30.7.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 200/1

(1)

Zgodnie z art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności stanowi jedną ze wspólnych zasad Państw Członkowskich. Zważywszy na to, w 1995 r. Wspólnota postanowiła traktować poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności jako zasadniczy element jej stosunków z państwami trzecimi. Zadecydowano o zawieraniu klauzuli dotyczącej tej kwestii w każdej nowej ogólnej umowie handlowej, o współpracy oraz o stowarzyszeniu zawieranej z państwem trzecim.

(2)

Artykuł 5 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, art. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych i art. 3 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ustanawiają bezwarunkowy, pełny zakaz stosowania tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Inne przepisy, w szczególności Deklaracja Narodów Zjednoczonych w sprawie tortur (1) i Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania z 1984 r., nakładają na państwa obowiązek zapobiegania stosowaniu tortur.

(3)

Artykuł 2 ust. 2 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (2) stwierdza, że nikt nie może być skazany na karę śmierci ani poddany jej wykonaniu. Dnia 29 czerwca 1998 r. Rada zatwierdziła „Wytyczne dotyczące polityki UE w stosunku do państw trzecich w sprawie kary śmierci” i postanowiła, że Unia Europejska będzie dążyła do powszechnego zniesienia kary śmierci.

(4)

Artykuł 4 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej stanowi, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Dnia 9 kwietnia 2001 r. Rada zatwierdziła „Wytyczne w sprawie polityki UE wobec do państw trzecich dotyczącej tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania”. Wytyczne te dotyczą zarówno przyjęcia Kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu broni w 1998 r., jak i trwających prac nad wprowadzeniem nadzoru nad wywozem sprzętu paramilitarnego w całej UE i stanowią przykłady środków mających na celu skuteczne zapobieganie torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Wytyczne te przewidują także nakłanianie państw trzecich do zapobiegania stosowaniu i produkowaniu sprzętu oraz obrotowi sprzętem, który przeznaczony jest do zadawania tortur lub do innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania i zapobiegania wykorzystywaniu wszelkiego innego rodzaju sprzętu do takich celów. Zaznacza się w nich także, że zakaz okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego karania nakłada wyraźne ograniczenia na stosowanie kary śmierci. Dlatego też oraz zgodnie z tymi dokumentami kary śmierci nie uważa się w żadnym wypadku za karę zgodną z prawem.

(5)

W swojej rezolucji w sprawie tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przyjętej dnia 25 kwietnia 2001 r. i popartej przez Państwa Członkowskie UE, Komisja ds. Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych wezwała członków Organizacji Narodów Zjednoczonych do podjęcia stosownych kroków, łącznie ze środkami ustawodawczymi, w celu zapobieżenia i zakazania m.in. wywozu sprzętu, który jest specjalnie przeznaczony do zadawania tortur lub do innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Stanowisko to zostało potwierdzone rezolucjami przyjętymi w dniach 16 kwietnia 2002 r., 23 kwietnia 2003 r., 19 kwietnia 2004 r. oraz 19 kwietnia 2005 r.

(6)

Dnia 3 października 2001 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję (3) w sprawie drugiego rocznego sprawozdania Rady zgodnie z 8. przepisem wykonawczym Kodeksu postępowania Unii Europejskiej w sprawie wywozu broni, wzywającą Komisję do niezwłocznego podjęcia działania w celu przedstawienia stosownego instrumentu wspólnotowego zakazującego wspierania sprzedaży, handlu oraz wywozu sprzętu policyjnego i bezpieczeństwa, którego stosowanie jest z natury okrutne, nieludzkie lub poniżające, oraz do zapewnienia, że ten instrument wspólnotowy wstrzyma transfer sprzętu policyjnego i bezpieczeństwa, jeśli medyczne skutki jego stosowania nie są w pełni znane, a także takiego sprzętu, którego stosowanie wykazało w praktyce znaczne ryzyko nadużycia lub powodowania nieuzasadnionych obrażeń.

(7)

Stosowne jest zatem ustanowienie przepisów wspólnotowych dotyczących handlu z państwami trzecimi towarami, które mogą być stosowane w celu wykonywania kary śmierci, oraz towarami, które mogą być stosowane do zadawania tortur i do innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Zasady te odgrywają podstawową rolę w propagowaniu poszanowania życia ludzkiego i podstawowych praw człowieka, a tym samym służą celowi ochrony moralności publicznej. Zasady te powinny zagwarantować, że podmioty gospodarcze Wspólnoty nie czerpią żadnych korzyści z handlu, który albo przyczynia się, albo w inny sposób ułatwia wprowadzanie w życie polityki dotyczącej kary śmierci lub tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, które nie są zgodne z właściwymi wytycznymi UE, Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz konwencjami i traktatami międzynarodowymi.

