ISSN 1977-1002 |
||
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14 |
|
Wydanie polskie |
Informacje i zawiadomienia |
Rocznik 63 |
Spis treśći |
Strona |
|
|
I Rezolucje, zalecenia i opinie |
|
|
OPINIE |
|
|
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny |
|
2020/C 14/01 |
||
2020/C 14/02 |
||
2020/C 14/03 |
||
2020/C 14/04 |
||
2020/C 14/05 |
||
2020/C 14/06 |
||
2020/C 14/07 |
||
2020/C 14/08 |
||
2020/C 14/09 |
|
III Akty przygotowawcze |
|
|
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny |
|
2020/C 14/10 |
||
2020/C 14/11 |
||
2020/C 14/12 |
||
2020/C 14/13 |
||
2020/C 14/14 |
||
2020/C 14/15 |
||
2020/C 14/16 |
||
2020/C 14/17 |
||
2020/C 14/18 |
||
2020/C 14/19 |
||
2020/C 14/20 |
||
2020/C 14/21 |
PL |
|
I Rezolucje, zalecenia i opinie
OPINIE
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/1 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Europejski filar praw socjalnych – ocena wstępnego wdrażania i zalecenia na przyszłość”
(opinia z inicjatywy własnej)
(2020/C 14/01)
Sprawozdawca: Bernd SCHLÜTER
Współsprawozdawczyni: Cinzia DEL RIO
Decyzja Zgromadzenia Plenarnego |
24.1.2019 |
Podstawa prawna |
art. 32 ust. 2 regulaminu wewnętrznego Opinia z inicjatywy własnej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa |
Data przyjęcia przez sekcję |
10.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
117/44/3 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Uważając, że „realistyczna przyszłość Unii Europejskiej może opierać się wyłącznie na powiązaniu solidnej podstawy gospodarczej z silnym wymiarem społecznym” (1), EKES konsekwentnie opowiada się za pozytywną konwergencją społeczno-gospodarczą i skuteczniejszą polityką społeczną zarówno na szczeblu UE, jak i na szczeblu państw członkowskich (2). Należy również wzmacniać i uaktualniać europejski model społeczny jako punkt odniesienia na poziomie międzynarodowym. Skuteczne wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych z 2017 r. potwierdzi wspólne zaangażowanie na rzecz europejskiego modelu społecznego w ramach nowej strategii sprzyjającej włączeniu społecznemu. |
1.2. |
Podejmując działania na rzecz wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych poprzez zarówno programy polityczne, jak i inicjatywy ustawodawcze na szczeblu unijnym i krajowym, należy w wyważony sposób przestrzegać celów i zasad traktatów oraz podziału kompetencji między instytucjami UE a państwami członkowskimi i w stosownych przypadkach respektować klauzulę o nieobniżaniu poziomu ochrony. |
1.3. |
W odpowiednich obszarach prawodawstwa europejskiego należy ustanowić ramy zawierające ogólne wspólne normy respektujące specyfikę krajową i systemy socjalne oraz uznające skuteczne i wykonalne prawa socjalne dla obywateli na szczeblu unijnym i krajowym. Cele Filaru powinny być przestrzegane we wszystkich obszarach polityki UE dzięki klauzuli horyzontalnej (3). |
1.4. |
Europejski filar praw socjalnych jest obecnie wdrażany za pomocą środków ustawodawczych i nieustawodawczych, poprzez specjalne finansowanie oraz zmiany w procesie europejskiego semestru. Środki te mają pobudzać pozytywną konwergencję, ustanawiając minimalne standardy socjalne w celu stworzenia wspólnych równych warunków działania. |
1.5. |
Ważne jest ustanowienie i przyjęcie minimalnych standardów dotyczących niezawodnych i skutecznych systemów ochrony socjalnej (4) oraz podstawowych usług świadczonych w interesie ogólnym, które powinny być regularnie sprawdzane przez niezależne podmioty oceniające. |
1.6. |
Komisja i Parlament Europejski powinny zaproponować mechanizmy odpowiedniego zaangażowania we wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych wszystkich reprezentatywnych podmiotów społecznych, w tym partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego, na wszystkich odpowiednich szczeblach (5). Szczególną uwagę należy zwrócić na różne role oraz wzmacnianie negocjacji zbiorowych na szczeblu krajowym, które mogą wyprzedzać przepisy regulujące konkretne aspekty rynku pracy lub stanowić dla nich alternatywę. |
1.7. |
Wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych wymaga solidnej podstawy budżetowej i inwestycji na szczeblu UE i państw członkowskich poprzez odpowiednie finansowanie w ramach wieloletnich ram finansowych (WRF), poprzez wprowadzenie „złotej reguły” dla inwestycji publicznych o celu społecznym oraz poprzez europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne (ESI), które mogą być wyraźniej ukierunkowane na Europejski filar praw socjalnych i odpowiednie polityki podatkowe (6). |
1.8. |
Europejski semestr i krajowe programy reform, które dotyczą również krajów spoza strefy euro, a także tablica wskaźników społecznych stanowią podstawowe narzędzia wdrażania i monitorowania Filaru (7). |
1.9. |
Poprzez nowy proces europejskiego semestru należy osiągnąć cele społeczne, monitorując braki w równowadze społecznej. Ponadto trzeba wprowadzić nowe i wymierne wskaźniki wraz z ukierunkowanymi zaleceniami dla poszczególnych krajów. |
1.10. |
Należy propagować regularne monitorowanie wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych oraz obowiązkowe konsultacje z podmiotami społecznymi. EKES proponuje utworzenie forum polityki społecznej UE powiązanego z procesem europejskiego semestru. |
1.11. |
EKES wezwał już do opracowania jasnego i skoordynowanego planu działania określającego priorytety w zakresie wdrażania Filaru oraz egzekwowania istniejących praw i standardów socjalnych. W pierwszej kolejności należy zająć się podstawowymi potrzebami i prawami grup społecznych znajdujących się w trudnej sytuacji, dysproporcjami w poziomie szans, dochodów i majątku w obrębie poszczególnych państw członkowskich i pomiędzy nimi, politykami na rzecz włączenia społecznego i odpowiednimi warunkami dla usług publicznych i niekomercyjnych oraz dla przedsiębiorstw społecznych. |
1.12. |
W niniejszej opinii przedstawiono ogólne wytyczne, ogólną ocenę pierwszych działań i zalecenia dotyczące głównych instrumentów. Zawiera ona aktualne informacje na temat postępów poczynionych na szczeblu UE w zakresie przyjętych środków i dostępnych instrumentów, w podziale na trzy główne obszary Europejskiego filaru praw socjalnych – równe szanse i dostęp do rynku pracy, sprawiedliwe warunki pracy, ochrona socjalna i włączenie społeczne – jak również propozycje dalszych działań. |
2. Kontekst i wytyczne dotyczące wdrażania
2.1. |
Europejski filar praw socjalnych został uroczyście proklamowany na Szczycie Społecznym na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego w Göteborgu w listopadzie 2017 r. Wynika on z nadrzędnych zasad traktatów europejskich zawierających podstawowe prawa obywateli, których egzekwowanie pozostaje w gestii wszystkich zainteresowanych podmiotów. W art. 9 i 151 TFUE określono cele europejskiego modelu społecznego, które w ramach nowej strategii integracji społecznej należy dostosować do zmian zachodzących w ostatnim czasie w świecie pracy i w naszych społeczeństwach. |
2.2. |
UE i państwa członkowskie stopniowo wprowadzają i doskonalą polityki mające na celu osiągnięcie lepszych warunków pracy i życia obywateli dzięki europejskiemu modelowi społecznemu, który jest narzędziem wspomagania konkurencyjności gospodarki europejskiej. Jednocześnie uznają, że jego realizacja i aktualizacja pozostaje celem w UE. Utrzymują się duże różnice między państwami członkowskimi UE i w obrębie państw członkowskich, między grupami społecznymi oraz między systemami zabezpieczenia społecznego. Wiele krajów stoi w obliczu trudnych wyzwań. W niektórych państwach UE systemy zabezpieczenia społecznego w większym stopniu sprzyjają włączeniu społecznemu, podczas gdy w innych państwach systemy te nie zaspokajają podstawowych potrzeb. Europejski filar praw socjalnych ma umożliwić państwom członkowskim i UE rozwiązanie bieżących problemów, z jakimi borykają się obywatele Unii, i zagwarantowanie równych szans dla zrównoważonych przedsiębiorstw w warunkach globalnej konkurencji. Filar jest zatem politycznym zobowiązaniem, które angażuje instytucje UE, państwa członkowskie, partnerów społecznych, organizacje społeczeństwa obywatelskiego i wszystkie inne zainteresowane strony w ich odnośnych dziedzinach kompetencji, w duchu wzajemnego szacunku i z bezpośrednią korzyścią dla wszystkich obywateli. |
2.3. |
W przyjętej na Międzynarodowej Konferencji Pracy z okazji stulecia MOP Deklaracji o przyszłości pracy określono pewne istotne kierunki działań oraz środki, które zmodernizowałyby prawo pracy i zapobiegły wykluczeniu, a także przewidziano szereg inwestycji w zdolności obywateli, instytucje pracy oraz godziwą i stałą pracę. Inwestycje takie stworzyłyby jak najkorzystniejsze środowisko dla rozwoju przedsiębiorstw oraz osiągania przez społeczeństwo postępów w kierunku bardziej sprawiedliwych warunków pracy i życia, przy poszanowaniu krajowych uwarunkowań i szczególnej roli partnerów społecznych. |
2.4. |
Agenda 2030 ONZ zawiera 17 celów zrównoważonego rozwoju. UE zobowiązała się je osiągnąć do 2030 r., a przyczyni się do tego wdrożenie Filaru. |
2.4.1 |
EKES uważa, że realistyczna przyszłość Europy może opierać się wyłącznie na powiązaniu solidnej podstawy gospodarczej z silnym wymiarem społecznym. Jest przekonany, że UE potrzebuje nowego porozumienia w sprawie zrównoważonej strategii gospodarczej i społecznej, tak aby mogła wywiązać się ze swojej obietnicy działania na rzecz zrównoważonego wzrostu gospodarczego i postępu społecznego, które prowadzą do zwiększenia dobrobytu jej obywateli (8). |
2.4.2 |
W deklaracji z Sybina z 9 maja 2019 r. (9) państwa członkowskie UE zobowiązały się, że będą skuteczne tam, gdzie najbardziej tego potrzeba, że będą wielkie w wielkich sprawach i że zawsze będą przestrzegać zasady sprawiedliwości. |
2.5. |
Na szczeblu UE Europejski filar praw socjalnych jest do tej pory wdrażany poprzez:
|
2.6. Środki o charakterze ustawodawczym i nieustawodawczym na szczeblu unijnym i krajowym
2.6.1 |
Otwarte, dynamiczne i mobilne rynki pracy są potrzebne do wspierania nowych i bardziej zróżnicowanych ścieżek kariery oraz płynnego przechodzenia między miejscami pracy, sektorami i statusami zatrudnienia. Konieczne jest podjęcie działań w celu rozwiązania problemu niedopasowania umiejętności do potrzeb rynku pracy. Systemy kształcenia i szkolenia muszą być lepiej dostosowane do potrzeb rynku pracy. Reformy powinny uwzględniać pozytywne działania promujące aktywne starzenie się siły roboczej, zapewniające zrównoważony i odpowiedni kształt systemów emerytalnych oraz włączające legalnych migrantów do siły roboczej. |
2.6.2 |
Podejmując działania w celu wdrożenia Filaru, UE i jej państwa członkowskie będą korzystać ze wszystkich narzędzi politycznych, które uznają za konieczne do osiągnięcia wspólnych celów, w tym z programów politycznych i ze środków ustawodawczych. Zasada pomocniczości i proporcjonalności oraz obowiązujące wartości, cele i zasady wymienione w traktatach będą określać, na jakim szczeblu należy podjąć takie działania. Za priorytetowy uznawany będzie ten poziom, który zapewni największą wartość dodaną zainteresowanym stronom i przyczyni się do skutecznego wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych. Należy przestrzegać podziału kompetencji i, w stosownych przypadkach, klauzuli o nieobniżaniu poziomu ochrony. |
2.6.3 |
Zgodnie z art. 153–155 dotyczącymi demokracji uczestniczącej i lepszego stanowienia prawa, UE i państwa członkowskie z wyprzedzeniem będą zasięgać opinii partnerów społecznych. W sytuacji, kiedy w trakcie takich konsultacji partnerzy społeczni sygnalizują chęć niezależnego działania w ramach systemu dialogu społecznego, UE i państwa członkowskie powstrzymują się od interwencji w danym obszarze polityki o tyle, o ile partnerzy społeczni są w stanie zrealizować cele danego działania. |
2.6.4 |
Podczas wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych należy wziąć pod uwagę kompetencje i udział innych znaczących podmiotów, takich jak stowarzyszenia organizacji non-profit świadczących usługi społeczne i usługi w zakresie mieszkalnictwa, instytucje ubezpieczeń publicznych, przedsiębiorstwa społeczne, organizacje z sektora opieki i organizacje młodzieżowe, konsumenci usług społecznych i przedstawiciele grup społecznych znajdujących się w trudnej sytuacji. |
2.6.5 |
Państwa członkowskie, instytucje UE, partnerzy społeczni i organizacje społeczeństwa obywatelskiego powinni monitorować wdrażanie Filaru i skuteczność dostępnych środków. Zarazem instytucje UE powinny wspierać państwa członkowskie i zainteresowane podmioty społeczne na szczeblu krajowym. |
2.6.6 |
W odpowiednich obszarach prawodawstwa europejskiego należy ustanowić ramy zawierające ogólne i jasne wspólne normy – z poszanowaniem specyfiki krajowej i możliwością dostosowania do różnorodności systemów socjalnych i roli zainteresowanych podmiotów – przy uznaniu skutecznych i możliwych do wyegzekwowania na szczeblu unijnym i krajowym praw socjalnych dla obywateli. Ponadto prawodawstwo to musi wnosić europejską wartość dodaną (10). Cele Filaru powinny być przestrzegane we wszystkich obszarach polityki UE, także za pomocą klauzuli horyzontalnej (art. 9 TFUE). |
2.6.7 |
Wdrożenie Filaru ma wywołać pozytywną konwergencję, poprawę warunków socjalnych i warunków na rynku pracy dla europejskich pracowników i obywateli Unii, poprawę i stworzenie niezawodnych i skutecznych systemów ochrony socjalnej (11) oraz nowoczesnych, uzasadnionych naukowo i poddawanych ocenie jakościowej usług społecznych i zdrowotnych, zwłaszcza usług publicznych i niekomercyjnych, ustalenie minimalnych standardów zwalczania dumpingu socjalnego, a także stworzenie równych szans dla właściwie funkcjonujących gospodarek, zatrudnienia i zrównoważonych przedsiębiorstw, przy jednoczesnym zwiększeniu zaufania obywateli do UE. Strategie polityki społecznej powinny uwzględniać interesy MŚP oraz sprawiedliwe wobec nich warunki rynkowe. Istotne jest ustanowienie i zatwierdzenie podstawowych standardów dotyczących usług świadczonych w interesie ogólnym, takich jak mieszkalnictwo, woda i usługi społeczne, a spełnienie tych standardów powinno być regularnie weryfikowane, w tym przez niezależne podmioty oceniające (instytuty badawcze, akademie itp.), które mogą uzyskać wsparcie finansowe i których sprawozdania mogą być podawane do wiadomości publicznej. W pierwszej kolejności należy zająć się podstawowymi potrzebami obywateli i słabszych grup społecznych oraz niebezpiecznymi nierównościami w zakresie możliwości, dochodów i poziomu dobrobytu w państwach członkowskich i między nimi. |
2.6.8 |
Szczególną uwagę należy zwrócić na odmienne znaczenie negocjacji zbiorowych na szczeblu krajowym oraz układów zbiorowych, które mogą przewidywać przepisy lub stanowić dla nich alternatywę dzięki regulowaniu konkretnych aspektów rynku pracy i stosunków pracy. W ten sposób partnerzy społeczni mogą uczestniczyć w procesie wdrażania, udowadniając, że ich działania będą mogły doprowadzić do takich samych skutków prawnych. W niektórych państwach członkowskich procesy negocjacji zbiorowych albo w ogóle nie są zorganizowane, albo ich zasięg jest bardzo mały, w związku z czym utrzymują się dysproporcje w przyznawaniu praw socjalnych zawartych w Europejskim filarze praw socjalnych. W takich przypadkach należy interweniować za pomocą środków prawnych. |
2.6.9 |
W deklaracji czterostronnej „Nowy początek dialogu społecznego” zachęca się do rozwijania skutecznych negocjacji zbiorowych. Wspólne zaangażowanie partnerów społecznych we wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych znajduje odzwierciedlenie we wspólnym programie prac europejskich partnerów społecznych na lata 2019–2021, który zostanie wdrożony również na szczeblu krajowym, przyczyniając się do krajowego procesu reform. Program prac na lata 2019–2021 będzie zawierać konkretne propozycje dotyczące zagadnień związanych z wdrażaniem Europejskiego filaru praw socjalnych, a mianowicie negocjacji na temat autonomicznej umowy ramowej w sprawie cyfryzacji, w tym możliwości i opcji podłączania się i rozłączania, a także kwestie poprawy wydajności rynków pracy i systemów socjalnych oraz rozwoju umiejętności (12). |
2.6.10 |
Należy bardziej docenić i wzmacniać rolę społeczeństwa obywatelskiego. Konieczne jest umocnienie dialogu obywatelskiego, tak aby obywatele, w tym młodzież (13) i osoby znajdujące się w szczególnie trudnej sytuacji lub narażone na dyskryminację, czuli, że mogą uczestniczyć w projektowaniu, wdrażaniu i przeglądzie procesów kształtowania polityki (14). Właśnie teraz EKES rozpoczyna krajowe debaty w wybranych państwach członkowskich UE na temat tego, jak zwiększyć zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego w europejski semestr (15). |
2.6.11 |
Komisja podjęła praktyczne środki w celu wdrożenia Filaru na szczeblu europejskim i opublikowała niedawno zaktualizowany arkusz informacyjny zawierający przyjęte do tej pory inicjatywy ustawodawcze i inicjatywy o charakterze nieustawodawczym (16). EKES wezwał już do opracowania jasnego i skoordynowanego planu działania (17) określającego priorytety w zakresie wdrażania Filaru. |
2.6.12 |
Środki służące wdrażaniu Europejskiego filaru praw socjalnych powinny opierać się na naukowej analizie obecnej sytuacji prawnej i praktycznej w zakresie polityki społecznej i zdrowotnej w państwach członkowskich i na szczeblu UE oraz powinny angażować zainteresowane podmioty społeczne. EKES proponuje utworzenie forum polityki społecznej UE, ponieważ Unia potrzebuje stałego forum komunikacji, najlepszych praktyk, oceny, seminariów eksperckich, programów społecznych, zgodności z przepisami UE i państw członkowskich oraz projektów reform dla państw członkowskich i polityk unijnych. Ponieważ kwestia lepszego egzekwowania istniejących praw socjalnych nadal bywa problematyczna, Komisja i państwa członkowskie muszą poprawić zgodność z przepisami UE. Nowe forum powinno być ściśle powiązane z EKES-em i procesem europejskiego semestru. |
2.6.13 |
Środki o charakterze nieustawodawczym, które mogą być narzędziami uzupełniającymi skuteczne wdrażanie Filaru, obejmują instrumenty prawa miękkiego – takie jak wzajemne uznawanie dobrze funkcjonujących systemów, wspólne zachęty, otwartą metodę koordynacji, wzajemne uczenie się, wzajemne oceny, angażowanie państw członkowskich w mediach oraz programy zniechęcające (18). EKES z zadowoleniem przyjmuje inicjatywy mające na celu mobilizację społeczeństwa obywatelskiego i zainteresowanych stron, takie jak „Stand Up for the Social Pillar” (19). Warto, by inicjatywy te uzyskały wsparcie finansowe. |
2.7. Polityka finansowa oraz spójne i ukierunkowane wykorzystanie funduszy UE
2.7.1 |
Do pomyślnej realizacji Filaru niezbędne są odpowiednie środki budżetowe oraz inwestycje zarówno na szczeblu UE, jak i państw członkowskich. Wdrażanie powinno być częścią polityki gospodarczej, finansowej i budżetowej oraz przyszłej strategii UE, a także powinno przebiegać przy wykorzystaniu całościowego i spójnego podejścia Kluczową rolę odgrywa tu cel, jakim jest zwiększenie wydajności i zmniejszenie zróżnicowania dochodów poprzez edukację, upodmiotowienie i włączenie społeczne (20). Wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych powinno stanowić jedną z zasad przewodnich przy definiowaniu następnych wieloletnich ram finansowych (WRF) UE. Wymaga to spójnego wykorzystania funduszy i uczynienia z Filaru kompasu dla programów operacyjnych oraz narzędzia umożliwiającego określenie wpływu funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, EFS+ i Funduszu InvestEU oraz wszystkich innych odpowiednich pozycji w budżecie UE. Kryteria dostępu do funduszy UE powinny odnosić się w konstruktywny i odpowiedni sposób do praw i zasad zapisanych w Filarze, a jednocześnie uwzględniać sytuację w poszczególnych krajach oraz wkład wszystkich podmiotów społecznych. Fundusze UE nie powinny zastępować finansowania ze środków publicznych przeznaczanego na nowoczesne, dobre jakościowo i łatwo dostępne systemy zabezpieczenia społecznego w państwach członkowskich. |
2.7.2 |
Negocjacje w sprawie kolejnych WRF powinny dążyć do zapewnienia odpowiedniego finansowania polityki zatrudnienia i polityki społecznej. Należy zmienić unijne zasady dotyczące budżetu i zadłużenia (21), tak by możliwe było przestrzeganie praw podstawowych, a także realizowanie celów zapisanych w Traktatach i Europejskiego filaru praw socjalnych. Należy znaleźć odpowiednią równowagę między sprawnie funkcjonującą gospodarką, kontrolą zadłużenia i celami społecznymi. EKES wielokrotnie podkreślał (22), że wzrost inwestycji publicznych w państwach członkowskich można także ułatwić dzięki złotej regule budżetowej, stosowanej w odniesieniu do inwestycji publicznych o celu społecznym. Umożliwiłoby to większą elastyczność w stosowaniu przepisów budżetowych. Zwiększenie poziomu dochodów, zrównoważony wzrost gospodarczy, większa spójność społeczna i zapobieganie wykluczeniu to cele, które należy łącznie wziąć pod uwagę. Można również wspierać zwiększanie inwestycji publicznych, szczególnie dzięki europejskim funduszom strukturalnym i inwestycyjnym, które można by bardziej jednoznacznie ukierunkować na cele Europejskiego filaru praw socjalnych (23). Odpowiednia polityka podatkowa ukierunkowana m.in. na skuteczne zwalczanie oszustw podatkowych, unikania opodatkowania i agresywnego planowania podatkowego powinna umożliwić znalezienie dodatkowych funduszy na finansowanie Europejskiego filaru praw socjalnych (24). |
2.8. Europejski semestr
2.8.1 |
Europejski filar praw socjalnych ma wpływ na europejskie zarządzanie gospodarcze. Już obecnie jest zapisany w kluczowych dokumentach w ramach europejskiego semestru i był przedmiotem zaleceń dla poszczególnych krajów w 2018 r. Wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu z 2019 r. (25) odgrywało znaczącą rolę w europejskim semestrze wraz z roczną analizą wzrostu gospodarczego. |
2.8.2 |
EKES uważa, że europejski semestr i krajowe programy reform – które dotyczą również krajów spoza strefy euro – stanowią podstawowe narzędzia wdrażania i monitorowania Filaru (26). Aby osiągnąć postęp, potrzebne będą ramy odniesienia, poziomy odniesienia i skoordynowana wymiana w ramach polityki dla wspierania państw członkowskich, instytucji UE i partnerów społecznych w ich dążeniu do poprawy wyników polityki w zakresie zatrudnienia i polityki społecznej.
