorità. Barra minn hekk, kif evidenzjat mill-bosta ħitan ta’ “paċi” li jifirdu s-soċjetajiet segregati, il-ħidma fuq it-titjib immexxi mill-komunità fir-rigward tal-ambjent fiżiku u soċjali għandha tingħata prijorità.

3.1.2.

L-appoġġ għall-proġetti ta’ “identità waħda” għandu jintuża biss biex tinbena l-fiduċja fil-komunitajiet segregati jekk dan iservi bħala tranżizzjoni ġenwina lejn interazzjoni mal-“oħrajn”. Il-problema tal-finanzjament ta’ PEACE, skont kummentatur magħruf, hija “wisq karrotti u qasba qasira żżejjed”.

3.1.3.

L-attivitajiet ta’ komunikazzjoni relatati ma’ PEACE ma jissodisfawx ir-rekwiżiti essenzjali biex jiżguraw li ċ-ċittadini jkunu kompletament konxji mir-rwol tal-UE. Qed isiru sforzi mill-SEUPB, iżda għandu jsir aktar xogħol mill-Kummissjoni Ewropea, id-dipartimenti tal-gvern, dawk li jinfluwenzaw u oħrajn sabiex tiġi rikonoxxuta, spjegata u magħrufa l-parti li taqdi l-UE permezz tal-użu tal-“marka” WhiteDove biex jiġu simbolizzati l-proġetti PEACE, iffinanzjati mill-UE.

3.1.4.

Proċessi ċari ta’ monitoraġġ u ta’ evalwazzjoni biex jiġi żgurat li l-eżiti jitkejlu wkoll skont in-natura trasformattiva tagħhom u mhux biss fuq il-kapaċità tal-esperti li jimmarkaw il-kaxxi. Xi gruppi ta’ komunitajiet żgħar, li jinsabu l-aktar fil-bżonn ta’ appoġġ, iddeskrivew il-finanzjament tal-UE bħala “li ma jiġġustifikax l-isforz” u pressjoni sostanzjali fuq riżorsi umani prezzjużi li ma jaffordjawx jitilfu.

3.1.5.

Skont riżoluzzjoni tal-2018 adottata mill-Parlament Ewropew (3), PEACE għandu jkun il-mudell tal-UE promoss għall-kisba ta’ paċi dejjiema f’partijiet oħrajn tal-Ewropa u madwar id-dinja. Dan jaqbel ma’ Opinjoni tal-KESE li tipproponi inizjattiva mmexxija mill-UE għall-bini tal-paċi globali, fuq il-mudell ta’ PEACE, u li joħloq perkors Ewropew ta’ paċi mill-Irlanda ta’ Fuq sa Nikosija. Magħruf bħala WhiteDoveWay, dan isegwi l-perkors tal-pellegrin Irlandiż Columbanus, li jestendi tul it-Triq tal-Front tal-Punent, jgħaddi mill-Balkani, biex jgħaqqad iż-żewġ gżejjer mifrudin fuq iż-żewġ naħat tal-Ewropa. (4)

3.2.

Filwaqt li d-direzzjoni ewlenija għat-titjib ta’ ċerti aspetti ta’ PEACE tista’ tiġi minn “Brussell”, il-PEACE Plus 2020 il-ġdid jipprovdi opportunità għall-involviment mill-ġdid mas-soċjetà ċivili biex jittejbu l-għanijiet u l-valuri tal-UE fl-Irlanda ta’ Fuq. Dan m’għandux iżid il-burokrazija, iżda jservi biex jibni l-fiduċja u l-fehim tar-rwol tal-UE b’appoġġ għall-paċi u r-rikonċiljazzjoni.

3.3.

Proċess ta’ konsultazzjoni, simili għal dak stabbilit mill-eks-President tal-Kummissjoni Ewropea, Jacques Delors, għal PEACE 1 fl-1994, għandu jsir bħala mezz mhux biss biex tiżdied is-“sjieda” tal-komunità għall-bini tal-paċi iżda wkoll biex jippermetti tagħlim kondiviż. Ir-replikar tat-task force stabbilita mis-Sur Delors qabel ħalla l-kariga jista’ jitmexxa mill-President Juncker, b’ħidma mat-tliet MEPs tal-Irlanda ta’ Fuq u s-segretarju ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea, b’ħidma flimkien mat-task force attwali tal-Kummissjoni, f’kooperazzjoni mal-SEUPB u l-kapijiet tal-Uffiċċji tal-Kummissjoni Ewropea f’Belfast, Dublin u Londra.

4.   Rakkomandazzjonijiet speċifiċi ewlenin għaċ-ċiklu ta’ finanzjament PEACE wara l-2020

—	Għandha tingħata aktar importanza lill-proġetti li jiffukaw fuq l-integrazzjoni, kemm ta’ impenji ta’ “identità waħda” kif ukoll dawk transkomunitarji. Il-programmi kollaborattivi huma ppreferuti.

—	It-tul ta’ ħajja tal-programm PEACE għandu jiġi estiż. It-trasformazzjoni tal-kunflitt se tieħu ż-żmien u teħtieġ impenn aktar fit-tul miċ-ċikli ta’ finanzjament attwali.

—	Għandha titqies ir-rakkomandazzjoni li l-proġetti futuri ta’ PEACE ffinanzjati mill-UE jġorru s-simbolu White Dove mal-bandiera tal-UE u l-kliem “iffinanzjat mill-programm PEACE tal-UE”.

—	Il-korpi ta’ monitoraġġ tal-programm PEACE għandhom ikomplu jinkludu rappreżentanti tas-soċjetà ċivili, iżda mhux biss l-aktar atturi konvenjenti jew li ilhom stabbiliti. Hemm ħtieġa għal sforz akbar biex l-atturi fi ħdan il-komunitajiet jiġu megħjuna jikbru.

—	Għandha tingħata kunsiderazzjoni għall-ħolqien ta’ kumitati lokali taħt il-kappa ta’ PEACE biex jikkollaboraw mal-kunsilli, l-Assemblea u entitajiet oħrajn li jieħdu d-deċiżjonijiet.

—	Il-promozzjoni tal-kunċett ta’ “WhiteDoveWay”, il-bini ta’ netwerks għal dawk li jaħdmu għall-paċi fl-Ewropa kollha, l-użu ta’ “rakkont ta’ stejjer” biex tiżdied il-kuxjenza dwar il-kunflitti u biex iċ-ċittadini jiġu involuti b’mod attiv fil-perkors tal-paċi.

—

L-affermazzjoni mill-ġdid tal-impenn oriġinali għal Ċentru Ewropew għall-Paċi fl-Irlanda ta’ Fuq, b’rabtiet ma’ ċentru f’Nikosija bħala ċentri għat-trasferiment tal-bini tal-paċi reali prattiku dinji fi ħdan l-Ewropa u madwar id-dinja, l-iżgurar tal-għarfien miksub b’diffikulatjiet matul il-proċess ta’ paċi kollu fl-Irlanda ta’ Fuq u f’postijiet oħrajn ikompli jservi ta’ benefiċċju f’soċjetajiet f’kunflitt u li għaddew minn kunflitt.

---

(1)  Il-President tal-Kunsill Ewropew Donald Tusk: “Mhux se nissugraw il-paċi jew inpoġġu data ta’ skadenza fuq ir-rikonċiljazzjoni ... tuna garanzija kredibbli għall-paċi fl-Irlanda ta’ Fuq, u r-Renju Unit joħroġ mill-UE bħala ħabib ta’ fiduċja.”

(2)  Ara l-Opinjoni tal-KESE SC/029 - Il-proċess ta’ paċi fl-Irlanda ta’ Fuq, adottata fit-22 ta’ Ottubru 2008 (ĠU C 100, 30.4.2009, p. 100).

(3)  Riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew tal-11 ta’ Settembru 2018 dwar L-impatt tal-politika ta' koeżjoni tal-UE fuq l-Irlanda ta' Fuq

(4)  Ara l-Opinjoni tal-KESE dwar The White Dove Way – Proposta għal strateġija mmexxija mill-UE għall-bini tal-paċi globali – għadha ma ġietx ippubblikata fil-Ġurnal Uffiċjali.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar ċerti aspetti tas-sikurezza tal-avjazzjoni fir-rigward tal-ħruġ tar-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq mill-Unjoni”

(COM(2018) 894 final – 2018/0434 (COD))

(2019/C 190/06)

Rapporteur-general: Thomas McDONOGH

Konsultazzjoni	Il-Parlament Ewropew, 14.1.2019 Il-Kunsill, 14.1.2019
Bażi legali	Artikolu 100(2) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni responsabbli	Sezzjoni Speċjalizzata għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Deċiżjoni tal-Bureau	22.1.2019
Adottata fil-plenarja	20.2.2019
Sessjoni plenarja Nru	541
Riżultat (favur/kontra/astensjonijiet)	79/0/0

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1

Il-KESE kemm-il darba enfasizza li l-avjazzjoni internazzjonali tista’ biss tassumi r-rwol tagħha bħala faċilitatur għat-tkabbir ekonomiku b’mod sostenibbli, jekk jinżammu l-ogħla livelli ta’ sikurezza. Prerekwiżiti għas-sigurtà huma standards uniformi li huma implimentati mill-partijiet interessati kollha u mmonitorjati minn aġenziji awtorizzati. Il-Brexit jista’ jipperikola tali standards u applikazzjoni uniformi fl-Ewropa fil-qasam tas-sikurezza tal-avjazzjoni, minħabba li r-regolamenti rilevanti tal-UE ma jistgħux jibqgħu japplikaw għall-partijiet ikkonċernati tal-avjazzjoni tar-Renju Unit minn Marzu 2019.

1.2

L-Abbozz ta’ Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) biex tiġi żgurata konnettività bażika tal-ajru (TEN/689), u din l-Opinjoni għandha titqies bħala evalwazzjoni ta’ aspetti speċifiċi tal-istess inizjattiva regolatorja tal-Kummissjoni Ewropea (il-Kummissjoni). Is-suppożizzjoni sottostanti taż-żewġ Abbozzi ta’ Opinjonijiet hija li l-bażi legali għall-attività tal-avjazzjoni fis-Suq Uniku tal-Avjazzjoni, ir-Regolament (KE) Nru 1008/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (1), u Regolamenti oħra tal-UE li jirregolaw aspetti differenti rilevanti għall-avjazzjoni, bħal b’mod partikolari, ir-Regolament (UE) 2018/1139 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (2), kif ukoll atti adottati skont ir-Regolament (KE) 216/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (3), mhux se jibqgħu japplikaw għal-linji tal-ajru rreġistrati fir-Renju Unit wara li r-Renju Unit joħroġ mill-Unjoni Ewropea (Brexit).

