52005DC0655

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 15.12.2005 r.

COM(2005) 655 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI

POSTĘPY WSPÓLNOTY W REALIZACJI CELU Z KIOTO

(wymagane na mocy decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady 280/2004/WE dotyczącej mechanizmu monitorowania emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie i wykonania Protokołu z Kioto) {SEC(2005) 1642}

Spis treści

1. Wprowadzenie 3

2. Realizacja celu z Kioto we Wspólnocie 3

2.1. Rzeczywisty poziom emisji w UE-25 i UE-15 w 2003 r. 3

2.2. Przewidywany poziom emisji w UE-25 i UE-15 w 2010 r. 6

2.3. Emisje w poszczególnych sektorach 8

3. Wnioski 9

1. Wprowadzenie

Niniejsze sprawozdanie jest szóstym sprawozdaniem rocznym dotyczącym postępów w monitorowaniu emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz drugim sprawozdaniem sporządzonym w ramach decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady 280/2004/WE dotyczącej mechanizmu monitorowania emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie i wykonania Protokołu z Kioto (280/2004/WE). Sprawozdanie opiera się na szczegółowym raporcie Europejskiej Agencji środowiska (EEA) „ Greenhouse gas emission trends and projections in Europe ” (“Tendencje i przewidywania odnośnie emisji gazów cieplarnianych w Europie”) (EEA, 2005). Zawiera ono ocenę rzeczywistych i przewidywanych postępów państw członkowskich i Wspólnoty w wypełnianiu zobowiązań dotyczących emisji gazów cieplarnianych wynikających z Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) oraz Protokołu z Kioto.

Pomimo że ocena zawarta w sprawozdaniu dotyczy postępów UE-25, często skupia się ona na rozwoju sytuacji w państwach UE-15, z uwagi na ich wspólny cel i umowę o podziale obciążeń. Również jakość danych dotyczących 2003 r., zwłaszcza w zakresie kompletności i dokładności, różni się w nowych i starych państwach członkowskich. Sprawozdanie[1] zawiera także niektóre dane dotyczące emisji w dwóch państwach przystępujących do Wspólnoty, jakimi są Bułgaria i Rumunia oraz w kraju kandydującym, Chorwacji. W przypadku Turcji, będącej również krajem kandydującym, nie są dostępne jeszcze żadne dane.

Niniejsze sprawozdanie zawiera analizę rzeczywistych danych dotyczących emisji w 2003 r., łącznie z prognozowymi scenariuszami typu „ przy istniejących środkach ”[2] i „ przy dodatkowych środkach ”. Przewidywania te stanowią sumę przewidywań poszczególnych państw członkowskich i będą one dogłębnie zbadane w przyszłości, ponieważ nie wszystkie państwa członkowskie przedstawiły uaktualnione przewidywania. Przedmiotowe przewidywania uwzględniają korzystanie z elastycznych mechanizmów określonych w Protokole z Kioto, jakimi są Wspólne Wdrażanie, Mechanizm Czystego Rozwoju oraz międzynarodowy handel uprawnieniami do emisji.

Zgodnie z przewidywaniami, UE-15 osiągnie cel redukcji emisji wynoszący -8 % przy wykorzystaniu dodatkowych środków i elastycznych mechanizmów.

2. Realizacja celu z Kioto we Wspólnocie

2.1. Rzeczywisty poziom emisji w UE-25 i UE-15 w 2003 r.

W okresie od 2002 r. do 2003 r. poziom emisji gazów cieplarnianych wzrósł zarówno w państwach UE-25, jak i UE-15, chociaż był on jednocześnie niższy o odpowiednio 8 % i 1,7 % (por. wykres 1) wraz z 27 % wzrostem gospodarczym w UE-15. W 2003 r. rozbieżność w stosunku do liniowo przedstawionego poziomu osiągnięcia celu dla UE-15 wynosiła 1,9 % (por. wykres 2), przy uwzględnieniu mechanizmów z Kioto, lecz przy pominięciu spadku w poszczególnych państwach i, zainicjowanego w późniejszym terminie, europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji.

System handlu uprawnieniami do emisji w UE, zainicjowany 1 stycznia 2005 r. jest największym systemem handlu w zakresie emisji gazów cieplarnianych na świecie i ma za zadanie, podobnie jak skutecznie wdrażane istniejące i dodatkowe polityki i środki,, przyczynić się do osiągnięcia redukcji emisji, którą przewiduje Protokół z Kioto.