W tablicy wskaźników społecznych należy regularnie monitorować postępy we wdrażaniu Filaru zarówno we wspólnym sprawozdaniu o zatrudnieniu, jak i w sprawozdaniach krajowych. Instrument ten powinien być zintegrowany z już istniejącym Przeglądem sytuacji w dziedzinie zatrudnienia i przeglądem sytuacji w dziedzinie ochrony socjalnej, opracowywanym przez państwa członkowskie. Niemniej tablicę można udoskonalić, ponieważ jej technika porównawcza (oparta na odchyleniu od średniej UE) może zbyt optymistycznie przedstawiać wyniki społeczne państw członkowskich. 14 wskaźników i podwskaźniki zawarte w tabeli (łącznie 35) należy poddawać nieustannemu przeglądowi z udziałem partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego, tak aby dostosować je do celów politycznych i zmieniającej się sytuacji społeczno-gospodarczej w Europie. |
2.8.3 |
W ramach nowego europejskiego semestru należy osiągnąć cele społeczne, monitorując braki w polityce społecznej, i zrekompensować nadmierny nacisk położony na wymogi polityki fiskalnej i makroekonomicznej. Tablica wskaźników społecznych powinna uwzględniać wszystkie prawa i zasady zapisane w Filarze i monitorować ich realizację, a także obejmować ulepszone i nowe wymierne wskaźniki. Takie wskaźniki, oprócz statystyk, mogą dotyczyć faktycznego dostępu do wysokiej jakości usług społecznych, rzeczywiście egzekwowanych praw socjalnych, integracji społecznej i zawodowej migrantów, zasięgu negocjacji zbiorowych, udziału podmiotów społecznych w procesie europejskiego semestru oraz dostępu do programów przygotowania zawodowego i wysokiej jakości szkolnictwa wyższego. Komisja powinna monitorować wdrażanie krajowych planów reform w ścisłej współpracy z partnerami społecznymi i odpowiednimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i tym samym promować zalecenia dla poszczególnych krajów. Należy zapewnić odpowiednią liczbę i strukturę zaleceń, które powinny służyć monitorowaniu postępów w realizacji priorytetów wskazanych w planie działania. |
2.8.4 |
Należy wzmocnić zaangażowanie partnerów społecznych, zgodnie z postanowieniami TFUE, aby umożliwić konsultacje z nimi na temat kształtowania i wdrażania polityki gospodarczej, polityki zatrudnienia i polityki społecznej zgodnie z praktykami krajowymi. Aby zwiększyć to zaangażowanie w kształtowanie polityki, niezbędny jest wyraźny i odpowiednio wczesny udział partnerów społecznych, który dzięki pogodzeniu interesów pracowników i pracodawców ułatwi pomyślną realizację. Współpraca między partnerami społecznymi może być siłą napędową sukcesu, trwałości i inkluzywności polityki gospodarczej, polityki zatrudnienia i polityki dotyczącej włączenia społecznego (27). Konsultacje z partnerami społecznymi powinny być obowiązkowe (28). |
2.8.5 |
Udział organizacji społeczeństwa obywatelskiego, stowarzyszeń usługodawców i instytucji ubezpieczeń publicznych również okazał się efektywny w kontekście opracowywania polityk wdrażających Filar w ramach europejskiego semestru. |
2.8.6 |
Rosnąca rola europejskiego semestru w kierowaniu wydatkami z budżetu UE nie może przyćmić obecnych lub przyszłych klauzul, które zapewniają przejrzystość, otwartość i odpowiedzialność w planowaniu i wydatkowaniu budżetu UE. |
2.8.7 |
Dobrze zaprojektowane poziomy odniesienia mogą posłużyć za drogowskaz dla niezbędnych reform krajowych mających na celu zwiększenie wydajności rynków pracy i systemów zabezpieczenia społecznego. Należy wyraźnie uszeregować omawiane zagadnienia pod względem ważności, skupiając się na tych, które będą miały pozytywny wpływ na konkurencyjność i zatrudnienie, oraz na zrównoważony charakter, skuteczność, inkluzywność i wydajność systemów zabezpieczenia społecznego. Działanie to powinno być wspólnym przedsięwzięciem Rady, Komisji, państw członkowskich i partnerów społecznych. Podobnie rządy krajowe powinny w pełni angażować krajowych partnerów społecznych podczas wdrażania zasad i praw wynikających z Filaru. |
3. Stan wdrożenia i propozycje dalszych działań
3.1. |
W niniejszym rozdziale określono pewne priorytety, którymi należy się zająć w nadchodzących miesiącach, biorąc za punkt wyjścia aktualny kontekst i wytyczne dotyczące wdrażania oraz pkt 2.6.1, 2.6.2 i 2.6.3 dotyczące podziału kompetencji między instytucjami UE a państwami członkowskimi oraz zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron. Nie jest to bynajmniej wyczerpujący zestaw działań potrzebnych do wdrożenia filaru. |
3.2. Równość szans i dostęp do rynku pracy
3.2.1 |
Dyrektywa w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym została przyjęta w 2019 r. i powinna przynieść wymierne korzyści rodzinom, zwłaszcza kobietom i dzieciom, gdyż wprowadza minimalne standardy dla rodziców i opiekunów. Zgodnie z art. 153 TFUE, krajowi partnerzy społeczni, dzięki układom zbiorowym, mają do odegrania kluczową rolę w zapewnieniu szybkiej transpozycji i dostosowaniu prawa UE do rzeczywistych potrzeb w swym kraju, przy jednoczesnym poszanowaniu umów lub przepisów, które spełniają już normy określone w dyrektywie. |
3.2.2 |
Podczas wdrażania dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym należy zwrócić szczególną uwagę na rozsądne i sprawiedliwe rozwiązania dotyczące odpowiednich rekompensat dla pracowników korzystających z urlopu rodzicielskiego oraz na elastyczne warunki pracy, a także rozważyć dokonanie przeglądu celów barcelońskich. Aby wesprzeć rodziny, należy również pamiętać o przystępnych cenowo usługach w zakresie opieki nad dziećmi i innymi osobami. |
3.2.3 |
EKES wezwał do opracowania zintegrowanej strategii na rzecz równości płci (29). W świetle wspólnej deklaracji ministrów europejskich w sprawie równouprawnienia płci (30) EKES wzywa do wyeliminowania zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć (31). W szczególności należy zająć się potrzebami MŚP, aby uniknąć nadmiernych obciążeń administracyjnych. |
3.2.4 |
Wciąż trzeba mieć na uwadze wpływ różnic w wysokości wynagrodzeń na przyszłe emerytury kobiet, dysproporcje poziomów emerytur i większe zagrożenie kobiet ubóstwem. Te kwestie wymagają działań. |
3.2.5 |
EKES ponownie podkreśla, że udział w rynku pracy i jakość pracy może się poprawić dzięki zwiększonym inwestycjom w aktywną politykę rynku pracy i poprzez ustanowienie wspólnych standardów skutecznego funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia (32). Dotyczy to także nienastawionych na zysk usług w zakresie zatrudnienia, których celem jest skrócenie okresu przejściowego, wykorzystanie nabytych umiejętności, wspieranie większej liczby różnorodnych ścieżek kariery i krzewienie stabilnego zatrudnienia (33). Walka z bezrobociem długotrwałym, integracja imigrantów na rynku pracy oraz reintegracja zniechęconych bezrobotnych to kolejny kluczowy obszar polityki wymagający pilnych ukierunkowanych środków, które mogą obejmować prawo pracowników do otrzymania wsparcia w poszukiwaniu pracy, szkoleniu i przekwalifikowywaniu się. |
3.2.6 |
W programie UE powinno znaleźć się zapewnienie wszystkim prawa do uczenia się przez całe życie (34). Należy w dalszym ciągu rozwijać krajowe systemy kształcenia, szkolenia i przygotowania zawodowego, ze szczególnym zaakcentowaniem dziedzin STEM (nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki) oraz rozwijaniem dualnego systemu kształcenia, co umożliwi lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy. |
3.3. Uczciwe warunki pracy
3.3.1 |
W perspektywie krótkoterminowej należy położyć nacisk na monitorowanie wdrażania zmienionej dyrektywy w sprawie delegowania pracowników, potwierdzającej zasadę równego traktowania, oraz dyrektywy o przejrzystych i przewidywalnych warunkach pracy, ustalającej minimalne prawa w odniesieniu do wszystkich stosunków pracy, a także na ustanowienie Europejskiego Urzędu ds. Pracy, którego celem jest poprawa egzekwowania dorobku prawnego UE i skuteczności inspekcji pracy. |
3.3.2 |
EKES zaleca wzmocnienie udziału pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwami, zwłaszcza po to by zwiększyć wydajność, optymalnie wprowadzać nowe technologie i wykorzystać wpływ na organizację pracy i umiejętności pracowników. W tym kontekście z niecierpliwością oczekuje na wyniki negocjacji między europejskimi partnerami społecznymi na temat umowy ramowej w sprawie cyfryzacji. |
3.3.3 |
EKES popiera opracowanie – w ramach dialogu społecznego na odpowiednim szczeblu krajowym i europejskim – właściwych środków w zakresie sprawiedliwej transformacji obejmujących instrumenty i działania na rzecz zarządzania, zmiany i wprowadzenia minimalnej ochrony w przypadku reorganizacji miejsc pracy lub zwolnień grupowych wynikających z przemian (technologicznych, demograficznych bądź związanych z globalizacją, zmianą klimatu czy gospodarką o obiegu zamkniętym), w tym prawo do udziału w negocjacjach zbiorowych w celu przewidywania zmian i zapewnienia wsparcia pracownikom dotkniętym zwolnieniami (zmiana dyrektywy w sprawie zwolnień grupowych (35)). EKES oczekuje również na przyjęcie przez współprawodawców Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji. |
3.3.4 |
Udział pracowników w ładzie korporacyjnym jako część ich prawa do informacji i konsultacji powinien zostać dostosowany do nowych ram prawnych dotyczących informacji niefinansowych (36). Dodatkowym celem jest kwestia rozwiązania problemu niezbędnej należytej staranności w zakresie wymogów dotyczących odpowiedzialności przedsiębiorstw. |
3.3.5 |
EKES uważa za przydatne ustalenie poziomów odniesienia, które pomogą w ocenie adekwatności niskich płac, aby zapobiec ubóstwu wśród pracowników, w tym dzięki promowaniu analizy i wymiany dobrych praktyk za pomocą dostępnych procesów wzajemnego uczenia się oraz poprzez wprowadzenie wspólnych standardów w celu określenia przejrzystych i przewidywalnych płac minimalnych, tam gdzie takie płace istnieją i jeżeli chcą tego partnerzy społeczni. |
3.3.6 |
Biorąc także pod uwagę znaczenie, jakie przypisano zdrowiu i bezpieczeństwu w Deklaracji o przyszłości pracy, przyjętej z okazji stulecia MOP, EKES zaleca podjęcie działań w celu zapewnienia pracownikom możliwości korzystania z najlepszych technologii w celu poprawy zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz zapobiegania wypadkom. Trzeba przy tym należycie uwzględnić wpływ, jaki może mieć to na prywatność i kontrolę wykonania zadań. |
3.3.7 |
Wszystkie państwa członkowskie powinny mieć taką samą możliwość udziału w skutecznych systemach negocjacji zbiorowych. Tam gdzie to konieczne należy zbudować lub ulepszyć ramy prawne i operacyjne w celu prowadzenia wolnych, autonomicznych i skutecznych negocjacji zbiorowych. Ramy prawne i operacyjne trzeba wspierać za pomocą odpowiednich zasobów, aby budować potencjał partnerów społecznych w ramach EFS+ oraz wspierać dialog społeczny i zaangażowanie partnerów społecznych, zwłaszcza w ramach europejskiego semestru. |
3.4. Ochrona socjalna i integracja społeczna
3.4.1 |
Europejski filar praw socjalnych przewiduje środki gwarantujące ochronę socjalną wszystkim osobom mieszkającym w UE. Europejski model społeczny, udoskonalany przez unijną i krajową politykę społeczną, musi być aktualizowany pod kątem celów Europejskiego filaru praw socjalnych. Aby sprostać nowym wyzwaniom wynikającym z wpływu globalizacji, cyfryzacji, zmiany klimatu i mobilności pracowników, należy zapewnić równowagę między odpowiedzialnością indywidualną – wkładem poszczególnych pracowników i przedsiębiorstw w systemy zabezpieczeń społecznych – a solidarnością. |
3.4.2 |
Szczególnie ważne są zasady i prawa związane z podstawowymi potrzebami i równością szans tych słabszych grup społecznych, o których wspomniano w rozdziale 3 Filaru, czyli m.in. dzieci i młodzieży znajdujących się w niekorzystnej sytuacji oraz osób nieposiadających wystarczających środków. Ważnym celem EKES-u jest także skuteczny program na rzecz osób niepełnosprawnych (37). Podstawowe prawa i zasady nie są wdrażane we wszystkich państwach członkowskich. Odpowiedni dochód minimalny (14) w połączeniu z aktywnym wsparciem na rzecz zatrudnienia (4), odpowiedni dochód w podeszłym wieku (15), dostęp do kształcenia i szkolenia (1), mieszkalnictwo i pomoc dla bezdomnych (19) nie są zagwarantowane w całej UE – podobnie jak solidne i skuteczne świadczenia i usługi. |
3.4.3 |
Potencjał innowacji zdobyty dzięki nowym technologiom i cyfryzacji powinien być wykorzystywany do świadczenia usług publicznych i budowania gospodarki społecznej, przy poszanowaniu praw obywateli (38). Jednocześnie należy zająć się kwestią wyzwań społecznych i kulturowych, które mogą być powodowane przez komercyjne platformy cyfrowe (39), a także problemem zakłóceń równowagi w zakresie konkurencji z myślą o zapewnieniu MŚP sprawiedliwych warunków funkcjonowania, osiągnięciu dobrobytu na szczeblu lokalnym oraz włączeniu społecznym w regionach o niekorzystnej sytuacji. |
3.4.4 |
W niektórych państwach członkowskich świadczenia i usługi oparte na solidarności nie przysługują wszystkim i nie mogą być przedmiotem działań prawnych. Oprócz dobrych praktyk i postępów sprawozdania krajowe wskazują również na słabo skoordynowane i zintegrowane polityki społeczne, nieodpowiednie systemy, wysokie ryzyko ubóstwa, brak aktywnej integracji, znaczne różnice regionalne oraz brak inwestycji w dziedzinie opieki zdrowotnej oraz brak dostępu do usług opieki zdrowotnej i innych usług świadczonych w interesie ogólnym. Aby temu zaradzić, organom publicznym i uznanym niekomercyjnym podmiotom należy zapewnić odpowiednie warunki gwarantujące świadczenie wysokiej jakości usług publicznych. |
3.4.5 |
EKES z zadowoleniem przyjmuje zalecenie Rady w sprawie dostępu pracowników i osób samozatrudnionych do ochrony socjalnej, które dotyczy luk w dostępie do ochrony socjalnej, z jakimi borykają się pracownicy zatrudnieni na podstawie niestandardowych umów o pracę oraz objęci różnymi formami samozatrudnienia. Zalecenie to warto połączyć z dalszymi środkami mającymi na celu jego wdrożenie, takimi jak ocena według uzgodnionych w zaleceniu ram monitorowania oraz na podstawie planów działania przedłożonych przez państwa członkowskie oraz wkładów partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego. |
3.4.6 |
Pilnie potrzebna jest również poprawa zdolności państw członkowskich w zakresie uruchamiania transferów socjalnych w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb osób od momentu urodzenia do wieku podeszłego. Wiąże się to z koniecznością:
|
3.4.7 |
EKES zwraca się do współprawodawców UE o wznowienie negocjacji na temat zmiany rozporządzenia nr 883 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz wzywa państwa członkowskie do przyspieszenia wdrażania europejskiego aktu w sprawie dostępności. |
3.4.8 |
Należy wspierać za pomocą ukierunkowanych środków i specjalnego finansowania usługi społeczne, przedsiębiorstwa gospodarki społecznej i organizacje nienastawione na zysk. |
3.5. Działania przekrojowe
3.5.1 |
W ramach Filaru należy ponownie określić cechy i wymogi dotyczące lepszego stanowienia prawa na szczeblu unijnym i krajowym, tak aby wszystkie kryteria, w tym analiza kosztów i korzyści, w pełni odzwierciedlały skutki gospodarcze, społeczne i środowiskowe w obszarach objętych rozporządzeniem, a także wpływ na MŚP. |
3.5.2 |
Władze lokalne, partnerzy społeczni i inne organizacje społeczeństwa obywatelskiego powinny mieć dostęp do określonych zasobów, w tym do konkretnych linii budżetowych, tak aby można było wspierać działania, jakie muszą one podjąć w celu wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych (konferencje, badania, szkolenia, informacje, wymiana ekspertów itp.). |
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Dz.U. C 81 z 2.3.2018, s. 145, pkt 1.2 i 2.2.
(2) Przykładowo w opiniach: Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 40; Dz.U. C 81 z 2.3.2018, s. 145; Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 135.
(3) Art. 9 TFUE.
(4) Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 40.
(5) Wymienionych w pkt 2.6.3.
(6) Dz. U. C 262 z 25.7.2018, s. 1, pkt 1.5 i 1.6.
(7) Dz.U. C 125 z 21.4.2017, s. 10, pkt 6.3.1.
(8) Dz.U. C 81 z 2.3.2018, s. 145, pkt 2.2.
(9) https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2019/05/09/the-sibiu-declaration/
(10) Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 28, pkt 3.3.
(11) Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 40.
(12) Europejski dialog społeczny, program prac na lata 2019–2021.
(13) Wagę angażowania młodych ludzi w ten dialog podkreślono podczas kilku debat krajowych, np. w Słowenii.
(14) Dz.U. C 125 z 21.4.2017, s. 10.
(15) Dz.U. C 125 z 21.4.2017, s. 10.
(16) https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/european_pillar_one_year_on.pdf.
(17) Dz.U. C 81 z 2.3.2018, s. 145, pkt 1.3.
(18) Odnosi się to do Zestawu instrumentów służących lepszemu stanowieniu prawa, które obejmują środki uzupełniające twarde przepisy lub stanowiące dla nich alternatywę.
(19) https://www.etuc.org/en/pressrelease/stand-social-pillar-alliance-social-economy-enterprises-trade-unions-and-civil-society.
(20) Dz.U. C 271 z 19.9.2013, s. 91, pkt 2.3.
(21) Dz.U. C 177 z 18.5.2016, s. 35.
(22) Dz.U. C 227 z 28.6.2018, s. 1, pkt 1.8 i 3.6; Dz.U. C 327 z 12.11.2013, s. 11; Dz.U. C 227 z 28.6.2018, s. 95, pkt 1.4; Dz.U. C 226 z 16.7.2014, s. 21; Dz.U. C 262 z 25.7.2018, s. 1, pkt 3.14 i Dz.U. C 190 z 5.6.2019, s. 24, pkt 1.8.
(23) Dz.U. C 262 z 25.7.2018, s. 1, pkt 1.5.
(24) Dz.U. C 262 z 25.7.2018, s. 1, pkt 1.6.
(25) http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-6167-2019-INIT/pl/pdf.
(26) Dz.U. C 125 z 21.4.2017, s. 10, pkt 6.3.1.
(27) Dz.U. C 282 z 20.8.2019, s. 32, pkt 3.3.2.
(28) Dz.U. C 282 z 20.8.2019, s. 32, pkt 3.3.5.
(29) Dz.U. C 240 z 16.7.2019, s. 3, pkt 1.3.
(30) Wspólna deklaracja „Równouprawnienie płci jako priorytet Unii Europejskiej dziś i w przyszłości” podpisana przy okazji nieformalnego posiedzenia ministrów ds. równouprawnienia płci, które odbyło się 12 października 2018 r. w Wiedniu.
(31) Dz.U. C 110 z 22.3.2019, s. 26, pkt 3.1.1. i 3.1.3.
(32) EKES przyjął odrębną opinię w sprawie publicznych służb zatrudnienia (Dz.U. C 353 z 18.10.2019, s. 46).
(33) Dz.U. C 353 z 18.10.2019, s. 46.
(34) Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 8, pkt 4.10.
(35) Dyrektywa Rady nr 98/59/WE z dnia 20 lipca 1998 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych (Dz.U. L 225 z 12.8.1998, s. 16).
(36) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22 października 2014 r. zmieniająca dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy (Dz.U. L 330 z 15.11.2014, s. 1).
(37) SOC/616 – Kształtowanie unijnej agendy w zakresie praw osób niepełnosprawnych na lata 2020–2030 (w opracowaniu).
(38) Dz.U. C 353 z 18.10.2019, s. 1.
(39) Dz.U. C 353 z 18.10.2019, s. 17.
(40) Dz.U. C 190 z 5.6.2019, s. 1.
(41) EKES przygotowuje opinię SOC/583 w sprawie wspólnych minimalnych norm w dziedzinie ubezpieczenia od utraty pracy w państwach członkowskich UE (w opracowaniu).
ZAŁĄCZNIK
Następujące poprawki, które uzyskały poparcie co najmniej jednej czwartej oddanych głosów, zostały odrzucone w trakcie debaty (art. 59 ust. 3 regulaminu wewnętrznego):
Punkt 2.3
Zmienić
2.3. |
W przyjętej na Międzynarodowej Konferencji Pracy z okazji stulecia MOP Deklaracji o przyszłości pracy określono pewne istotne kierunki działań dla MOP. W deklaracji Międzynarodowej Konferencji Pracy wzywa się również wszystkich członków, z uwzględnieniem uwarunkowań krajowych, do podejmowania indywidualnych i zbiorowych działań w oparciu o stosunki trójstronne i dialog społeczny oraz, przy wsparciu MOP, do rozwijania jej podejścia ukierunkowanego na człowieka w odniesieniu do przyszłości pracy. oraz środki, które zmodernizowałyby prawo pracy i zapobiegły wykluczeniu, a także przewidziano szereg inwestycji w W deklaracji porusza się także kwestie takie jak wzmocnienie zdolności obywateli, i instytucje pracy oraz promowanie trwałego, sprzyjającego włączeniu społecznemu i zrównoważonego wzrostu gospodarczego, pełnego i produktywnego zatrudnienia i godziwej pracy dla wszystkich godziwą i stałą pracę. Inwestycje takie stworzyłyby jak najkorzystniejsze środowisko dla rozwoju przedsiębiorstw oraz osiągania przez społeczeństwo postępów w kierunku bardziej sprawiedliwych warunków pracy i życia, przy poszanowaniu krajowych uwarunkowań i szczególnej roli partnerów społecznych. |
Uzasadnienie
Proponowane zmiany mają na celu zapewnienie zgodności tekstu tego ustępu z treścią deklaracji z okazji stulecia MOP. Ponadto do celów niniejszej opinii odsyłamy do ogólnego oświadczenia na temat tego, w jaki sposób członkowie MOP powinni pracować – indywidualnie i zbiorowo – aby wspierać swoje podejście do przyszłości pracy.
Wynik głosowania
Za |
56 |
Przeciw |
121 |
Wstrzymało się |
3 |
Punkt 2.5
Zmienić
2.5. |
Na szczeblu UE Europejski filar praw socjalnych jest do tej pory wdrażany poprzez: |
a) |
środki ustawodawcze i nieustawodawcze, z naciskiem na egzekwowanie i analizę istniejącego dorobku socjalnego oraz – w razie konieczności – na jego aktualizowanie, |
b) |
specjalne finansowanie, |
c) |
wprowadzenie pewnych wstępnych zmian w procesie europejskiego semestru. |
Uzasadnienie
W punkcie tym mówi się o tym, jakiego rodzaju środki zostały podjęte na szczeblu UE w celu wdrożenia europejskiego filaru praw socjalnych. Nie jest zatem logiczne odwołanie do aktualizacji istniejącego dorobku prawnego.
Wynik głosowania
Za |
56 |
Przeciw |
124 |
Wstrzymało się |
2 |
Punkt 2.6
Zmienić
2.6. |
Uwagi ogólne dotyczące środków Środki o charakterze ustawodawczym i nieustawodawczym na szczeblu unijnym i krajowym |
Uzasadnienie
Sugerujemy zmianę głównego tytułu i podtytułu tej części opinii, tak by odzwierciedlały one treść nowych punktów zaproponowanych poniżej.
Wynik głosowania
Za |
49 |
Przeciw |
126 |
Wstrzymało się |
8 |
Pierwszy nowy punkt przed obecnym pkt 2.6.1
Dodać pierwszy nowy punkt przed pkt 2.6.1:
Podstawowe założenie dotyczące wdrażania – podejście ogólne
Uzasadnienie
Sugerujemy zmianę głównego tytułu i podtytułu tej części opinii, tak by odzwierciedlały one treść nowych punktów zaproponowanych poniżej.
Wynik głosowania
Za |
55 |
Przeciw |
119 |
Wstrzymało się |
5 |
Nowy punkt po pkt 2.6.1
Dodać nowy punkt po pkt 2.6.1
Podstawowym założeniem musi być to, że kwestie w dziedzinie prawa pracy, które nie mają wyraźnego wymiaru ponadnarodowego, powinny być raczej rozpatrywane na szczeblu krajowym. Należy unikać przepisów UE, które opierają się na uniwersalnym modelu i nie uwzględniają różnic między charakterem i wielkością przedsiębiorstw, sektorów lub tradycji i systemów w państwach członkowskich. Takie przepisy podważają również możliwość negocjowania przez związki zawodowe i stowarzyszenia pracodawców umów dostosowanych do potrzeb różnych gałęzi przemysłu, co jest szczególnie ważne w krajach, w których partnerzy społeczni dysponują dużą swobodą regulacji w zakresie warunków pracy i zatrudnienia, zarówno w sposób niezależny, jak i jako uzupełnienie ustawodawstwa krajowego.
Uzasadnienie
Zostanie przedstawione ustnie.
Wynik głosowania
Za |
51 |
Przeciw |
116 |
Wstrzymało się |
6 |
Punkt 2.6.4
Zmienić
2.6.4. |
Państwa członkowskie, i instytucje UE, partnerzy społeczni i organizacje społeczeństwa obywatelskiego powinni powinny monitorować wdrażanie Filaru i skuteczność dostępnych środków w ramach europejskiego semestru, dbając jednocześnie o udział partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Zarazem instytucje UE powinny wspierać państwa członkowskie i zainteresowane podmioty społeczne na szczeblu krajowym. |
Uzasadnienie
Celem zmiany jest ukazanie faktu, że rola UE i państw członkowskich w monitorowaniu wdrażania Filaru różni się od roli partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego.
Wynik głosowania
Za |
54 |
Przeciw |
120 |
Wstrzymało się |
1 |
Punkt 2.6.5
Skreślić punkt
2.6.5. |
W odpowiednich obszarach prawodawstwa europejskiego należy ustanowić ramy zawierające ogólne i jasne wspólne normy – z poszanowaniem specyfiki krajowej i możliwością dostosowania do różnorodności systemów socjalnych i roli zainteresowanych podmiotów – przy uznaniu skutecznych i możliwych do wyegzekwowania na szczeblu unijnym i krajowym praw socjalnych dla obywateli. Ponadto prawodawstwo to musi wnosić europejską wartość dodaną (1). Cele Filaru powinny być przestrzegane we wszystkich obszarach polityki UE, także za pomocą klauzuli horyzontalnej (art. 9 TFUE). |
Uzasadnienie
Zostanie przedstawione ustnie.
Wynik głosowania
Za |
48 |
Przeciw |
123 |
Wstrzymało się |
5 |
Punkt 2.6.5
Zmienić
2.6.5. |
W odpowiednich obszarach prawodawstwa europejskiego należy ustanowić ramy mające na celu ustanowienie realistycznych norm zawierające ogólne i jasne wspólne normy – z poszanowaniem specyfiki krajowej i możliwością dostosowania do różnorodności systemów socjalnych i roli zainteresowanych podmiotów – przy uznaniu skutecznych i możliwych do wyegzekwowania na szczeblu unijnym i krajowym praw socjalnych dla obywateli. Ponadto prawodawstwo to musi wnosić europejską wartość dodaną (2). Cele Filaru powinny być przestrzegane we wszystkich obszarach polityki UE, także za pomocą klauzuli horyzontalnej (art. 9 TFUE). |
Uzasadnienie
Jeżeli celem jest poszanowanie różnorodności systemów społecznych państw członkowskich, nie można wymagać ogólnych lub wspólnych norm.
Wynik głosowania
Za |
48 |
Przeciw |
120 |
Wstrzymało się |
4 |
Punkt 2.6.6
Zmienić
2.6.6. |
Wdrożenie Filaru ma wywołać pozytywną konwergencję w zakresie zatrudnienia i sytuacji społecznej, poprawę i dostosowanie warunków socjalnych i warunków na rynku pracy dla europejskich pracowników i obywateli Unii, poprawę i stworzenie niezawodnych, zrównoważonych i skutecznych systemów ochrony socjalnej (3) oraz nowoczesnych, uzasadnionych naukowo i poddawanych ocenie jakościowej usług społecznych i zdrowotnych, zwłaszcza usług publicznych i niekomercyjnych, służących zapewnieniu sprawiedliwych warunków pracy, przy jednoczesnym stworzeniu ustalenie minimalnych standardów zwalczania dumpingu socjalnego, a także stworzenie równych szans dla właściwie funkcjonujących gospodarek, zatrudnienia i zrównoważonych przedsiębiorstw i , przy jednoczesnym zwiększeniu zaufania obywateli do UE. Strategie polityki społecznej powinny uwzględniać interesy MŚP oraz sprawiedliwe wobec nich warunki rynkowe. Istotne jest ustanowienie i zatwierdzenie podstawowych standardów dotyczących usług świadczonych w interesie ogólnym, takich jak mieszkalnictwo, woda i usługi społeczne, a spełnienie tych standardów powinno być regularnie weryfikowane, w tym przez niezależne podmioty oceniające (instytuty badawcze, akademie itp.), które mogą uzyskać wsparcie finansowe i których sprawozdania mogą być podawane do wiadomości publicznej. W pierwszej kolejności należy zająć się podstawowymi potrzebami obywateli i słabszych grup społecznych oraz niebezpiecznymi nierównościami w zakresie możliwości, dochodów i poziomu dobrobytu w państwach członkowskich i między nimi. Wszystkie państwa członkowskie powinny promować włączenie społeczne oparte na równych szansach i sprawiedliwych warunkach życia. |
Uzasadnienie
Wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych powinno doprowadzić do pozytywnej konwergencji w zakresie zatrudnienia i sytuacji społecznej, ponieważ to osiągnięte wyniki decydują o tym, czy wybór danych strategii politycznych był trafny. Jak stwierdzono w preambule do Europejskiego filara praw socjalnych (pkt 12): „Europejski filar praw socjalnych ma służyć jako przewodnik ku osiąganiu pozytywnych wyników w zakresie zatrudnienia i sytuacji społecznej w odpowiedzi na obecne i przyszłe wyzwania”. Ponadto w tekście opinii należy wspomnieć nie tylko o poprawie warunków społecznych i warunków pracy, ale także o ich dostosowaniu, gdyż może się to okazać konieczne wskutek zmian zachodzących w naszym społeczeństwie i życiu zawodowym. Systemy zabezpieczenia społecznego muszą być nie tylko wiarygodne i skuteczne, ale również zrównoważone.
W Europejskim filarze praw socjalnych nie chodzi o ustalanie minimalnych standardów zwalczania dumpingu socjalnego, stad też tę część należy skreślić.
Wykaz kwestii, które należy uwzględnić w sposób priorytetowy, nie powinien obejmować zagadnień nieobjętych zasadami Europejskiego filaru praw socjalnych (takich jak rozbieżności w poziomie zamożności i dochodów w obrębie państw członkowskich lub pomiędzy nimi).
Wynik głosowania
Za |
53 |
Przeciw |
115 |
Wstrzymało się |
3 |
Punkt 2.6.7
Zmienić
2.6.7. |
Szczególną uwagę należy zwrócić na odmienne znaczenie negocjacji zbiorowych na szczeblu krajowym oraz układów zbiorowych, które mogą przewidywać przepisy lub stanowić dla nich alternatywę dzięki regulowaniu konkretnych aspektów rynku pracy i stosunków pracy. W ten sposób partnerzy społeczni mogą uczestniczyć w procesie wdrażania, udowadniając, że ich działania będą mogły doprowadzić do takich samych skutków prawnych. W niektórych państwach członkowskich procesy negocjacji zbiorowych albo w ogóle nie są zorganizowane, albo ich zasięg jest bardzo mały, w związku z czym utrzymują się dysproporcje w przyznawaniu praw socjalnych zawartych w Europejskim filarze praw socjalnych. W takich przypadkach należy interweniować za pomocą środków prawnych. Zatem EKES zachęca państwa członkowskie do wzmocnienia zdolności krajowych partnerów społecznych. |
Uzasadnienie
Proponujemy skreślić końcówkę drugiego zdania, gdyż nie jest jasne, co oznacza „doprowadzenie do takich samych skutków prawnych”. Systemy krajowe różnią się od siebie pod względem roli negocjacji zbiorowych i przepisów w regulowaniu rynku pracy, poziomu, na którym prowadzone są negocjacje (poziom międzysektorowy, sektorowy, zakładowy, pracowniczy, regionalny, zawodowy) oraz w zależności od wzajemnego powiązania negocjacji na różnych szczeblach [źródło: Eurofound].
Wynik głosowania
Za |
59 |
Przeciw |
114 |
Wstrzymało się |
2 |
Punkt 2.6.8
Zmienić
2.6.8. |
W deklaracji czterostronnej „Nowy początek dialogu społecznego” zachęca się do rozwijania skutecznych negocjacji zbiorowych. Wspólne zaangażowanie partnerów społecznych we wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych znajduje odzwierciedlenie we wspólnym programie prac europejskich partnerów społecznych na lata 2019–2021, który zostanie wdrożony również na szczeblu krajowym, przyczyniając się do krajowego procesu reform. Program prac na lata 2019–2021 obejmuje następujących sześć priorytetów: cyfryzacja; poprawa wydajności rynków pracy i systemów socjalnych; umiejętności; aspekty psychospołeczne i zagrożenia w miejscu pracy; budowanie zdolności na rzecz solidniejszego dialogu społecznego; gospodarka o obiegu zamkniętym będzie zawierać konkretne propozycje dotyczące zagadnień związanych z wdrażaniem Europejskiego filaru praw socjalnych, a mianowicie negocjacji na temat autonomicznej umowy ramowej w sprawie cyfryzacji, w tym możliwości i opcji podłączania się i rozłączania, a także kwestie poprawy wydajności rynków pracy i systemów socjalnych oraz rozwoju umiejętności (4). |
Uzasadnienie
Ważne jest, by tekst opinii był zgodny ze sformułowaniami stosowanymi w programie prac europejskich partnerów społecznych. (Np. w programie prac wspomina się o podłączeniu i odłączeniu w kontekście organizacji wspólnego seminarium informacyjnego, podczas którego przeanalizuje się różne doświadczenia.)