1.3

Sabiex wara d-29 ta’ Marzu 2019 titnaqqas l-inċertezza legali u l-instabbiltà tal-ippjanar, ġie nnegozjat Ftehim dwar il-Ħruġ bejn l-UE u r-Renju Unit sabiex il-gvern tar-Renju Unit ikun jista’ jistabbilixxi liġi nazzjonali u miżuri regolatorji bħala l-qafas regolatorju futur għas-settur tal-avjazzjoni tar-Renju Unit. Il-Ftehim dwar il-Ħruġ, madankollu, għadu ma ġiex ratifikat mill-Parlament tar-Renju Unit. Fil-kuntest ta’ pjan ta’ azzjoni ta’ kontinġenza żviluppat fis-sajf tal-2018, il-Kummissjoni għalhekk abbozzat, fost l-oħrajn, Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar ċerti aspetti tas-sikurezza tal-avjazzjoni fir-rigward tal-ħruġ tar-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq mill-Unjoni (Regolament).

1.4

Fil-każ ta’ nuqqas ta’ kwalunkwe bażi legali oħra, mhuwiex ċar jekk iċ-ċertifikati maħruġa mir-Renju Unit skont il-liġi tal-UE humiex se jibqgħu validi, kif il-linji tal-ajru rreġistrati fir-Renju Unit jistgħu jiksbu ċ-ċertifikazzjoni meħtieġa mit-30 ta’ Marzu 2019, u kif il-kumpaniji tat-tiswija u l-manutenzjoni fir-Renju Unit jistgħu jkomplu jwasslu l-partijiet tal-bdil u s-servizzi bil-liċenzjar kif meħtieġ mil-liġi tal-UE. Sabiex jiġu solvuti dawn il-kwistjonijiet u tiġi stabbilita bażi legali biex tiġi żgurata tranżizzjoni bla xkiel għall-applikazzjoni tal-liġi tar-Renju Unit, huwa meħtieġ b’mod urġenti Regolament ta’ kontinġenza, jekk il-Ftehim dwar il-Ħruġ ma jiġix adottat.

1.5

Għalkemm il-partijiet interessati jistgħu, f’ħafna każijiet, isolvu kwistjonijiet relatati mal-validità kontinwa taċ-ċertifikati billi jirrikorru għal awtorità tal-avjazzjoni ċivili tal-UE27, jew japplikaw għal ċertifikat ta’ pajjiż terz maħruġ mill-Aġenzija Ewropea tas-Sikurezza tal-Avjazzjoni (EASA), hemm każijiet fejn tali mitigazzjoni mhijiex possibbli. Dawn is-sitwazzjonijiet jistgħu jiġu solvuti biss jekk tiġi stabbilita bażi legali.

1.6

Miżuri ta’ kontinġenza huma meħtieġa bħala kwistjoni ta’ urġenza, iżda r-regolament tal-UE għandu jsir effettiv biss biex isolvi kwistjonijiet ta’ sikurezza relatati mal-avjazzjoni li altrimenti ma setgħux jiġu solvuti. Ir-Regolament għandu għalhekk ikun ta’ natura temporanja sakemm ir-Renju Unit ikun stabbilixxa aġenziji nazzjonali u leġislazzjoni nazzjonali li tassumi r-rwol ta’ aġenzija tas-sikurezza.

1.7

Il-KESE jfaħħar lill-Kummissjoni għal din l-inizjattiva regolatorja li tirrikonoxxi problemi speċifiċi li jistgħu jinqalgħu f’każ ta’ xenarju mingħajr ebda ftehim fil-qasam tas-sikurezza tal-avjazzjoni. Ir-Regolament se jipprovdi lis-settur bil-garanziji meħtieġa li l-proċess ta’ ċertifikazzjoni ma jkunx ipperikolat waqt it-tranżizzjoni tar-Renju Unit minn Stat Membru għall-istatus ta’ pajjiż terz. Bl-istess mod, il-pubbliku li jivvjaġġa se jingħata l-assigurazzjoni, li l-operazzjonijiet sikuri se jiġu pprovduti għal wara d-29 ta’ Marzu 2019.

1.8

Il-KESE jaqbel mal-argument tal-Kummissjoni li l-għan tar-Regolament mhuwiex li jiġi estiż l-istatus quo, iżda li jiġu previsti miżuri ta’ kontinġenza li huma meqjusa bħala urġenti sabiex tittaffa l-ħsara possibbli fl-ivvjaġġar bl-ajru bejn l-UE u r-Renju Unit. Ir-Regolament propost japplika biss b’mod temporanju biex is-settur ikun jista’ jkompli jaderixxi mal-ogħla standards ta’ sikurezza.

1.9

Il-KESE jħeġġeġ lir-Renju Unit jikkonkludi ftehimiet bilaterali dwar is-sikurezza kemm jista’ jkun malajr mal-UE u ma’ pajjiżi terzi oħra sabiex jiġi stabbilit il-kunsens meħtieġ dwar ir-rikonoxximent reċiproku ta’ ċertifikati maħruġa mir-Renju Unit u minn dawn il-partijiet l-oħra.

2.   Kuntest regolatorju

2.1   Ftehimiet internazzjonali

2.1.1

Għadd ta’ ftehimiet relatati mal-avjazzjoni mdaħħla mill-UE f’isem l-Istati Membri għandhom bżonn jiġu replikati mir-Renju Unit wara l-Brexit. Fir-rigward tal-MRO (manutenzjoni, tiswija u tiġdid), il-manifattura tal-avjazzjoni, il-faċilitajiet ta’ tiswija kif ukoll l-istandards tas-sikurezza, l-aktar ftehim importanti huwa l-ftehim bilaterali dwar is-sikurezza tal-avjazzjoni bejn l-UE u l-Istati Uniti (BASA).

2.1.2

Skont dan il-ftehim l-aġenziji tas-sigurtà taż-żewġ naħat, l-Amministrazzjoni Federali tal-Avjazzjoni (FAA) u l-Aġenzija Ewropea tas-Sikurezza tal-Avjazzjoni (EASA) rispettivament, jaċċettaw b’mod reċiproku l-proċessi taċ-ċertifikazzjoni u tal-approvazzjoni ta’ xulxin; hemm bżonn approvazzjoni waħda biss. Fil-każ tar-Renju Unit, l-FAA mhux se tkun tista’ tiddependi fuq spezzjonijiet mill-Awtorità tal-Avjazzjoni Ċivili (CAA) tar-Renju Unit ta’ stazzjonijiet tat-tiswija liċenzjati tal-FAA fir-Renju Unit. Ikunu meħtieġa spezzjonijiet tal-FAA, kif ukoll l-approvazzjoni tas-CAA.

2.1.3

Peress li l-BASA spiss jirreferi għall-Istati Membri tal-UE, ir-Renju Unit jista’ biss jippreżerva l-istatus quo jekk l-Istati Uniti jaqblu li jittrattaw lir-Renju Unit daqslikieku kien għadu membru tal-UE matul il-perjodu ta’ tranżizzjoni u jikkonkludu BASA separat mar-Renju Unit. Għalkemm legalment għadu qed jiġi diskuss, ftehim bħal dan ikun jeħtieġ il-kunsens tal-UE, jekk se tidħol fis-seħħ matul il-perjodu ta’ tranżizzjoni - Deċiżjoni tal-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja dwar il-ftehim ta’ kummerċ ħieles bejn l-UE u Singapore: distinzjoni bejn ftehimiet dwar it-trasport ta’ passiġġieri u merkanzija, minn ftehimiet dwar servizzi bħall-manutenzjoni u t-tiswija. Ftehimiet dwar dan tal-aħħar jaqgħu taħt il-politika kummerċjali komuni, u għalhekk kompetenza esklużiva tal-UE: għalhekk, sostituzzjoni tal-BASA bejn l-UE u l-Istati Uniti minn UK-US BASA teħtieġ il-kunsens tal-UE. Dan x’aktarx li jiġri, minħabba li l-għan tal-Ftehim dwar il-Ħruġ kien li jiffaċilita t-tranżizzjoni b’mod ordnat.

2.1.4

Ir-Renju Unit ħabbar li għaddejjin negozjati mal-Istati Uniti, il-Brażil u l-Kanada dwar il-BASA bilaterali; il-finalizzazzjoni ta’ dawn se tkun diffiċli fin-nuqqas ta’ ftehim ta’ sikurezza bejn l-UE u r-Renju Unit, partikolarment kwalunkwe ftehim dwar l-istatus tar-Renju Unit fl-EASA.

2.2   EASA

2.2.1

Wara l-Brexit, ir-Renju Unit jista’ japplika għal xi forma ta’ sħubija assoċjata mal-EASA biex iżomm il-vantaġġi tar-rikonoxximent reċiproku bejn l-UE u l-Istati Uniti u biex jiżgura ċ-ċarezza fir-rigward tal-istandards tas-sikurezza li għandhom jiġu applikati mir-Renju Unit. Bħala parti mill-Konvenzjoni ta’ Chicago, ir-Renju Unit ikun applikant validu għas-sħubija assoċjata mal-EASA; madankollu jkollu japplika l-liġi tal-avjazzjoni rilevanti tal-UE.

2.3   Is-sikurezza tal-avjazzjoni f’każ ta’ “hard Brexit”

2.3.1

Biex ittaffi l-possibbiltà ta’ interruzzjonijiet sħaħ ta’ traffiku tal-ajru bejn l-UE u r-Renju Unit fix-xenarju mingħajr ftehim dwar il-Ħruġ irratifikat, il-Kummissjoni adottat żewġ proposti għal regolamenti: l-ewwel nett tiżgura l-forniment ta’ ċerti servizzi tal-ajru bejn ir-Renju Unit u l-UE u testendi l-validità ta’ ċerti liċenzji eżistenti, rispettivament. L-ambitu tal-konnettività bażika bl-ajru huwa indirizzat f’Opinjoni oħra tal-KESE – TEN/689.