Wykres 1: Rzeczywisty i przewidywany poziom emisji dla UE-25 i UE-15

[pic]

Uwaga: Dane nie dotyczą emisji i usuwania wynikającego z użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów oraz leśnictwa. W celu umożliwienia spójnej analizy tendencji i przewidywań w zakresie emisji gazów cieplarnianych, teoretyczny rok referencyjny na wykresie dla EU-25 przedstawiono jako 100. W przypadku większości państw członkowskich jest to rok 1990 dla określenia poziomu CO2, metanu (CH4) i podtlenku azotu (N2O) but 1995 oraz rok 1995 dla gazów fluorowanych z następującymi wyjątkami: rok referencyjny dla określenia poziomu CO2, CH4 i N2O w przypadku Węgier to średnia z lat 1985-1987, w przypadku Słowenii 1986 r., i w przypadku Polski 1988 r.; rok referencyjny dla określenia poziomu emisji gazów fluorowanych w przypadku Francji i Finlandii to 1990 r. Oznacza to, że wartość dla 1990 r. nie wynosi dokładnie 100. Wykres nie obejmuje Malty i Cypru ze względu na brak danych, jak również w związku z tym, że państwa te nie posiadają celu określonego w ramach Protokołu z Kioto. Liniowo przedstawiony poziom osiągnięcia celu pokazuje teoretyczny spadek liniowy poziomu emisji gazów cieplarnianych do poziomu celu z Kioto, począwszy od poziomu roku referencyjnego do 2010 r., który wyznacza połowę pierwszego okresu zobowiązań.

Źródło: EEA, 2005

Wyniki poszczególnych państw członkowskich są zróżnicowane. Wykres 2 pokazuje że, przy uwzględnieniu mechanizmów z Kioto, trzynaście państw członkowskich jest na dobrej drodze do osiągnięcia swych celów w zakresie redukcji emisji. Niektóre spośród tych państw, a mianowicie Francja, Niemcy, Luksemburg, Niderlandy, Szwecja i Zjednoczone Królestwo należą do grupy państw UE-15, które zbliżają się do osiągnięcia swych celów w ramach umowy o podziale obciążeń (decyzja Rady 2002/358/WE). Jednakże dziesięć państw członkowskich pozostaje w dalszym ciągu daleko od osiągnięcia swych celów: w przypadku Finlandii i Hiszpanii dystans ten wynosi ponad 20 %; Austria, Dania i Finlandia nawet pogłębiły dystans w porównaniu do 2002 r. Cypr i Malta są stronami, które nie podpisały załącznika do UNFCCC, a co za tym idzie nie posiadają celu w ramach Protokołu z Kioto.

Wykres 2: Wskaźnik rozbieżności w stosunku do poziomu osiągnięcia wyznaczonego celu w 2003 r. (w punktach wskaźnikowych) w UE-25, łącznie z mechanizmami z Kioto

[pic]

Uwaga: Dane nie dotyczą emisji i usuwania wynikającego z użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów oraz leśnictwa. Odległość od celu w procentowych punktach w stosunku do emisji dla roku referencyjnego (słupki) pokazuje odchylenie pomiędzy hipotetycznym celem (w 2003 r.) a tym, co rzeczywiście zostało osiągnięte (w 2003 r.) przy założeniu, że redukcje jako wartość procentowa poziomów roku referencyjnego następują liniowo. Zakłada się, że państwa członkowskie osiągną swoje cele w całości w oparciu o środki krajowe oraz uwzględnia się stosowanie mechanizmów z Kioto. Cypr i Malta nie są stronami załącznika I do UNFCCC, a zatem nie posiadają celu określonego w ramach Protokołu z Kioto.

Źródło: EEA, 2005

2.2. Przewidywany poziom emisji w UE-25 i UE-15 w 2010 r.

Zbiorcze zestawienie przewidywań dla UE-25 pokazuje, że „ przy istniejących krajowych politykach i środkach ” całkowity poziom emisji gazów cieplarnianych w 2010 r. obniży się do 5% poniżej poziomu z 1990 r. (por. wykres 1). Następujące państwa członkowskie spodziewają się osiągnąć swoje cele z Kioto jedynie przy zastosowaniu istniejących krajowych polityk i środków (por. wykres 3): Republika Czeska, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Polska, Słowacja, Szwecja i Zjednoczone Królestwo. Przewiduje się, że do 2010 r. wdrożenie dodatkowych środków pozwoli na obniżenie emisji gazów cieplarnianych w UE-25 o 9 % poniżej poziomu z 1990 r.

Zbiorcze zestawienie przewidywań dla UE-15 sugeruje, że poziom emisji w 2010 r. mógłby zostać zredukowany do 9,3 % poniżej poziomu roku referencyjnego, przy uwzględnieniu oszczędności zyskanych dzięki wykorzystywaniu mechanizmów z Kioto (redukcja o 2,5 %) oraz dodatkowych krajowych polityk i środków (redukcja o 6,8 %), co wystarczyłoby do osiągnięcia zbiorowego celu z Kioto dla UE-15 (por. wykres 1).