(8)

Dla celów niniejszego rozporządzenia uznaje się za właściwe zastosowanie definicji tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania sformułowanych w Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania z 1984 r. oraz w rezolucji 3452 (XXX) Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych. Definicje te powinny być interpretowane z uwzględnieniem orzecznictwa dotyczącego wykładni odpowiednich terminów, zawartych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i stosownych dokumentach przyjętych przez UE lub jej Państwa Członkowskie.

(9)

Uważa się za konieczne zakazanie wywozu i przywozu sprzętu, który nie ma żadnego praktycznego zastosowania innego niż do wykonywania kary śmierci lub w celu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania.

(10)

Konieczne jest również kontrolowanie wywozu niektórych towarów, które mogą być używane nie tylko w celu stosowania tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, lecz mogą być także używane w celach zgodnych z prawem. Kontrolę tę powinno się stosować do towarów, które są stosowane głównie w celu egzekwowania prawa oraz, jeśli taka kontrola nie jest dysproporcjonalna, do wszelkiego innego sprzętu i produktów, które przy uwzględnieniu ich konstrukcji i cech technicznych mogłyby być wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem do zadawania tortur lub do innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania.

(11)

W odniesieniu do sprzętu służącego do egzekwowania prawa należy zaznaczyć, że art. 3 Kodeksu postępowania funkcjonariuszy porządku prawnego (4) stanowi, iż funkcjonariusze porządku prawnego mogą użyć siły wyłącznie w wypadku absolutnej konieczności i tylko w granicach niezbędnych do wypełnienia ich obowiązków. Podstawowe zasady użycia siły oraz broni palnej przez funkcjonariuszy porządku prawnego, przyjęte przez ósmy Kongres Narodów Zjednoczonych w sprawie zapobiegania przestępczości i postępowania ze sprawcami przestępstw w 1990 r., przewidują, iż funkcjonariusze porządku prawnego, w czasie wykonywania obowiązków, powinni, na ile to możliwe, stosować środki niewymagające użycia siły, zanim odwołają się do użycia siły i broni palnej.

(12)

Wobec tego w Podstawowych zasadach popiera się również rozwój nieśmiercionośnej broni obezwładniającej przeznaczonej do stosowania w odpowiednich sytuacjach, przyznając jednocześnie, że stosowanie takiej broni powinno być uważnie kontrolowane. W tym kontekście pewne rodzaje sprzętu tradycyjnie stosowanego przez policję do celów samoobrony i opanowywania zamieszek zostały zmodyfikowane w taki sposób, aby mógł on być używany do wytwarzania wstrząsów elektrycznych lub rozpylania substancji chemicznych do obezwładniania osób. Istnieją sygnały, że w kilku krajach taki rodzaj broni jest używany niezgodnie z przeznaczeniem do zadawania tortur i do innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania.

(13)

W Podstawowych zasadach podkreśla się, iż funkcjonariusze porządku prawnego powinni być wyposażeni w sprzęt do samoobrony. Dlatego też niniejsze rozporządzenie nie powinno mieć zastosowania do handlu tradycyjnym sprzętem przeznaczonym do samoobrony, takim jak tarcze.

(14)

Niniejsze rozporządzenie powinno mieć także zastosowanie do handlu niektórymi specjalnymi substancjami chemicznymi używanymi do obezwładniania osób.

(15)

W odniesieniu do kajdan na nogi, łańcuchów na nogi oraz kajdan i kajdanek, należy zauważyć, że art. 33 Wzorcowych reguł minimalnych postępowania z więźniami Narodów Zjednoczonych (5) stanowi, iż narzędzi przymusu nigdy nie wolno stosować jako kary. Ponadto łańcuchów i kajdan nie wolno stosować jako narzędzi przymusu. Należy także zauważyć, że Wzorcowe reguły minimalne postępowania z więźniami stanowią, iż innych narzędzi przymusu nie wolno stosować w celach innych niż jako środek ostrożności przeciwko ucieczce w czasie transportu, ze względów medycznych na zalecenie lekarza lub, o ile zawiodą inne metody kontroli, w celu zapobieżenia zadaniu przez więźnia obrażeń sobie lub innym albo uszkodzeniu mienia.

(16)

Uwzględniając fakt, że niektóre Państwa Członkowskie już wprowadziły zakaz wywozu i przywozu takich towarów, stosowne jest przyznanie Państwom Członkowskim prawa do wprowadzenia zakazu wywozu i przywozu kajdan na nogi, łańcuchów na nogi oraz przenośnych urządzeń do elektrowstrząsów innych niż pasy paraliżujące za pomocą elektrowstrząsów. Państwa Członkowskie, jeśli wyrażają taką wolę, powinny również być uprawnione do zastosowania środków kontrolnych w stosunku do wywozu kajdanek, których łączna długość w stanie zamkniętym, łącznie z łańcuchem, przekracza 240 mm.