2.3.2

It-tieni proposta għal Regolament dwar ċerti aspetti tas-sikurezza tal-avjazzjoni fir-rigward tal-Brexit tikkonċerna l-estensjoni tal-validità għaċ-ċertifikati għal ċerti prodotti, partijiet, tagħmir u kumpaniji ajrunawtiċi. Filwaqt li xi rimedji huma applikabbli għall-partijiet interessati f’dan ir-rigward fil-forma ta’ bdil għal AAK tal-UE jew it-tressiq ta’ applikazzjoni bikrija lill-EASA għal ċertifikati ta’ pajjiżi terzi, mhux it-tfixkil possibbli kollu jista’ jittaffa minn dawk il-miżuri.

2.3.3

L-urġenza li jiġu pprovduti perjodi ta’ validità estiża hija marbuta mill-qrib mal-fatt li r-Renju Unit ikollu jieħu f’idejh ir-responsabbiltajiet li qabel kienu mogħtija lill-EASA, sabiex ikun jista’ joħroġ liċenzji mill-ġdid. Min-naħa tagħha, l-EASA tista’ toħroġ biss ċerti ċertifikati abbażi ta’ liċenzja ta’ pajjiż terz (4). Għalhekk, il-validità estiża sservi biex tagħlaq il-ħin li tieħu biex l-EASA u l-operaturi joħorġu ċerti ċertifikati skont l-istatus tal-pajjiż terz il-ġdid tar-Renju Unit.

3.   Kontenut tar-Regolament propost

3.1

Ir-Regolament propost ikopri firxa ta’ ċertifikati validi qabel id-data tal-ħruġ, iżda ġeneralment jagħmel differenza bejn iċ-ċertifikati maħruġa mill-EASA lil persuni fiżiċi jew ġuridiċi bil-post ewlieni tan-negozju tagħhom fir-Renju Unit, u dawk maħruġa minn persuni fiżiċi jew ġuridiċi ċċertifikati mill-awtorità kompetenti tar-Renju Unit (5).

3.2

L-ewwel ċertifikati huma prinċipalment ċertifikati tat-tip u ċertifikati ristretti tat-tip, approvazzjoni tal-bidliet jew supplimenti għal dawk iċ-ċertifikati, approvazzjonijiet ta’ tiswija, awtorizzazzjonijiet ta’ Ordni ta’ Standard Tekniku Ewropew, kif ukoll approvazzjonijiet ta’ organizzazzjoni tad-disinn (6). Dawn iċ-ċertifikati se jibqgħu validi għal 9 xhur, bil-possibbiltà ta’ estensjoni skont aktar atti delegati mill-Kummissjoni (7).

3.3

Iċ-ċertifikati tal-aħħar għandhom x’jaqsmu l-aktar ma’ ċertifikati ta’ rilaxx għall-prodotti, partijiet u tagħmir, it-tlestija tal-manutenzjoni, u reviżjoni tal-ajrunavigabbiltà (8). Dawk iċ-ċertifikati jibqgħu validi biex jiżguraw l-użu kontinwu tal-partijiet u t-tagħmir tal-prodotti f’inġenji tal-ajru jew bħala inġenji tal-ajru (9). Barra minn hekk, ir-regolament propost jiżgura li l-awtoritajiet tal-Istati Membri tal-UE jew l-EASA jikkunsidraw l-eżamijiet tal-organizzazzjonijiet ta’ taħriġ li qabel kienu sorveljati mill-awtorità kompetenti tar-Renju Unit (10).

3.4

Minħabba li l-invalidità taċ-ċertifikati ma tħallix impatt biss fuq it-tqegħid fis-suq ta’ prodotti tal-avjazzjoni iżda l-użu attwali tagħhom, il-validità kontinwa tal-liċenzji hija imperattiva, fejn l-unika alternattiva vijabbli hija li tirriloka, pereżempju, il-produzzjoni ta’ prodotti tal-avjazzjoni lejn il-ġurisdizzjonijiet tal-UE biex jiġi evitat l-intervall taż-żmien għall-ħruġ ta’ ċertifikati ta’ pajjiżi terzi.

3.5

L-importanza tal-miżura hija enfasizzata aktar minn għadd li huwa ta’ spiss limitat ta’ produtturi għal ċerti komponenti ta’ inġenji tal-ajru. Madankollu, il-fatt li mhux se jkun hemm ħruġ ta’ ċertifikati tat-tip ġodda, eż. ċertifikati tat-tip, li jistgħu jfixklu b’mod sinifikanti l-operazzjonijiet ta’ dawk il-kumpaniji li ma jistgħux ibiddlu ċ-ċertifikazzjoni lejn il-ġurisdizzjonijiet tal-UE, u b’hekk il-klijenti tagħhom li jistgħu jkunu dipendenti fuq prodotti speċifiċi u ċ-ċertifikazzjoni tagħhom, jibqa’ fattur li jista’ jikkawża tfixkil.

4.   Osservazzjonijiet speċifiċi

4.1   Tħassib imqajjem mill-partijiet interessati

4.1.1

Il-partijiet interessati tal-avjazzjoni jirrikonoxxu l-ħtieġa urġenti li jiżguraw li dan is-settur ikun jista’ jkompli jopera b’mod sikur. Ir-Regolament propost jipprovdi kontinġenza suffiċjenti; pjattaforma ta’ tranżizzjoni ffukata sew u għal żmien limitat.

4.1.2

Skont xi partijiet interessati msemmija waqt it-tħejjija ta’ din l-Opinjoni, l-Artikoli 5, 6, 7 u 8 tar-Regolament għandhom jirreferu mhux biss għad-detenturi taċ-ċertifikati iżda għall-persuni ġuridiċi jew fiżiċi li joħorġu ċ-ċertifikati. Dan jipprovdi ċertezza legali lill-partijiet kollha involuti fil-proċess ta’ ċertifikazzjoni, li l-istatus quo jiġi estiż lil hinn mid-29 ta’ Marzu 2019.

4.1.3

Il-KESE jaqbel mal-argument tal-Kummissjoni li l-għan tar-Regolament mhuwiex li jiġi estiż l-istatus quo, iżda li jiġu previsti miżuri ta’ kontinġenza li huma meqjusa bħala urġenti sabiex tittaffa l-ħsara possibbli għas-settur. Il-partijiet interessati kienu konxji mid-diskussjonijiet dwar il-Brexit, iżda f’kull każ ma jistgħux jirrikorru huma stess għal azzjonijiet alternattivi biex itaffu l-effetti tal-Brexit fuq is-sikurezza tal-avjazzjoni. Għalhekk huma jeħtieġu assigurazzjonijiet ta’ ċertezza legali. Dan mhuwiex il-każ għall-emittenti taċ-ċertifikati fil-forma ta’ Regolament tal-UE biex dawn jingħataw b’mod espliċitu ċ-ċertezza legali taċ-ċertifikazzjoni kontinwa. Din iċ-ċertezza se tiġi pprovduta permezz ta’ leġislazzjoni nazzjonali ġdida fir-Renju Unit.

4.1.4

Il-KESE jfaħħar lill-Kummissjoni għal din l-inizjattiva regolatorja li tirrikonoxxi problemi speċifiċi li jistgħu jinqalgħu f’każ ta’ xenarju mingħajr ħruġ fil-qasam tas-sikurezza tal-avjazzjoni. Ir-Regolament se jipprovdi lis-settur bil-garanziji meħtieġa li l-proċess ta’ ċertifikazzjoni ma jkunx ipperikolat waqt it-tranżizzjoni tar-Renju Unit minn Stat Membru għall-istatus ta’ pajjiż terz. Bl-istess mod, il-pubbliku li jivvjaġġa se jingħata l-assigurazzjoni, li l-operazzjonijiet sikuri se jiġu pprovduti għal wara d-29 ta’ Marzu 2019.

4.1.5

Il-KESE japprova bis-sħiħ dan l-approċċ u jħeġġeġ lill-Partijiet biex jikkonkludu malajr kemm jista’ jkun ftehim bilaterali dwar is-sikurezza tal-ajru biex jikkonkludu b’kunsens reċiproku kif l-aġenziji tas-sikurezza taż-żewġ naħat se jikkooperaw fil-futur biex jiżguraw implimentazzjoni armonizzata tal-miżuri tas-sikurezza madwar l-Ewropa.

4.1.6

Il-KESE jħeġġeġ ukoll lir-Renju Unit biex jikkonkludi BASA bis-setgħat ekonomiċi ewlenin, b’mod partikolari l-Istati Uniti, sabiex tinżamm il-kontinwità u l-koerenza mal-miżuri ta’ sikurezza segwiti s’issa fis-suq tal-Atlantiku tat-Tramuntana.

---

(1)  Ir-Regolament (KE) Nru 1008/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill ta’ l- 24 ta’ Settembru 2008 dwar regoli komuni għall-operat ta’ servizzi ta’ l-ajru fil-Komunità (ĠU L 293, 31.10.2008, p. 3).

(2)  Ir-Regolament (UE) 2018/1139 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-4 ta' Lulju 2018 dwar regoli komuni fil-qasam tal-avjazzjoni ċivili u li jistabbilixxi Aġenzija tas-Sikurezza tal-Avjazzjoni tal-Unjoni Ewropea, u li jemenda r-Regolamenti (KE) Nru 2111/2005, (KE) Nru 1008/2008, (UE) Nru 996/2010, (UE) Nru 376/2014 u d-Direttivi 2014/30/UE u 2014/53/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, u li jħassar ir-Regolamenti (KE) Nru 552/2004 u (KE) Nru 216/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill u r-Regolament tal-Kunsill (KEE) Nru 3922/91 (ĠU L 212, 22.8.2018, p. 1).

(3)  Ir-Regolament (KE) Nru 216/2008 Tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill ta' l- 20 ta' Frar 2008 dwar regoli komuni fil-kamp ta' l-avjazzjoni ċivili u li jistabblixxi Aġenzija Ewropea tas-Sikurezza ta' l-Avjazzjoni, u li jħassar id-Direttiva tal-Kunsill 91/670/KEE, ir-Regolament (KE) Nru 1592/2002 u d-Direttiva 2004/36/KE (ĠU L 79, 19.3.2008, p. 1).