Przewidywane wykorzystanie mechanizmów z Kioto przez dziewięć państw należących do grupy UE-15 (Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Niderlandy i Hiszpania) wynosi 106,8 mln ton CO2 rocznie w okresie zobowiązań lub około 2,6% w porównaniu z celem UE, jakim jest redukcja o 8 % (wykres 1). Dziewięć państw (Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Niemcy, Włochy, Niderlandy, Hiszpania i Szwecja) przeznaczyło środki finansowe na wykorzystywanie mechanizmów z Kioto podczas całego 5-letniego okresu zobowiązań na ogólną kwotę wynoszącą około 2 730 mln EUR.

Biorąc pod uwagę, że redukcja w okresie 1990 - 2010 przy istniejących środkach (redukcja o około 1,6 %) oraz przy wykorzystaniu mechanizmów z Kioto (redukcja o 2,5 %) wyniesie około 4,1 %, dodatkowe krajowe polityki i środki, które mają zostać wdrożone przez państwa członkowskie, powinny w ciągu kolejnych 6 lat pokryć pozostającą różnicę, wynoszącą 3,9 %, tak aby możliwa była realizacja celu z Kioto dla UE-15, jakim jest redukcja o 8 %. Państwa członkowskie, które jeszcze nie zbliżają się do osiągnięcia swych celów powinny zastosować dodatkowe polityki i środki oraz wykorzystywać mechanizmy z Kioto.

Wykres 3: Wskaźniki rozbieżności w stosunku do poziomu osiągnięcia wyznaczonego celu w 2010 r. (w punktach procentowych) w UE-25, łącznie z mechanizmami z Kioto

[pic]

Uwagi: Dane nie dotyczą emisji i usuwania wynikającego z użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów oraz leśnictwa. Wszystkie państwa członkowskie należące do UE-15 przedstawiły przewidywania przy założeniu istniejących krajowych polityk i środków. Kilka państw przedstawiło przewidywania zakładające zastosowanie dodatkowych krajowych polityk i środków. W przypadku następujących państw członkowskich uwzględniono również dodatkowe efekty wykorzystania mechanizmów z Kioto: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Niderlandy i Hiszpania. Efekty wykorzystywania mechanizmów z Kioto dla UE-15 zostały ocenione na podstawie informacji pochodzących z tych dziewięciu państw. W przypadku Polski przewidywania dotyczą jedynie CO2 i N2O. W przypadku Hiszpanii przewidywania dotyczą jedynie CO2. Przewidywania dla Cypru i Malty nie są dostępne.

Źródło: EEA, 2005

Środki legislacyjne obecnie obowiązujące lub zaproponowane już przez Komisję mogą – według szacowań ECCP – spowodować potencjalne redukcje emisji w 2010 r. w UE-15 o około 420-490 milionów ton ekwiwalentu CO2 (10 %-12 % emisji w roku referencyjnym). Szacowanie to zakłada, że państwa członkowskie w pełni wdrożą środki, a ich polityki nie będą się pokrywać. Spodziewa się, że redukcje emisji wynikające z zastosowania tych środków znajdą odzwierciedlenie w wykazie emisji za 2006 r., który zostanie opublikowany w 2008 r. Skuteczne i terminowe wdrażanie przez państwa członkowskie istniejących i planowanych polityk będzie miało znaczący wpływ na poziom emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej.

2.3. Emisje w poszczególnych sektorach

Zmiany zachodzące w UE-15 od 1990 r. w odniesieniu do emisji związanych z głównymi sektorami gospodarki ilustruje wykres 4. Większość emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej jest rezultatem procesów produkcyjnych i korzystania z energii, w tym transportu. Emisje związane z korzystaniem z energii w UE-15 wzrosły w okresie 1999 – 2003, głównie z powodu rosnących potrzeb w zakresie transportu i energii elektrycznej. Jednakże zarówno w przypadku UE-15, jak i UE-25 wzrost emisji gazów cieplarnianych związany z dostawami i korzystaniem z energii, z wyłączeniem transportu, wydaje się uniezależniać od zapotrzebowania na energię, gdyż następuje redukcja emisji mimo rosnącego zapotrzebowania. Podobnie, choć na mniejszą skalę, dzieje się w sektorze transportu w UE-15. Patrząc na informacje statystyczne dotyczące poszczególnych państw najbardziej uderzającym faktem jest to, że wbrew ogólnej tendencji emisje z transportu we Francji i Niemczech zmniejszają się – w Niemczech już przez czwarty rok z rzędu. Można przypuszczać, że odzwierciedla to połączone efekty poprawy wydajności paliwa, wyższych cen paliwa oraz polityk transportowych o szerszym zakresie.