Wynik głosowania
Za |
53 |
Przeciw |
115 |
Wstrzymało się |
6 |
Punkt 2.6.10
Zmienić
2.6.10. |
Komisja podjęła praktyczne środki w celu wdrożenia Filaru na szczeblu europejskim i opublikowała niedawno zaktualizowany arkusz informacyjny zawierający przyjęte do tej pory inicjatywy ustawodawcze i inicjatywy o charakterze nieustawodawczym (5). EKES stwierdził już, że jego zdaniem jasny plan działania powiązany z wdrażaniem Europejskiego filaru praw socjalnych pomógłby wzmocnić konwergencję i osiągnąć jego cele. wezwał już do opracowania jasnego i skoordynowanego planu działania (6) określającego priorytety w zakresie wdrażania Filaru. |
Uzasadnienie
Proponujemy zastosować to samo sformułowanie jak w opinii SOC/564.
Wynik głosowania
Za |
50 |
Przeciw |
113 |
Wstrzymało się |
4 |
Punkt 2.6.11
Zmienić
2.6.11. |
Środki służące wdrażaniu Europejskiego filaru praw socjalnych powinny opierać się na naukowej analizie obecnej sytuacji prawnej i praktycznej w zakresie polityki społecznej i zdrowotnej w państwach członkowskich i na szczeblu UE oraz powinny angażować zainteresowane podmioty społeczne. EKES mógłby odgrywać rolę podmiotu wspomagającego. EKES proponuje utworzenie forum polityki społecznej UE, ponieważ Unia musi zachęcać do potrzebuje stałego forum komunikacji, wymiany najlepszych praktyk, oceny, seminariów eksperckich, programów społecznych, zgodności z przepisami UE i państw członkowskich oraz projektów reform dla państw członkowskich i polityk unijnych. Ponieważ kwestia lepszego egzekwowania istniejących praw socjalnych nadal bywa problematyczna, Komisja i państwa członkowskie muszą poprawić zgodność z przepisami UE. Nowe forum powinno być ściśle powiązane z EKES-em i procesem europejskiego semestru. |
Uzasadnienie
Nie jest jasne, co należy rozumieć przez odniesienie do utworzenia „forum polityki społecznej UE”. Nie ma potrzeby tworzenia nowych instrumentów czy platform, należy więc usunąć odniesienie do forum. Istotne są konsultacje i zaangażowanie odpowiednich zainteresowanych stron we wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych.
Wynik głosowania
Za |
52 |
Przeciw |
114 |
Wstrzymało się |
3 |
Punkt 2.7.2
Zmienić
2.7.2. |
Negocjacje w sprawie kolejnych WRF powinny dążyć do zapewnienia odpowiedniego finansowania polityki zatrudnienia i polityki społecznej. Należy zmienić unijne zasady dotyczące budżetu i zadłużenia (7), tak by możliwe było przestrzeganie praw podstawowych, a także realizowanie celów zapisanych w Traktatach i Europejskiego filaru praw socjalnych. Należy znaleźć odpowiednią równowagę między sprawnie funkcjonującą gospodarką, kontrolą zadłużenia i celami społecznymi. EKES wielokrotnie podkreślał (8) już wcześniej, że finansowanie wdrażania filaru socjalnego będzie również w dużej mierze zależeć od środków dostępnych na szczeblu państw członkowskich. W tym celu konieczne będzie finansowanie z budżetów państwowych zarówno inwestycji, jak i bieżących kosztów działań w kolejnych latach. To zaś może być ograniczone zasadami UE dotyczącymi budżetu i zadłużenia (9). EKES zaznaczał już wielokrotnie, (10) że należy rozważyć sposoby zwiększenia dopuszczonej w tych regułach elastyczności, na przykład dzięki złotej regule budżetowej, która pozwoliłaby realizować inwestycje publiczne o celu społecznym z myślą o osiągnięciu celów filaru socjalnego, przy jednoczesnym tworzeniu zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Należy zwłaszcza rozważyć zwiększenie poziomu dochodów, wzmocnienie spójności społecznej i zapobieganie wykluczeniu grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, które w przeciwnym razie nie mogłyby w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa. wzrost inwestycji publicznych w państwach członkowskich można także ułatwić dzięki złotej regule budżetowej, stosowanej w odniesieniu do inwestycji publicznych o celu społecznym. Zwiększenie poziomu dochodów, zrównoważony wzrost gospodarczy, większa spójność społeczna i zapobieganie wykluczeniu to cele, które należy łącznie wziąć pod uwagę. Można również wspierać zwiększanie inwestycji publicznych, szczególnie dzięki europejskim funduszom strukturalnym i inwestycyjnym, które można by bardziej jednoznacznie ukierunkować na cele Europejskiego filaru praw socjalnych (11). Odpowiednia polityka podatkowa ukierunkowana m.in. na skuteczne zwalczanie oszustw podatkowych, unikania opodatkowania i agresywnego planowania podatkowego powinna umożliwić znalezienie dodatkowych funduszy na finansowanie Europejskiego filaru praw socjalnych. Skuteczne wykorzystanie dodatkowych środków wymaga wdrożenia programów i planów działania dotyczących realizacji filaru socjalnego jako integralnej części europejskiego semestru, a w szczególności uwzględnienia go w krajowych programach reform i programach konwergencji (12) . |
Uzasadnienie
Ważne jest, aby użyć dokładnego sformułowania z opinii, do której odnosi się tekst, a także, by odwołać się do stwierdzeń zawartych we wcześniejszych opiniach na temat wdrażania filaru jako części europejskiego semestru, aby tekst był lepiej wyważony.
Wynik głosowania
Za |
55 |
Przeciw |
112 |
Wstrzymało się |
4 |
Punkt 2.8.4
Zmienić
2.8.4. |
W ramach nowego cyklu europejskiego semestru należy osiągnąć cele społeczne, poprzez kompleksowe monitorowanie monitorując braki w polityce społecznej, i zrekompensować nadmierny nacisk położony na wymogi polityki fiskalnej i makroekonomicznej. Tablica wskaźników społecznych powinna uwzględniać wszystkie prawa i zasady zapisane w Filarze i monitorować ich realizację, a także obejmować ulepszone i nowe wymierne wskaźniki. Takie wskaźniki, oprócz statystyk, mogą dotyczyć faktycznego dostępu do wysokiej jakości usług społecznych, rzeczywiście egzekwowanych praw socjalnych, integracji społecznej i zawodowej migrantów, zasięgu negocjacji zbiorowych, udziału podmiotów społecznych w procesie europejskiego semestru oraz dostępu do programów przygotowania zawodowego i wysokiej jakości szkolnictwa wyższego. Komisja powinna monitorować wdrażanie krajowych planów reform w ścisłej współpracy z partnerami społecznymi i odpowiednimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i tym samym promować zalecenia dla poszczególnych krajów. Należy zapewnić odpowiednią liczbę i strukturę zaleceń, które powinny służyć monitorowaniu postępów w realizacji priorytetów wskazanych w planie działania. |
Uzasadnienie
Nie jest konieczne mówienie o „nowym” europejskim semestrze, ponieważ europejski semestr został wprowadzony już w 2010 r. Ponadto nie ma potrzeby dążenia do „nowego” europejskiego semestru, a wszystkie wysiłki powinny koncentrować się na zapewnieniu skutecznego i zorientowanego na wyniki funkcjonowania europejskiego semestru. Należy raczej odnieść się do nowego cyklu europejskiego semestru. Europejskiemu filarowi praw socjalnych towarzyszy „tablica wyników społecznych”, która śledzi tendencje i wyniki w państwach UE w trzech obszarach związanych z zasadami w ramach filaru. Tablicę wskaźników społecznych uwzględnia się w europejskim semestrze na rzecz koordynacji polityki gospodarczej i służy ona do oceny postępów na drodze do uzyskania oceny AAA dla polityki społecznej w całej UE. Oznacza to, że prowadzone jest kompleksowe monitorowanie.
Wynik głosowania
Za |
49 |
Przeciw |
117 |
Wstrzymało się |
4 |
Nowy punkt przed obecnym pkt 3.1
Dodać nowy punkt przed pkt 3.1
EKES już stwierdził w odnośnej opinii (13), że filar może stanowić dobrą okazję do wykazania, że UE nadal jest w stanie w razie potrzeby odpowiednio zareagować na wyzwania, z jakimi borykają się zwykli ludzie, przy jednoczesnym pełnym poszanowaniu podziału kompetencji i zasady pomocniczości.
Uzasadnienie
Zdanie to określa, co należy mieć na uwadze w odniesieniu do wdrażania europejskiego filaru praw socjalnych i kolejnych kroków: europejski filar praw socjalnych może stanowić dobrą okazję do wykazania, że UE jest w stanie zapewnić w razie potrzeby właściwą odpowiedź. Jednocześnie podkreśla się znaczenie pełnego poszanowania podziału kompetencji i zasady pomocniczości.
Wynik głosowania
Za |
50 |
Przeciw |
114 |
Wstrzymało się |
4 |
Pierwszy nowy punkt po obecnym pkt 3.1
Dodać pierwszy nowy punkt po pkt 3.1
Niezbędna jest synergia między unijną a krajową polityką społeczną oraz działaniami społecznymi. Ponieważ model społeczny UE opiera się na różnych modelach krajowych, które należy zachować, UE musi respektować kompetencje krajowe i różnorodność systemów społecznych państw członkowskich, które opierają się na głęboko zakorzenionych wyborach politycznych i modelach społecznych. Głównym zadaniem UE powinno być zatem zapewnienie możliwie najlepszych warunków dla państw członkowskich i partnerów społecznych oraz wspieranie ich w ich wysiłkach na rzecz wprowadzenia określonych reform.
Uzasadnienie
Konieczne jest podkreślenie wagi synergii między unijną a krajową polityką społeczną oraz działaniami społecznymi również w tekście konkluzji i zaleceń. W preambule Europejskiego filaru praw socjalnych stwierdza się jasno: „Realizacja Europejskiego filaru praw socjalnych stanowi wspólne polityczne zobowiązanie i odpowiedzialność ”. Ponadto w preambule zawarte jest wyraźne odniesienie do respektowania podziału kompetencji i należytego uwzględnienia różnych środowisk społeczno-gospodarczych oraz różnorodności systemów krajowych, w tym roli partnerów społecznych, zgodnie z zasadami pomocniczości i proporcjonalności.
Wynik głosowania
Za |
45 |
Przeciw |
116 |
Wstrzymało się |
4 |
Punkt 3.2.2
Zmienić
3.2.2. |
Podczas wdrażania dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym należy zwrócić szczególną uwagę na rozsądne, przystępne i sprawiedliwe rozwiązania dotyczące odpowiednich rekompensat dla pracowników korzystających z urlopu rodzicielskiego oraz na elastyczne warunki pracy dostosowane do potrzeb miejsca pracy , a także rozważyć dokonanie przeglądu celów barcelońskich. Aby wesprzeć rodziny, należy również pamiętać o przystępnych cenowo usługach w zakresie opieki nad dziećmi i innymi osobami. |
Uzasadnienie
Rozwiązania przyjęte w państwach członkowskich przy wdrażaniu dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym w odniesieniu do odpowiednio wynagradzanego pracownika korzystającego z urlopu rodzicielskiego muszą być również przystępne cenowo. Wszelkie rozwiązania dotyczące elastycznych warunków pracy muszą uwzględniać również potrzeby miejsca pracy.
Ponieważ Rada Europejska wyznaczyła cele barcelońskie (w 2002 r.), ich ewentualny przegląd nie jest związany z wdrażaniem dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, w związku z czym należy skreślić tę część.
Wynik głosowania
Za |
49 |
Przeciw |
109 |
Wstrzymało się |
5 |
Punkt 3.2.3
Zmienić
3.2.3. |
EKES wezwał do opracowania zintegrowanej strategii na rzecz równości płci (14). W świetle wspólnej deklaracji ministrów europejskich w sprawie równouprawnienia płci (15) EKES wzywa do wyeliminowania nieuzasadnionego zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć (16). W szczególności należy zająć się potrzebami MŚP, aby uniknąć nadmiernych obciążeń administracyjnych. |
Uzasadnienie
To uzupełnienie czyni tekst bardziej precyzyjnym. Środki mające na celu zwalczanie zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć muszą być ukierunkowane na zwalczanie nieuzasadnionych różnic w wynagrodzeniu.
Wynik głosowania
Za |
45 |
Przeciw |
114 |
Wstrzymało się |
5 |
Punkt 3.2.5
Zmienić
3.2.5 |
EKES ponownie podkreśla, że udział w rynku pracy i jakość pracy może się poprawić dzięki zwiększonym inwestycjom w aktywną politykę rynku pracy i poprzez ustanowienie wspólnych standardów skutecznego funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia (17). Dotyczy to także nienastawionych na zysk usług w zakresie zatrudnienia, których celem jest skrócenie okresu przejściowego, wykorzystanie nabytych umiejętności, wspieranie większej liczby różnorodnych ścieżek kariery i krzewienie trwałych miejsc pracy stabilnego zatrudnienia (18). Walka z bezrobociem długotrwałym, integracja imigrantów na rynku pracy oraz reintegracja zniechęconych bezrobotnych to kolejny kluczowy obszar polityki wymagający pilnych ukierunkowanych środków, które mogą obejmować prawo pracowników do otrzymania wsparcia w wsparcie dla pracowników przy poszukiwaniu pracy, szkoleniu i przekwalifikowywaniu się. |
Uzasadnienie
Pierwsza zmiana wynika z tekstu cytowanej opinii. Jeżeli chodzi o pilne ukierunkowane działania, lepiej jest sformułować je w sposób aktywny. Chodzi o zapewnienie wsparcia pracownikom w poszukiwaniu pracy, szkolenia i przekwalifikowaniu się, a nie o sformułowanie „prawa”.
Wynik głosowania
Za |
47 |
Przeciw |
110 |
Wstrzymało się |
2 |
Punkt 3.2.6
Zmienić
3.2.6 |
W programie UE powinno znaleźć się zapewnienie wszystkim dostępu prawa do uczenia się przez całe życie (19). Należy w dalszym ciągu rozwijać krajowe systemy kształcenia, szkolenia i przygotowania zawodowego, ze szczególnym zaakcentowaniem dziedzin STEM (nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki) oraz rozwijaniem dualnego systemu kształcenia, co umożliwi lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy. |
Uzasadnienie
Powinniśmy skupić się na promowaniu polityk, które zapewniają wszystkim dostęp do uczenia się przez całe życie. Ponadto, o ile wspomniana opinia odnosi się do znaczenia uczenia się przez całe życie i promowania uczestnictwa w uczeniu się przez całe życie, o tyle nie wydaje się, by prawo do uczenia się przez całe życie znalazło się w programie UE.
Wynik głosowania
Za |
48 |
Przeciw |
116 |
Wstrzymało się |
2 |
Punkt 3.3.1
Zmienić
3.3.1 |
W perspektywie krótkoterminowej należy położyć nacisk na monitorowanie wdrażania zmienionej dyrektywy w sprawie delegowania pracowników, w której zapewnia się ochronę delegowanych pracowników w okresie ich delegowania, w kontekście świadczenia usług, potwierdzającej zasadę równego traktowania, oraz dyrektywy o przejrzystych i przewidywalnych warunkach pracy, ustalającej minimalne prawa w odniesieniu do wszystkich stosunków pracy, a także na ustanowienie Europejskiego Urzędu ds. Pracy, którego celem jest poprawa egzekwowania dorobku prawnego UE i skuteczności inspekcji pracy. |
Uzasadnienie
Nowe sformułowanie, aby wskazać na cel dyrektywy o delegowaniu pracowników.
Wynik głosowania
Za |
43 |
Przeciw |
118 |
Wstrzymało się |
2 |
Punkt 3.3.2
Zmienić
3.3.2 |
EKES zachęca do zapewniania zaleca wzmocnienie udziału pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwami, zwłaszcza z myślą o ogólnym celu zwiększenia wydajności i wspierania wprowadzania nowych technologii i wykorzystania ich wpływu po to by zwiększyć wydajność, optymalnie wprowadzać nowe technologie i wykorzystać wpływ na organizację pracy i umiejętności pracowników. W tym kontekście z niecierpliwością oczekuje na wyniki negocjacji między europejskimi partnerami społecznymi na temat umowy ramowej w sprawie cyfryzacji. |
Uzasadnienie
Proponowane zmiany mają na celu podkreślenie znaczenia zaangażowania pracowników w odniesieniu do wspierania wprowadzania nowych technologii.
Wynik głosowania
Za |
46 |
Przeciw |
118 |
Wstrzymało się |
4 |
Punkt 3.3.3
Zmienić
3.3.3. |
EKES popiera opracowanie – w ramach dialogu społecznego na odpowiednim szczeblu krajowym i europejskim – właściwych środków w zakresie sprawiedliwej transformacji obejmujących z jednej strony instrumenty i działania na rzecz ułatwiania zmian oraz z drugiej strony odpowiedniej zarządzania, zmiany i wprowadzenia minimalnej ochrony w przypadku reorganizacji miejsc pracy lub zwolnień grupowych wynikających z przemian (technologicznych, demograficznych bądź związanych z globalizacją, zmianą klimatu czy gospodarką o obiegu zamkniętym), w tym wsparcia dla negocjacji zbiorowych w tym prawo do udziału w negocjacjach zbiorowych w celu przewidywania zmian i zapewnienia wsparcia pracownikom dotkniętym zwolnieniami (zmiana dyrektywy w sprawie zwolnień grupowych (20)). EKES oczekuje również na przyjęcie przez współprawodawców Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji. |
Uzasadnienie
Należy usunąć odniesienia do „prawa do udziału w negocjacjach zbiorowych” i „zmian w dyrektywie w sprawie zwolnień zbiorowych”, ponieważ wszelkie opinie EKES-u na temat wdrażania europejskiego filaru praw socjalnych powinny być powiązane ze wskazaniem kwestii, które państwa członkowskie powinny brać pod uwagę w swoich wysiłkach na rzecz rozwijania swoich rynków pracy lub systemów zabezpieczenia społecznego.
Wynik głosowania
Za |
49 |
Przeciw |
109 |
Wstrzymało się |
1 |
Punkt 3.3.4
Zmienić
3.3.4 |
Udział pracowników w ładzie korporacyjnym jako część ich prawa do informacji i konsultacji powinien zostać oceniony w świetle dostosowany do nowych ram prawnych dotyczących informacji niefinansowych (21). Dodatkowym celem jest kwestia rozwiązania problemu niezbędnej należytej staranności w zakresie wymogów dotyczących odpowiedzialności przedsiębiorstw. |
Uzasadnienie
Zaproponowano zmianę w celu utrzymania tekstu na bardziej ogólnym poziomie. Zbyt wcześnie jest, by mówić o dostosowaniu nowych ram prawnych dotyczących informacji niefinansowych.
Wynik głosowania
Za |
49 |
Przeciw |
114 |
Wstrzymało się |
1 |
Punkt 3.3.5
Zmienić
3.3.5. |
EKES uważa za przydatne ustalenie poziomów odniesienia, które pomogą w ocenie adekwatności niskich płac, aby zapobiec ubóstwu wśród pracowników, w tym dzięki promowaniu analizy i wymiany dobrych praktyk za pomocą dostępnych procesów wzajemnego uczenia się oraz poprzez wprowadzenie wspólnych standardów w celu określenia przejrzystych i przewidywalnych płac minimalnych, tam gdzie takie płace istnieją i jeżeli chcą tego partnerzy społeczni. |
Uzasadnienie
Wprowadzenie wspólnych standardów w celu określenia płac minimalnych nie jest pożądane ani dopuszczalne, ponieważ wynagrodzenia muszą być przedmiotem dyskusji na szczeblu krajowym.
Wynik głosowania
Za |
51 |
Przeciw |
114 |
Wstrzymało się |
2 |
Punkt 3.4.6
Zmienić
3.4.6. |
Pilnie potrzebna jest również poprawa zdolności państw członkowskich w zakresie uruchamiania transferów socjalnych lub innych środków w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb osób od momentu urodzenia do wieku podeszłego. Wiąże się to z koniecznością: |
— |
wspierania i wzmacniania również na szczeblu europejskim wysiłków państw członkowskich na rzecz utworzenia i aktualizowania systemów przyjęcia europejskiej dyrektywy ramowej w sprawie dochodu minimalnego w celu ograniczenia ubóstwa i wspierania rynku pracy sprzyjającego włączeniu społecznemu (22) ; |
— |
zbadania możliwości ustalenia opracowania wspólnych zasad minimalnych norm w dziedzinie ubezpieczenia od bezrobocia w państwach członkowskich UE (23) ; |
— |
zapewnienia dostępu osobom z niepełnosprawnościami do funkcji społecznych i politycznych; |
— |
dokonania przeglądu formuły „koszty związane ze starzeniem się społeczeństwa” i przekształcenia jej w koncepcję „godnego starzenia się”, która w centrum zarządzania gospodarczego umieszcza adekwatność emerytur, usług zdrowotnych i opieki długoterminowej, nie pomijając przy tym kwestii stabilności systemów emerytalnych; |
— |
stworzenia specjalnych programów dotyczących mieszkalnictwa publicznego i dostępności mieszkań z korzyścią dla gospodarstw domowych o niskich dochodach; |
— |
inwestowania w placówki opieki nad dziećmi – bezpośrednio z myślą o dzieciach i młodzieży w niekorzystnej sytuacji. EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji i Parlamentu Europejskiego dotyczący wprowadzenia gwarancji dla dzieci; |
— |
stworzenia autentycznej europejskiej przestrzeni uczenia się, wraz z ułatwieniem zapewnienia dostępu do wysokiej jakości edukacji dla wszystkich oraz rozszerzenie gwarancji dla młodzieży |
Uzasadnienie
Jako że europejski filar praw socjalnych ma na celu ukierunkowanie państw członkowskich na rozwój ich systemów zabezpieczenia społecznego, powinno to być punktem odniesienia w punkcie dotyczącym dochodu minimalnego. Ponadto omawiana opinii zawiera jako załącznik kontropinię wyrażającą odmienne zdanie.
Ponieważ nie ma konkretnego wniosku Komisji w sprawie gwarancji dla dzieci, wyrażenie poparcia dla tej gwarancji jest przedwczesne.
Należy również wspomnieć o potrzebie stworzenia prawdziwego europejskiego obszaru uczenia się.
Wynik głosowania
Za |
51 |
Przeciw |
112 |
Wstrzymało się |
2 |
Punkt 1.1
Zmienić
1.1. |
Uważając, że „realistyczna przyszłość Unii Europejskiej może opierać się wyłącznie na powiązaniu solidnej podstawy gospodarczej z silnym wymiarem społecznym” (24), EKES konsekwentnie opowiada się za pozytywną konwergencją społeczno-gospodarczą w zakresie zatrudnienia i wyników społecznych i skuteczniejszą polityką społeczną zarówno na szczeblu UE, jak i na szczeblu państw członkowskich (25). Należy również wzmacniać i uaktualniać europejski model społeczny jako punkt odniesienia na poziomie międzynarodowym. Skuteczne wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych z 2017 r. potwierdzi wspólne zaangażowanie na rzecz europejskiego modelu społecznego w ramach nowej strategii sprzyjającej włączeniu społecznemu. |
Uzasadnienie
Dla silnego wymiaru społecznego istotna jest pozytywna konwergencja w zakresie zatrudnienia i wyników społecznych, ponieważ to właśnie rezultaty decydują o tym, czy wybory polityczne były słuszne. Zostało to również wyjaśnione w preambule do Europejskiego filaru praw socjalnych: w pkt 12 stwierdza się, że „Europejski filar praw socjalnych ma służyć jako przewodnik ku osiąganiu pozytywnych wyników w zakresie zatrudnienia i sytuacji społecznej w odpowiedzi na obecne i przyszłe wyzwania”.
Wynik głosowania
Za |
47 |
Przeciw |
116 |
Wstrzymało się |
1 |
Punkt 1.3
Skreślić obecny punkt
1.3. |
W odpowiednich obszarach prawodawstwa europejskiego należy ustanowić ramy zawierające ogólne wspólne normy respektujące specyfikę krajową i systemy socjalne oraz uznające skuteczne i wykonalne prawa socjalne dla obywateli na szczeblu unijnym i krajowym. Cele Filaru powinny być przestrzegane we wszystkich obszarach polityki UE dzięki klauzuli horyzontalnej (26). |
Uzasadnienie
Zostanie przedstawione ustnie.
Wynik głosowania
Za |
48 |
Przeciw |
123 |
Wstrzymało się |
5 |
Punkt 1.3
Zmienić
1.3 |
W odpowiednich obszarach prawodawstwa europejskiego należy ustanowić ramy mające na celu opracowanie wykonalnych norm, respektujących zawierające ogólne wspólne normy respektujące specyfikę krajową i systemy socjalne oraz uznających uznające skuteczne i wykonalne prawa socjalne dla obywateli na szczeblu unijnym i krajowym. Cele Filaru powinny być przestrzegane we wszystkich obszarach polityki UE dzięki klauzuli horyzontalnej (27). |
Uzasadnienie
Jeżeli celem jest poszanowanie różnorodności systemów społecznych państw członkowskich, nie można wymagać ogólnych lub wspólnych norm.
Wynik głosowania
Za |
48 |
Przeciw |
120 |
Wstrzymało się |
4 |
Punkt 1.4
Zmienić
1.4. |
Europejski filar praw socjalnych jest obecnie wdrażany za pomocą środków ustawodawczych i nieustawodawczych, poprzez specjalne finansowanie oraz zmiany w procesie europejskiego semestru. Środki te mają pobudzać pozytywną konwergencję w zakresie zatrudnienia i wyników społecznych oraz umożliwiać stworzenie realistycznych , ustanawiając minimalne standardy socjalne w celu stworzenia wspólnych równych warunków działania. |
Uzasadnienie
Wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych powinno doprowadzić do pozytywnej konwergencji w zakresie zatrudnienia i sytuacji społecznej, ponieważ to osiągnięte wyniki decydują o tym, czy wybór danych strategii politycznych był trafny. Zostało to również wyjaśnione w preambule do Europejskiego filaru praw socjalnych: w pkt 12 stwierdza się, że „Europejski filar praw socjalnych ma służyć jako przewodnik ku osiąganiu pozytywnych wyników w zakresie zatrudnienia i sytuacji społecznej w odpowiedzi na obecne i przyszłe wyzwania”.
Wynik głosowania
Za |
47 |
Przeciw |
116 |
Wstrzymało się |
1 |
Nowy punkt po obecnym pkt 1.4
Dodać nowy punkt po obecnym pkt 1.4
Podstawowym założeniem musi być to, że kwestie, które nie mają wyraźnego wymiaru ponadnarodowego, muszą być rozpatrywane na szczeblu krajowym. Główną rolą UE powinno być dostarczanie państwom członkowskim i partnerom społecznym zachęt, informacji i wiedzy fachowej, by umożliwić im opracowanie, wdrażanie i ocenę polityk będących odpowiedzią na pojawiające się wyzwania strukturalne związane z rynkiem pracy.
Uzasadnienie
Zostanie przedstawione ustnie.
Wynik głosowania
Za |
49 |
Przeciw |
113 |
Wstrzymało się |
3 |
Nowy punkt po obecnym pkt 1.4
Dodać nowy punkt po obecnym pkt 1.4
Niezbędna jest synergia między unijną a krajową polityką społeczną oraz działaniami społecznymi. Ponieważ model społeczny UE opiera się na różnych modelach krajowych, które należy zachować, UE musi respektować kompetencje krajowe i różnorodność systemów społecznych państw członkowskich, które opierają się na głęboko zakorzenionych wyborach politycznych i modelach społecznych. Głównym zadaniem UE powinno być zatem zapewnienie możliwie najlepszych warunków dla państw członkowskich i partnerów społecznych oraz wspieranie ich w ich wysiłkach na rzecz wprowadzenia określonych reform.
Uzasadnienie
Konieczne jest podkreślenie wagi synergii między unijną a krajową polityką społeczną oraz działaniami społecznymi również w tekście konkluzji i zaleceń. W preambule Europejskiego filaru praw socjalnych stwierdza się jasno: „Realizacja Europejskiego filaru praw socjalnych stanowi wspólne polityczne zobowiązanie i odpowiedzialność ”. Ponadto w preambule zawarte jest wyraźne odniesienie do respektowania podziału kompetencji i należytego uwzględnienia różnych środowisk społeczno-gospodarczych oraz różnorodności systemów krajowych, w tym roli partnerów społecznych, zgodnie z zasadami pomocniczości i proporcjonalności.