(4)  Ir-Regolament 2018/1139, Artikolu 68.

(5)  COM(2018) 894 final, Artikolu 1(2).

(6)  COM(2018) 894 final, Anness I Taqsima 1.

(7)  COM(2018) 894 final, Artikolu 3.

(8)  COM(2018) 894 final, Anness I Taqsima 2.

(9)  COM(2018) 894 final, Artikolu 4.

(10)  COM(2018) 894 final, Artikolu 5.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar regoli komuni biex tiġi żgurata konnettività bażika fl-ajru fir-rigward tal-ħruġ tar-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq mill-Unjoni”

(COM(2018) 893 final — 2018/0433 (COD))

(2019/C 190/07)

Relatur ġenerali: Jacek KRAWCZYK

Konsultazzjoni	Il-Parlament Ewropew, 14.1.2019 Il-Kunsill, 14.1.2019
Bażi legali	L-Artikoli 100(2) u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Deċiżjoni tal-Bureau	22.1.2019
Opinjoni adottata fil-plenarja	20.2.2019
Sessjoni plenarja Nru	541
Riżultat (favur/kontra/astensjonijiet)	77/1/0

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) konsistentement enfasizza l-importanza u d-daqs taż-Żona Unika Ewropea tal-Avjazzjoni bħala katalist għat-tkabbir ekonomiku, il-prosperità u biex tinżamm il-kompetittività internazzjonali tal-Ewropa. Ladarba tidħol fis-seħħ id-deċiżjoni tar-Renju Unit li ma jibqax membru tal-Unjoni Ewropea (Brexit), is-setturi kollha tal-ekonomija tar-Renju Unit mhux ser jibqgħu parti integrali tas-suq uniku Ewropew; is-settur tal-avjazzjoni tiegħu mhux ser jibqa’ jibbenefika minn, u jikkontribwixxi għaż-Żona Unika Ewropea tal-Avjazzjoni.

1.2.

Il-valutazzjoni tal-impatt tal-Brexit fuq it-traffiku tal-ajru importanti bejn l-UE u r-Renju Unit ser tiddependi fuq il-kapaċità tar-Renju Unit u tal-istituzzjonijiet tal-UE li jadottaw malajr il-miżuri regolatorji xierqa biex jiġu żgurati livelli għolja ta’ kompetittività bejn l-UE27 u s-setturi tal-avjazzjoni tar-Renju Unit.

1.3.

F’xenarju – dejjem aktar probabbli – ta’ “l-ebda Ftehim dwar il-Ħruġ”, il-leġislazzjoni tal-UE, b’mod partikolari r-Regolament (KE) Nru 1008/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (1), ma tibqax tapplika għas-servizzi tal-ajru bejn ir-Renju Unit u l-UE. Dan joħloq inċertezza legali u jipperikola l-istabbiltà tal-ippjanar u l-konnettività kontinwa għas-servizzi bejn ir-Renju Unit u l-UE.

1.4.

Ir-Regolament propost tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar regoli komuni li jiżguraw konnettività bażika fl-ajru fir-rigward tal-ħruġ tar-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq mill-Unjoni (Regolament) huwa soluzzjoni temporanja u pjan ta’ kontinġenza biex jitnaqqas l-impatt ta’ Brexit mhux mistenni. Il-miżuri proposti huma l-uniku mod realistiku biex jittaffew il-konsegwenzi negattivi serji possibbli li huma mistennija għas-settur tal-avjazzjoni, jekk il-Ftehim dwar il-Ħruġ ma jkunx irratifikat qabel id-29 ta’ Marzu 2019.

1.5.

Ir-Regolament ser jipprovdi aktar żmien biex il-Kummissjoni u l-gvern tar-Renju Unit jinnegozjaw ftehim komprensiv dwar is-servizzi tal-ajru, li mbagħad isir il-qafas regolatorju għall-avjazzjoni bejn l-UE u r-Renju Unit. Ser jipprovdi wkoll sabiex tinżamm il-konnettività bażika fl-ajru bejn l-UE u r-Renju Unit fil-frattemp.

1.6.

In-negozjati dwar ftehim dwar is-servizzi tal-ajru bejn l-UE u r-Renju Unit ser ikollhom jitwettqu mingħajr dewmien biex tiġi stabbilita bażi legali għal kompetizzjoni robusta tal-ajru bejn it-trasportaturi taż-żewġ partijiet. Il-KESE huwa lest li jipprovdi l-kontributi meħtieġa mill-partijiet interessati tas-soċjetà ċivili organizzata mill-UE-27. Fl-interess tal-ekonomija Ewropea, iċ-ċittadini u l-ħaddiema tagħha, il-KESE jħeġġeġ lill-UE u lir-Renju Unit jadottaw ftehim komprensiv dwar is-servizzi tal-ajru mill-aktar fis possibbli bħala l-unika bażi legali għal suq tal-avjazzjoni miftuħ u kompetittiv.

1.7.

Wara li r-Renju Unit ressaq applikazzjoni skont l-Artikolu 50 biex itemm is-sħubija tiegħu fl-UE, il-Kummissjoni żviluppat strateġija koerenti ta’ negozjati u implimentatha b’mod konsistenti u trasparenti bl-approvazzjoni sħiħa u mhux maqsuma tal-istituzzjonijiet kollha tal-UE (2). Il-KESE jfaħħar lill-Kummissjoni Ewropea, lill-Parlament Ewropew u lill-Istati Membri għall-unità tagħhom. Li jittieħed approċċ magħqud huwa fl-interess taċ-ċittadini tal-UE. Dan jgħodd ukoll għal dak li jirrigwardja s-settur tal-avjazzjoni ċivili.

1.8.

Il-KESE jappoġġja l-enfasi tar-Regolament propost bħala miżura ta’ kontinġenza biex tiġi żgurata l-konnettività bażika fl-ajru, peress li r-Regolament ma jistax jitqies bħala estensjoni tar-Regolament 1008/2008, jew saħansitra bħala Ftehim dwar il-Ħruġ unilaterali. Id-drittijiet li jinsabu fir-Regolament propost huma ġustament limitati fiż-żmien u l-iskop. Il-limitazzjoni tal-opportunitajiet kummerċjali għal servizzi tat-tielet u r-raba’ libertà bejn l-UE u r-Renju Unit hija loġika u konsistenti. Aktar opportunitajiet kummerċjali għal-linji tal-ajru tal-UE u tar-Renju Unit għandhom ikunu s-suġġett ta’ negozjati dwar ftehim futur dwar is-servizzi bejn l-UE u r-Renju Unit.

1.9.

Sabiex jiġu żgurati l-konnettività bażika u l-kompetizzjoni ġusta, ir-Regolament propost fih diversi kriterji u proċeduri, bħal limitu fuq il-frekwenzi fil-livell tal-istaġuni tas-sajf u tax-xitwa tal-IATA (3), il-kunċett tal- “ekwivalenza”tad-drittijiet (4), u d-dritt tal-Kummissjoni li tnaqqas, temenda jew tirrevoka d-drittijiet (5). Il-KESE jirrakkomanda li – biex jiġu riflessi aħjar il-kundizzjonijiet attwali tas-suq – il-perjodu ta’ referenza għandu jintemm fid-29 ta’ Marzu 2019 (l-istaġun kollu tal-IATA tas-Sajf u tax-Xitwa 2018/2019).

1.10.

Fid-dawl tal-konsegwenzi ekonomiċi u soċjali ta’ dan ix-xenarju tal-agħar każ, huwa kruċjali li l-Kummissjoni tiżviluppa mekkaniżmu ta’ monitoraġġ trasparenti u mill-qrib. Tali mekkaniżmu għandu jipprevedi wkoll kooperazzjoni mill-qrib bejn il-Kummissjoni u l-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili qabel u matul il-perjodu ta’ tranżizzjoni, u waqt li jiġi nnegozjat ftehim ġdid dwar is-servizzi tal-ajru. Monitoraġġ bħal dan għandu jinkludi wkoll il-protezzjoni tal-passiġġieri, il-ħaddiema u l-istandards ambjentali.

1.11.

Fil-fehma tal-KESE, ħaddiema tal-avjazzjoni mir-Renju Unit għandhom iżommu d-drittijiet tagħhom mil-leġislazzjoni tal-UE fir-rigward ta’, fost l-oħrajn, il-ħinijiet tax-xogħol għall-ekwipaġġ, l-aġenzija temporanja, il-limitazzjonijiet fuq il-ħin tat-titjir, id-direttiva dwar it-trasferiment tal-impriżi u oħrajn sabiex jinżammu kundizzjonijiet ekwi lejn trasportaturi tal-ajru tal-Unjoni.

2.   Kummenti ġenerali

2.1.   Bażi legali għall-provvista ta’ servizzi tal-ajru fi ħdan l-UE

Kif spjegat fil-Memorandum ta’ Spjegazzjoni (6), l-istati sovrani jorganizzaw it-trasport bl-ajru permezz ta’ ftehimiet bilaterali dwar is-servizzi tal-ajru. Madankollu, wara l-liberalizzazzjoni tat-trasport bl-ajru fi ħdan l-UE, il-libertà għat-trasportaturi bl-ajru tal-Istati Membri biex jipprovdu servizzi tal-ajru fi ħdan l-UE hija bbażata esklussivament fuq ir-Regolament (KE) Nru 1008/2008. Dan ir-Regolament jistabbilixxi wkoll ir-regoli biex tingħata liċenzja lil dawk it-trasportaturi. Fin-nuqqas ta’ ftehim ta’ ħruġ, is-servizzi bejn ir-Renju Unit u l-Istati Membri ma jibqgħux irregolati minn dan ir-Regolament, u għalhekk, mit-30 ta’ Marzu 2019, ma jkun hemm l-ebda bażi legali għall-provvista ta’ servizzi bejn ir-Renju Unit u l-Istati Membri mit-trasportaturi rispettivi. Barra minn hekk, it-trasportaturi tar-Renju Unit jitilfu l-liċenzja operattiva tal-Unjoni.