Wykres 4: Zmiany w zakresie emisji gazów cieplarnianych w UE-15 według sektorów w okresie 1990 – 2003, przewidywania dla sektorów przy istniejących i dodatkowych środkach na okres 1990 – 2010 oraz udział sektorów w 2003 r.

[pic]

Uwaga : Kilka państw członkowskich nie przedstawiło przewidywań dla wszystkich sektorów/scenariuszy. W związku z tym informacje dotyczące przewidywań należy interpretować ostrożnie. Dla większości państw członkowskich rokiem referencyjnym dla gazów fluorowych jest rok 1995, a nie 1990. Mogło to nieco zmienić dane dla procesów produkcyjnych, lecz dane za 1990 r. nie są dostępne dla wszystkich państw członkowskich.

Źródło: EEA, 2005

Wzrost emisji związanych z korzystaniem z energii został wyrównany poprzez redukcję emisji ze źródeł niezwiązanych z energią, takich jak odpady, procesy przemysłowe i rolnictwo. Poziom emisji związanych z odpadami obniżył się, ponieważ gospodarka odpadami spowodowała składowanie mniejszej ilości odpadów stałych na powierzchni. Wprowadzenie technik zmniejszania emisji, w szczególności w przypadku N2O przyczyniło się do redukcji emisji związanych z procesami przemysłowymi, natomiast emisje związane z rolnictwem obniżyły się w związku ze spadkiem pogłowia bydła.

W UE-25 poziom emisji gazów cieplarnianych obniżył się w niemal wszystkich sektorach. Spadek emisji w dziesięciu nowych państwach członkowskich był w znacznej mierze spowodowany restrukturyzacją gospodarki. Wyjątek stanowi sektor transportu, w którym poziom emisji wzrasta od 1990 r.

3. WNIOSKI

Do 2003 r. poziom emisji gazów cieplarnianych w UE-15 zmniejszył się o 1,7 % w porównaniu z poziomem w roku referencyjnym i osiągnął 4180 milionów ton ekwiwalentów CO2. Redukcja wynosi nieco więcej niż jedna piąta celu z Kioto, wyznaczonego przez WE. Bez mechanizmów z Kioto dystans dzielący od celu podwoił się od 2002 r. i wynosi 3,5 punktów procentowych. Przy uwzględnieniu mechanizmów z Kioto całkowite emisje gazów cieplarnianych w 2003 r. znajdowały się w dalszym ciągu 1,9 punktów procentowych powyżej liniowo przedstawionego poziomu osiągnięcia celu. Zgodnie z przewidywaniami, UE-15 osiągnie cel redukcji emisji określony w ramach Protokołu z Kioto, ustalony na -8 % wdrażając dodatkowe środki oraz wykorzystując elastyczne mechanizmy. Mając na uwadze zapewnienie osiągnięcia celu z Kioto państwa członkowskie, które są jeszcze dalekie od osiągnięcia swych celów, powinny jak najszybciej zastosować dodatkowe środki oraz zacząć wykorzystywać mechanizmy z Kioto.

UE jest również zdecydowana podjąć dalsze działania. W 2005 r. zapoczątkowano drugi etap Europejskiego Programu dotyczącego Zmian Klimatycznych (ECCP). Komisja zamierza dokonać oceny postępów i zbadać potencjał nowych działań w celu określenia kosztowo efektywnych możliwości redukcji emisji. ECCP II obejmie sekwestrację dwutlenku węgla, emisje pojazdów kołowych i samolotów oraz strategie mające na celu przystosowanie się do skutków zmian klimatycznych. Zbadana zostanie także rola UE w zakresie zmniejszania podatności na zmiany klimatyczne oraz wspierania przystosowania. Przewidziane są też dodatkowe inicjatywy polityczne w dziedzinie wydajności energetycznej oraz odnawialnych źródeł energii.

[1] Załącznik 1 zawiera ponadto wykaz podstawowych danych, a załącznik 4 pełen wykaz CCPM [SEC(2005) 1642].

[2] Do istniejących polityk i środków odnosi się jedno lub więcej z następujących stwierdzeń: a) istnieje obowiązujące krajowe prawodawstwo; b) zawarto jedną lub kilka dobrowolnych umów; c) przyznano środki finansowe; (d) zmobilizowano zasoby ludzkie; e) podjęto oficjalną decyzję na szczeblu rządowym i istnieją jasne zobowiązania postępowania w jej wdrażaniu. Dodatkowe (planowane) polityki i środki są przedmiotem dyskusji i posiadają realne szanse na to, że zostaną przyjęte i wdrożone w przyszłości.