(17)

Przy interpretacji niniejszego rozporządzenia należy przyjąć, że nie narusza ono istniejących przepisów dotyczących wywozu gazów łzawiących i środków używanych do opanowywania zamieszek (6), broni palnej, broni chemicznej oraz toksycznych środków chemicznych.

(18)

Stosowne jest przewidzenie szczególnych wyłączeń z zastosowania środków kontroli wywozu, aby nie utrudniać funkcjonowania sił policyjnych Państw Członkowskich, przeprowadzania pokojowych operacji zarządzania kryzysami oraz, z zastrzeżeniem przeprowadzenia przeglądu w późniejszym etapie, w celu dopuszczenia tranzytu towarów pochodzenia zagranicznego.

(19)

Wytyczne dotyczące polityki UE w stosunku do państw trzecich w sprawie tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania przewidują, m.in., że szefowie misji w państwach trzecich włączą do swoich sprawozdań okresowych analizę dotyczącą stosowania tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania w państwie, w którym są akredytowani, oraz środków przedsięwziętych w celu zwalczania tych zjawisk. Stosowne jest, aby właściwe organy uwzględniały te i podobne sprawozdania, sporządzone przez stosowne organizacje międzynarodowe i organizacje społeczeństwa obywatelskiego, przy podejmowaniu decyzji w sprawie wniosków o udzielenie pozwolenia. Takie sprawozdania powinny także opisywać wszelkiego rodzaju sprzęt stosowany w państwach trzecich w celu wykonywania kary śmierci oraz do zadawania tortur i do innego okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania albo karania.

(20)

W celu przyczynienia się do zniesienia kary śmierci w państwach trzecich oraz zapobiegania torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu uważa się za konieczne zakazanie dostarczania państwom trzecim pomocy technicznej odnoszącej się do towarów, które nie mają żadnego innego praktycznego zastosowania niż do wykonywania kary śmierci lub stosowania tortur oraz do innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania.

(21)

Środki przewidziane w niniejszym rozporządzeniu mają być stosowane w celu zapobieżenia zarówno wykonywaniu kary śmierci, jak i zadawaniu tortur oraz innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu w państwach trzecich. Obejmują one ograniczenia w handlu z państwami trzecimi towarami, które mogą być stosowane w celu wykonywania kary śmierci lub do zadawania tortur oraz do innego okrutnego, poniżającego lub nieludzkiego traktowania albo karania. Nie uważa się za konieczne ustanowienia podobnej kontroli transakcji w ramach Wspólnoty, ponieważ w Państwach Członkowskich kara śmierci nie istnieje, a Państwa Członkowskie przyjmą odpowiednie środki, by zakazać i zapobiec stosowaniu tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania.

(22)

Powyższe wytyczne stanowią, iż w celu przedsięwzięcia skutecznych środków zapobiegających torturom oraz innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu powinny zostać podjęte środki w celu zapobieżenia stosowaniu i produkowaniu sprzętu oraz handlowi sprzętem, który przeznaczony jest do zadawania tortur lub do innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Do Państw Członkowskich należy nałożenie i egzekwowanie przestrzegania koniecznych ograniczeń w odniesieniu do stosowania i produkcji takiego sprzętu.

(23)

W celu uwzględnienia nowych danych oraz osiągnięć technicznych wykazy towarów objętych niniejszym rozporządzeniem powinny być poddawane przeglądowi, a także powinny zostać przewidziane specjalne procedury zmiany tych wykazów.

(24)

Komisja oraz Państwa Członkowskie powinny się wzajemnie informować o środkach przyjętych na mocy niniejszego rozporządzenia i przekazywać sobie inne stosowne informacje, którymi dysponują w związku z niniejszym rozporządzeniem.

(25)

Środki konieczne do wykonania niniejszego rozporządzenia powinny zostać przyjęte zgodnie z decyzją Rady 1999/468/WE z dnia 28 czerwca 1999 r. ustanawiającą warunki wykonywania uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji (7).

(26)

Państwa Członkowskie powinny ustanowić zasady dotyczące sankcji stosowanych w przypadku naruszenia postanowień niniejszego rozporządzenia oraz zapewnić ich wykonywanie. Sankcje te powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

(27)

Niniejsze rozporządzenie nie ogranicza uprawnień przyznanych na mocy i wynikających z rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (8) oraz jego przepisów wykonawczych zawartych w rozporządzeniu Komisji (EWG) nr 2454/93 (9).