Wynik głosowania
Za |
45 |
Przeciw |
116 |
Wstrzymało się |
4 |
Punkt 1.7
Zmienić
1.7. |
Wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych wymaga solidnej podstawy budżetowej i inwestycji na szczeblu UE i państw członkowskich poprzez odpowiednie finansowanie w ramach wieloletnich ram finansowych (WRF), poprzez wprowadzenie „złotej reguły” dla inwestycji publicznych o celu społecznym oraz poprzez europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne (ESI), które mogą być wyraźniej ukierunkowane na Europejski filar praw socjalnych i odpowiednie polityki podatkowe (28). Jak EKES wcześniej podkreślał, finansowanie wdrażania filaru socjalnego będzie również w dużej mierze zależeć od środków dostępnych na szczeblu państw członkowskich. W tym celu konieczne będzie finansowanie z budżetów państwowych zarówno inwestycji, jak i bieżących kosztów działań w kolejnych latach. To zaś może być ograniczone zasadami UE dotyczącymi budżetu i zadłużenia. Jak już EKES wielokrotnie podkreślał, należy zastanowić się nad sposobami zwiększenia elastyczności dozwolonej w tych ramach, na przykład za pomocą tzw. złotej reguły budżetowej, która pozwoliłaby na realizację inwestycji publicznych o celu społecznym z myślą o osiągnięciu celów filaru socjalnego (29). |
Uzasadnienie
Ważne jest, aby w tekście wykorzystano dokładne sformułowania, o których mowa w opinii, aby zapewnić lepszą równowagę w tekście.
Wynik głosowania
Za |
55 |
Przeciw |
112 |
Wstrzymało się |
4 |
Punkt 1.9
Zmienić
1.9. |
Poprzez nowy proces cykl europejskiego semestru należy osiągnąć cele społeczne w ramach kompleksowego monitorowania przeprowadzanego jako część procedury, monitorując braki w równowadze społecznej. Ponadto trzeba wprowadzić nowe i wymierne wskaźniki wraz z ukierunkowanymi zaleceniami dla poszczególnych krajów. |
Uzasadnienie
Zbędne jest mówienie o „nowym” europejskim semestrze, gdyż został wprowadzony już w 2010 r. Należy raczej odnieść się do nowego cyklu europejskiego semestru. Ponadto nie ma potrzeby dążenia do „nowego” europejskiego semestru, gdyż wszystkie wysiłki powinny koncentrować się na zapewnieniu skutecznego i ukierunkowanego na wyniki funkcjonowania istniejącego europejskiego semestru. Do Europejskiego filaru praw socjalnych dołączono tablicę wskaźników społecznych, która śledzi tendencje i wyniki w państwach UE w trzech obszarach związanych z zasadami filaru. Tablicę wskaźników społecznych uwzględnia się w europejskim semestrze na rzecz koordynacji polityki gospodarczej i służy ona do oceny postępów na drodze do uzyskania oceny AAA dla polityki społecznej w całej UE. Oznacza to, że prowadzone jest kompleksowe monitorowanie.
Wynik głosowania
Za |
49 |
Przeciw |
117 |
Wstrzymało się |
4 |
Punkt 1.10
Zmienić
1.10. |
Należy propagować regularne monitorowanie wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych oraz regularne obowiązkowe konsultacje z podmiotami społecznymi – przy ewentualnym wsparciu ze strony EKES-u. EKES proponuje utworzenie forum polityki społecznej UE powiązanego z procesem europejskiego semestru. |
Uzasadnienie
Znaczenie słowa „obowiązkowe” nie jest jasne w tym kontekście i należy je zastąpić słowem „regularne”. Nie jest jasne, co należy rozumieć przez odniesienie do utworzenia „forum polityki społecznej UE”. Nie ma potrzeby tworzenia nowych instrumentów czy platform, dlatego lepiej skreślić fragment o tworzeniu nowego forum. Istotne są konsultacje i zaangażowanie odpowiednich zainteresowanych stron we wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych.
Wynik głosowania
Za |
52 |
Przeciw |
114 |
Wstrzymało się |
3 |
Punkt 1.11
Zmienić
1.11. |
EKES stwierdził już, że jego zdaniem jasny plan działania powiązany z wdrażaniem Europejskiego filaru praw socjalnych pomógłby wzmocnić konwergencję i osiągnąć jego cele. (30)EKES wezwał także do już do opracowania jasnego i skoordynowanego planu działania określającego priorytety w zakresie wdrażania Filaru oraz egzekwowania istniejących praw i standardów socjalnych i zasad. W pierwszej kolejności należy zająć się podstawowymi potrzebami i prawami grup społecznych znajdujących się w trudnej sytuacji, dysproporcjami w poziomie szans, dochodów i majątku w obrębie poszczególnych państw członkowskich i pomiędzy nimi, politykami na rzecz włączenia społecznego i odpowiednimi warunkami dla usług publicznych i niekomercyjnych oraz dla przedsiębiorstw społecznych. |
Uzasadnienie
Proponujemy użycie dokładnego brzmienia opinii SOC/564. Wykaz kwestii, które należy uwzględnić w sposób priorytetowy, nie powinien obejmować zagadnień nieobjętych zasadami Europejskiego filaru praw socjalnych (takich jak rozbieżności w poziomie zamożności i dochodów w obrębie państw członkowskich lub pomiędzy nimi).
Wynik głosowania
Za |
50 |
Przeciw |
113 |
Wstrzymało się |
4 |
(1) Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 28, pkt 3.3.
(2) Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 28, pkt 3.3.
(3) Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 40.
(4) Europejski dialog społeczny, program prac na lata 2019–2021.
(5) https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/european_pillar_one_year_on.pdf
(6) Dz. U. C 81 z 2.3.2018, s. 145 , pkt 8.3 i 1.3.
(7) Dz.U. C 177 z 18.5.2016, s. 35 .
(8) Dz.U. C 227 z 28.6.2018, s. 1 pkt 1.8 i 3.6; Dz.U. C 327 z 12.11.2013, s. 11; Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2018 r., pkt 1.4, opinia jeszcze nieopublikowana; Dz.U. C 226 z 16.7.2014, s. 21 i Dz.U. C 262 z 25.7.2018, s. 1, pkt 3.14 oraz Dz.U. C 190 z 5.6.2019, s. 24, pkt 1.8.
(9) Dz.U. C 177 z 18.5.2016, s. 35 .
(10) Dz.U. C 227 z 28.6.2018, s.1, pkt 1.6; Polityka gospodarcza w strefie euro (2018), pkt 1.8 i 3.6; OJ C 327, 12.11.2013, p. 11 ,pkt 1.4, Dz.U. C 226 z 16.7.2014, s. 21.
(11) Dz.U. C 262 z 25.7.2018, s. 1 , pkt 1.5.
(12) Dz.U. C 262 z 25.7.2018, s. 1, pkt 1.6.
(13) Dz.U. C 125 z 21.4.2017, s. 10 .
(14) Dz.U. C 240 z 16.7.2019, s. 3, pkt 1.3.
(15) Wspólna deklaracja „Równouprawnienie płci jako priorytet Unii Europejskiej dziś i w przyszłości” podpisana przy okazji nieformalnego posiedzenia ministrów ds. równouprawnienia płci, które odbyło się 12 października 2018 r. w Wiedniu.
(16) Dz.U. C 110 z 22.3.2019, s. 26, pkt 3.1.1. i 3.1.3.
(17) EKES przyjął odrębną opinię w sprawie publicznych służb zatrudnienia, Dz.U C 353 z 18.10.2019, s. 46 .
(18) Dz.U. C 353 z 18.10.2019, s. 46.
(19) Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 8, pkt 4.10.
(20) Dyrektywa Rady nr 98/59/WE z dnia 20 lipca 1998 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych.
(21) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22 października 2014 r. zmieniająca dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy
(22) Dz.U. C 190 z 5.6.2019, s. 1 .
(23) EKES przygotowuje opinię SOC/583 w sprawie wspólnych minimalnych norm w dziedzinie ubezpieczenia od utraty pracy w państwach członkowskich UE.
(24) Dz. U. C 81 z 2.3.2018, s. 145, pkt 1.2 i 2.2.
(25) Przykładowo w opiniach: Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 40; Dz.U. C 81 z 2.3.2018, s. 145; Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 135 .
(26) Art. 9 TFUE.
(27) Art. 9 TFUE.
(28) Dz. U. C 262 z 25.7.2018, s. 1, pkt 1.5 i 1.6.
(29) Dz. U. C 262 z 25.7.2018, s. 1, pkt 3.1.4 (i zawarte w nim odesłania).
(30) Dz.U. C 81 z 2.3.2018, s. 145, pkt 8.3.
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/24 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wdrażanie globalnego porozumienia w sprawie bezpiecznej, uporządkowanej i legalnej migracji w oparciu o wartości UE”
(opinia z inicjatywy własnej)
(2020/C 14/02)
Sprawozdawca: José Antonio MORENO DÍAZ
Decyzja Zgromadzenia Plenarnego |
24.1.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 32 ust. 2 |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa |
Data przyjęcia przez sekcję |
8.7.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
138/3/8 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
EKES odnotowuje brak postępów w realizacji wspólnej polityki migracyjnej przez UE. Osłabia to solidarność między państwami członkowskimi, a jednocześnie negatywnie wpływa na należyte wykonywanie obowiązków wynikających z prawa międzynarodowego. |
1.2. |
ONZ zakłada, że migracją należy zarządzać w sposób wielostronny: globalne porozumienie ONZ (1) w sprawie bezpiecznej, uporządkowanej i legalnej migracji obejmuje niektóre z priorytetowych kwestii dotyczących dialogu i ogólnego zarządzania migracją. |
1.3. |
Treść porozumienia jest całkowicie zgodna z art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej, w którym wśród najważniejszych wartości wymienia się poszanowanie godności osoby ludzkiej, wolność, demokrację, równość, państwo prawne i poszanowanie praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. |
1.4. |
EKES zauważa, że porozumienie sytuuje kwestię migracji i azylu w kontekście międzynarodowym i wielostronnym w celu promowania ściślejszej współpracy i dialogu między państwami pochodzenia, państwami docelowymi i państwami tranzytu, by propagować uporządkowaną, bezpieczną i legalną migrację. |
1.5. |
Komitet zwraca uwagę, że porozumienie globalne jest instrumentem niewiążącym, który nie nakłada żadnych nowych obowiązków na państwa członkowskie UE, a jego treść w pełni rozwija zasady i wartości Unii Europejskiej. |
1.6. |
EKES ubolewa, że nie zostało ono przyjęte przez wszystkie państwa członkowskie, i sądzi, że byłoby doskonałą szansą na poczynienie postępów w zakresie budowania jednolitego stanowiska UE w sprawie migracji na arenie światowej. Dlatego uważa za niezbędne, by wszystkie państwa członkowskie UE ratyfikowały porozumienie, i zaleca, by UE sprecyzowała i rozwinęła jego cele za pomocą odpowiednich mechanizmów. Jego zdaniem korzystne byłoby rozważenie możliwości udziału w procesie konsultacji i negocjacji międzyrządowych prowadzących do rozwoju Międzynarodowego Forum Przeglądu Migracji (International Migration Review Forum – IMRF) i zarazem udziału w samym forum, które będzie instrumentem ONZ służącym do monitorowania globalnego porozumienia. |
1.7. |
EKES dostrzega wysiłki podejmowane przez obywateli, partnerów społecznych i organizacje społeczeństwa obywatelskiego UE, którzy poprzez swoje zaangażowanie i działania dali dowód skutecznej realizacji wartości UE, a tym samym celów porozumienia. |
1.8. |
EKES ponownie wyraża zaniepokojenie, że skrajnie prawicowe siły polityczne starają się obrócić zjawisko migracji w problem, który rodzi napięcia i podsyca mowę nienawiści, przez co UE może stać się bardziej podzielona i spolaryzowana i nie być zdolna zaproponować adekwatnych rozwiązań. |
2. Kontekst
2.1. |
W grudniu 2018 r. w Marrakeszu (Maroko) przyjęto globalne porozumienie w sprawie bezpiecznej, uporządkowanej i legalnej migracji (dalej „globalne porozumienie”). |
2.2. |
Globalne porozumienie jest niewiążącą umową, która ma na celu określenie kluczowych kwestii związanych z zarządzaniem migracją – w odniesieniu do zarówno do państw pochodzenia, jak i państw tranzytu i państw docelowych. Celem porozumienia jest też stworzenie kontekstu dla konstruktywnej i realistycznej dyskusji na szczeblu światowym na temat wielostronnego zarządzania migracją. |
2.3. |
Porozumienie wywodzi się z dwóch wcześniejszych inicjatyw: pierwszą jest Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, która została uznana przez państwa członkowskie i zawiera wspólne podejście strategiczne (2). Drugą inicjatywą jest deklaracja nowojorska w sprawie migrantów i uchodźców określająca wolę polityczną światowych przywódców w sprawie ratowania życia, ochrony praw człowieka i współodpowiedzialności za zarządzanie migracją na całym świecie, zatwierdzona przez państwa członkowskie. |
2.4. |
Porozumienie zostało przyjęte w Marrakeszu 10 grudnia 2018 r. przez 164 kraje, a przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 19 grudnia tego samego roku, przy czym oddano 152 głosy za i 5 przeciw (Republika Czeska, Węgry, Izrael, Polska i Stany Zjednoczone Ameryki), a 12 krajów wstrzymało się od głosu. |
2.5. |
Prace ONZ nad tym porozumieniem mają swoją kontynuację w utworzeniu globalnej sieci migracyjnej i w organizowaniu co cztery lata Międzynarodowego Forum Migracji (IMRF), którego pierwsze posiedzenie odbędzie się w 2022 r. |
3. Ramy prawne UE a prace EKES-u w zakresie migracji
3.1. |
Zgodnie z art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej „Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn”. |
3.2. |
W marcu 2018 r. Komisja Europejska przedstawiła Radzie wniosek dotyczący decyzji upoważniającej Komisję do zatwierdzenia globalnego porozumienia (3), zakładając, że jest ono zgodne z postępami Unii Europejskiej w dziedzinie imigracji i azylu. |
3.3. |
We wniosku w sprawie decyzji Komisja przypomina, że porozumienie ustanawia wykaz wspólnych celów w zakresie bezpiecznej, uporządkowanej i legalnej migracji, nie tworząc przy tym żadnych zobowiązań prawnych na mocy prawa krajowego lub międzynarodowego, co nie jest zresztą jego celem. |
3.4. |
EKES zawsze opowiadał się po stronie kluczowych koncepcji opisujących migrację jako normalne zjawisko w historii ludzkości i rozwoju społecznym, a także wyrażał potrzebę legalnego, skutecznego, uporządkowanego i bezpiecznego zarządzania przepływami migracyjnymi do UE, zarówno tymi z nich, które mają miejsce z przyczyn ekonomicznych, jak i związanymi z ochroną międzynarodową. |
3.5. |
W tym duchu promowania otwartej, konstruktywnej i multidyscyplinarnej dyskusji EKES od 2015 r. rozwijał Europejskie Forum Migracji, w ramach którego kwestię migracji omawiały zarówno organizacje społeczeństwa obywatelskiego, jak i instytucje UE i podmioty polityczne z państw członkowskich UE na różnych szczeblach (4). |
3.6. |
EKES odegrał również wiodącą rolę w opracowywaniu opinii w sprawie migracji, zwłaszcza w ostatnich latach (5). |
3.7. |
Od czasu Europejskiego programu w zakresie migracji z 2015 r. Komisja Europejska dążyła z kolei do ulepszenia ram regulacyjnych zarówno w zakresie migracji ekonomicznej, jak i ochrony międzynarodowej, co spotkało się ze zdecydowanym sprzeciwem Rady, uniemożliwiającym opracowanie nowych narzędzi, a także, w szczególności, z przeszkodami stawianymi przez niektóre państwa członkowskie. |
3.8. |
W każdym razie podsumowanie osiągnięć od 2015 r. rodzi frustrację i należy przeprowadzić konstruktywną refleksję na ten temat, ponieważ postępy poczyniono jedynie w znanych już dziedzinach zwalczania nieuregulowanej imigracji, ścigania sieci przemytniczych i uszczelniania granic. |
4. Stanowisko EKES-u w sprawie treści globalnego porozumienia
4.1. |
W preambule porozumienia stwierdzono, że „uchodźcy i migranci mają prawo do tych samych powszechnych praw człowieka i podstawowych wolności, które muszą być zawsze szanowane, chronione i przestrzegane”. |
4.2. |
W porozumieniu uznaje się, że „poszanowanie praworządności, gwarancji procesowych i dostępu do wymiaru sprawiedliwości mają zasadnicze znaczenie dla wszystkich aspektów zarządzania migracją. Oznacza to, że państwo oraz instytucje i podmioty publiczne i prywatne, a także same osoby, podlegają publicznie uchwalanym, jednakowo egzekwowanym i niezależnie wdrażanym przepisom, które są także spójne z prawem międzynarodowym”. |
4.3. |
Globalne porozumienie obejmuje 23 cele dotyczące uporządkowanej, bezpiecznej i legalnej migracji i wielokrotnie się w nim podkreśla, że nad wszystkimi tymi celami należy pracować zgodnie z kompetencjami i wolą państw członkowskich. |
4.4. |
Cel 1 to „gromadzenie i wykorzystywanie precyzyjnych i zdezagregowanych danych jako podstawa polityk opartych na dowodach”. EKES stwierdza, że zadaniem Eurostatu jest właśnie gromadzenie danych w celu ułatwienia zrozumienia rzeczywistości europejskiej i przeprowadzania porównań państw członkowskich z myślą o poprawie jakości działań publicznych (6). |
4.5. |
Cel 2 dotyczy „zminimalizowania niekorzystnych czynników napędzających i czynników strukturalnych zmuszających ludzi do opuszczania kraju pochodzenia” i jest powiązany z celami, do których dążono już od programu haskiego z 2004 r. po Fundusz powierniczy UE na rzecz Afryki z 2015 r., w których Unia Europejska podkreśliła potrzebę opracowania kompleksowej polityki imigracyjnej obejmującej wszystkie etapy imigracji i odnoszącej się m.in. do „przyczyn leżących u źródeł migracji” (7). |
4.6. |
Cel 3 dotyczy „udzielania na czas precyzyjnych informacji na wszystkich etapach migracji”. EKES przypomina o pracach Komisji Europejskiej w zakresie rozwijania możliwości legalnej migracji za pomocą projektów pilotażowych (8) oraz w zakresie informowania i uświadamiania na temat ryzyka związanego z nieuregulowanymi sposobami migracji (9), zwłaszcza w przypadku osób migrujących znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. |
4.7. |
Cel 4 dotyczy „zagwarantowania, że wszyscy migranci mają dowód prawnej tożsamości i adekwatną dokumentację”. EKES zwraca uwagę, że art. 79 ust. 2 lit. a) TFUE przewiduje przyjęcie instrumentów mających na celu ustanowienie „norm dotyczących procedur wydawania przez państwa członkowskie długoterminowych wiz i dokumentów pobytowych” oraz że dostęp do strefy Schengen oznacza posiadanie wymaganej dokumentacji. |
4.8. |
Cel 5 dotyczy „wzmocnienia dostępności i elastyczności mechanizmów legalnej migracji”. W tym kontekście EKES zachęca Komisję do dalszych postępów i podejmowania większych wysiłków na rzecz rozwijania możliwości uregulowanej migracji, z których część omówiono podczas ostatniej debaty na temat stanu Unii Europejskiej (10). |
4.9. |
Cel 6 dotyczy „ułatwienia sprawiedliwej i etycznej rekrutacji i zabezpieczenia warunków gwarantujących godną pracę”. EKES wielokrotnie podkreślał, zgodnie z najważniejszymi konwencjami Międzynarodowej Organizacji Pracy i z celami zrównoważonego rozwoju, znaczenie godnej pracy i dostępu do niej pracowników cudzoziemców (11). |
4.10. |
Cel 7 brzmi: „uwzględnienie podatności na zagrożenia w migracji i jej obniżenie”. EKES ponownie zwraca uwagę na zasady przewodnie określone w art. 2 TUE oraz cel wspólnej polityki azylowej i imigracyjnej w zakresie ograniczania podatności na zagrożenia migrantów, dzieci lub osób ubiegających się o ochronę międzynarodową (12). |
4.11. |
Celem 8 jest „ratowanie istnień i wprowadzanie skoordynowanych międzynarodowych działań na rzecz zaginionych migrantów”. Komitet wyraża ubolewanie z powodu podejścia niektórych państw członkowskich do ratowania rozbitków i przypomina o zobowiązaniu państw członkowskich do przestrzegania międzynarodowego prawa morskiego dotyczącego ratownictwa na morzu i udzielania pomocy rozbitkom oraz działań przeprowadzanych w tym celu przez UE. EKES pragnie również zwrócić uwagę na pracę osób i organizacji, które pomagają i ratują życie, czasem nawet mimo gróźb i kryminalizacji stosowanych przez rządy niektórych państw UE (13). |
4.12. |
Cel 9 dotyczy „wzmocnienia transnarodowego reagowania na przemyt migrantów”. EKES przypomina, że jest to cel dyrektywy w sprawie ułatwiania (14) (ubolewa jednak, że odstępstwo dotyczące pomocy humanitarnej przewidziane w dyrektywie nie zostało w wystarczającym stopniu przetransponowane) oraz unijnego planu działania na rzecz zwalczania przemytu migrantów. |
4.13. |
Cel 10 to „zapobieganie, zwalczanie i wyeliminowanie handlu ludźmi w kontekście migracji międzynarodowe”. Komitet zauważa, że jest to priorytet (15), w który zaangażowany jest również Europol i w dziedzinie którego opracowano takie (dające się ulepszyć) działania jak operacja EUNAVFOR MED SOPHIA. |
4.14. |
Cel 11 dotyczy „zarządzania granicami w sposób zintegrowany, bezpieczny i skoordynowany”. EKES zauważa, że jest to jeden z głównych celów Unii Europejskiej, zgodnie z art. 67 TFUE. |
4.15. |
Cel 12 dotyczy „wzmocnienia pewności i przewidywalności w procedurach migracyjnych w celu odpowiedniej kontroli, oceny i przekazywania spraw”. Choć EKES przypomina, że jest to jedno z zadań agencji Frontex, to uważa, że przepis ten nie zawsze zwiększał zdolność do działań politycznych. |
4.16. |
Cel 13 dotyczy „stosowania umieszczania w ośrodku strzeżonym jedynie w ostateczności i pracy nad alternatywnymi rozwiązaniami”. EKES odnotowuje, że w dyrektywie powrotowej (16) stwierdzono już, że zatrzymanie powinno być powiązane z procesem powrotu, ograniczone do pewnych okoliczności i powinno uwzględniać takie gwarancje jak kontrola sądowa, a także nie może przekraczać maksymalnego okresu sześciu miesięcy (17). |
4.17. |
Cel 14 dotyczy „wzmocnienia ochrony konsularnej, pomocy i współpracy w całym cyklu migracji”. EKES uważa za konieczne zbadanie możliwości, jakie stwarza inicjatywa ustawodawcza Parlamentu Europejskiego dotycząca wiz humanitarnych (18), która umożliwiłaby osobom starającym się o ochronę międzynarodową ubieganie się o wizę w ambasadach lub konsulatach UE za granicą. |
4.18. |
Cel 15 dotyczy „zapewniania migrantom dostępu do podstawowych usług”. EKES zwraca uwagę, że od 1999 r. Unia Europejska stara się zapewnić sprawiedliwe traktowanie obywateli państw trzecich legalnie zamieszkujących na terytorium państw członkowskich. Przypomina ponadto, że w sprawozdaniu WHO-Europe (19) stwierdza się, iż nie może być mowy o zdrowiu publicznym bez opieki zdrowotnej dla uchodźców i migrantów. |
4.19. |
Cel 16 dotyczy „wzmacniania pozycji migrantów i społeczeństw w celu osiągnięcia pełnego włączenia społecznego i pełnej spójności społecznej”. EKES podkreśla znaczenie włączenia społecznego migrantów w społeczeństwach europejskich, co od programu z Tampere było dla Unii Europejskiej priorytetem. W tej dziedzinie opracowano wiele kluczowych inicjatyw, w tym plan działania na rzecz integracji obywateli państw trzecich z 2016 r. (20) |
4.20. |
Cel 17 to „eliminacja wszelkich form dyskryminacji i promowanie debaty publicznej opartej na dowodach mającej na celu kształtowanie postrzegania migracji”. EKES wielokrotnie powtarzał, jak ważne jest zwalczanie dyskryminacji we wszystkich obszarach, a także propagowanie walki z ksenofobią i rasizmem. Kluczowe znaczenie w tym względzie ma działalność Agencji Praw Podstawowych. W związku z tym EKES (21) podkreśla potrzebę opracowania nowej wizji migracji umożliwiającej właściwą perspektywę europejskiego społeczeństwa dzięki dyskursowi pedagogicznemu i dydaktycznemu eliminującemu fałszywe stwierdzenia i nawoływanie do nienawiści dotyczące migracji, a także przedstawiającemu nową narrację na ten temat. |
4.21. |
Celem 18 jest „inwestowanie w rozwój umiejętności i ułatwianie wzajemnego uznawania umiejętności, kwalifikacji i kompetencji”. Już podczas przyjmowania unijnych wspólnych podstawowych zasad integracji migrantów w 2004 r. wskazywano na znaczenie zatrudnienia i edukacji w propagowaniu integracji cudzoziemców w Unii Europejskiej. Kluczowe znaczenie w tym względzie ma uznawanie doświadczenia, dyplomów i umiejętności i EKES uważa, że należy poczynić postępy w zakresie włączania cudzoziemców w procedury uznawania i homologacji Unii Europejskiej, zgodnie z propozycjami przedstawionymi przez Europejską Radę ds. Uchodźców i Wypędzonych (ECRE) w jej sprawozdaniu z 2007 r. (22) |
4.22. |
Cel 19 dotyczy „tworzenia migrantom i diasporze warunków do wnoszenia pełnego wkładu w zrównoważony rozwój we wszystkich krajach”. W ostatnich latach Komisja Europejska stopniowo uznawała rolę diaspor jako pomostu między rzeczywistością europejską a rzeczywistością ich krajów pochodzenia. Znalazło to odzwierciedlenie w ostatnim zaproszeniu FAMI do składania wniosków, w szczególności jeśli chodzi o rolę diaspor jako wiarygodnego partnera znającego od podstaw szlaki migrantów. EKES uważa, że potencjał diaspor można zbadać jeszcze dokładniej, korzystając ze stwarzanych przez nie obszarów wspólnych możliwości (23). |
4.23. |
Cel 20 dotyczy „promowania szybszego, bezpieczniejszego i tańszego transferu przekazów i sprzyjania finansowemu włączeniu migrantów”. UE działa na rzecz zarówno włączenia społecznego pod względem finansowym cudzoziemców zamieszkałych w krajach UE, jak i finansowego wzmocnienia krajów sąsiadujących (24). EKES uważa, że konieczne jest dalsze gwarantowanie równości w tej dziedzinie cudzoziemców legalnie zamieszkujących dany kraj oraz że należy ułatwiać dokonywanie przekazów pieniężnych, aby zapewnić ich pozytywny wpływ w miejscu przeznaczenia, jak i pochodzenia, na co zwrócił uwagę również Europejski Bank Inwestycyjny (25) |
4.24. |
Cel 21 dotyczy „współpracy przy ułatwianiu bezpiecznego i godnego powrotu i readmisji, a także trwałej reintegracji”. Strategie polityczne w zakresie powrotów i readmisji mają kluczowe znaczenie dla rozwoju wspólnej polityki imigracyjnej. EKES pragnie zwrócić uwagę na potrzebę zagwarantowania, że instrumenty te zostaną opracowane, zgodnie z prawodawstwem europejskim, przy jak największym poszanowaniu gwarancji zarówno indywidualnych, jak i proceduralnych. Jednocześnie Komitet ponownie podkreśla potrzebę umożliwienia bezpiecznej i godnej reintegracji, zapisaną we wspólnej inicjatywie UE i Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (IOM) na rzecz ochrony i reintegracji migrantów (26). |
4.25. |
Cel 22 dotyczy „ustanowienia mechanizmów na rzecz przenoszenia uprawnień do zabezpieczenia społecznego i uzyskanych świadczeń”, czyli obszaru, nad którym z perspektywy wewnątrzwspólnotowej prowadzone były intensywne prace. EKES uważa za niezbędne poczynienie dalszych postępów w obszarach przenoszenia praw, które zapewniają bezpieczniejszą mobilność, oraz zbadanie takich inicjatyw jak latynoamerykańska konwencja wielostronna w sprawie ubezpieczeń społecznych (27), w której uczestniczą państwa członkowskie Hiszpania i Portugalia. |
4.26. |
Cel 23 dotyczy „wzmocnienia współpracy międzynarodowej i partnerstw globalnych na rzecz bezpiecznej, uporządkowanej i legalnej migracji”, co od początku stanowiło istotny filar europejskiej polityki azylowej i imigracyjnej. |
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Rezolucja ONZ 73/195.
(2) COM(2016) 0739 final.
(3) COM(2018) 167 final.