Għalkemm l-istati jistgħu japprovaw l-iskedi tat-titjiriet ippreżentati minn linji tal-ajru magħżula għal staġun ta’ titjiriet fuq il-bażi ta’ korteżija u reċiproċità, dawn l-approvazzjonijiet ad hoc ma jipprevedu ebda stabbiltà tal-ippjanar, u jagħtu lok għal piżijiet amministrattivi li bilkemm jistgħu jiġu ġestiti fil-każ ta’ titjiriet bejn ir-Renju Unit u l-Istati Membri tal-UE, kif ukoll il-kwistjoni legali pjuttost kontroversjali dwar jekk l-UE żżommx drittijiet esklussivi biex tinnegozja t-termini ta’ ftehim dwar is-servizzi tal-ajru bejn l-UE u r-Renju Unit li fin-nuqqas tiegħu l-Istati Membri ma jkunu jistgħu legalment japprovaw l-ebda titjira. Għal servizzi tal-ajru bejn l-UE u r-Renju Unit huwa għalhekk essenzjali li tinħoloq bażi legali biex is-servizzi joperaw wara d-29 ta’ Marzu 2019.

2.2.   Ftehim ta’ ħruġ – konsegwenzi għall-avjazzjoni

L-UE u r-Renju Unit innegozjaw Ftehim dwar il-Ħruġ li jinkludi miżuri li għandhom jittieħdu biex tiġi ffaċilitata t-tranżizzjoni tar-Renju Unit mill-istatus ta’ Stat Membru għal dak ta’ pajjiż terz mhux membru tal-UE. Dan il-ftehim jaffettwa s-setturi ekonomiċi kollha. Matul il-perjodu ta’ tranżizzjoni, ir-Renju Unit ikun soġġett kemm għal-liġi eżistenti tal-UE kif ukoll għal-liġi tal-UE li tidħol fis-seħħ matul il-perjodu ta’ tranżizzjoni; madankollu, ir-Renju Unit ma jkollux rwol attiv fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet tal-UE, inklużi dawk imwettqa minn aġenziji tal-UE bħall-EASA. Dan ikompli sakemm jiġi konkluż ftehim ġdid dwar is-servizzi tal-ajru bejn ir-Renju Unit u l-UE27.

2.2.1.   Ftehimiet internazzjonali konklużi mill-UE

Aktar minn 750 ftehim internazzjonali li daħlet għalihom l-UE f’isem l-Istati Membri jista’ jkollhom bżonn jiġu replikati mir-Renju Unit wara l-Brexit. Dawn jinkludu diversi ftehimiet relatati mal-avjazzjoni, b’mod partikolari l-ftehim komprensiv dwar is-servizzi tal-ajru bejn l-UE u l-Istati Uniti li r-Renju Unit ser jieqaf jibbenefika minnu. Kull meta l-UE kkonkludiet ftehim dwar is-servizzi tal-ajru fuq il-bażi ta’ kompetenza esklussiva, ir-Renju Unit mhux ser jibqa’ jibbenefika minn dak il-ftehim meta dan ma jibqax Stat Membru tal-UE. Kull meta ftehim konkluż abbażi ta’ kompetenza mħallta jagħti benefiċċji lil “Stati Membri tal-UE”, ir-Renju Unit bl-istess mod mhux ser ikun aktar benefiċjarju. L-UE timpenja ruħha fil-Ftehim dwar il-Ħruġ li tinnotifika lill-partijiet internazzjonali kollha fil-ftehimiet tas-servizzi tal-ajru tal-UE li huma għandhom jittrattaw lir-Renju Unit bħala Stat Membru tal-UE matul il-perjodu ta’ tranżizzjoni. Madankollu, huwa f’idejn il-parti terza li tiddetermina jekk hijiex ser tagħmel dan; il-Ftehim dwar il-Ħruġ ma għandu l-ebda effett vinkolanti fuq partijiet terzi biex ikomplu japplikaw benefiċċji għar-Renju Unit wara d-29 ta’ Marzu 2019.

2.2.2.   Fir-rigward tal-manutenzjoni, it-tiswija u r-rikondizzjonar, il-manifattura tal-avjazzjoni, il-faċilitajiet ta’ tiswija kif ukoll l-istandards tas-sigurtà, dawn l-aspetti huma indirizzati f’opinjoni oħra tal-KESE – TEN/688 “Is-sikurezza fl-avjazzjoni wara l-Brexit”.

3.   Regolament propost

3.1.   Kuntest

Biex tittaffa l-possibbiltà ta’ interruzzjonijiet serji fit-traffiku tal-ajru bejn l-UE u r-Renju Unit fix-xenarju fejn ma jkunx hemm Ftehim dwar il-Ħruġ irratifikat, il-Kummissjoni adottat żewġ proposti għal Regolament:

—	Proposta dwar regoli komuni biex tiġi żgurata konnettività bażika fl-ajru fir-rigward tal-Brexit (COM (2018) 893 final – 2018/0433 (COD)), li hija s-suġġett ta’ din l-opinjoni, u

—	Proposta dwar ċerti aspetti tas-sikurezza tal-avjazzjoni fir-rigward tal-Brexit (COM (2018) 894 final – 2018/0434 (COD)) (7).

Il-miżuri adottati jirrappreżentaw kwistjonijiet ta’ urġenza f’oqsma speċifiċi tal-liġi tal-Unjoni fin-nuqqas tal-Ftehim dwar il-Ħruġ. In-numru limitat ta’ miżuri proposti għandhom jitqiesu bħala sforzi ta’ protezzjoni eċċezzjonali ta’ interess vitali għall-Unjoni Ewropea u ċ-ċittadini tagħha f’xenarju bħal dan.

B’mod partikolari, il-Kummissjoni tenfasizza li dawn la għandhom ikunu replika ta’ benefiċċji tas-sħubija fl-UE, u lanqas it-termini tal-perjodu ta’ tranżizzjoni previst. Il-miżuri ser jiġu adottati b’mod unilaterali mill-UE (il-possibbiltà li tirrevokahom f’kull ħin), u huma applikati limitazzjonijiet ta’ żmien speċifiċi għas-settur għall-miżuri. Barra minn hekk, id-diviżjoni minquxa tal-kompetenzi għandha tiġi rrispettata, u l-miżuri nazzjonali għandhom ikunu konformi mal-liġi tal-UE. Fl-aħħar nett, ma għandhomx jiffunzjonaw bħala rimedju għal nuqqas ta’ miżuri ta’ tħejjija jew azzjoni f’waqtha.

3.2.   Il-miżuri proposti

3.2.1.

Il-proposta għal Regolament tfittex li tiżgura – għal perjodu ta’ 12-il xahar – konnettività bażika fl-ajru bejn ir-Renju Unit u l-UE. Il-proposta tagħti lill-operaturi tar-Renju Unit drittijiet tat-traffiku biex itiru fuq it-territorju tal-UE mingħajr ma jinżlu, jagħmlu waqfiet fit-territorju tal-UE għal skopijiet mhux tat-traffiku, u jipprovdu konnessjonijiet diretti bejn it-territorju tar-Renju Unit u tal-UE, irrispettivament minn jekk is-servizzi humiex għall-passiġġieri jew merkanzija, skedati jew mhux skedati (8). B’mod partikolari, huwa propost li l-kapaċità għat-titjiriet tkun limitata fil-frekwenzi ta’ qabel il-Brexit tal-istaġuni tax-xitwa u tas-sajf tal-IATA tal-2018 (9).

3.2.2.

Id-drittijiet mogħtija lit-trasportaturi tar-Renju Unit barra minn hekk jiddependu fuq l-aderenza għall-prinċipju tal-“ekwivalenza tad-drittijiet”, li essenzjalment jinvolvi li l-Kummissjoni ser timmonitorja jekk it-trasportaturi tal-Unjoni jingħatawx drittijiet ekwivalenti de jure u de facto għal dawk li t-trasportaturi tar-Renju Unit ser jirċievu skont ir-Regolament propost. Jekk dan ma jkunx il-każ, jew jekk il-livell ta’ drittijiet ivarja bejn l-operaturi, huwa fid-diskrezzjoni tal-Kummissjoni li timponi restrizzjonijiet ulterjuri fuq il-kapaċità, titlob lill-Istati Membri biex jirrifjutaw, jissospendu jew jirrevokaw l-awtorizzazzjonijiet tal-operat, jew jadottaw miżuri xierqa oħra (10). L-istess restrizzjonijiet jistgħu jiġu applikati mill-Kummissjoni f’każijiet fejn jinstab li ma tkunx żgurata kompetizzjoni ġusta, pereżempju jekk ir-Renju Unit jipprovdi sussidji lit-trasportaturi tagħhom, jew jekk issir diskriminazzjoni kontra t-trasportaturi tal-UE (11).

3.2.3.

Barra minn hekk, ir-Regolament propost fih rekwiżiti biex jinkisbu awtorizzazzjonijiet operattivi mill-Istati Membri (12), is-sottomissjoni ta’ pjani u skedi operattivi lill-awtoritajiet fl-Istati Membri kkonċernati (13), il-kondizzjonijiet għar-rifjut, ir-revoka, is-sospensjoni jew il-limitazzjoni tal-awtorizzazzjoni (14), kif ukoll biex jiġi żgurat rikonoxximent kontinwu ta’ ċertifikati tal-ajrunavigabbiltà, ċertifikati tal-kompetenza, jew liċenzji maħruġa mir-Renju Unit (15).

4.   Osservazzjonijiet speċifiċi

4.1.   Friża tal-kapaċità

4.1.1.

Il-partijiet interessati Ewropej ma kellhomx l-istess fehma dwar il-ħtieġa li jiġi impost limitu massimu fuq il-kapaċità li għandha tiġi offruta (16). L-argument ewlieni sabiex jitneħħa l-limitu massimu huwa t-tkabbir tas-suq mistenni ta’ 6 % fis-snin li ġejjin.

4.1.2.

Madankollu, il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni li l-għan ta’ dan ir-Regolament mhuwiex li jestendi l-applikabilità tar-Regolament 1008/2008 u li jiżgura Suq Uniku Ewropew tal-Avjazzjoni de facto li jiffunzjona kompletament. Bħala Regolament li jkopri l-frekwenzi u għalhekk il-kapaċità offruta, fil-fatt jintervjeni fid-dinamika tas-suq. Madankollu, minħabba l-Brexit, u fin-nuqqas ta’ kwalunkwe miżura oħra approvata bħal Ftehim dwar il-Ħruġ, hija meħtieġa azzjoni urġenti. Ir-Regolament għandu għalhekk jitqies fil-kuntest tal-inkapaċità politika li jiġi adottat Ftehim dwar il-Ħruġ xieraq li jestendi l-bażi legali għal żmien limitat filwaqt li jimpenja lir-Renju Unit biex jadotta miżuri bħala pajjiż terz; mingħajr dan il-Ftehim dwar il-Ħruġ, is-setturi ekonomiċi kollha, b’mod partikolari l-avjazzjoni, jiffaċċjaw tfixkil serju.