(28)

Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej,

a)

„tortury” oznaczają każde działanie, którym jakiejkolwiek osobie umyślnie zadaje się ostry ból lub cierpienie fizyczne bądź psychiczne, w celu uzyskania od tej osoby lub od osoby trzeciej informacji lub przyznania się, w celu ukarania tej osoby za czyn popełniony przez nią lub osobę trzecią albo za czyn, o popełnienie którego ta osoba lub osoba trzecia jest podejrzana, a także w celu zastraszenia lub wywarcia nacisku na tę osobę lub osobę trzecią, albo w jakimkolwiek innym celu wynikającym z wszelkiej formy dyskryminacji, gdy taki ból lub cierpienie powodowane są przez funkcjonariusza publicznego lub inną osobę występującą w charakterze urzędowym lub z ich polecenia, albo za ich wyraźną lub dorozumianą zgodą. Pojęcie to nie obejmuje jednak bólu lub cierpienia wynikającego wyłącznie ze zgodnych z prawem kar, związanego z tymi karami lub wywołanego przez nie przypadkowo;

b)

„inne okrutne, nieludzkie lub poniżające traktowanie albo karanie” oznacza każde działanie funkcjonariusza publicznego lub innej osoby występującej w charakterze urzędowym lub podjęte z ich polecenia, albo za ich wyraźną lub dorozumianą zgodą, poprzez które jakiejkolwiek osobie zadawany jest znaczny ból lub cierpienie fizyczne bądź psychiczne. Pojęcie to nie obejmuje jednak bólu lub cierpienia wynikającego wyłącznie ze zgodnych z prawem kar, związanego z tymi karami lub wywołanego przez nie przypadkowo;

c)

„organy odpowiedzialne za egzekwowanie prawa” oznaczają wszelkie organy w państwie trzecim odpowiedzialne za prowadzenie dochodzeń, zapobieganie, wykrywanie, zwalczanie i karanie przestępstw, w szczególności policję, prokuraturę, władze sądownicze, publiczne lub prywatne służby więzienne oraz, w odpowiednich przypadkach, wszelkie państwowe siły bezpieczeństwa i organy wojskowe;

d)

„wywóz” oznacza każde wyprowadzenie towarów z obszaru celnego Wspólnoty, łącznie z wyprowadzeniem wymagającym zgłoszenia celnego oraz wyprowadzeniem po ich składowaniu w wolnym obszarze celnym o kontroli typu I lub składzie wolnocłowym w rozumieniu rozporządzenia (EWG) nr 2913/92;

e)

„przywóz” oznacza każde wprowadzenie towarów na obszar celny Wspólnoty, włączając w to czasowe składowanie, wprowadzanie do wolnego obszaru celnego lub składu wolnocłowego, objęcie procedurą zawieszającą oraz dopuszczenie do swobodnego obrotu w rozumieniu rozporządzenia (EWG) nr 2913/92;

f)

„pomoc techniczna” oznacza każde wsparcie techniczne związane z naprawami, opracowywaniem, wytwarzaniem, testowaniem, utrzymaniem, montażem lub serwisem technicznym wszelkiego innego rodzaju i może przyjmować takie formy, jak wskazówki, porady, szkolenie, przekazywanie wiedzy praktycznej lub umiejętności albo usługi konsultingowe. Pomoc techniczna obejmuje również pomoc udzielaną ustnie lub przy wykorzystaniu środków elektronicznych;

g)

„muzeum” oznacza stałą instytucję prowadzącą działalność nie nastawioną na osiąganie zysków w służbie na rzecz społeczeństwa i jego rozwoju, otwartą dla publiczności, która to instytucja nabywa, przechowuje, przeprowadza badania, informuje i wystawia w celach naukowych, edukacyjnych i rozrywkowych materialne dowody związane z ludźmi i ich środowiskiem;

h)

„właściwy organ” oznacza organ Państwa Członkowskiego, określony w załączniku I, który zgodnie z art. 8 ust. 1 jest uprawniony do podejmowania decyzji w sprawie wniosków o udzielenie pozwolenia;

i)

„wnioskodawca” oznacza:

—

dostępne orzeczenia trybunałów międzynarodowych,

—

ustalenia właściwych organów ONZ, Rady Europy i UE oraz sprawozdania Europejskiego Komitetu do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu oraz Specjalnego Sprawozdawcy ONZ ds. Tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania.

—

obszaru celnego Wspólnoty, zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu (EWG) nr 2913/92,

—

hiszpańskich terytoriów Ceuty i Melilli,

—

niemieckiego terytorium Helgoland.