(4) W 2015 r. Europejskie Forum Migracji odniosło się do zarządzania mieszanymi przepływami migracyjnymi na Morzu Śródziemnym, w 2016 r. do migracji pracowników i integracji, w 2017 r. do dostępu migrantów w UE do praw i usług, a w 2018 r. do ich integracji na rynku pracy. W kwietniu 2019 r. poruszona została kwestia sposobu zapewnienia legalnych i bezpiecznych sposobów migracji do UE.
(5) Dz.U. C 62 z 15.2.2019, s. 184; Dz.U. C 125 z 21.4.2017, s. 40; Dz.U. C 75 z 10.3.2017, s. 97; Dz.U. C 34 z 2.2.2017, s. 144; Dz.U. C 75 z 10.3.2017, s. 75; Dz.U. C 264 z 20.7.2016, s. 19; Dz.U. C 71 z 24.2.2016, s.46.
(6) Eurostat - Statistics on migration and the migrant population.
(7) Dz.U. C 53 z 3.3.2005, s. 1.
(8) COM(2017) 558 final.
(9) COM(2017) 558 final.
(10) KE, Stan Unii w 2018 r. – Tworzenie bezpiecznych i zgodnych z prawem możliwości wjazdu do Europy.
(11) Np. opinia EKES-u w sprawie celów na okres po roku 2015 w regionie eurośródziemnomorskim (Dz.U. C 383 z 17.11.2015, s. 44).
(12) COM(2015) 240 final.
(13) Zob. http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2016/536490/IPOL_STU(2016)536490_EN.pdf i http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2018/608838/IPOL_STU(2018)608838_EN.pdf
(14) Dyrektywa Rady 2002/90/WE z 28 listopada 2002 r.
(15) „The EU’s global engagement to counter human smuggling and trafficking networks”, marzec 2019 r.
(16) Dz.U. L 348 z 24.12.2008, s. 98.
(17) Dz.U. C 159 z 10.5.2019, s. 53.
(18) 2018/2271 (INL) „Humanitarian visas”.
(19) „Światowa Organizacja Zdrowia, „Report on the health of refugees and migrants in the WHO European Region”.
(20) COM(2016) 377 final.
(21) Dz.U. C 110 z 22.3.2019, s. 1.
(22) Zob. https://www.ecre.org/wp-content/uploads/2016/07/ECRE-Submission-in-response-to-the-European-Commission-s-Green-Paper-on-the-Future-of-the-CEAS_September-2007.pdf, COM(2007) 301 final. Temat ten został już poruszony w COM (2016) 377 final.
(23) Publikacje UE „How West African migrants engage with migration information en-route to Europe”.
(24) Inicjatywa UE na rzecz włączenia społecznego pod względem finansowym.
(25) Badanie nt. „Improving the efficiency of workers' remittances in Mediterranean countries”.
(26) Wspólna inicjatywa UE i Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (IOM) na rzecz ochrony i reintegracji migrantów.
(27) OISS – Latynoamerykańska konwencja wielostronna w sprawie ubezpieczeń społecznych (link jedynie w języku hiszpańskim i portugalskim).
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/29 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Rozwijanie synergii pomiędzy różnymi planami działania dotyczącymi gospodarki o obiegu zamkniętym”
(opinia z inicjatywy własnej)
(2020/C 14/03)
Sprawozdawca: Cillian LOHAN
Decyzja Zgromadzenia Plenarnego |
24.1.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 32 ust. 2 regulaminu wewnętrznego Opinia z inicjatywy własnej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego |
Data przyjęcia przez sekcję |
4.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
26.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
144/2/8 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Pierwszy etap gospodarki o obiegu zamkniętym został uwieńczony sukcesem. Sektor przedsiębiorstw wprowadza tę koncepcję do swej działalności, a przedsiębiorstwa prywatne wyprzedzają decydentów, dostrzegając potencjał pracy opartej na modelu obiegu zamkniętego. Zaczątkiem tego trendu i motorem działania są inicjatywy UE. Gospodarka o obiegu zamkniętym wykroczyła już poza recykling i gospodarowanie odpadami, wkraczając w nowy etap o bardziej krytycznym znaczeniu. EKES zachęca przyszłą Komisję w 2019 r., by dopilnowała uwzględnienie tej szerszej koncepcji we wszystkich nowych pakietach dotyczących gospodarki o obiegu zamkniętym. |
1.2. |
Gospodarka o obiegu zamkniętym jest praktycznym sposobem osiągnięcia szerszych celów polityki międzynarodowej, takich jak cele zrównoważonego rozwoju ONZ i cele klimatyczne porozumienia paryskiego. Może się również przyczynić do realizacji światowego programu działań na rzecz klimatu poprzez aktywny udział podmiotów niepaństwowych, w tym samorządów lokalnych i regionalnych oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego reprezentowanych przez trzy grupy EKES-u. |
1.3. |
Europejska platforma zainteresowanych stron gospodarki o obiegu zamkniętym i jej grupa koordynacyjna mają do odegrania kluczową rolę w rozwijaniu następnych etapów przechodzenia na gospodarkę o obiegu zamkniętym i jego wdrażaniu, gdyż za pośrednictwem strony internetowej platformy będą działać jako centrum informacyjne. Platforma zapewnia również duże możliwości nawiązywania kontaktów i zachęca do synergii. Jest ponadto dobrze przygotowana, by opracować wzór planu działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym, który mógłby zostać powszechnie udostępniony. |
1.4. |
Sekretariat platformy, którym zarządza EKES, uczynił ze społeczeństwa obywatelskiego i zainteresowanych stron główne ogniwo procesu decyzyjnego platformy. EKES popiera inicjatywę kierowaną przez zainteresowane strony i zachęca zainteresowane podmioty do wskazania i zasygnalizowania praktycznych przeszkód, które społeczeństwo obywatelskie napotyka w realizacji programu gospodarki o obiegu zamkniętym. Platforma jest do tego idealnie przygotowana, gdyż współpracuje z sekretariatem w celu zaproponowania sposobu zlikwidowania takich przeszkód. |
1.5. |
Uzupełnieniem wsparcia dla planów działania oraz wsparcia dla tworzenia synergii muszą być badania i rozwój, odpowiednie otoczenie regulacyjne, kształcenie z udziałem wszystkich zainteresowanych stron oraz informacje na temat dostępu do wsparcia finansowego na etapie przechodzenia do gospodarki o obiegu zamkniętego. |
1.6. |
Pomimo dotychczasowych sukcesów stworzenie gospodarki o obiegu zamkniętym utrudniają oczywiste przeszkody. Mają one charakter polityczny lub finansowy, są związane z perspektywą publiczną czy też zarządzaniem infrastrukturą. Proponując rozwiązania decydentom, platforma musi wskazać i zasygnalizować wszelkie inne przeszkody. |
2. Wprowadzenie
2.1. |
Po przyjęciu przez Komisję Europejską planu działania UE dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym EKES kontynuuje swoje wysiłki na rzecz wspierania przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym w Europie poprzez silne zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego, aby zapewnić przechodzenie na gospodarkę o obiegu zamkniętym oparte na zasadach skuteczności, równości i sprawiedliwości. |
2.2. |
Niniejsza opinia z inicjatywy własnej jest oparta na zleconej przez EKES analizie dotyczącej strategii i planów działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym w Europie i mającej na celu określenie synergii i potencjału w zakresie współpracy i budowania sojuszów. Mogą one występować na wszystkich poziomach i pomiędzy wszystkimi podmiotami – decydentami politycznymi, przedsiębiorstwami, pracownikami, konsumentami i członkami społeczeństwa. |
2.3. |
Gospodarka o obiegu zamkniętym jest praktycznym sposobem osiągnięcia szerszych celów polityki międzynarodowej, takich jak cele zrównoważonego rozwoju ONZ i cele klimatyczne porozumienia paryskiego. Może się również przyczynić do realizacji światowego programu działań na rzecz klimatu poprzez aktywny udział podmiotów niepaństwowych, w tym samorządów lokalnych i regionalnych oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego reprezentowanych przez trzy grupy EKES-u. |
2.4. |
Pierwszy etap rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym został uwieńczony sukcesem. Sektor przedsiębiorstw wprowadza tę koncepcję do swej działalności, a przedsiębiorstwa prywatne wyprzedzają decydentów, dostrzegając potencjał pracy opartej na modelu obiegu zamkniętego. Zaczątkiem tego trendu i motorem działania są inicjatywy UE. Gospodarka o obiegu zamkniętym wykroczyła już poza recykling i gospodarowanie odpadami, wkraczając w nowy etap o bardziej krytycznym znaczeniu. EKES zachęca przyszłą Komisję w 2019 r., by dopilnowała uwzględnienie tej szerszej koncepcji we wszystkich nowych pakietach dotyczących gospodarki o obiegu zamkniętym. |
3. Czym charakteryzuje się plan działania?
3.1. |
Plany działania i strategie na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym pomagają określić i zdefiniować, co dane państwo, region lub miasto pragną osiągnąć oraz jakie kroki należy podjąć w tym celu. Są to często wszechstronne dokumenty dotyczące przejścia od modelu linearnego do modelu opartego na obiegu zamkniętym, obejmującego takie etapy łańcucha wartości jak produkcja, konsumpcja, gospodarowanie odpadami, surowce wtórne, innowacje i inwestycje. |
3.2. |
Takie dokumenty odnoszą się często do działań mających na celu realizację międzynarodowych celów, takich jak porozumienie paryskie w sprawie zmiany klimatu czy cele zrównoważonego rozwoju ONZ, a także podjęcie globalnych wyzwań, takich jak niedobór zasobów i ograniczenia obecnego modelu gospodarczego z myślą o zrównoważonym środowiskowo i społecznie zarządzaniu zasobami. |
3.3. |
Plany działania i strategie na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym mają zwykle charakter tematyczny powiązany z aspektami terytorialnymi danej miejscowości, regionu czy państwa członkowskiego. Na przykład w Estremadurze w Hiszpanii ochrona gruntów na pastwiska jest uważana za kluczowy element długofalowych wyników gospodarczych regionu, a w fińskiej strategii krajowej kładzie się silny nacisk na leśnictwo. |
3.4. |
Strategie i plany działania, które mają w dużym stopniu charakter sprzyjający włączeniu społecznemu, uwzględniają podejścia dotyczące łańcucha wartości w danym sektorze, takie jak produkcja, rolnictwo, zarządzanie żywnością i gospodarka wodna. Włączenie zainteresowanych stron ma istotne znaczenie dla określenia kluczowych zainteresowanych stron w procesie przechodzenia na gospodarkę o obiegu zamkniętym, a szereg strategii i planów działania odnosi się do włączenia poprzez tematy horyzontalne, które można podzielić pod względem tego, czy są techniczne, ukierunkowane na produkt, ukierunkowane na sieć lub oparte na rozwoju terytorialnym |
3.5. |
To, do jakiego stopnia dana strategia lub plan działania sprzyja włączaniu zainteresowanych stron można również postrzegać jako stopień zintegrowania podejścia tematycznego i sektorowego. Niektóre strategie mają na celu wprowadzenie koncepcji obiegu zamkniętego, skupiają się więc w głównej mierze na zainteresowanych stronach, aby zachęcać do udziału i angażowania się w transformację. Inne strategie są bardziej skoncentrowane na sektorach i obejmują węższą pulę zainteresowanych stron, które są istotne z punktu widzenia ukierunkowanych obiegów w ramach sektora. Na razie najpowszechniejszą formą strategii jest strategia obejmująca wszystkie aspekty, a więc dotycząca wielu obiegów w ramach sektora i zachęcająca do tworzenia partnerstw. |
4. Europejska platforma zainteresowanych stron gospodarki o obiegu zamkniętym
4.1. |
Europejska platforma zainteresowanych stron gospodarki o obiegu zamkniętym została ustanowiona w 2016 r. jako wspólna inicjatywa EKES-u i Komisji Europejskiej na wniosek zawarty w opinii EKES-u (1). Jest to działająca na poziomie europejskim sieć skupiająca sieci, która łączy zainteresowane strony z całej UE i ułatwia dialog, wymianę najlepszych praktyk i wskazanie luk w polityce. Platforma obejmuje grupę koordynacyjną, w której skład wchodzą przedstawiciele środowisk akademickich, społeczeństwa obywatelskiego i samorządu lokalnego, a także sieci krajowych lub sektorowych. |
4.2. |
Platforma ta stała się istotnym ośrodkiem informacji i tworzenia sieci kontaktów w kontekście europejskich inicjatyw na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym. W jej ramach działa grupa koordynacyjna złożona z 24 organizacji członkowskich oraz popularna strona internetowa odwiedzana przez średnio 7 000 użytkowników w miesiącu. Organizuje ona coroczną dwudniową konferencję, a liczba osób zainteresowanych udziałem w niej znacznie przewyższa możliwości organizatorów. |
4.3. |
EKES zapewnia platformie sekretariat, wnosząc do niej wartość dodaną. Jako organ reprezentujący społeczeństwo obywatelskie w UE EKES wyspecjalizował się w znajdowaniu silnego wspólnego głosu w stanowiskach różnych grup. W ramach swoich prac ustawodawczych EKES wypracowuje porozumienie szerokiego grona swoich członków. Te podstawowe atrybuty ułatwiły członkom platformy pełne wyrażenie swoich poglądów i zaangażowanie się w działalność platformy bez nadmiernego zinstytucjonalizowania procesu. |
4.4. |
Platforma europejskich podmiotów gospodarki o obiegu zamkniętym może przyczynić się do rozwoju nowych strategii na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym na dwa sposoby: 1) poprzez stworzenie platformy służącej publikacji strategii i planów działania, dzięki czemu łatwo będzie znaleźć dokumenty i odnieść się do nich, oraz 2) ułatwiając nawiązywanie kontaktów między zainteresowanymi stronami, zarówno w obrębie obszarów, jak i między nimi. Za pośrednictwem sekretariatu platforma może zmaksymalizować potencjał tworzenia powiązań między osobami uczestniczącymi we wdrażaniu na szczeblu lokalnym i szczeblu państw członkowskich a decydentami na szczeblu UE. |
4.5. |
Dzięki nawiązywaniu kontaktów platforma może również zachęcać do włączenia szerokiego grona podmiotów społeczeństwa obywatelskiego jako zainteresowanych stron w procesie przechodzenia na gospodarkę o obiegu zamkniętym oraz na wczesnym etapie projektowania i rozwoju planu działania. |
4.6. |
Platforma zapewnia unikalną infrastrukturę, która umożliwia uzyskanie w UE skoordynowanego i spójnego podejścia do projektowania i wdrażania nowych modeli gospodarczych. Inne platformy wykorzystują ją jako wzorcowy schemat, w którym organizacje społeczeństwa obywatelskiego prowadzą sekretariat, a zainteresowane strony rotacyjnie przewodniczą grupie koordynacyjnej. |
4.7. |
EKES podkreśla, że należy się konsultować ze wszystkimi zainteresowanymi stronami na każdym etapie rozwoju strategii i planu działania – od projektu po wdrażanie i monitorowanie postępów. |
4.8. |
Komitet znajduje się w wyjątkowej sytuacji, jako że pełni funkcje zarówno partnera platformy, jak i jej sekretariatu, w związku z czym może w większym stopniu zachęcać do stosowania integracyjnego podejścia przez zapewnienie elastycznego modelu strategii, który może być inspiracją dla twórców strategii i planów działania dotyczących gospodarki o obiegu zamkniętym. Ten model strategii został opracowany i opublikowany w ramach analizy zleconej przez EKES (2). |
4.9. |
Opracowanie skutecznych strategii wymaga solidnych podstaw naukowych i badawczych, na których oprze się proces decyzyjny. Jest to jeden z fundamentów innowacji i będzie on wymagać zdecydowanego połączenia inwestycji publicznych i prywatnych. |
5. Najważniejsze wnioski z analizy
5.1. |
Gospodarka o obiegu zamkniętym to szerokie pojęcie, które obejmuje zmiany w zakresie wykorzystania materiałów, modeli biznesowych, modeli produkcji, biogospodarki, przepływu zapasów, rynków surowców wtórnych i roli konsumentów. |
5.2. |
Strategie muszą odzwierciedlać ten szeroki zakres, ale są najbardziej skuteczne, gdy koncentrują się na określonym obszarze, który jest istotny dla zasięgu geograficznego strategii. Na przykład w regionie rolniczym strategia na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym skupi się na biogospodarce oraz roli rolnictwa i naturalnych ekosystemów w obiegu zamkniętym. W regionie o większej produkcji odpadów celem strategii będzie jak najlepsze przekształcenie odpadów w cenne surowce wtórne. |
5.3. |
Istnienie planu działania na szczeblu UE było zachętą do opracowania planów na szczeblu krajowym. W niektórych regionach funkcjonują duże klastry strategii. Tam, gdzie przyjęto strategie krajowe, jest większa szansa na wypracowanie strategii lokalnych lub regionalnych. EKES zachęca wszystkie państwa członkowskie do opracowania i realizacji strategii krajowych zgodnych z inicjatywami UE w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym. |
5.4. |
W 80 % przypadków na etapie ustalania zakresu strategii i ich opracowywania brakuje konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim. EKES i platforma europejskich podmiotów gospodarki o obiegu zamkniętym eksponują prace prowadzone przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego w tej dziedzinie oraz dostępną wiedzę fachową. EKES zaleca skoordynowane podejście przy opracowywaniu procesu zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron już na najwcześniejszym etapie projektowania strategii. Może się tym zająć platforma lub może to być projekt realizowany wspólnie z Komitetem Regionów, Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją. |
5.5. |
Zakres strategii określa się na najwcześniejszym etapie. Kluczowe znaczenie ma zapewnienie, aby na etapie ustalania zakresu zostały uznane wzajemne powiązania w gospodarce o obiegu zamkniętym oraz interdyscyplinarne wymogi dla zapewnienia skutecznego wdrożenia. Gospodarka o obiegu zamkniętym już wykroczyła poza recykling, co powinno zostać uwzględnione w strategiach. |
5.6. |
Strategie powinny być rozwijane z myślą o skalowalności i możliwości przenoszenia. Wczesne strategie najwyraźniej nie uwzględniają tych elementów. Osiągnięcie tego z pewnością będzie łatwiejsze dzięki bardziej skoordynowanemu podejściu do opracowywania nowych strategii lub dokonywania przeglądu istniejących. |
5.7. |
Ważne jest dobre zarządzanie. W ramach planów działania należy zapewnić odpowiedzialność albo istniejącej już jednostki organizacji, albo jednostki nowo utworzonej. Zadaniem takiej jednostki byłoby wspieranie tworzenia sieci, tworzenie wiedzy i dostarczanie informacji, monitorowanie postępów i zapewnienie regularnych aktualizacji strategii. Takie podejście pomaga zagwarantować, że plany działania będą elastycznymi dokumentami będącymi podstawą do działania. |
5.8. |
Gospodarka o obiegu zamkniętym odgrywa ważną rolę w rolnictwie. Tradycyjne gospodarstwa rolne będące własnością rodziny i przez nią prowadzone były (i w niektórych przypadkach nadal są) modelami efektywnego wykorzystania zasobów w zgodzie z naturą. EKES apeluje o zapewnienie unijnego finansowania wspierającego tworzenie obiegu zamkniętego w sektorze rolnym, na wszystkich poziomach i niezależnie od skali działalności. Biogospodarka jest jednym z segmentów obiegu zamkniętego. Przepływy biologiczne i przepływy materiałów łączą się, tworząc połączone ze sobą tryby gospodarki o obiegu zamkniętym. Plany działania dla regionów rolniczych mogą pomóc tym regionom w wypracowaniu skoordynowanego podejścia i zapewnieniu pełnego wykorzystania przewagi konkurencyjnej wynikającej z wdrożenia obiegu zamkniętego. |
5.9. |
Plany działania mogą koncentrować się również na regeneracji lub naprawie produktów. Nowe modele działalności gospodarczej i własności wraz z wprowadzeniem skutecznego ekoprojektu mogą stworzyć szanse na zatrudnienie i dobrobyt w regionie dzięki regeneracji produktów. |
5.10. |
Przekazywanie konsumentom dokładnych i jasnych informacji jest istotną częścią rzetelnego planu działania. Bariery kulturowe utrudniające przechodzenie do korzystania z produktów pochodzących z obiegu zamkniętego lub z materiałów wtórnych należy eliminować poprzez działania informacyjne. Dla konsumentów produkty regenerowane są często na tym samym poziomie funkcjonalnym co te wytwarzane z materiałów pierwotnych, lecz bardziej od nich zrównoważone. Obawy dotyczące jakości i praw konsumentów powinny być częścią wszelkiego udanego planu działania. |
5.11. |
Istotnym elementem skutecznego wdrażania gospodarki o obiegu zamkniętym będzie włączenie skoordynowanego podejścia do uświadomienia społeczeństwu, od uczniów po konsumentów, zalet i zasad obiegu zamkniętego. Kształcenie z udziałem wszystkich zainteresowanych stron jest zasadniczym elementem udanej i sprzyjającej włączeniu społecznemu transformacji. |
5.12. |
Szkolenia, działania informacyjne i dzielenie się wiedzą można udoskonalić dzięki wykorzystaniu zasobów partnerskiego uczenia się, które może udostępnić Komisja. |
6. Bariery ograniczające skuteczność planów działania
6.1. |
Plany działania same w sobie nie wystarczą, aby osiągnąć postęp w osiąganiu obiegu zamkniętego. Należy pokonać szereg barier. |
6.2. |
Przeszkody polityczne: brak wsparcia politycznego.
|
6.3. |
Przeszkody publiczne: brak świadomości społecznej i zrozumienia pojęcia gospodarki o obiegu zamkniętym, Zaniepokojenie konsekwencjami dla wszystkich podmiotów przechodzących transformację, od producentów po użytkowników końcowych i konsumentów.
|
6.4. |
Ramy zarządzania infrastrukturą: brak przepisów dotyczących skalowalności i możliwości przeniesienia.
|
6.5. |
Przeszkody finansowe: możliwy brak zachęt gospodarczych zarówno dla przedsiębiorstw, by dokonały transformacji, jak i dla użytkowników, by przestawili się na produkty i usługi z obiegu zamkniętego. Ostatecznie możliwości konsumentów w zakresie obiegu zamkniętego staną się bardziej konkurencyjne gospodarczo, lecz początkowy etap transformacji może wymagać zachęt. Należy jasno informować o dostępie do odpowiednich źródeł finansowania, a proces składania wniosków powinien być łatwy i zrozumiały. |
6.6. |
EKES wzywa platformę do zajęcia się podstawowymi przeszkodami, wskazania innych barier i zaproponowania decydentom konkretnych rozwiązań głównych problemów. |
Bruksela, dnia 26 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Opinia EKES-u w sprawie pakietu dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym (Dz.U. C 264 z 20.7.2016, s. 98).
(2) „Circular economy strategies and roadmaps in Europe: Identifying synergies and the potential for cooperation and alliance building”.