4.1.3.

Il-kapaċità li għandha tiġi offruta permezz ta’ dan ir-Regolament għalhekk mhijiex riflessjoni ta’ suq li jiffunzjona, iżda riflessjoni ta’ miżura urġenti ta’ kontinġenza. Mingħajr dan ir-Regolament, it-trasportaturi tar-Renju Unit jirriskjaw serjament li l-liċenzja tal-operat tagħhom tal-UE tiġi rrevokata. Bir-Regolament, tista’ tiġi żgurata konnettività bażika fl-ajru. Barra minn hekk, il-limitu massimu jipprovdi ċertezza għall-Istati Membri peress li l-ebda Stat Membru ma jista’ japprova frekwenzi addizzjonali, u l-bażi li fuqha tista’ tittieħed azzjoni ta’ rimedju possibilment meħtieġa hija ċara bl-istess mod. Il-limitu massimu fuq il-frekwenzi jenfasizza n-natura ta’ kontinġenza kemm temporanja kif ukoll urġenti tar-Regolament. Biex jiġu riflessi aħjar il-kundizzjonijiet attwali tas-suq, il-perjodu ta’ referenza għandu jintemm fid-29 ta’ Marzu 2019 (l-istaġun kollu tal-IATA tas-Sajf u tax-Xitwa 2018/2019). Ser jidħol fis-seħħ matul iż-żmien meħtieġ biex jintlaħaq qbil dwar ftehim ġdid dwar is-servizzi tal-ajru, massimu ta’ 12-il xahar.

4.1.4.

Il-KESE jappoġġja l-limitu massimu limitat biż-żmien fuq frekwenzi, li jenfasizza n-natura provviżorja u mmirata ta’ kontinġenza tal-miżura. Madankollu, fl-interess tal-ekonomija Ewropea u l-ħaddiema tagħha, il-KESE jħeġġeġ lill-UE u lir-Renju Unit jadottaw ftehim komprensiv dwar is-servizzi tal-ajru mill-aktar fis possibbli bħala l-unika bażi legali għal suq tal-avjazzjoni miftuħ u kompetittiv.

4.2.   Estensjoni għall-ftehimiet tal-kondiviżjoni ta’ kodiċi (code-sharing) u tal-kiri

4.2.1.

Il-KESE huwa tal-fehma li l-inklużjoni ta’ klawsoli biex jitkompla l-operat ta’ ftehimiet tal-kondiviżjoni ta’ kodiċi u tal-kiri taqbeż l-iskop tar-Regolament. Dawn il-ftehimiet kummerċjali ma jistgħux jiġu interpretati bħala li jaqgħu taħt il-kategorija ta’ provvista ta’ konnettività bażika bejn żewġ partijiet. Il-bażi legali għal ftehimiet ta’ kooperazzjoni kummerċjali bħal dawn tinsab fir-Regolament 1008/2008; jekk tali ftehimiet għandhom jitkomplew, ser ikollhom jiġu inklużi fi ftehim futur komprensiv dwar is-servizzi tal-ajru bejn l-UE u r-Renju Unit.

4.3.   Estensjoni għall-operat tal-ħames libertà (merkanzija)

4.3.1.

Ir-Regolament jipprevedi l-element ewlieni tal-konnettività – servizz tal-ajru bejn żewġ pajjiżi: id-drittijiet tat-traffiku tat-tielet u r-raba’ libertà. Ir-Regolament jinkludi wkoll id-drittijiet tekniċi u d-drittijiet tat-traffiku tal-ewwel u t-tieni libertà. Kwalunkwe dritt li jaqbeż il-konnettività bażika bejn żewġ pajjiżi ma jistax jaqa’ taħt dan ir-Regolament li ma jfittixx li jipprovdi għal opportunitajiet kummerċjali ġodda, jew saħansitra jestendi l-bażi legali għall-operati attwali kollha. Il-KESE jemmen li dan ma jkunx konsistenti mal-iskop u r-raġuni fundamentali tar-Regolament propost biex jestendi b’mod provviżorju d-drittijiet tat-traffiku kummerċjali mogħtija b’mod provviżorju lil hinn mid-drittijiet tat-tielet u r-raba’ libertà.

4.4.   Implikazzjonijiet għal rekwiżiti ta’ sjieda u ta’ kontroll

4.4.1.

Il-KESE huwa tal-fehma li r-rekwiżiti ta’ sjieda u ta’ kontroll tar-Regolament 1008/2008 ma għandhomx jiġu modifikati minħabba l-Brexit. Jekk linja tal-ajru tal-UE tkun f’riskju li titlef il-liċenzja operattiva tagħha tal-UE wara l-Brexit, ir-Regolament propost għandu jipprevedi perjodu addizzjonali suffiċjenti li jippermetti lil-linja tal-ajru taġġusta l-istruttura tas-sjieda tagħha biex tiġi approvata mill-Kummissjoni.

4.5.   Eżenzjoni mill-applikazzjoni tar-Regolament (KE) Nru 868/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (17) għat-traffiku minn trasportaturi tar-Renju Unit lejn l-UE

4.5.1.

Il-KESE huwa tal-fehma li r-Regolament (KE) Nru 868/2004 għandu jinżamm bħala strument mingħajr ebda eċċezzjoni, peress li dan joħloq preċedent għal applikazzjonijiet futuri ta’ dan l-istrument ta’ protezzjoni tal-kummerċ. Barra minn hekk, eżenzjoni bħal din mhijiex meħtieġa, peress li r-Regolament innifsu jipprevedi miżuri li jistgħu jiġu attivati, jekk il-Kummissjoni tqis li huma meħtieġa li jinnewtralizzaw atti diskriminatorji kontra t-trasportaturi tal-ajru tal-UE.

4.6.   Klawżola ta’ ekwivalenza

4.6.1.

Tqajjem tħassib dwar il-klawżola ta’ ekwivalenza, li tippermetti lill-Kummissjoni titlob lill-Istati Membri jirrevokaw jew jillimitaw id-drittijiet tat-trasportaturi tar-Renju Unit biex jipprovdu servizzi. Il-klawsola hija tabilħaqq miftuħa għall-interpretazzjoni, u bl-ebda mod mhuwa fatt li l-Istati Membri kollha ser jinterpretaw din il-klawsola b’mod simili. Il-vantaġġ primarju tagħha huwa li tevita sanzjonijiet awtomatiċi kontra l-linji tal-ajru, u b’hekk tnaqqas il-livell ta’ obbligu ta’ intervent fis-suq. Minħabba n-natura temporanja tar-Regolament, approċċ prammatiku huwa aktar xieraq minn mekkaniżmu formalistiku ta’ ritaljazzjoni b’mod ekwivalenti, b’mod partikolari, kif titlob din il-klawżola.

4.6.2.

Il-KESE jirrikonoxxi l-vantaġġi tal-“ekwivalenza tad-drittijiet de facto jew de jure”kif deskritt fl-Artikolu 4 tar-Regolament propost bħala mezz biex jiġu żgurati kompetizzjoni ġusta u kundizzjonijiet ekwi għal-linji tal-ajru li joffru servizzi bejn l-UE u r-Renju Unit. Il-linji tal-ajru tar-Renju Unit, fin-nuqqas ta’ Ftehim dwar il-Ħruġ, ma jibqgħux marbuta b’dispożizzjonijiet tal-UE dwar, pereżempju, il-protezzjoni tal-konsumatur, l-Iskema għall-Iskambju ta’ Kwoti tal-Emissjonijiet jew il-Linji Gwida dwar l-Għajnuna mill-Istat. Madankollu, mhuwiex biss fl-interessi tal-linji tal-ajru, iżda wkoll fl-interess taċ-ċittadin tal-UE li jkun hemm fehim aħjar ta’ meta ċerti servizzi jistgħu potenzjalment jintemmu biex tiġi stabbilita ekwivalenza “fattwali jew legali”tad-drittijiet.

4.6.3.

Il-KESE għalhekk jirrakkomanda li l-Kummissjoni tiżgura implimentazzjoni armonizzata ta’ din il-klawsola b’eżempji potenzjalment aktar speċifiċi ta’ sitwazzjonijiet li jistgħu jwasslu għal ritaljazzjoni mill-UE.

4.7.   Fil-fehma tal-KESE, ħaddiema tal-avjazzjoni mir-Renju Unit għandhom iżommu d-drittijiet tagħhom mil-leġislazzjoni tal-UE, speċjalment mid-direttiva tal-ħinijiet tax-xogħol, id-direttiva tal-aġenzija temporanja, ir-regolament tal-limitazzjonijiet fuq il-ħin tat-titjir, id-direttiva dwar il-Kunsill tax-Xogħol Ewropew, id-direttiva dwar it-trasferiment tal-impriżi, eċċ, sabiex jinżammu kundizzjonijiet ekwi lejn trasportaturi tal-ajru tal-Unjoni.

---

(1)  Ir-Regolament (KE) Nru 1008/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill ta’ l- 24 ta' Settembru 2008 dwar regoli komuni għall-operat ta' servizzi ta' l-ajru fil-Komunità (Riformulazzjoni) (Test b'rilevanza għaż-ŻEE) (ĠU L 293, 31.10.2018, p. 3).

(2)  COM(2018) 556 final/2; COM(2018) 880 final

(3)  COM(2018) 893 final, Artikolu 3 II.

(4)  COM(2018) 893 final, Artikolu 4.

(5)  COM(2018) 893 final, Artikolu 4 u Artikolu 5.

(6)  COM(2018) 895 final.

(7)  Opinjoni tal-KESE dwar Is-sikurezza tal-avjazzjoni wara l-Brexit, TEN/688 (Ara paġna 37 fil-ĠU).