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/34 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „10 lat Partnerstwa Wschodniego: rozważania nad osiągnięciami i kształtowanie przyszłej polityki dotyczącej Partnerstwa”
(opinia z inicjatywy własnej)
(2020/C 14/04)
Sprawozdawczyni: Indrė VAREIKYTĖ
Decyzja Zgromadzenia Plenarnego |
20.2.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 32 ust. 2 regulaminu wewnętrznego Opinia z inicjatywy własnej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Stosunków Zewnętrznych |
Data przyjęcia przez sekcję |
5.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
26.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
155/3/6 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) uważa, że Partnerstwo Wschodnie (PW) jest bardzo potrzebną inicjatywą UE, która może być uwieńczona sukcesem, i wzywa nowo wybrany Parlament Europejski i Komisję Europejską, by w pełni zaangażowały się w ten proces. Zobowiązuje się również do dalszego zaangażowania w budowanie silniejszych i bardziej demokratycznych społeczeństw w krajach sąsiadujących (1). |
1.2. |
Chociaż głównymi osiągnięciami PW są układy o stowarzyszeniu (AA), w tym umowy dotyczące pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu (DCFTA) oraz umowy o ruchu bezwizowym z Gruzją, Republiką Mołdawii i Ukrainą (stowarzyszoną trójką krajów), w następnym dziesięcioleciu od partnerstwa oczekuje się lepszych i bardziej ukierunkowanych postępów. |
1.3. |
Komitet podkreśla, że choć stowarzyszona trójka krajów poczyniła większe postępy i wykazała się gotowością do wprowadzenia reform, a Armenia idzie za ich przykładem, Białoruś i Azerbejdżan utknęły w tym samym punkcie i pod pewnymi względami jeszcze bardziej oddaliły się od demokracji. |
1.4. |
EKES uważa, że UE jest przede wszystkim unią wartości i tym samym jej stosunki z sąsiadami powinny opierać się na tych samych wartościach i być uzależnione od spełnienia pewnych warunków. |
1.5. |
Komitet uważa, że największe wyzwania stojące przed PW to: skuteczne wdrożenie układu o stowarzyszeniu/DCFTA i realizacja innych powiązanych z tym zobowiązań, wzmocnienie praworządności, wdrażanie reform sądowych i zwalczanie korupcji; dalsza ochrona środowiska i aktywne przeciwdziałanie zmianie klimatu; zwiększenie odporności społecznej poprzez zwalczanie zagrożeń hybrydowych i dezinformacji; rozwinięcie środowiska sprzyjającego społeczeństwu obywatelskiemu i wolne i niezależne media oraz zwiększenie zaangażowania UE na rzecz poprawy życia obywateli dotkniętych konfliktami w tym regionie. |
1.6. |
EKES zaleca, by Komisja określiła odpowiednio dostosowane cele i oczekiwane wyniki dla każdego kraju partnerskiego na następny okres PW. Udział społeczeństwa obywatelskiego w tym procesie będzie miał zasadnicze znaczenie dla zapewnienia dodatkowego instrumentu aktywnego monitorowania postępów. |
1.7. |
EKES proponuje wyznaczenie harmonogramu kolejnych obowiązkowych ocen postępów, by oprócz dwustronnych planów działania zachęcić rządy PW do opracowania ich własnych planów, a także do osiągnięcia wyników i celów oraz ich monitorowania. |
1.8. |
Komitet zaleca również stopniowe zwiększanie liczby wskaźników i danych, które kraje objęte PW są zobowiązane przekazywać Eurostatowi. |
1.9. |
W związku z dezinformacją szerzoną przez władze rosyjskie, agresywnymi chińskimi i rosyjskimi kampaniami projektów inwestycyjnych w regionie oraz innymi zagrożeniami instytucje UE muszą ponownie przemyśleć strategię komunikacyjną dla regionu PW, by dotrzeć do obywateli. |
1.10. |
EKES uważa, że do poprawienia umiejętności organizacji społeczeństwa obywatelskiego, urzędników służby cywilnej i przywódców politycznych w krajach PW oraz do rozwinięcia zdolności związków zawodowych i stowarzyszeń przedsiębiorców potrzebne jest większe ukierunkowanie i więcej narzędzi. |
1.11. |
Komitet jest zdania, że trzeba położyć większy nacisk na zaradzenie brakowi kwalifikacji i niedopasowaniu umiejętności w krajach PW poprzez zwiększenie ogólnej skuteczności kształcenia oraz na wzmocnienie powiązań między kształceniem, badaniami i innowacjami, by rozwinąć współpracę między sektorami publicznym i prywatnym. |
1.12. |
Chociaż handel między krajami PW a UE się rozwija, należy wzmocnić handel międzyregionalny w celu zapewnienia zróżnicowania i stabilności dochodów z handlu. |
1.13. |
EKES jest głęboko przekonany, że potrzebne są wiążące ramy prawne umożliwiające społeczeństwu obywatelskiemu dostęp do informacji, pociągnięcie rządu do odpowiedzialności oraz udział w procesie kształtowania polityki w każdym z krajów PW. |
1.14. |
Komitet zdecydowanie popiera wniosek o nawiązanie pogłębionego dialogu na temat reform związanych z AA/DCFTA między UE a stowarzyszoną trójką krajów, o zawarcie porównawczych elementów w zaleceniach dla poszczególnych krajów w ramach AA oraz o zsynchronizowanie ich wydania w celu wspierania pozytywnej konkurencji. |
2. Uwagi ogólne
2.1. |
PW zostało zainaugurowane w 2009 r. jako wspólna inicjatywa polityczna, mająca pogłębiać i zacieśniać stosunki między Unią Europejską (UE), jej państwami członkowskimi i jej sześcioma wschodnimi sąsiadami: Armenią, Azerbejdżanem, Białorusią, Gruzją, Republiką Mołdawii i Ukrainą. |
2.2. |
W tych ramach wszyscy partnerzy zgodzili się zapewniać wymierne korzyści obywatelom w życiu codziennym, wzmacniając instytucje i dobre rządy, zapewniając praworządność i wykonalność przepisów, wdrażając kluczowe reformy sądownictwa, zwalczając korupcję; rozwijając kontakty ze społeczeństwem obywatelskim, umacniając pozycję kobiet i zapewniając równowagę płci, umacniając komunikację strategiczną oraz wspierając pluralizm i niezależność mediów; pomagając małym i średnim przedsiębiorstwom we wzroście, przyciągając inwestycje, tworząc wysokiej jakości miejsca pracy w nowych sektorach, zwiększając możliwości handlowe poprzez wsparcie dostępu do nowych rynków; poprawiając połączenia transportowe i infrastrukturę, zwiększając odporność energetyczną i efektywność energetyczną oraz wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, a także inwestując w umiejętności młodych ludzi, przedsiębiorczość i szanse na zatrudnienie. |
2.3. |
Chociaż trzy AA/DCFTA oraz umowy o ruchu bezwizowym z państwami sygnatariuszami są w dużej mierze godnymi uznania osiągnięciami, w większości wyżej wymienionych obszarów odnotowano niestety jedynie umiarkowane postępy, przy czym dotychczas nie osiągnięto jeszcze w pełni oczekiwanych rezultatów. |
2.4. |
EKES uważa, że UE jest przede wszystkim unią wartości (2) i tym samym jej stosunki z sąsiedztwem powinny się również opierać na tychże wartościach. W ramach PW trzeba zapewnić większą warunkowość oraz jasne, wspólnie uzgodnione ścieżki współpracy z krajami nim objętymi w celu zapewnienia praw człowieka, praw obywatelskich, wolności mediów i prasy, praworządności, przejrzystego zarządzania, równouprawnienia płci, dialogu społecznego, ochrony środowiska i innych podstawowych wartości, bez których nie sposób wyobrazić sobie współczesnej Europy. Cały region odniesie największe korzyści, gdy sąsiadujące z UE demokracje osiągną ten sam poziom co UE. Państwa partnerskie powinny również przedstawić harmonogram ratyfikacji wszystkich osiemnastu międzynarodowych traktatów dotyczących praw człowieka (3) oraz osiągnięcia (lub utrzymania) akredytacji statusu „A” od Globalnego Sojuszu Krajowych Instytucji Praw Człowieka (4). |
2.5. |
Komitet dostrzega potrzebę osiągnięcia jasnych i wymiernych wyników oraz zaleca Komisji określenie dostosowanych do potrzeb celów i wyników dla każdego kraju partnerskiego na następny okres objęty PW. Kluczowe znaczenie ma zadbanie o to, by przyszłe cele i wyniki koncentrowały się nie tylko na wskaźnikach gospodarczych, lecz również na dobrobycie społecznym i dobrostanie. Skupienie się wyłącznie na rozwoju gospodarczym nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Na przykład całkowita kwota dotacji UE dla Ukrainy wyniesie do 2020 r. 4,8 mld EUR (5), lecz jest to wciąż najuboższy kraj w regionie. |
2.6. |
Udział społeczeństwa obywatelskiego w tym procesie będzie miał kluczowe znaczenie dla zmniejszenia wpływu cykli wyborczych i zmian politycznych na planowane reformy. Proces transformacji i wdrożenie niezbędnych reform można przeprowadzić wyłącznie przy udziale partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w procesie legislacyjnym oraz w reformach i ich wdrażaniu. W związku z tym stowarzyszenia przedsiębiorców i organizacje wspierające powinny uczestniczyć w procesie opracowywania i wdrażania strategii rozwoju gospodarczego i współpracy regionalnej. |
2.7. |
By wyniki mogły zostać w pełni osiągnięte i miały trwały charakter, potrzebne jest silne poczucie odpowiedzialności lokalnej. Jeżeli oczekiwane wyniki nie zostaną wskazane, omówione, poparte i wdrożone we współpracy ze społeczeństwem obywatelskim, mogą zostać z łatwością zaprzepaszczone. Ponadto do tej pory głównymi podmiotami odpowiedzialnymi za wdrażanie były Komisja Europejska i właściwe ministerstwa krajów PW, podczas gdy rządy, które muszą zapewniać stałą wolę polityczną na rzecz reform, nie znajdują się jeszcze wśród głównych podmiotów związanych z realizacją celów (6). |
2.8. |
Planując następny zbiór celów długoterminowych, trzeba zwrócić większą uwagę na monitorowanie postępów w ich wdrażaniu. Dotychczas ocena ta była prowadzona głównie przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych (ESDZ) i społeczeństwo obywatelskie w krajach PW. EKES proponuje wyznaczenie harmonogramu kolejnych obowiązkowych ocen postępów, by oprócz dwustronnych planów działania zachęcić rządy PW do opracowania ich własnych planów, a także do osiągnięcia wyników i celów oraz ich monitorowania. |
2.9. |
EKES zaleca również rozważenie stopniowego zwiększenia liczby wskaźników i danych, które kraje PW muszą przedkładać Eurostatowi, by zapewnić ściślejsze monitorowanie postępów w realizacji kluczowych reform i bardziej przejrzystą i obiektywną ocenę. Kraje objęte AA/DCFTA powinny mieć jasny harmonogram, by ostatecznie osiągnąć ten sam poziom przekazywania danych do Eurostatu co państwa członkowskie UE. |
2.10. |
By oszacować wpływ udziału społeczeństwa obywatelskiego w reformach PW, Komitet proponuje przygotowanie analizy porównawczej, która zmierzyłaby różnice w osiągnięciach i oddziaływaniu społeczeństwa obywatelskiego w krajach posiadających wewnętrzne grupy doradcze i pozostałych krajach partnerskich PW. |
2.11. |
Komitet jest głęboko przekonany, że obecnym priorytetem dla nowo wybranego Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej jest osiągnięcie konsensusu w sprawie stowarzyszenia i, ewentualnie, perspektyw członkostwa dla krajów PW, które chcą i mogą przystąpić do UE w najbliższej przyszłości. Znaczną przeszkodą w postępach i planowaniu działań jest brak jasnej wizji ostatecznego celu i nagrody dla każdego kraju partnerskiego za wszystkie wysiłki podejmowane, by w pełni osiągnąć wytyczone cele i oczekiwane wyniki. |
2.12. |
W dłuższej perspektywie strategia PW po 2020 r. mogłaby obejmować liberalizację niektórych usług (w tym finansowych), przystąpienie krajów stowarzyszonych do jednolitego obszaru płatności w euro (SEPA) oraz – za pośrednictwem AA/DCFTA – do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) wraz z pogłębieniem integracji w dziedzinie rynku cyfrowego, np. w zakresie transmisji danych, i poszerzeniem swobody przepływu specjalistów poprzez zawarcie umów z UE w sprawie wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych. |
2.13. |
Propagowanie wartości UE było i pozostaje kluczową koncepcją polityki PW. Poparcie obywateli krajów PW dla bliższych stosunków i ostatecznie dla członkostwa UE jest nadal wysokie, lecz zmiana mentalności obywateli wymaga długofalowych wysiłków. Podczas gdy większość obywateli UE dostrzega znaczenie praworządności, płacenia podatków i unikania szarej strefy gospodarki, to ze względu na sytuację gospodarczą obywatele w krajach PW z trudem przeżywają każdy dzień, w związku z czym przyjęcie niektórych wartości UE nie jest ich priorytetem. |
2.14. |
By poprawić zarządzanie systemami i instrumentami wsparcia mającymi na celu zapewnienie włączenia społeczeństwa obywatelskiego w całościowe procesy PW oraz zwiększyć ich skuteczność, należy rozważyć skupienie takich instrumentów w obrębie EKES-u z uwagi na jego niespotykane gdzie indziej umiejętności, doświadczenie w tej dziedzinie, historię instytucjonalną i obecność w społeczeństwie. |
2.15. |
W związku z tym, że dezinformacja szerzona przez władze rosyjskie, agresywne chińskie i rosyjskie kampanie informacyjne dotyczące projektów inwestycyjnych w regionie oraz inne zagrożenia mają ogromny wpływ na społeczeństwo, instytucje UE muszą na nowo przemyśleć strategię komunikacyjną dla regionu PW. Jednym ze sprawdzonych sposobów rozpowszechniania informacji na temat wartości, celów, wpływu i dobrych przykładów współpracy z UE jest wzmocnienie pozycji lokalnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego poprzez wspomożenie ich w osiągnięciu lepszego wpływu w ich codziennej pracy. |
2.16. |
UE powinna nadal przyczyniać się do pokojowego rozwiązywania konfliktów w regionie PW. Należy w szerszym stopniu stosować takie sposoby podejścia jak partnerstwo europejskie na rzecz pokojowego rozwiązania konfliktu w Górskim Karabachu (EPNK), w ramach którego organizacje społeczeństwa obywatelskiego z państw członkowskich UE i krajów PW podejmują wspólne wysiłki w celu wzajemnego zrozumienia procesu pokojowego i budowania wiary w niego. |
3. Społeczeństwo
3.1. |
Najnowsze programy finansowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego PW mają następujący warunek: by społeczeństwo obywatelskie pracowało nad wdrażaniem układu o stowarzyszeniu i reformami, organizacje społeczeństwa obywatelskiego muszą stać się partnerami UE i czasami poświęcić się zagadnieniom, które nie należą zwyczajowo do ich zakresu działania. Z tego względu ubiegają się one po prostu o dostępne finansowanie, zamiast skupiać się na swych celach i potrzebach społeczeństwa, i tym samym stają się kolejnym świadczeniodawcą. |
3.2. |
Sprawozdanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego UE i dane porównawcze potwierdzają (7), że większość organizacji społeczeństwa obywatelskiego w krajach PW nie posiada nawet podstawowych umiejętności zarządzania projektami, w tym umiejętności przygotowania wniosków w sprawie projektów i ich budżetów. W związku z tym bardzo ważna jest wciąż rola organizacji UE w osiąganiu wyników związanych z monitorowaniem reform, przygotowywaniem raportów alternatywnych, analizy różnych kwestii i zaleceń. EKES uważa, że nie należy pomijać czy też nie doceniać mniej wykwalifikowanych organizacji społeczeństwa obywatelskiego w krajach PW, lecz po prostu oczekiwania wobec nich powinny być realistyczne: są one istotnymi podmiotami w swych społecznościach, lecz nie należy oczekiwać, by osiągały wyniki, do których zdolne są doświadczone europejskie organizacje. |
3.3. |
W związku z tym EKES zaleca, by Komisja, we współpracy z państwami członkowskimi UE, ustanowiła dostępny program edukacyjny koncentrujący się na poprawie umiejętności przedstawicieli organizacji społeczeństwa obywatelskiego, urzędników publicznych i przywódców krajów PW. Taki program mógłby również wypełnić brak umiejętności, z którym borykają się przedstawiciele organizacji społeczeństwa obywatelskiego dołączający do służby publicznej, tak jak miało to miejsce po rewolucji godności na Ukrainie i aksamitnej rewolucji w Armenii. |
3.4. |
Ponadto Komitet uważa, że należy nadać priorytet programom wsparcia i partnerskiemu włączeniu organizacji młodzieżowych w państwach PW oraz dalszemu wspieraniu ich uczestnictwa w programach współpracy i mobilności międzynarodowej (np. w ramach programu „Młodzież w działaniu” i Erasmus+). Utworzenie szkół europejskich, takich jak szkoła w Tbilisi w Gruzji, w pozostałych krajach PW może być dobrym punktem wyjścia, aby podnieść poziom kształcenia na podstawie najlepszych przykładów z państw członkowskich UE. |
3.5. |
EKES uważa, że program spójności społecznej musi zaradzić niedoborowi i niedopasowaniu umiejętności w krajach PW w celu poprawy ogólnej skuteczności kształcenia poprzez wzorowanie się na najlepszych przykładach i systemach z państw UE. Jakość kształcenia umożliwiającego innowacje w tym regionie jest wciąż niska, w związku z czym konieczne jest zreformowanie systemów kształcenia oraz zaangażowanie odpowiednich organizacji społeczeństwa obywatelskiego i specjalistów w opracowywanie programów nauczania. Nieodzowne jest usprawnienie powiązań między kształceniem, badaniami i innowacjami w celu rozwinięcia współpracy między sektorem publicznym i prywatnym (8). |
3.6. |
Komitet z zadowoleniem przyjmuje zaangażowanie Międzynarodowej Konfederacji Związków Zawodowych (ITUC), jej Paneuropejskiej Rady Regionalnej (PERC) i Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych (EKZZ) w budowanie zdolności niezależnych związków zawodowych w krajach PW. Takie projekty i inicjatywy są istotne dla promowania europejskiego modelu społecznego, w tym dialogu społecznego i zabezpieczenia społecznego, a także rokowań zbiorowych. Silne niezależne organizacje związków zawodowych mają kluczowe znaczenie dla pomyślnego zrównoważonego wzrostu i postępu społecznego wynikającego z procesów transformacji związanych z wdrażaniem układów o stowarzyszeniu lub umów o partnerstwie. Silne związki zawodowe są również warunkiem wstępnym odnoszącego sukcesy i prężnego społeczeństwa obywatelskiego. |
4. Gospodarka
4.1. |
Zasadniczym elementem współpracy UE z krajami PW jest budowanie odporności gospodarczej i zwiększanie konkurencyjności z naciskiem na współpracę w celu stworzenia miejsc pracy oraz rozwinięcia silniejszych, bardziej zróżnicowanych, dynamicznych i zrównoważonych gospodarek. W obszarze tym poczyniono znaczne postępy, w tym zwiększono wymianę handlową między wszystkimi sześcioma krajami partnerskimi a UE. |
4.2. |
EKES jest zdania, że w regionie PW nie wypełniono jeszcze skutecznie zobowiązań do harmonizacji rynków cyfrowych, co utrudnia postępy i rozwój usług cyfrowych. Przyjmuje jednocześnie z zadowoleniem konsensus osiągnięty w sprawie planów umowy roamingowej dla regionu do 2020 r., która nie tylko zwiększyłaby dostęp obywateli do komunikacji, lecz mogłaby również ożywić turystykę i przynieść szersze korzyści gospodarcze. |
4.3. |
Chociaż handel między krajami PW a UE się rozwija, należy dołożyć większych starań, by wzmocnić handel międzyregionalny w celu zapewnienia zróżnicowania i stabilności dochodów z handlu. |
4.4. |
EKES uważa, że regionalną integrację handlową prowadzącą do wspólnej przestrzeni gospodarczej, darmowego roamingu, wspólnego obszaru migracji, synchronizacji sieci elektroenergetycznych, rozwoju niezależnych źródeł czystej energii i dostosowania norm rolnictwa do norm UE należy uznać za najważniejszy projekt gospodarczy wspólny zarówno dla krajów PW, jak i dla całej UE, a także dalej go rozwijać. |
4.5. |
Komitet podkreśla potrzebę rozwinięcia niezależnych stowarzyszeń przedsiębiorców i organizacji wspierających w regionie. Takie organizacje muszą być w większym stopniu i lepiej zaangażowane w rozwój przedsiębiorstw oraz wdrażanie DCFTA. MŚP w krajach PW muszą utworzyć stowarzyszenia i/lub organizacje parasolowe, które reprezentowałyby ich interesy i wzmocniłyby ich pozycję w celu ochrony ich interesów w procesie legislacyjnym oraz zapewnienia ich udziału w lokalnych i unijnych rynkach. |
5. Zarządzanie
5.1. |
Jednym z priorytetów UE w krajach PW jest zwiększenie starań o wzmocnienie instytucji i dobre rządy, choć wyzwań w tym obszarze nie brakuje. Trzeba zwłaszcza dołożyć starań w dziedzinie praworządności, wdrażania kluczowych reform sądownictwa oraz przeciwdziałania korupcji. Są to warunki wstępne zaufania obywateli do państwa, długoterminowej stabilności i otoczenia bezpiecznego dla inwestycji. |
5.2. |
Komitet zwraca uwagę, że prawodawstwo dotyczące obowiązkowych konsultacji rządu ze społeczeństwem istnieje tylko w Republice Mołdawii i na Ukrainie. Konieczne są obowiązkowe ramy prawne umożliwiające społeczeństwu obywatelskiemu dostęp do informacji, pociągnięcie do odpowiedzialności rządu i udział w procesie kształtowania polityki. Ponadto w celu wzmocnienia organizacji społeczeństwa obywatelskiego rządy krajów PW muszą zobowiązać się do bardziej spójnego i bezpośredniego wsparcia dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego. |
5.3. |
Jeżeli chodzi o budowanie potencjału, bardziej niż kiedykolwiek istotne są sprawnie funkcjonujące i zdolne przeprowadzić niezbędne reformy instytucje w krajach PW, co wymaga formalizacji programów partnerstwa między nimi (np. sieciami agencji ds. bezpieczeństwa żywności, organami normalizacyjnymi, agencją ds. przeciwdziałania korupcji itd.) oraz – być może – ich wsparcia przez UE. |
5.4. |
Wspólne udogodnienia towarzyszące mogłyby stanowić wsparcie dla wspólnego budowania potencjału, programów partnerstwa i tworzenia sieci, wymiany praktyk i opracowywania wspólnych sposobów podejścia i narzędzi. Można by również rozważyć finansowanie zespołów reformujących na zasadach opracowanych dla Ukrainy. |
5.5. |
EKES podkreśla również potrzebę wspomożenia rządów i społeczeństwa obywatelskiego krajów PW w opracowywaniu narzędzi niezbędnych do oceny nierówności ze względu na płeć i zaradzenia jej. Niezbędne jest zagwarantowanie, by wsparcie dla krajowych urzędów statystycznych obejmowało gromadzenie danych statystycznych na temat handlu i płci, również poprzez szczegółowe pytania dotyczące badań gospodarstw i przedsiębiorstw oraz specjalne wskaźniki monitorujące wpływ związany z handlem na przestrzeni czasu. |
6. Łączność
6.1. |
Do znacznych postępów doprowadziła współpraca UE z krajami partnerskimi w celu poprawy połączeń transportowych i infrastruktury, zwiększenia odporności i efektywności energetycznej, a także wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Dalsze inwestycje w tych obszarach doprowadzą do przyspieszenia zrównoważonego rozwoju gospodarczego i przyniosą konkretne korzyści w życiu obywateli, oferując alternatywne źródła energii, zmniejszając zależność energetyczną od jednego dominującego dostawcy i zużycie energii. |
6.2. |
Komitet podkreśla zatem znaczenie dalszego zróżnicowania źródeł energii, ograniczenia emisji CO2 i ustanowienia skutecznych krajowych mechanizmów monitorowania emisji, a także rozwoju działań mających na celu ochronę różnorodności biologicznej i zrównoważonej gospodarki leśnej. |
7. Układy o stowarzyszeniu/pogłębiona i kompleksowa strefa wolnego handlu
7.1. |
Komitet zdecydowanie popiera wniosek dotyczący nawiązania wzmocnionego dialogu w sprawie reform związanych z AA/DCFTA między UE a stowarzyszoną trójką krajów oraz uwzględnienie elementów porównawczych w zaleceniach dla poszczególnych krajów w ramach AA, a także synchronizację ich wydania w celu wspierania pozytywnej konkurencji, co okazało się już skuteczne z punktu widzenia przyspieszenia postępów w Europie Środkowej i Wschodniej. |
7.2. |
Zaleca się dalszą instytucjonalizację współpracy między stowarzyszoną trójką a UE, zwłaszcza na poziomie wykonawczym. Dobrym punktem wyjścia mogłoby być utworzenie wspólnej grupy wykonawczej i niektórych podgrup odzwierciedlających proces instytucjonalizacji na szczeblu parlamentów. Następnie można by utworzyć podobne grupy zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w ramach platform społeczeństwa obywatelskiego PW, stowarzyszeń biznesowych i organizacji wspierających, związków zawodowych itd. Jako przykład można posłużyć się doświadczeniami i sieciami utworzonymi za pośrednictwem Organizacji na rzecz Demokracji i Rozwoju Gospodarczego GUAM. Wsparcie UE i jej poszczególnych państw członkowskich w znacznym stopniu ułatwiłoby taką instytucjonalizację. |
7.3. |
Ze względu na złożoność AA/DCFTA trudno jest je wdrożyć, gdyż wymagają one znacznych zasobów politycznych, finansowych i ludzkich i niosą ze sobą wyzwania, szczególnie dlatego, że są ukierunkowane na reformy rynkowe, podczas gdy po reformach UE oczekuje się głównie praworządności i dobrych rządów. Komitet uważa, że kluczowe znaczenie ma uwzględnienie takich oczekiwań i wsparcie wdrażania AA/DCFTA wraz z równoległymi inicjatywami mającymi na celu umocnienie demokracji stowarzyszonych. Można by rozważyć dodatkowe mechanizmy wsparcia, które byłyby dostępne jedynie po pełnej realizacji wzajemnie uzgodnionych celów w ramach takich równoległych inicjatyw i które służyłyby jako dodatkowy czynnik motywujący. |
7.4. |
EKES zaleca również regularne zajmowanie się prawami pracowniczymi kobiet i kwestiami wynagrodzenia, szczególnie w sektorach przemysłu i usług, gdzie pojawiają się największe i najbardziej różnorodne luki. Program zbliżenia AA/DCFTA oferuje kompleksowe podejście w zakresie działań ustawodawczych i egzekwowania konwencji międzynarodowych, również w dziedzinie płci i niedyskryminacji. Konieczne jest monitorowanie tego procesu, poprawienie gromadzenia danych segregowanych według kryterium płci na temat zatrudnienia i wynagrodzenia oraz wspieranie grup kobiecych w obronie ich własnych interesów. |
Bruksela, dnia 26 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Przez ostatnie dziesięciolecie EKES przyjął co najmniej kilkanaście opinii dotyczących różnych aspektów PW. Założył również Komitet Monitorujący ds. Wschodnich Sąsiadów UE, utworzył dwustronne platformy społeczeństwa obywatelskiego krajów UE i PW oraz wewnętrzne grupy doradcze i zorganizował fora biznesowe PW przy okazji szczytów PW.
(2) Karta praw podstawowych Unii Europejskiej (2016/C 202/02).
(3) https://indicators.ohchr.org
(4) https://nhri.ohchr.org/
(5) „Rebuilding Ukraine: An assessment of EU assistance”, Chatham House, the Royal Institute of International Affairs, 2018 r.
(6) Dokument orientacyjny Forum społeczeństwa obywatelskiego krajów Partnerstwa Wschodniego oraz wspólny dokument roboczy „EaP – Focusing on key priorities and deliverables – Assessment and recommendations by the civil society”, 2017 r.
(7) Ukraine Analytica, wydanie 3 (13), 2018 r.
(8) http://eu4business.eu/files/medias/regional-position-paper_final_kyiv-21-june-2017-2_0.pdf
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/40 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Międzynarodowy handel i turystyka – Światowy program na rzecz zrównoważonego rozwoju”
(opinia z inicjatywy własnej)
(2020/C 14/05)
Sprawozdawca: Alfred GAJDOSIK
Decyzja Zgromadzenia Plenarnego |
24.1.2019 |
Podstawa prawna |
art. 32 ust. 2 regulaminu wewnętrznego Opinia z inicjatywy własnej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Stosunków Zewnętrznych |
Data przyjęcia przez sekcję |
5.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
26.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
134/0/4 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) zdecydowanie podkreśla złożone powiązania między turystyką a handlem międzynarodowym w ujęciu ogólnym. Ponieważ stopa wzrostu turystyki jest wyższa niż gospodarki ogółem, turystykę można bez wahania określić mianem znaczącej siły napędowej zatrudnienia i wzrostu gospodarczego. Turystyka i handel międzynarodowy są jako takie czynnikami decydującymi o osiągnięciu celów Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 (celów zrównoważonego rozwoju) (1). Komitet proponuje zatem, by odpowiedzialne podmioty w zainteresowanych sektorach gospodarki brały udział w realizacji celów zrównoważonego rozwoju, podejmując odpowiednie zobowiązania, np. poprzez tworzenie godnych i trwałych miejsc pracy jako elementu celu 8. |
1.2. |
EKES wskazuje na znaczenie programowania finansowego dla realizacji priorytetów politycznych i podkreśla wagę budżetów jako najbardziej skutecznego sposobu wdrażania celów politycznych. Apeluje zatem o uwzględnienie znaczenia turystyki przede wszystkim przez przegląd ostatniego wniosku dotyczącego wieloletnich ram finansowych (WRF) 2021–2027 w taki sposób, by dla turystyki utworzona została oddzielna linia budżetowa. |
1.3. |
EKES ubolewa nad faktem, że jak dotąd turystyka nie została włączona do rozporządzeń dotyczących europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych jako osobny cel, lecz jedynie została uwzględniona jako środek bądź sektor. To, że rozporządzenia przewidują możliwości inwestowania w inteligentną turystykę, należy wprawdzie przyjąć z zadowoleniem, jednak z punktu widzenia EKES-u nie wystarczy to do uwzględnienia makroekonomicznego, społecznego i kulturowego znaczenia turystyki również w kontekście jej zewnętrznego oddziaływania. EKES apeluje zatem o włączenie turystyki w ramy europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych jako celu tematycznego. |
1.4. |
Stosunkowo niskie bariery wejścia na rynek w sektorze turystyki nie mogą oznaczać niekorzyści z ekonomicznego i społecznego punktu widzenia dla zatrudnionych w branży turystycznej. |
1.5. |
EKES sugeruje podjęcie działań służących dostosowaniu bądź uznaniu wykształcenia, standardów zawodowych i kwalifikacji zawodowych w turystyce, wzmocnienie wysiłków na rzecz utworzenia europejskiego paszportu kompetencji zawodowych oraz promowanie uczenia się przez całe życie w turystyce. |
1.6. |
Nie ulega wątpliwości, że turystyka międzynarodowa obok swojego znaczenia ekonomicznego wnosi również istotny wkład w porozumienie między narodami i w przełamywanie uprzedzeń, mocno wspierając tym samym zewnętrzne oddziaływanie Unii, dlatego też należy promować specjalnymi środkami szczególne formy turystyki, takie jak turystyka kulturowa i społeczna. Dodatkowo Komitet wskazuje na konieczność promowania turystyki zdrowotnej i sportowej, agroturystyki, ekoturystyki itp. |
1.7. |
Sprawą najwyższej wagi jest zagwarantowanie godnych i trwałych miejsc pracy w tym sektorze, w drodze układów zbiorowych i zgodnie z celem zrównoważonego rozwoju nr 8. EKES wzywa do wyeliminowania wszelkich form nielegalnego i/lub niepewnego zatrudnienia w sektorze turystyki. |
1.8. |
Zrównoważony charakter turystyki jest również ściśle powiązany z wyborem jak najbardziej przyjaznych dla środowiska rodzajów transportu. W związku z tym należy zwrócić szczególną uwagę na rozważne i odpowiedzialne korzystanie ze środków transportu. |
2. Wstęp
2.1. |
W niniejszej opinii Komitet pragnie podkreślić ścisły związek między turystyką a handlem międzynarodowym oraz ich wspólne znaczenie dla realizacji celów Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 (celów zrównoważonego rozwoju). |
2.2. |
Handel międzynarodowy ma długą tradycję, a ponadto na przestrzeni dziejów wyraźnie wzrosło jego szczególne znaczenie społeczne i polityczne. Choć handel międzynarodowy regulowały tradycyjnie umowy dwustronne, od czasu II wojny światowej coraz bardziej zyskiwały na znaczeniu umowy wielostronne. Od czasu ustanowienia Światowej Organizacji Handlu (WTO) wprowadzono ramy handlowe regulujące handel międzynarodowy. W kontekście tych ram Komisja Europejska wspiera od 2011 r. handel zewnętrzny UE poprzez nowe umowy handlowe, których celem jest wzmocnienie stosunków gospodarczych i handlowych z niektórymi partnerami handlowymi. |
2.3. |
W obszarze napięć między wolnym handlem a protekcjonizmem widać również, że handel międzynarodowy może być także wykorzystywany jako element ingerencji politycznej. |
2.4. |
Turystyka jest trzecim co do wielkości sektorem w międzynarodowym bilansie handlowym; jej wkład w globalny PKB wynosi 10,4 % (UE: 10,3 %) i tworzy ona 313 mln miejsc pracy na całym świecie. W ujęciu globalnym co jedenaste miejsce pracy jest związane z turystyką. Dla jednej trzeciej krajów rozwijających się turystyka jest głównym czynnikiem eksportu i ma tym samym istotny wpływ na sytuację gospodarczą tych krajów. |
2.5. |
Turystyka wnosi zatem znaczący wkład w osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju, przy czym należy jednak uwzględnić, że 8 % emisji gazów cieplarnianych przypada na turystykę globalną. |
2.6. |
Turystyka przyczynia się na całym świecie do integracji gospodarczej i społecznej na obszarach wiejskich i w regionach najbardziej oddalonych. Należy jednak wziąć przy tym pod uwagę niepożądane skutki towarzyszące, takie jak utrata gruntów rolnych, zagrożenie dla ochrony przyrody, zanieczyszczenie powietrza itp., i unikać ich w jak największym stopniu. |
2.7. |
W 2017 roku w ramach turystyki międzynarodowej odnotowano 1,32 mld przyjazdów na całym świecie (+ 7 %) i 671 mln przyjazdów w Europie, co dało Europie udział w rynku wynoszący 51 % (+ 8 %). Z długoterminowego badania prospektywnego przeprowadzonego przez Światową Organizację Turystyki (UNWTO) wynika jednak, że do 2030 roku wzrost turystyki w Europie będzie mniej intensywny, przy szacowanej liczbie 744 mln turystów (+ 1,8 %) i całkowitym udziale w rynku wynoszącym 41,1 %. |
2.8. |
Traktat z Lizbony (1 grudnia 2009 r.) stworzył osobną podstawę prawną dla unii w zakresie turystyki (2). W związku z tym Komisja opublikowała w 2010 r. komunikat pt. „Europa – najpopularniejszy kierunek turystyczny na świecie – nowe ramy polityczne dla europejskiego sektora turystycznego” (3). Jednak ani w obecnych wieloletnich ramach finansowych (WRF) na lata 2014–2020, ani w najnowszym wniosku na lata 2021–2027 nie przewiduje się niezależnej linii budżetowej dla turystyki. |
2.9. |
Jeżeli jednak uwzględni się, że wzrost zatrudnienia, a tym samym wzrost gospodarczy w związku z turystyką był w Unii w ostatnich latach nieprzerwanie większy niż w innych gałęziach gospodarki, to na podstawie dostępnych danych można stwierdzić, że nie tylko dalsze zintensyfikowanie zewnętrznej polityki turystycznej, lecz również odpowiednie środki polityki budżetowej na szczeblu Wspólnoty są nie tylko uzasadnione, ale wręcz pilnie potrzebne. |
2.10. |
Komitet z zadowoleniem przyjmuje konkluzje Rady z 27 maja 2019 r. (4), w których przedstawia ona konkretne propozycje dotyczące Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 w świetle wyzwań dla sektora turystyki (cyfryzacja, zrównoważony rozwój, wiedza branżowa i umiejętności branżowe) i domaga się odpowiednich środków na rzecz wsparcia turystyki, by utrzymać pozycję UE jako światowego lidera w dziedzinie turystyki. |
2.11. |
Turystyka ma wielki potencjał w zakresie tworzenia miejsc pracy. Fakt, że na całym świecie w branży turystycznej zatrudnionych jest przeciętnie więcej kobiet i osób młodych niż w innych sektorach, ma również znaczenie dla osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju, szczególnie celu nr 5 i 10. |
2.12. |
Płace i wynagrodzenia w turystyce i hotelarstwie są w większości krajów niższe od mediany płac, dlatego dla wszystkich kategorii zatrudnienia w sektorze należy podjąć stosowne środki mające na celu zapewnienie godziwego wynagrodzenia. Ma to tym większe znaczenie, że warunki pracy w branży turystycznej są często skrajnie trudne, a porozumienia partnerów społecznych w sprawie płacy minimalnej i maksymalnego czasu pracy oraz regulacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy często nie są przestrzegane w praktyce. W związku z tym zgodnie z celem zrównoważonego rozwoju nr 8 pilnie potrzebne jest tworzenie godnych i trwałych miejsc pracy w tym sektorze. W tym celu, zdaniem Komitetu, konieczne jest wzmocnienie warunków ramowych, uzgodnienie jasnych układów zbiorowych pracy i wspieranie tej branży w zakresie cyfryzacji. |
3. Turystyka a gospodarka
3.1. |
Znaczenie turystyki jako istotnej siły napędowej wzrostu gospodarczego wykracza zatem daleko poza właściwy obszar branży turystycznej i dotyczy handlu oraz dystrybucji międzynarodowej, ale też wszystkich sektorów działalności publicznej i prywatnej, takich jak rolnictwo i transport. |
3.2. |
Ponadto turystyka jest dla wielu regionów, takich jak małe wyspy lub odizolowane obszary górskie, jedną z niewielu, a w niektórych przypadkach jedyną działalnością gospodarczą w dzisiejszym międzynarodowym podziale pracy. |
3.3. |
Poza tym turystyka pomogła wielu regionom w ożywieniu podupadłych obszarów. |
4. Turystyka a zrównoważony rozwój
4.1. |
Konkurencyjność turystyki jest ściśle związana z jej zrównoważonym rozwojem, ponieważ atrakcyjność i jakość ośrodków turystycznych zależy w dużym stopniu zarówno od ich naturalnego i kulturowego otoczenia, jak i od włączenia w lokalną infrastrukturę. |
4.2. |
Zrównoważony charakter turystyki opiera się na różnych elementach, takich jak:
|
4.3. |
Zrównoważona turystyka została zidentyfikowana jako kluczowy sektor dziesięcioletnich ram programowych w zakresie zrównoważonej konsumpcji i produkcji (10YFP). W związku z tym zrównoważona turystyka ma potencjał, aby jako sektor przyszłości nie tylko stać się standardem całej branży, lecz również aby objąć gospodarki krajowe na całym świecie (5).