(8)  COM(2018) 893 final, Artikolu 3(1)

(9)  COM(2018) 893 final, Artikolu 3(2)

(10)  COM(2018) 893 final, Artikolu 4

(11)  COM(2018) 893 final, Artikolu 5.

(12)  COM(2018) 893 final, Artikolu 6.

(13)  COM(2018) 893 final, Artikolu 7.

(14)  COM(2018) 893 final, Artikolu 8.

(15)  COM(2018) 893 final, Artikolu 9.

(16)  COM(2018) 893 final – 2018/0433 (COD)

(17)  Ir-Regolament (KE) Nru 868/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-21 ta' April 2004 li jikkonċerna l-protezzjoni kontra l-issussidjar u l-atti mhux ġusti tal-prezzijiet li jikkawżaw preġudizzju lit-trasportaturi bl-ajru tal-Komunità fil-provvista tas-servizzi bl-ajru minn pajjiżi li ma humiex membri ta' l-Komunità Ewropea (ĠU L 162, 30.4.2004, p. 1).

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar regoli komuni li jiżguraw il-konnettività bażika tat-trasport tal-merkanzija bit-triq fir-rigward tal-ħruġ tar-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq mill-Unjoni”

(COM(2018) 895 final — 2018/0436 (COD))

(2019/C 190/08)

Relatur ġenerali: Raymond HENCKS

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 14.1.2019 Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 14.1.2019
Bażi legali	Artikolu 91(1) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Deċiżjoni tal-Bureau	22.1.2019
Adottata fil-plenarja	20.2.2019
Sessjoni plenarja Nru	541
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	76/1/0

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jappoġġja l-isforzi tal-Kummissjoni biex tiżgura temporanjament konnettività bażika għat-trasport internazzjonali tal-merkanzija bit-triq minn vetturi tqal tal-merkanzija bejn l-UE u r-Renju Unit u viċi versa, billi r-Renju Unit ser iħalli l-UE mingħajr ftehim ratifikat dwar il-ħruġ u għalhekk mhux se jibqa’ marbut bil-liġi tal-UE.

1.2.

Il-KESE jaqbel li l-Proposta għal Regolament inkwistjoni tagħti lill-operaturi fir-Renju Unit tat-trasport tal-merkanzija bit-triq id-dritt, sal-31 ta’ Diċembru 2019, li jwettqu trasport bilaterali bejn il-punti tat-tluq u l-wasla fir-Renju Unit u l-Unjoni Ewropea rispettivament, taħt il-kundizzjonijiet stabbiliti fil-Proposta u, b’mod partikolari, bil-kundizzjoni li t-trasportaturi tal-Unjoni jkunu jistgħu jiċċirkolaw fit-territorju tar-Renju Unit taħt kundizzjonijiet ekwivalenti, inklużi kundizzjonijiet ġusti, ekwi u mingħajr diskriminazzjoni ta’ kompetizzjoni.

1.3.

Il-KESE jittama bil-qawwa li l-awtorità tar-Renju Unit tadotta, sa mhux aktar tard mill-jum ta’ ħruġ mill-UE mingħajr ftehim, sensiela ta’ miżuri temporanji ekwivalenti, bil-għan li jiġi żgurat li t-trasportaturi tal-merkanzija bit-triq tal-UE li jiċċirkolaw fir-Renju Unit ikollhom l-istess drittijiet bħal dawk offruti mill-Kummissjoni, b’mod tranżizzjonali, lil trasportaturi fir-Renju Unit b’liċenzja li tippermettilhom iġorru merkanzija bejn it-territorju tar-Renju Unit u s-27 Stat Membru li jifdal.

1.4.

F’każ ta’ ħruġ tar-Renju Unit mill-UE mingħajr ftehim dwar il-ħruġ, il-KESE jistieden lir-Renju Unit u lill-UE biex jinnegozjaw u jistabbilixxu, bi ftehim komuni, qabel il-perjodu ta’ tranżizzjoni msemmi, konnettività bażika fil-kuntest tal-Forum Internazzjonali tat-Trasport u r-regoli futuri applikabbli għar-relazzjonijiet bejn ir-Renju Unit u l-Unjoni Ewropea.

1.5.

Fost ir-regoli soċjali u tekniċi li għandhom jiġu osservati waqt il-perjodu ta’ tranżizzjoni mit-trasportaturi intitolati għal liċenzja mir-Renju Unit u li joperaw fit-territorju tal-Unjoni, hija nieqsa dik dwar il-kwalifika inizjali u t-taħriġ perjodiku għas-sewwieqa professjonali ta’ vetturi ta’ merkanzija tqila. Peress li dan huwa fattur ta’ sigurtà importanti ħafna, il-KESE jitlob li l-Artikolu 4 tal-Proposta għal Regolament jiġi ssupplimentat b’referenza għad-Direttiva 2003/59/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-15 ta’ Lulju 2003 dwar il-kwalifika inizjali u taħriġ perjodiku ta’ sewwieqa ta’ ċerti vetturi tat-triq għat-trasport ta’ prodotti jew passiġġieri, li temenda r-Regolament tal-Kunsill (KEE) Nru 3820/85 u d-Direttiva tal-Kunsill 91/439/KEE u li tħassar id-Direttiva tal-Kunsill 76/914/KEEEEC (1).

2.   Introduzzjoni

2.1.

Ir-Regolament (KE) Nru 1072/2009 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (2) jistabbilixxi r-regoli komuni dwar l-aċċess ħieles għas-suq internazzjonali tat-trasport tal-merkanzija bit-triq fil-Komunità kollha, għal kull vettura bil-mutur b’massa massima mgħobbija li taqbeż it-3,5 tunnellati, lejn jew mit-territorju ta’ Stat Membru jew li jgħaddi mit-territorju ta’ Stat Membru wieħed jew aktar.

2.2.

Dan ir-Regolament għandu l-għan li jelimina kwalunkwe restrizzjoni, inklużi dawk li jikkonċernaw l-aċċess għas-suq, b’rabta mal-fornitur ta’ servizzi ta’ trasport tal-merkanzija abbażi tan-nazzjonalità jew il-fatt li huwa stabbilit fi Stat Membru differenti minn dak fejn għandhom jiġu pprovduti s-servizzi. Dan it-trasport għandu, fil-prinċipju, jitwettaq permezz ta’ liċenzja Komunitarja maħruġa minn Stat Membru, flimkien ma’ attestazzjoni ta’ xufier, jekk ix-xufier huwa ċittadin ta’ pajjiż terz.

2.3.

It-trasport tal-merkanzija mill-Istati Membri lejn ajjiżi terzi għadu fil-biċċa l-kbira kopert minn ftehimiet bilaterali bejn l-Istati Membri u dawn il-pajjiżi terzi.

2.4.

F’każ ta’ ħruġ tar-Renju Unit mill-UE mingħajr ftehim dwar il-ħruġ, is-servizzi tar-Renju Unit tat-trasport tal-merkanzija bit-triq ma jibqgħux marbuta bil-liġi tal-UE. Mingħajr liċenzja valida, it-trasportaturi tal-merkanzija bit-triq tar-Renju Unit ma jibqgħux ikollhom aċċess għas-suq tat-trasport bit-triq tal-UE u (probabbilment) viċi versa.

2.5.

L-unika bażi legali għan-nuqqas ta’ ftehim dwar il-ħruġ hija attwalment is-sistema tal-kwoti multilaterali tal-liċenzji tat-trasport stabbilita mill-Forum Internazzjonali tat-Trasport, applikabbli fi 43 pajjiż, inklużi 26 Stat Membru tal-UE (għajr Ċipru) u r-Renju Unit, u li tippermetti t-trasport internazzjonali tal-merkanzija bejn il-pajjiż tar-reġistrazzjoni tal-vettura u membru ieħor tal-Forum.

2.6.

Madankollu, in-numru ta’ liċenzji maħruġa lil pajjiż membru tal-Forum fl-2019 (23 252 għall-UE-27 u 984 għar-Renju Unit) huwa limitat wisq biex jissodisfa l-volumi attwali tat-trasport. In-numru ta’ dawn il-liċenzji jista’ jiżdied biss b’unanimità tal-pajjiżi membri kollha tal-Forum, u għalhekk din l-alternattiva mhijiex soluzzjoni adatta biex jiġi evitat tfixkil fl-aċċess għas-suq tat-trasport tal-merkanzija bit-triq mill-UE għar-Renju Unit u viċi versa.

2.7.

Sabiex jiġi evitat kwalunkwe tfixkil sproporzjonat tal-konnettività bil-konsegwenzi diżastrużi fuq iż-żewġ naħat, hemm bżonn urġenti li jingħataw drittijiet temporanji ta’ moviment fl-UE lit-trasportaturi tar-Renju Unit, bil-kundizzjoni li r-Renju Unit, min-naħa tiegħu, japplika l-istess regoli għat-trasportaturi tal-UE.

3.   Il-proposti tal-Kummissjoni

3.1.

Il-Proposta għal Regolament li qed tiġi kkunsidrata tagħti lit-trasportaturi bit-triq tar-Renju Unit, f’każ ta’ ħruġ mill-UE mingħajr ftehim dwar il-ħruġ, id-dritt ta’ trasport bilaterali fl-UE mill-jum ta’ wara dak li fih it-Trattati ma jibqgħux japplikaw għar-Renju Unit, sal-31 ta’ Diċembru 2019.

3.2.

Madankollu, dan id-dritt ta’ trasport bilaterali fl-UE huwa ammess biss jekk ir-Renju Unit jiżgura li d-drittijiet tat-trasportaturi tar-Renju Unit fl-Unjoni jkunu kompletament ekwivalenti għad-drittijiet mogħtija lit-trasportaturi bit-triq tal-UE fir-Renju Unit. F’każ li ma tiġix rispettata din l-ekwivalenza, il-Kummissjoni jkollha s-setgħa permezz ta’ att delegat biex:   tillimita l-kapaċità u/jew in-numru ta’ vjaġġi; jew   tissospendi l-applikazzjoni ta’ dan ir-Regolament;   tieħu miżuri oħra adatti.

3.3.

Id-drittijiet mogħtija lill-operaturi tat-trasport tal-merkanzija bit-triq tar-Renju Unit huma soġġetti li jikkonformaw mal-leġislazzjoni tal-Unjoni li tapplika għat-trasport tal-merkanzija bit-triq, b’mod partikolari fir-rigward: — tal-ħaddiema mobbli u s-sewwieqa li jaħdmu għal rashom; — il-leġislazzjoni soċjali marbuta mat-trasport bit-triq; — it-takografi; — id-dimensjonijiet u l-piżijiet massimi awtorizzati ta’ ċerti vetturi; — l-apparat li jillimita l-veloċità għal ċerti kategoriji ta’ vetturi; — l-użu obbligatorju taċ-ċinturini tas-sigurtà; — il-konformità mad-direttiva dwar l-istazzjonar tal-ħaddiema; — ir-rispett tad-dispożizzjonijiet tal-UE dwar kompetizzjoni ġusta u nondiskriminatorja.

3.4.

L-Istati Membri u l-Kummissjoni huma awtorizzati jivverifikaw li l-operaturi tat-trasport ta’ merkanzija bit-triq li jġorru l-merkanzija fl-Unjoni huma liċenzjati jew iċċertifikati mir-Renju Unit f’konformità mal-istandards rilevanti, li jkun hemm konformità mal-leġiżlazzjoni nazzjonali u tal-Unjoni rilevanti kollha u li d-drittijiet ma jinqabżux.

3.5.

L-Istati Membri la jistgħu jinnegozjaw u lanqas jikkonkludu ftehimiet bilaterali dwar it-trasport tal-merkanzija bit-triq mar-Renju Unit dwar kwistjonijiet li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tar-Regolament inkwistjoni.

4.   Kummenti ġenerali

4.1.

It-trasport tal-merkanzija bit-triq huwa settur ewlieni kemm għar-Renju Unit kif ukoll għall-UE. Aktar minn 4,4 miljun vettura tat-trasport tal-merkanzija bix-xufier jikkollegaw lir-Renju Unit mal-UE kull sena. Fl-2015, ir-Renju Unit esporta total ta’ 21 350 000 tunnellata ta’ merkanzija bit-triq lejn l-UE. Fl-istess ħin, l-UE esportat 26 816 000 tunnellata ta’ merkanzija lejn ir-Renju Unit (3).

4.2.

Dan ifisser li l-ostakli għan-negozju jaffettwaw b’mod serju l-kummerċ, l-impjieg u t-tkabbir ekonomiku fuq iż-żewġ naħat, u jfixklu serjament il-ktajjen ta’ provvista.

4.3.

Il-KESE jifraħ lill-Kummissjoni talli pproponiet miżuri urġenti biex tiġi evitata l-agħar sitwazzjoni, billi, b’mod provviżorju, tagħti lill-operaturi tal-merkanzija bit-triq fir-Renju Unit id-dritt li jwettqu trasport bilaterali bejn punti differenti fir-Renju Unit u fl-UE, taħt il-kundizzjonijiet stabbiliti fil-Proposta, inkluż aċċess ekwivalenti għall-operaturi tal-UE fir-Renju Unit u kundizzjonijiet ekwi ta’ kompetizzjoni, bit-tama li sakemm jiskadi l-perjodu ta’ tranżizzjoni fil-31 ta’ Diċembru 2019, jiġu nnegozjati u miftiehma b’mod reċiproku l-arranġamenti meħtieġa għall-implimentazzjoni tal-konnettività bażika fil-kuntest tal-Forum u r-regoli futuri potenzjali dwar ir-relazzjonijiet bejn ir-Renju Unit u l-Unjoni Ewropea

4.4.

Il-KESE jittama bil-qawwa li l-awtorità tar-Renju Unit tadotta, sa mhux aktar tard mill-jum ta’ ħruġ mill-UE mingħajr ftehim dwar il-ħruġ, sensiela ta’ miżuri temporanji ekwivalenti, bil-għan li jiġi żgurat li t-trasportaturi tal-merkanzija bit-triq tal-UE li jiċċirkolaw fir-Renju Unit ikollhom l-istess drittijiet bħal dawk offruti mill-Kummissjoni, b’mod tranżizzjonali, lil trasportaturi fir-Renju Unit b’liċenzja li tippermettilhom iġorru merkanzija bejn it-territorju tar-Renju Unit u s-27 Stat Membru li jifdal.

4.5.

Fil-każ li r-Renju Unit jirrifjuta tali reċiproċità ta’ drittijiet tat-trasport fil-limitu ta’ żmien preskritt, il-Proposta għal Regolament li qed jiġi kkunsidrat tiskadi u l-merkanzija tar-Renju Unit għanda jew tiġi trasbordata fil-fruntiera mal-UE fuq vetturi tqal tal-merkanzija reġistrati fl-Unjoni jew, sa fejn ikun possibbli, tiġi trasportata minn vetturi kummerċjali ħfief b’massa permissibbli ta’ inqas minn 3,5 tunnellati, li mhumiex soġġetti għar-regoli komuni dwar l-aċċess għas-suq tat-trasport internazzjonali tal-merkanzija.

4.6.

Fl-Opinjoni tiegħu dwar “L-aċċess għas-suq internazzjonali tat-trasport bit-triq tal-merkanzija u l-professjoni ta’ operatur tat-trasport bit-triq” (4) tat-18 ta’ Jannar 2018 dwar Proposta għal Regolament dwar ir-reviżjoni tar-Regolament Nru 1072/2009, il-KESE diġà indika li dan ir-Regolament ma ġiex estiż għall-vetturi kummerċjali ħfief (LCVs) jista’ jwassal għal distorsjoni tal-kompetizzjoni. Il-KESE jfakkar fit-talba tiegħu li l-LCVs jiġu soġġetti għar-regolament imsemmi hawn fuq, għalkemm possibbilment f’forma eħfef.

5.   Kummenti speċifiċi

5.1.

L-Artikolu 4 tal-Proposta għal Regolament li qed tiġi eżaminata jelenka r-regoli soċjali u tekniċi li għandhom jiġu osservati matul il-perjodu ta’ tranżizzjoni mit-trasportaturi intitolati għal-liċenzja tar-Renju Unit u li joperaw fit-territorju tal-Unjoni.

5.2.

Il-KESE jinnota li fost dawn l-obbligi, huwa nieqes dak li jikkonċerna l-kwalifika inizjali u t-taħriġ perjodiku għas-sewwieqa professjonali ta’ vetturi tqal tal-merkanzija. Peress li dan huwa fattur ta’ sigurtà importanti ħafna, il-KESE jitlob li dan l-artikolu jiġi ssupplimentat b’referenza għad-Direttiva 2003/59/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-15 ta’ Lulju 2003 dwar il-kwalifika inizjali u taħriġ perjodiku ta’ sewwieqa ta’ ċerti vetturi tat-triq għat-trasport ta’ merkanzija jew passiġġieri, li temenda r-Regolament tal-Kunsill (KEE) Nru 3820/85 u d-Direttiva tal-Kunsill 91/439/KEE u li tħassar id-Direttiva tal-Kunsill 76/914/KEE.

---

(1)  ĠU L 226, 10.9.2003, p. 4.

(2)  Ir-Regolament (KE) Nru 1072/2009 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-21 ta’ Ottubru 2009 dwar regoli komuni għall-aċċess għas-suq internazzjonali tat-trasport bit-triq tal-merkanzija (ĠU L 300, 14.11.2009, p. 72).

(3)  Statistika tal-assoċjazzjoni tar-Renju Unit għat-Trasport tal-merkanzija bit-triq (Road Haulage Association).

(4)  ĠU C 197, 8.6.2018, p. 38.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistipula d-dispożizzjonijiet għat-tkomplija tal-attivitajiet tal-mobbiltà għat-tagħlim li huma għaddejjin taħt il-programm Erasmus+ fil-kuntest tal-ħruġ tar-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq (‘ir-Renju Unit’) mill-Unjoni Ewropea”

[COM(2019) 65 final — 2019/0030 (COD)]

(2019/C 190/09)

Konsultazzjoni	Il-Parlament Ewropew, 30.1.2019 il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 12.2.2019
Bażi ġuridika	L-Artikoli 165(4), 166(4) u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni responsabbli	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fil-plenarja	20.2.2019
Sessjoni plenarja nru	541
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	152/0/1

Brussell, l-20 ta’ Frar 2019.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament (UE) Nru 508/2014 fir-rigward ta’ ċerti regoli relatati mal-Fond Ewropew għall-Affarijiet Marittimi u s-Sajd minħabba l-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni”

(COM(2019) 48 final — 2019/0009 (COD))

(2019/C 190/10)

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 30.1.2019 Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 6.2.2019
Bażi legali	L-Artikoli 43(2) u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni Kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fil-plenarja	20.2.2019
Sessjoni plenarja Nru	541
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	159/0/2

Billi l-Kumitat jikkunsidra li l-kontenut tal-proposta huwa kompletament sodisfaċenti u m’hemm bżonn tal-ebda kumment min-naħa tiegħu, iddeċieda, matul il-541 sessjoni plenarja tiegħu tal-20 u l-21 ta’ Frar 2019 (seduta tal-20 ta’ Frar 2019), b’159 vot favur, l-ebda vot kontra u 2 astensjonijiet, li jagħti opinjoni favorevoli għat-test propost.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament (UE) 2017/2403 f’dak li għandu x’jaqsam mal-awtorizzazzjonijiet tas-sajd għall-bastimenti tas-sajd tal-Unjoni fl-ilmijiet tar-Renju Unit u għall-operazzjonijiet tal-bastimenti tas-sajd tar-Renju Unit fl-ilmijiet tal-Unjoni”

(COM(2019) 49 final — 2019/0010 (COD))

(2019/C 190/11)

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 30.1.2019 Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 6.2.2019
Bażi legali	L-Artikoli 43(2) u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni Kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fil-plenarja	20.2.2019
Sessjoni plenarja Nru	541
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	171/0/2

Billi l-Kumitat jikkunsidra li l-kontenut tal-proposta huwa kompletament sodisfaċenti u m’hemm bżonn tal-ebda kumment min-naħa tiegħu, iddeċieda, matul il-541 sessjoni plenarja tiegħu tal-20 u l-21 ta’ Frar 2019 (seduta tal-20 ta’ Frar 2019), b’171 vot favur, l-ebda vot kontra u 2 astensjonijiet, li jagħti opinjoni favorevoli għat-test propost.