Zdaniem Komitetu podmioty odpowiedzialne za handel międzynarodowy i turystykę międzynarodową powinny spożytkować ten potencjał, by znaleźć środki i sposoby skutecznego przyczynienia się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju (w tym kontekście zwłaszcza celów nr 3, 6, 7, 12, 14 i 15), i podjąć również starania, by zgodnie z celem nr 17 zawrzeć odpowiednie partnerstwa. |
4.4. |
Ekonomiczne znaczenie turystyki, która odpowiada za 17 % zatrudnienia (z czego 44 % stanowią kobiety) na świecie, jest jednym z czynników mających duży wpływ na wiele obszarów polityki zrównoważonego rozwoju. |
4.5. |
Turystyka jako działalność gospodarcza na szeroką skalę ma obok wymiaru ekonomicznego także wymiar ekologiczny, społeczny oraz kulturowy, a zatem jest kluczowym czynnikiem dla osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju. W związku z tym dochody z tego sektora mogą odegrać zasadniczą rolę we wspieraniu zrównoważonego zarządzania obszarami turystycznymi. |
4.6. |
Podejście, jakie należy stosować, polega nie tylko na analizie negatywnych skutków turystyki, lecz również na rozważeniu jej pozytywnego wpływu na różne czynniki (związane ze środowiskiem, społeczne itp.). Ta opracowana w Słowenii forma „turystyki zaangażowanej”, która opiera się na 10 + 1 „wskaźnikach oddziaływania”, uwzględnia również pozytywny wpływ turystyki we wszystkich istotnych dziedzinach życia (6). |
4.7. |
Nowe technologie doprowadziły także w gospodarce do zmian strukturalnych, które stały się odczuwalne szczególnie dla mniejszych struktur. W ramach turystyki dotyczy to nie tylko oferty usługowej, lecz również marketingu i sposobów dokonywania rezerwacji. |
4.8. |
Szczególnym problemem dla całego sektora turystyki jest ogólnoświatowy wzrost rezerwacji za pośrednictwem różnych platform prywatnych. Nie ulega wątpliwości, że ta nowa forma marketingu oferuje korzyści dla dostawców nieprofesjonalnych i obszarów, które nie są bądź są słabo rozwinięte turystycznie. Z makroekonomicznego punktu widzenia jest jednak nie do zaakceptowania, że dostawcy prywatni uzyskują przewagę konkurencyjną dlatego, że najczęściej nie odprowadzają żadnych podatków bądź odprowadzają tylko minimalne i nie są związani typowymi w sektorze turystyki surowymi wytycznymi dotyczącymi higieny i bezpieczeństwa. Dlatego też konieczne byłoby na przykład, by wymogi dotyczące rejestracji i kryteria oceny obowiązujące profesjonalne podmioty oferujące zakwaterowanie stosowały się również do tych podmiotów. |
5. Turystyka a środowisko naturalne
5.1. |
Długofalowo skuteczna polityka turystyczna i efektywna ochrona środowiska nie pozostają zasadniczo w sprzeczności, lecz powinny być rozumiane i stosowane jako wzajemnie uzupełniające i wspierające się działania. |
5.2. |
Problemem związanym z ekspansją turystyki międzynarodowej jest bez wątpienia korzystanie z odpowiednich środków transportu (statki, samoloty, autobusy i samochody) oraz ich wpływ na środowisko. |
5.3. |
Dużych organizatorów turystyki należy poinstruować o ich roli w ramach odpowiedzialnej polityki zrównoważonego rozwoju i przypominać im o niej, powinni oni też zatrudniać pracowników odpowiedzialnych za kwestie środowiska, którzy będą uwzględniać cele zrównoważonego rozwoju podczas doradzania i planowania. |
5.4. |
W niektórych regionach nadmiernie rozwinięta turystyka stała się już problemem zagrażającym jakości życia rodzimych mieszkańców, a także środowisku. Ponieważ nie ma ona jednolitej definicji, pojęcie to pozostaje mało konkretne i niejasne do stosowania. Problem nie jest jednak nowy. Już między 1980 a 1990 r. pod pojęciem „efekt Majorki”pracowano nad sposobami umieszczenia na jednej plaży jak największej liczby turystów bez zbyt dużych skutków ubocznych. Międzynarodowe organizacje turystyczne pracują w pierwszym rzędzie nad przedstawieniem przykładów najlepszych praktyk, tak aby zaoferować zainteresowanym regionom punkty odniesienia i pomocne wskazówki. |
5.5. |
Komitet proponuje ponadto, aby duże międzynarodowe stowarzyszenia turystyczne porozumiały się ponadto co do kodeksu postępowania w zakresie marketingu celów turystyki uwzględniającego środowisko i zrównoważony rozwój, ale też przeciwdziałającego nadmiernej turystyce, ponieważ obok innych konsekwencji ma ona również wpływ na środowisko i zrównoważony rozwój. |
6. Turystyka a etyka
6.1. |
Turystyka odnosi się do krajowych, jak również do transnarodowych i międzynarodowych przepływów osób i usług, a oprócz tego, że ma znaczenie gospodarcze, dotyczy również rzeczywistości społecznej i kulturowej nie tylko zaangażowanych w turystykę osób z krajów pochodzenia turystów i krajów docelowych. |
6.2. |
Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO) jako międzynarodowe forum polityki turystycznej i łącznik międzynarodowej komunikacji odpowiedzialnych podmiotów publicznych uwzględniła ten stan rzeczy i wydała w 1999 r. „Globalny Kodeks Etyki w Turystyce” (7), który w 10 zasadach i 49 ustępach szczegółowo reguluje bardzo różnorodne aspekty globalnej turystyki (8). Ten kodeks etyki określa się zatem również jako „reguły etycznego postępowania w turystyce”. |
6.3. |
W wytycznych tego kodeksu etyki uwzględniono złożoność tej gałęzi gospodarki, poruszając nie tylko aspekty ekonomiczne, społeczne i kulturowe, lecz również kwestię przestrzegania praw podstawowych i praw człowieka (zob. środki przeciwko niegodziwemu traktowaniu dzieci, pracy dzieci, wykorzystywaniu seksualnemu dzieci w turystyce). |
6.4. |
Ponieważ kodeks stanowi tylko zalecenie i przestrzeganie go nie jest obowiązkowe również dla sygnatariuszy, UNWTO przedstawiło we wrześniu 2017 r. porozumienie ramowe dotyczące etyki w turystyce („International Framework Convention on Tourism Ethics”) (9), które podpisała ponad połowa członków UNWTO. Porozumienie kieruje się pod względem treści kodeksem etyki i nie zawiera istotnych zmian, ma jednak tę zaletę, że sygnatariusze są zobowiązani do przestrzegania go. |
7. Turystyka i kultura
7.1. |
Jedną z najważniejszych sił napędowych turystyki są dobra kultury kraju docelowego. |
7.2. |
Turystyka kulturowa zwiększa zainteresowanie obcymi kulturami, wspiera porozumienie między narodami, a także jest jednym z czynników wpływających na przełamywanie uprzedzeń. |
8. Turystyka a demografia
8.1. |
Rozwój demograficzny również wykazuje wpływ na turystykę: piramida wiekowa, w której znaczny udział ma coraz większa liczba wciąż mobilnych seniorów o przeważnie zabezpieczonej sytuacji dochodowej, doprowadziła do rozkwitu podróży osób starszych. Podróże seniorów stanowią tymczasem spory odsetek zwłaszcza w turystyce grupowej i doprowadziły w niektórych obszarach do zmiany struktury ofert firm turystycznych, co można wyjaśnić także tym, że seniorzy rezerwują często urlopy długoterminowe i tylko częściowo są zależni od sezonu. Ten stan faktyczny został również uwzględniony podczas szczytu Światowej Organizacji Turystyki, na którym turystyce seniorów poświęcono szczególną uwagę. |
8.2. |
W ramach inicjatywy „Calypso – turystyka dla wszystkich”Komisja Europejska przyczyniła się długofalowo do wzrostu turystyki społecznej, wspierając działania na rzecz rozszerzenia turystyki na seniorów, ale też na dyskryminowane grupy. Doprowadziło to do powstania nowych ofert turystycznych, ale też do większego wykorzystania okresów poza sezonem. W tym kontekście wskazane byłoby podzielenie się uzyskanymi doświadczeniami z partnerami spoza Unii Europejskiej i promowanie wzajemnej turystyki. |
8.3. |
Poza powszechnie stosowanymi parametrami demograficznymi rozwinęły się także inne szczególne formy turystyki, jak np. pielgrzymki. |
9. Turystyka a edukacja
9.1. |
Ze względu na rozwój rynku i rosnące oczekiwania konsumentów turystyka w swej różnorodności ma też szczególne wymogi dotyczące wykształcenia, które sięgają od odpowiednich umiejętności językowych i komputerowych poprzez kompetencje ekonomiczne po wiedzę z zakresu gastronomii. |
9.2. |
W wielu krajach Unii istnieją różne formy i ścieżki edukacji o różnym czasie trwania, co utrudnia wzajemne uznawanie. Ustalenie pewnych standardów edukacyjnych mogłoby zwiększyć szanse zawodowe przedstawicieli różnych zawodów zarówno na obszarze Wspólnoty, jak i poza nim. Tylko dzięki powszechnie obowiązującym wymogom edukacyjnym – związanym ze wspomnianym już wzmocnieniem warunków ramowych w branży – uda się na dłuższą metę zlikwidować niedobór wykwalifikowanej siły roboczej, z którym boryka się ten sektor. |
9.3. |
Promowanie wartości zawodów związanych z turystyką jako długoterminowej ścieżki kariery prowadziłoby również do zamierzonego celu o tyle, że warunki pracy w turystyce są często trudniejsze niż w innych branżach. |
10. Turystyka a cyfryzacja
10.1. |
Cyfryzacja ma w dziedzinie turystyki daleko idące skutki nie tylko w odniesieniu do zachowań turystów, lecz również dla dostawców usług turystycznych. |
10.2. |
Turystyka z wykorzystaniem internetu jest coraz bardziej popularna, podobnie jak oceny online; w samych Niemczech w 2017 r. 40 % wszystkich podróży zarezerwowano przez internet. Otwiera to nowe rynki dla MŚP, które jednak musiałyby otrzymać wsparcie finansowe na te innowacje. |
10.3. |
Jednocześnie łączność elektroniczna i cyfryzacja mają również istotny wpływ na wewnętrzne procesy w przedsiębiorstwach turystycznych; na ogół również małe firmy są dzisiaj zachęcane do oferowania swoim klientom przynajmniej dostępu do internetu. |
10.4. |
Cyfryzacja będzie odgrywać ważną rolę także w przypadku innowacyjnych form współpracy w turystyce, co z kolei może mieć znaczny wpływ na rozwój ośrodków turystycznych. Wiele nowoczesnych technologii (np. sztuczna inteligencja, rzeczywistość wirtualna, rzeczywistość rozszerzona, łańcuch bloków itd.) może pomóc najbardziej odległym miejscowościom stać się ciekawym celem podróży. By wykorzystać nowe możliwości, sektor turystyki musi w większym stopniu skoncentrować się na badaniach i rozwoju. |
10.5. |
Turystyka kulturalna może również czerpać korzyści z cyfryzacji, gdyż rzeczywistość wirtualna może także stanowić zachętę do podróżowania. |
Bruksela, dnia 26 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Cele zrównoważonego rozwoju:
Cel 1: Koniec z ubóstwem
Cel 2: Zero głodu
Cel 3: Dobre zdrowie i jakość życia
Cel 4: Wysokiej jakości kształcenie
Cel 5: Równouprawnienie płci
Cel 6 (Czysta woda i warunki sanitarne),
Cel 7: Czysta i dostępna energia
Cel 8: Wzrost gospodarczy i godna praca
Cel 9: Innowacyjność, przemysł i infrastruktura
Cel 10: Mniej nierówności
Cel 11: Zrównoważone miasta i społeczności
Cel 12: Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja
Cel 13: Działania w dziedzinie klimatu
Cel 14: Życie pod wodą
Cel 15: Życie na lądzie
Cel 16: Pokój, sprawiedliwość i silne instytucje
Cel 17: Partnerstwa na rzecz celów
(2) Art. 195 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
(3) COM(2010) 352 final.
(4) Dokument Rady 9707/19 z dnia 27 maja 2019 r.„Konkurencyjność sektora turystyki motorem trwałego wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i spójności społecznej w UE w kolejnym dziesięcioleciu”.
(5) Zob. sprawozdanie z Konferencji NZ ds. Handlu i Rozwoju UNCTAD 2017: „Turystyka jako źródło transformacyjnego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu”.
(6) https://www.impact-tourism.net/.
(7) https://www.tourism-watch.de/en/node/4597
(8) Zasady globalnego kodeksu etyki:
Artykuł 1: Udział turystyki w pogłębianiu wzajemnego zrozumienia i szacunku pomiędzy narodami i społeczeństwami
Artykuł 2: Turystyka jako narzędzie indywidualnej i zbiorowej samorealizacji
Artykuł 3: Turystyka jako czynnik zrównoważonego rozwoju
Artykuł 4: Turystyka – użytkownikiem, ale i beneficjentem dziedzictwa kulturowego ludzkości
Artykuł 5: Turystyka jako działalność przynosząca korzyści krajom i społecznościom przyjmującym turystów
Artykuł 6: Obowiązki uczestników rozwoju turystyki
Artykuł 7: Prawo do turystyki
Artykuł 8: Swoboda ruchu turystycznego
Artykuł 9: Prawa pracowników i przedsiębiorców branży turystycznej
Artykuł 10: Wprowadzanie zasad Globalnego Kodeksu Etyki w Turystyce.
(9) UNWTO Framework Convention on Tourism Ethics.
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/46 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Cyfryzacja, SI i kapitał własny – jak wzmocnić UE w globalnym wyścigu umiejętności i kształcenia w przyszłości przy jednoczesnym zapewnieniu włączenia społecznego”
(opinia rozpoznawcza na wniosek prezydencji fińskiej)
(2020/C 14/06)
Sprawozdawczyni: Tellervo KYLÄ-HARAKKA-RUONALA
Współsprawozdawczyni: Giulia BARBUCCI
Wniosek fińskiej prezydencji w Radzie |
Pismo z dnia 7.2.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa |
Data przyjęcia przez sekcję |
10.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
118/0/0 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Umiejętności i kompetencje mają kluczowe znaczenie dla powodzenia UE w światowej konkurencji w dziedzinie cyfryzacji i sztucznej inteligencji. Należy nie tylko zapewnić zasoby wysokiej klasy talentów, lecz również sprawić, by całe społeczeństwo orientowało się w nowych realiach oraz miało wiedzę i umiejętności potrzebne w dobie sztucznej inteligencji, by w pełni wykorzystać cały potencjał i nikogo nie pominąć. |
1.2. |
EKES apeluje do UE, by przyjęła kompleksowe podejście do polityki w dziedzinie kształcenia i szkolenia, uwzględniając jej dwutorowe powiązania z innymi obszarami takimi jak polityka w zakresie danych, badań, innowacji i przemysłu, a także polityka gospodarcza i społeczna. Jako że wymaga to również niezbędnych inwestycji publicznych i prywatnych, EKES powtarza swoje zalecenie dotyczące reform, które zapewnią sprzyjające warunki dla inwestycji sektora prywatnego, oraz wdrożenia złotej reguły budżetowej, umożliwiającej państwom członkowskim finansowanie z budżetów krajowych takich inwestycji konstruktywnych pod względem społecznym i gospodarczym, które nie narażą na szwank przyszłej równowagi budżetowej (1). |
1.3. |
Zdaniem EKES-u intensywna współpraca między państwami członkowskimi ma kluczowe znaczenie dla powodzenia w globalnym wyścigu. By rozwinąć umiejętności związane ze sztuczną inteligencją, należy zachęcać do tworzenia sieci europejskich szkół wyższych. Konieczne jest również pogłębienie współpracy w dziedzinie szkolenia zawodowego. EKES wzywa do zwiększenia funduszy UE na wsparcie niezbędnych reform, wymiany transgranicznej oraz współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia, włączając w to przeszkalanie pracowników, by mogli poradzić sobie z transformacją cyfrową. |
1.4. |
Zgodnie z tym, co stwierdzono w Europejskim filarze praw socjalnych, Komitet podkreśla, że dostęp do kształcenia ustawicznego i uczenia się przez całe życie musi być prawem indywidualnym dla wszystkich, by każdy mógł radzić sobie z rozwojem technologii cyfrowych i sztucznej inteligencji oraz by móc wpływać na kierunek postępu i utrzymać zasadę ludzkiej kontroli (2). |
1.5. |
Proponuje opracowanie strategii UE z myślą o wzmacnianiu ustawicznego uczenia się skoncentrowanego na potrzebach osoby uczącej się, którego kluczowym elementem byłaby cyfryzacja i wdrażanie godnej zaufania sztucznej inteligencji. Strategia powinna zawierać zarys niezbędnych uzgodnień służących osiągnięciu celu określonego w pkt 1.4, z uwzględnieniem różnic w systemach krajowych. |
1.6. |
Zdaniem EKES-u era sztucznej inteligencji sprawia, że konieczne stają się ugruntowane przekrojowe umiejętności logicznego rozumowania, krytycznego myślenia, kreatywności i interakcji. Ponadto potrzebne będą zaawansowane umiejętności w dziedzinie nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki (STEM), a także sztuki i nauk społecznych. Myśl etyczna i podejście oparte na przedsiębiorczości są również centralną częścią umiejętności i kompetencji w dziedzinie sztucznej inteligencji. |
1.7. |
Włączenie społeczne wymaga, by każdy miał dostęp do technologii cyfrowych, sztucznej inteligencji i niezbędnych umiejętności bez względu na płeć, wiek bądź pochodzenie społeczno-ekonomiczne. Zasadniczą rolę odgrywa edukacja publiczna. Również kształcenie pozaformalne spełnia istotną funkcję w zwiększaniu włączenia społecznego i aktywnej postawy obywatelskiej. Szczególną uwagę należy zwrócić na zapewnienie umiejętności kobiet, dziewcząt i osób starszych. |
1.8. |
Konkurencyjność wymaga zarówno zasobów wysokiej klasy talentów, jak i szerokiej bazy wykształconych i wykwalifikowanych osób. Niezbędne jest nieustanne dostosowywanie kwalifikacji zawodowych do nowych wynalazków i potrzeb w zakresie umiejętności. EKES uważa, że nowe, światowej klasy talenty można najlepiej promować za pomocą projektów badawczych. Projekty współpracy z przemysłem są jednym ze sposobów utrzymania talentów w UE i przyciągania ich spoza UE. |
1.9. |
EKES podkreśla, że istotna jest ścisła współpraca między decydentami, organizatorami kształcenia, partnerami społecznymi i innymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w zakresie cyfryzacji i sztucznej inteligencji oraz związanego z nimi rozwoju kształcenia i umiejętności. Ponieważ Traktat określa szczególną rolę partnerów społecznych, jeśli chodzi o kwestie związane z zatrudnieniem, powinni oni uczestniczyć w decyzjach dotyczących inwestycji, technologii i organizacji pracy, zgodnie z odpowiednimi przepisami krajowymi. |
2. Wstęp
2.1. |
Ze względu na szybki postęp cyfryzacji i sztucznej inteligencji UE musi się dobrze przygotować do udziału w światowej konkurencji. Kluczową rolę odgrywa tu poprawa umiejętności i kompetencji, która wymaga aktywnego rozwoju kształcenia i szkolenia, co powinno również wspierać ludzi w zaspokajaniu zmieniających się potrzeb i w kształtowaniu postępu poprzez śledzenie jego różnych form i skutków. |
2.2. |
Niniejsza opinia rozpoznawcza jest odpowiedzią na pytanie fińskiej prezydencji UE dotyczące „sposobów wzmocnienia UE w globalnym wyścigu umiejętności i kształcenia w przyszłości przy jednoczesnym zapewnieniu włączenia społecznego” w kontekście cyfryzacji i sztucznej inteligencji. By zilustrować podejście ukierunkowane na przyszłość, zastosowano koncepcję „era sztucznej inteligencji”. |
2.3. |
EKES sporządził ostatnio szereg opinii na temat konsekwencji cyfryzacji i sztucznej inteligencji dla przyszłości pracy, zapotrzebowania na umiejętności i potrzeb inwestycyjnych, a także aspektów etycznych związanych ze sztuczną inteligencją (3). W opinii skupiono się na wzajemnym połączeniu umiejętności cyfrowych i umiejętności związanych z SI, konkurencyjności i włączeniu społecznym (nie uwzględniając innych przyszłych umiejętności, które będą potrzebne, np. do reagowania na zmianę klimatu). |
2.4. |
Cyfryzacja i SI są na różne sposoby powiązane z rozwojem kształcenia i umiejętności. Generują one nowe zapotrzebowanie na umiejętności i kompetencje oraz umożliwiają nowe sposoby uczenia się i nauczania. Techniki cyfrowe i SI można również wykorzystywać do antycypowania zmian w pracy i życiu codziennym, a tym samym potrzeb w zakresie kształcenia i szkolenia. Ponadto kształcenie i szkolenie umożliwiają ludziom kształtowanie rozwoju cyfrowego. |
2.5. |
Cyfryzacja i SI wiążą się również na szereg sposobów z włączeniem społecznym. Pomagają one na przykład osobom z niepełnosprawnością pracować i lepiej sobie radzić w życiu. Mogą się również przyczynić do zmniejszenia izolacji. Włączenie społeczne wymaga jednak, by każdy miał dostęp do tych technologii i niezbędnych umiejętności bez względu na płeć, wiek czy też pochodzenie społeczno-ekonomiczne. |
2.6. |
Ogólnie rzecz biorąc, kształcenie leży w gestii państw członkowskich. Istnieją jednak różne rodzaje współpracy, takie jak wymiana dobrych praktyk. Podejmowane są również prace nad stworzeniem europejskiego obszaru edukacji w oparciu o program Erasmus+ i inne instrumenty finansowania UE. Bardzo istotną formą współpracy jest również uznawanie kwalifikacji zawodowych. |
2.7. |
By rozważyć umiejętności i kształcenie w dziedzinie technologii cyfrowych i sztucznej inteligencji zarówno z punktu widzenia powodzenia w światowej konkurencji, jak i włączenia społecznego, EKES bierze pod uwagę trzy pytania:
|
3. Jakie umiejętności i kompetencje są najbardziej istotne w erze sztucznej inteligencji?
3.1. |
Zważywszy, że cyfryzacja, a zwłaszcza sztuczna inteligencja mają znaczące konsekwencje dla życia codziennego, rozwoju przedsiębiorstw, zatrudnienia i pracy przyszłości, rozwój i postęp są potrzebne na kilku poziomach poznawczych. Chodzi o świadomość, wiedzę i zrozumienie, a także o kompetencje i umiejętności. By odnieść sukces w ramach światowej konkurencji, konieczne są wysokiej jakości kompetencje i talenty, a także wszechstronna baza wykształconych i wykwalifikowanych osób. |
3.2. |
Oczywiste jest, że ludzie nie są w dużym stopniu świadomi możliwości, jakie dają im cyfryzacja, sztuczna inteligencja i robotyka, podczas gdy obawy dotyczące miejsca pracy, bezpieczeństwa i prywatności są wyraźnie widoczne. Dlatego też potrzebna jest większa świadomość możliwości stwarzanych przez cyfryzację i sztuczną inteligencję dla całego społeczeństwa. |
3.3. |
Większa wiedza na temat charakteru i funkcjonowania sztucznej inteligencji jest również niezbędna dla zrozumienia i krytycznego myślenia obywateli w odniesieniu do tego, gdzie i jak można wykorzystywać SI. Konieczność lepszego zrozumienia dotyczy zarówno pracodawców, jak i przedsiębiorstw, pracowników, konsumentów i decydentów. |
3.4. |
Ponadto epoka SI wymaga zdolności do rozważań na temat etyki z myślą o wyznaczeniu kierunku rozwoju oraz stosowania rozwiązań cyfrowych i SI zgodnie z prawami człowieka. Oprócz czynników ludzkich należy zrozumieć aspekty środowiskowe i klimatyczne związane z cyfryzacją i sztuczną inteligencją – zarówno możliwości, jakie te technologie zapewniają, jak i związane z nimi ryzyko. Te aspekty etyczne itd. trzeba uwzględnić w drodze partycypacyjnego sprawowania rządów, które oznacza włączenie społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych w różne dziedziny i procesy. |
3.5. |
Pilne potrzeby krótkoterminowe w zakresie rozwoju kompetencji i umiejętności to zmniejszenie niedoboru kwalifikacji i zaradzenie niedopasowaniu kwalifikacji na rynku pracy. |
3.6. |
Coraz trudniej jest przygotować się do pewnych zawodów w dłuższej perspektywie, dlatego kwalifikacje zawodowe muszą być stale dostosowywane do nowych osiągnięć i oparte na zestawie umiejętności i kompetencji, które są potrzebne niezależnie od konkretnych wynalazków. |
3.7. |
Istotne jest pytanie, jakie umiejętności wnoszą wartość dodaną w stosunku do maszyn i robotów oraz jakie umiejętności chcemy utrzymać. Uwypukla to potrzebę silnych podstaw w zakresie przekrojowych umiejętności takich jak logiczne rozumowanie, myślenie krytyczne, kreatywność oraz umiejętności interpersonalne i komunikacyjne. |
3.8. |
Zarówno w krótkiej, jak i długiej perspektywie niezbędne jest, by całe społeczeństwo dysponowało umiejętnościami cyfrowymi w przynajmniej podstawowym zakresie. Oprócz umiejętności posługiwania się technologią cyfrową i sztuczną inteligencją, ogólne umiejętności to również zastosowanie sztucznej inteligencji do opracowania i wdrożenia innowacyjnych rozwiązań w pracy i życiu codziennym. Wziąwszy pod uwagę szanse związane ze sztuczną inteligencją, dotyczy to osób w każdym wieku i ze wszystkich środowisk, a także osób z niepełnosprawnością. |
3.9. |
Era sztucznej inteligencji unaocznia rolę nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki (STEM), lecz również sztuki i nauk społecznych. EKES zwraca również uwagę, że do zrozumienia zjawisk systemowych czy też wielowymiarowych problemów, które można rozwiązać za pomocą cyfryzacji i sztucznej inteligencji, potrzebne są wielodyscyplinarne i interdyscyplinarne kompetencje. |
3.10. |
Zmiana środowiska pracy pokazuje wagę umiejętności w zakresie przedsiębiorczości. Potrzebują ich nie tylko sami przedsiębiorcy, lecz wszyscy, by móc pokierować własną pracą i życiem. Te szybkie zmiany wymagają również dostosowania i odporności w miejscu pracy i w całym społeczeństwie. Przedsiębiorstwa muszą szukać sposobów, by zagwarantować pracownikom szkolenia i ułatwić im takie zmiany na rynku pracy. |
3.11. |
W dobie sztucznej inteligencji potrzebne są też różnorodne umiejętności w zakresie współpracy, komunikacji i nauczania: współpraca i komunikacja między ludźmi a inteligentnymi systemami, takimi jak sztuczna inteligencja i robotyka, stają się coraz bardziej powszechne zarówno w pracy, jak i w życiu codziennym. Ponadto SI i robotykę coraz częściej się uczy, a nie tylko programuje. |
3.12. |
Oprócz dogłębniejszej wiedzy, kompetencji i umiejętności w całym społeczeństwie potrzeba zasobów wysokiej klasy talentów, by umożliwić UE sukces w światowej konkurencji na czele innowacji i inwestycji w cyfryzację i sztuczną inteligencję. Zastosowanie sztucznej inteligencji w konkretnych sektorach, od produkcji po usługi, wymaga nie tylko twórców sztucznej inteligencji, lecz również większej liczby utalentowanych osób i specjalistów. Wszystko to sprawia, że niezbędne są zaawansowane kompetencje naukowe, matematyczne i techniczne. |
3.13. |
Duże umiejętności biznesowe są również warunkiem, by wykorzystać możliwości biznesowe związane z cyfryzacją i sztuczną inteligencją, na przykład do rozwoju przedsiębiorstwa na szerszą skalę. Zważywszy, że godna zaufania sztuczna inteligencja może stanowić przewagę konkurencyjną UE, etyka powinna być zasadniczym elementem kompetencji wszystkich twórców i użytkowników sztucznej inteligencji. |
3.14. |
By wygrać w wyścigu umiejętności, trzeba w pełni wykorzystać cały potencjał społeczeństwa. Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejętności cyfrowe kobiet i dziewcząt, a także na ich zainteresowanie STEM, by intensywniej włączyć je w postęp w dziedzinie cyfryzacji i sztucznej inteligencji. Poprawiłoby to warunki w kilku sektorach, w całej gospodarce oraz w całym społeczeństwie, a także pomogło w przezwyciężeniu dyskryminacji ze względu na płeć w środowiskach związanych z danymi i technologią. |
4. Jak najlepiej zdobyć i rozwinąć umiejętności i kompetencje potrzebne w erze sztucznej inteligencji?
4.1. |
Jest oczywiste, że rozwijanie umiejętności i kompetencji ery sztucznej inteligencji wymaga reform obecnych systemów kształcenia i szkolenia, a także niezbędnych do tego środków finansowych. Cyfryzacja i sztuczna inteligencja pociągają za sobą tak ogromne zmiany, że całą koncepcję uczenia się i nauczania trzeba przemyśleć na nowo. W związku z tym kluczowe znaczenie ma przygotowanie nauczycieli i wszystkich wychowawców do nowego sposobu myślenia i kultury. |
4.2. |
Kształcenie ustawiczne musi być prawem dla wszystkich, by poradzić sobie z obecnym i przyszłym rozwojem w gospodarce i społeczeństwie oraz móc kształtować postęp. Kształcenie to powinno być zgodne z zasadami równych szans i nie pozostawiania nikogo w tyle. Kształcenie ustawiczne dotyczy uczenia się do pracy, lecz przyczynia się również do samorealizacji osobistej i zawodowej, włączenia społecznego i aktywnej postawy obywatelskiej. |
4.3. |
Szkolnictwo podstawowe powinno zapewnić uczniom podstawowe umiejętności cyfrowe, a przede wszystkim stanowić podstawę do kształcenia ustawicznego. Powinno zatem przekazywać wszystkim kompetencje i umiejętności uczenia się oraz rozwijania szerszych umiejętności z myślą o erze sztucznej inteligencji, w tym rozumienia aspektów społecznych i etycznych oraz sposobów utrzymania zasady ludzkiej kontroli. |
4.4. |
Zamiast uznawać uczenie się za sekwencję różnych wysiłków edukacyjnych, należy dążyć do projektowania zindywidualizowanej nauki dla konkretnych osób. Planowanie uczenia się w epoce sztucznej inteligencji wymaga odpowiednich metod oceny indywidualnych potrzeb i dostosowanej oferty możliwości uczenia się, przy jednoczesnym zachowaniu szczególnej roli edukacji publicznej. Ponadto wymaga ono nowych rodzajów działalności, by poszczególne osoby mogły same wytyczyć swe cele. |
4.5. |
Sama sztuczna inteligencja stwarza możliwości uczenia się bardziej ukierunkowanego na osobę uczącą się. Planowanie uczenia się wspomaganego przez SI może analizować zapotrzebowanie na umiejętności i kompetencje, umożliwiać samoocenę, pomagać w tworzeniu indywidualnych ścieżek uczenia się oraz łączyć formalne, pozaformalne i nieformalne wybory w zakresie nauki. SI może również dostarczać materiałów do kształcenia i szkolenia zorientowanego na osobę uczącą się. |
4.6. |
By umożliwić bardziej indywidualne ścieżki nauczania i zwiększyć możliwości badań interdyscyplinarnych i międzyinstytucjonalnych, instytucje szkolnictwa powinny zapewnić elementy nauczania modułowego, które można by łączyć w elastyczny sposób. |
4.7. |
Oprócz kształcenia podstawowego i szkolenia zawodowego istnieje wyraźna potrzeba podnoszenia umiejętności i przekwalifikowywania się. Tego rodzaju nauka coraz częściej odbywa się w kontekście pracy. Współpraca między instytucjami szkolnictwa a partnerami społecznymi poprzez tworzenie sieci obejmujących zarówno duże przedsiębiorstwa, jak i MŚP jest istotna dla udoskonalenia szkoleń potrzebnych w miejscu pracy. |
4.8. |
Liczba osób biorących udział w kształceniu ustawicznym wciąż rośnie, dlatego potrzebne są łatwo skalowalne metody nauczania. Jedną z obiecujących możliwości są masowe, otwarte kursy internetowe (MOOC). Można je wykorzystać np. do zwiększenia wiedzy ogólnej na temat sztucznej inteligencji (jak w przypadku opracowanego w Finlandii kursu „Elements of AI”) czy też do poprawy umiejętności i kompetencji potrzebnych do stosowania sztucznej inteligencji oraz np. technik rzeczywistości wirtualnej lub rozszerzonej. |
4.9. |
Kształcenie pozaformalne ma zasadnicze znaczenie dla promowania systemów edukacji sprzyjających włączeniu społecznemu oraz jest kluczem do uczenia się przez całe życie przez całokształt sytuacji życiowych. W związku z tym należy położyć większy nacisk na ocenę i walidację efektów uczenia się pozaformalnego i nieformalnego w jak najbardziej porównywalny sposób, a także na wspieranie wszystkich zainteresowanych stron w tej dziedzinie, jak zaproponował EKES w swojej wcześniejszej opinii (4). |
4.10. |
Organizacje młodzieżowe mają do odegrania ważną rolę w umacnianiu pozycji młodych ludzi jako pracowników i obywateli. Zapewniają one edukację dostosowaną do indywidualnych potrzeb i dzięki temu są w stanie zarówno dotrzeć do młodych ludzi, do których nie docierają podmioty oferujące kształcenie formalne, jak i uzupełnić tę ofertę proponując inny zestaw umiejętności i kompetencji. |
4.11. |
Umiejętności miękkie poszukiwane przez pracodawców wpasowują się w umiejętności zdobywane dzięki organizacjom młodzieżowym. Kształcenie pozaformalne odgrywa również ważną rolę w przekwalifikowywaniu i podnoszeniu umiejętności oraz w rozwijaniu umiejętności cyfrowych osób starszych. |
4.12. |
Powodzenie w globalnym wyścigu talentów wymagać będzie współpracy zarówno w dziedzinie badań, jak i edukacji. Projekty badawcze są skuteczną formą szkolnictwa wyższego i dobrym sposobem na promowanie talentów światowej klasy. Sieci powiązanych ze sobą centrów doskonałości badawczej i centrów innowacji są istotnym sposobem dzielenia się kompetencjami. W przypadkach, gdy projekty badawcze opierają się na współpracy między uczelniami wyższymi a gałęziami przemysłu, osoby utalentowane często zaczynają pracować dla przedsiębiorstw. Projekty badawcze na wysokim poziomie mogą zatem również pomóc w utrzymaniu talentów w UE i przyciąganiu talentów z zagranicy. |
5. Jakie strategie polityczne są potrzebne, by rozwijać umiejętności i kompetencje w dziedzinie sztucznej inteligencji?
5.1. |
EKES uważa, że inwestycje w kształcenie i szkolenia muszą być głównym aspektem strategii dotyczących cyfryzacji i sztucznej inteligencji, a same strategie powinny stanowić podstawowy wymiar zorientowanej na przyszłość polityki edukacyjnej i systemów kształcenia. UE powinna dążyć do bycia globalnym liderem w tym obszarze. |
5.2. |
Cyfryzacja i SI nadały kształceniu ustawicznemu zupełnie nowy poziom. Jest ono jednym z głównych sposobów wzmacniania UE w globalnym wyścigu umiejętności i edukacji w sposób sprzyjający włączeniu społecznemu. EKES proponuje opracowanie strategii UE, w której przedstawiono by ustalenia konieczne do wzmocnienia kształcenia ustawicznego ukierunkowanego na osobę uczącą się, przy czym należałoby skupić się na cyfryzacji i zastosowaniu godnej zaufania sztucznej inteligencji oraz uwzględnić różnice w systemach krajowych. Należy odpowiednio podnieść poziom ambicji związany z europejskim obszarem edukacji: nie wystarczy, by tylko jedna czwarta obywateli uczestniczyła w kształceniu ustawicznym, gdyż musi być ono prawem dla wszystkich. |
5.3. |
EKES apeluje o bliską współpracę państw członkowskich w dziedzinie kształcenia i szkolenia. Trzeba w pełni wykorzystać wspólne programy kształcenia i szkolenia, w tym programy studiów magisterskich i doktoranckich w dziedzinie sztucznej inteligencji. EKES postrzega inicjatywę dotyczącą sieci uniwersytetów europejskich jako dobry sposób podwyższania wysokiej jakości kompetencji związanych z SI. Konieczna jest również współpraca międzynarodowa z wiodącymi placówkami badawczymi i edukacyjnymi w zakresie godnej zaufania SI. Należy także zachęcać do współpracy w dziedzinie szkolenia zawodowego. Trzeba ponadto nadal promować uznawanie kwalifikacji w celu umożliwienia elastycznej mobilności pracowników między państwami członkowskimi. |
5.4. |
EKES apeluje o przyznawanie większych środków UE na inicjatywy w dziedzinie kształcenia i szkolenia związane ze sztuczną inteligencją. Trzeba lepiej przeanalizować możliwości związane z programem Erasmus+ i innymi instrumentami finansowania, aby wzmocnić transgraniczną wymianę i współpracę. Zwiększenie środków na programy badawcze, takie jak inicjatywa w zakresie europejskiej sieci centrów doskonałości ds. sztucznej inteligencji finansowanych w ramach programu „Horyzont 2020”, ma również zasadnicze znaczenie dla tworzenia i przyciągania talentów na wysokim poziomie. |
5.5. |
Należy również wykorzystać Europejski Fundusz Społeczny i Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji w celu wspierania integrującego rozwoju umiejętności cyfrowych i umiejętności w zakresie SI, w tym odpowiednio nagłośnionego programu wspierania pracowników w zdobywaniu nowych umiejętności, by mogli poradzić sobie z transformacją cyfrową. |
5.6. |
Dane i infrastruktura cyfrowa odgrywają kluczową rolę, umożliwiając korzystanie z narzędzi cyfrowych oraz sztucznej inteligencji podczas kształcenia i nauki. Dostępność, jakość, wiarygodność, łatwość dostępu, interoperacyjność i swobodny przepływ danych są zatem niezbędne dla kształcenia i nauki w erze sztucznej inteligencji. Aspekt ten, wraz z ochroną danych i prywatności, trzeba uwzględnić w polityce dotyczącej danych. Inwestycje w infrastrukturę cyfrową we wszystkich obszarach są istotne, aby zwiększyć możliwości cyfrowe w dziedzinie kształcenia i uczenia się oraz uniknąć przepaści cyfrowej. |
5.7. |
Inwestycje w innowacje w zakresie sztucznej inteligencji to kolejny obszar ściśle związany z kształceniem. Niezbędne jest przeznaczenie większych środków na innowacje zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym. UE musi również zwrócić należytą uwagę na strategię przemysłową, zapewnić korzystne warunki dla europejskiego przemysłu i propagować innowacje i inwestycje ukierunkowane na konkretne zadania, by sprostać głównym wyzwaniom gospodarczym, społecznym i środowiskowym. |
5.8. |
UE potrzebuje kompleksowego podejścia do polityki kształcenia i szkolenia z uwzględnieniem strategicznej roli i dwutorowych powiązań tejże polityki z innymi strategiami politycznymi, w tym polityką gospodarczą i społeczną. Inwestycje publiczne i prywatne powinny wzmacniać ten rozwój, wspierany dodatkowo przez reformy, które stworzą sprzyjające warunki dla inwestycji sektora prywatnego, przez odpowiedni budżet UE oraz zobowiązanie do przestrzegania złotej reguły budżetowej, umożliwiającej państwom członkowskim finansowanie z budżetów krajowych takich inwestycji konstruktywnych pod względem społecznym i gospodarczym, które nie narażą na szwank przyszłej równowagi budżetowej (5). Jednocześnie w europejskim semestrze znaczącą rolę powinny odgrywać kształcenie i umiejętności. Odpowiednim impulsem do tego powinno być pierwsze w historii wspólne posiedzenie ministrów edukacji i finansów UE w trakcie przewodnictwa Finlandii w Radzie UE. |
5.9. |
Wreszcie Komitet podkreśla wagę ścisłego angażowania społeczeństwa obywatelskiego w rozwój polityki kształcenia i szkolenia oraz powiązanych polityk, a także w opracowywanie i wdrażanie nowych programów edukacyjnych i szkoleniowych, w tym na temat aspektów etycznych. Potrzebna jest współpraca między rządami, instytucjami oświatowymi, partnerami społecznymi, organizacjami konsumentów i innymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. |
5.10. |
Partnerzy społeczni odgrywają szczególną rolę określoną w Traktacie. Ze względu na jedyną w swoim rodzaju funkcję, jaką pełnią w dziedzinie zatrudnienia, powinni oni uczestniczyć w decyzjach dotyczących inwestycji, technologii i organizacji pracy, zgodnie z odpowiednimi przepisami krajowymi. EKES przyjmuje do wiadomości, że cyfryzacja jest jednym z sześciu priorytetów europejskiego programu prac dotyczącego dialogu społecznego na lata 2019–2021. |
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Dz.U. C 190 z 5.6.2019, s. 24.
(2) Zasada 1 Europejskiego filaru praw socjalnych. Kształcenie, szkolenie i uczenie się przez całe życie: każda osoba ma prawo do edukacji włączającej, charakteryzującej się dobrą jakością, szkoleń i uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą jej w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy.
(3) Dz.U. C 240 z 16.7.2019, s. 51, Dz.U. C 228 z 5.7.2019, s. 16, Dz.U. C 62 z 15.2.2019, s. 292, Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s.1, Dz.U. C 110 z 22.3.2019, s. 41, Dz.U. C 367 z 10.10.2018, s. 15, Dz.U. C 434, 15 z 12.2017, s. 36, Dz.U. C 288 z 31.8.2017, s. 43.
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/52 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Podsumowanie kosztów i korzyści inwestycji w bezpieczeństwo i higienę pracy (BHP)”
(opinia rozpoznawcza na wniosek prezydencji fińskiej)
(2020/C 14/07)
Sprawozdawca: Adam ROGALEWSKI
Współsprawozdawca: Ana BONTEA
Wniosek o konsultację |
Fińska prezydencja Rady UE, 7.2.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa |
Data przyjęcia przez sekcję |
10.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
26.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
149/14/3 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
W niniejszej opinii wskazano nowe wyzwania w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP), takie jak jakość miejsc pracy, równość, cyfryzacja i zmiana klimatu, które powinny odgrywać ważną rolę nie tylko w dyskusjach na temat korzyści płynących z inwestycji w BHP, ale bardziej ogólnie w przyszłej polityce UE w zakresie BHP. |
1.2. |
EKES podkreśla ważną rolę partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w opracowywaniu i wdrażaniu zrównoważonych strategii w zakresie BHP. Inwestycje w BHP przyniosą korzyści jedynie pod warunkiem że prowadzony będzie rzetelny dialog społeczny, a zasięg rokowań zbiorowych będzie duży. Ważne jest promowanie roli zakładowych komitetów ds. bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz przedstawicieli pracowników. |
1.3. |
Liczne badania oraz doświadczenia partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego pokazują, że inwestycje w BHP nie tylko przyczyniają się do poprawy dobrostanu pracowników i przedsiębiorców, ale również przynoszą duże zyski, zwłaszcza w postaci zmniejszenia kosztów, większej wydajności i stabilności systemów zabezpieczenia społecznego. |
1.4. |
Istnieje wyraźne uzasadnienie gospodarcze dla inwestycji społecznych w BHP, ponieważ co roku na wydatki związane z urazami i chorobami zawodowymi przeznacza się 3,3 % europejskiego PKB. Ponadto znaczną część kosztów powodowanych przez wypadki i choroby związane z pracą ponoszą nie tylko publiczne systemy opieki zdrowotnej, ale także pracownicy i ich rodziny (1). |
1.5. |
EKES wzywa do zwiększenia publicznych i prywatnych inwestycji w BHP oraz zachęt finansowych dla przedsiębiorstw inwestujących w BHP. Inwestycje powinny być dostosowane do potrzeb poszczególnych rodzajów podmiotów działających na rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Większe przedsiębiorstwa posiadające większą zdolność finansową powinny promować BHP i inwestować w nie, także w ramach swej sieci dostawców. |
1.6. |
EKES wzywa do przyjęcia całościowego podejścia do inwestycji w BHP. Szczególną uwagę należy zwrócić na takie kwestie jak ryzyko psychospołeczne, zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego, choroby układu krążenia i nowotwory, biorąc pod uwagę ich powiązanie ze światem pracy, społeczeństwem i środowiskiem. |
1.7. |
UE musi inwestować w zdrowie psychiczne w europejskim społeczeństwie. Coraz więcej miejsc pracy staje się wymagających emocjonalnie, zwłaszcza w rozwijającym się sektorze usług, a wszystkie podmioty na rynku pracy – w tym przedsiębiorcy prowadzący MŚP – doświadczają stresu. |
1.8. |
EKES apeluje o bardziej kompleksowe badania pozwalające lepiej zrozumieć korzyści płynące z inwestowania w BHP. W tym celu państwa członkowskie muszą wykazać większą przejrzystość w dzieleniu się informacjami statystycznymi na temat chorób zawodowych i infekcji związanych z pracą, a także powinny ujednolicić uznawanie i rejestrację chorób zawodowych. |
1.9. |
EKES wzywa UE, państwa członkowskie i wszystkie inne właściwe podmioty do promowania wymiany dobrych praktyk w zakresie BHP, a zwłaszcza zachęt finansowych dla przedsiębiorstw inwestujących w BHP. |
1.10. |
EKES podkreśla wpływ warunków pracy, w tym równouprawnienia płci, na zdrowie i dobrostan pracowników. Inwestycje w BHP należy rozważać z perspektywy jakości zatrudnienia. Zgodne ze standardami warunki pracy i równouprawnienie płci zapewniają najlepszą ochronę przed ryzykiem psychospołecznym, a co za tym idzie prowadzą do poprawy dobrostanu i wyższej wydajności. |
1.11. |
EKES jest zaniepokojony tym, że dostęp do BHP, a tym samym do korzyści z inwestycji w BHP, nie jest równomiernie rozłożony w państwach członkowskich UE. Podejmowane inicjatywy powinny uwzględniać takie aspekty jak płeć, pochodzenie etniczne, wiek lub niepełnosprawność, a także wiązać strategię w zakresie BHP z debatą na temat równości. |
1.12. |
Proces cyfryzacji może przynieść wiele pozytywnych zmian w obszarze BHP. EKES jest jednak bardzo zaniepokojony faktem, że niektóre nowe rodzaje pracy powstałe w wyniku cyfryzacji mogą nie być objęte zakresem przepisów dotyczących BHP. Wszystkie osoby pracujące w UE powinny podlegać ochronie na mocy przepisów dotyczących BHP. |
1.13. |
EKES zaznacza, że BHP nie tylko zapewnia korzyści dla gospodarki UE, ale także stanowi podstawowe prawo pracownicze. Promowanie norm BHP nie może się ograniczać do państw członkowskich, ale powinno obejmować wszystkie kraje na całym świecie, w szczególności te, z którymi UE ratyfikowała umowy handlowe lub prowadzi z nimi inne formy współpracy, takie jak kraje z Partnerstwa Wschodniego lub z południowego sąsiedztwa. Europejskie inwestycje powinny faworyzować przedsiębiorstwa, które posiadają solidną politykę BHP i promują BHP w łańcuchach dostaw. |
2. Kontekst
2.1. |
Każdego roku w UE dochodzi do ponad 3,2 mln wypadków bez ofiar śmiertelnych, a prawie 4 tys. osób traci życie na skutek wypadków śmiertelnych. Według ostrożnych szacunków 100 tys. osób umiera w wyniku nowotworów pochodzenia zawodowego. Wiele wypadków nie jest zgłaszanych, a rzeczywiste liczby są prawdopodobnie o wiele wyższe. W statystykach nie uwzględnia się np. danych na temat pracowników, którzy giną w drodze do pracy, ani samobójstw związanych z pracą. Niektórzy pracownicy nie zgłaszają wypadków w pracy, które nie powodują ofiar śmiertelnych (2). |
2.2. |
24,2 % pracowników uważa, że ich praca zagraża ich zdrowiu, a 25 % deklaruje, że praca ma głównie negatywny wpływ na ich dobrostan (3). 7,9 % ludności aktywnej zawodowo doświadczało problemów zdrowotnych wynikających z wykonywanej pracy, z których 36 % skutkowało nieobecnością w pracy wynoszącą co najmniej cztery dni w roku (4). |
2.3. |
Unia od 30 lat dysponuje systemem prawnym mającym na celu ochronę pracowników przed wypadkami i innego rodzaju problemami zdrowotnymi związanymi z pracą. Podstawą unijnego dorobku dotyczącego BHP są art. 153 TFUE i europejska dyrektywa ramowa (89/391/EWG). Dyrektywa ta ustanawia ogólne zasady zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy i ma zastosowanie do wszystkich pracowników w sektorach działalności w całej UE. Ponadto UE przyjęła 23 odrębnych dyrektyw dotyczących BHP. Niedawno nawiązano również do BHP w Europejskim filarze praw socjalnych. |
2.4. |
Różne badania europejskie pokazują poprawę BHP, lecz całkowite koszty wypadków przy pracy i chorób zawodowych są nadal wysokie. Według danych szacunkowych EU-OSHA 3,9 % globalnego PKB i 3,3 % europejskiego PKB jest wydawane na leczenie urazów i chorób zawodowych. Ta wartość procentowa różni się w poszczególnych państwach, w zależności od ich gospodarki, ram legislacyjnych i zachęt do zapobiegania zagrożeniom. Głównym czynnikiem napędzającym koszty są nowotwory pochodzenia zawodowego, a następnie zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego (5). |
2.5. |
Jak wynika z badań, zapewnianie odpowiedniego zarządzania BHP w MŚP i w gospodarstwach rodzinnych nadal stanowi istotne wyzwanie. Na przykład ramy UE dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2014–2020 wskazują na zwiększoną zdolność MŚP do wdrażania skutecznych i wydajnych środków zapobiegania ryzyku, co jest jednym z kluczowych celów strategicznych BHP. |
2.6. |
Analiza kontekstu i ustaleń w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy w MŚP w UE wskazuje na „ogólny i wielopłaszczyznowy brak zasobów” (6), skłaniający znaczną liczbę tych firm do wdrażania strategii biznesowych polegających na ograniczaniu kosztów. Kluczowe cechy takich przedsiębiorstw obejmują słabą pozycję gospodarczą; obawy dotyczące przetrwania gospodarczego; brak inwestycji w BHP; ograniczoną wiedzę, świadomość i kompetencje w obszarze BHP. |
3. Uwagi ogólne
3.1. |
Liczne badania oraz doświadczenia partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego sugerują, że inwestycje w BHP nie tylko przyczyniają się do poprawy dobrostanu pracowników, ale również oferują dużą stopę zwrotu, zwłaszcza pod kątem zmniejszenia kosztów, większej wydajności i stabilności systemów zabezpieczenia społecznego (7). Fińskie badania wykazały, że pozytywne skutki dla rentowności można osiągnąć nawet bez bezpośrednich mierzalnych skutków dla wydajności, co pokazuje, że mechanizmy korzyści gospodarczych płynących z BHP są subtelniejsze niż się to często zakłada (8). |
3.2. |
Ponieważ to pracownicy i ich rodziny ponoszą znaczną część kosztów związanych z chorobami zawodowymi lub wypadkami w pracy, istnieje wyraźne uzasadnienie ekonomiczne dla inwestycji społecznych w BHP (9). |
3.3. |
EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w niektórych państwach członkowskich wprowadzono programy finansowo nagradzające organizacje posiadające bezpieczne i zdrowe środowisko pracy, oraz wzywa pozostałe państwa do wprowadzenia podobnych rozwiązań. Zachęty te obejmują niższe składki ubezpieczeniowe, ulgi podatkowe lub dotacje państwowe, a także sprawiają, że programy te są ekonomicznie korzystne dla ubezpieczycieli dzięki zmniejszeniu liczby, wagi i kosztów roszczeń. |
3.4. |
Zdaniem EKES-u systemy zachęt powinny nagradzać nie tylko wcześniejsze dobre wyniki zarządzania w zakresie BHP (takie jak niska liczba wypadków), lecz również konkretne działania zapobiegawcze, które mają na celu ograniczenie przyszłych wypadków i złego stanu zdrowia pracowników. Niezależnie od programów finansowych należy zwrócić szczególną uwagę na istniejące dobrowolne inicjatywy sektorowe na rzecz zarządzania produktami przemysłowymi oraz doskonałości działania (10). |
3.5. |
Biorąc pod uwagę ogólną tendencję spadkową liczby wypadków powodujących urazy i zgony w pracy, EKES proponuje, by skupić się bardziej na chorobach zawodowych takich jak rak, choroby układu krążenia, zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego oraz te choroby związane z zagrożeniami psychospołecznymi, które powodują najwięcej zgonów i są najczęstszymi przyczynami zwolnień chorobowych w UE. |
3.6. |
EKES wzywa do przyjęcia bardziej całościowego podejścia do inwestycji w BHP. W ramach tego podejścia należy unikać nadmiernego uogólniania i – z uwagi na ograniczone zasoby – początkowo koncentrować się na najskuteczniejszych sposobach udoskonalenia polityki w zakresie BHP. |
3.7. |
Inwestycje w BHP należy analizować ściśle w ramach dyskusji na temat jakości zatrudnienia. Dane z Eurofoundu wskazują, że pracownicy dorywczy mają najniższy dostęp do informacji na temat ryzyka w zakresie BHP (11). Ponadto niepewne formy zatrudnienia i bezrobocie przyczyniają się do złego stanu zdrowia psychicznego. Zgodne ze standardami warunki pracy i równouprawnienie płci zapewniają najlepszą ochronę przed ryzykiem psychospołecznym, a co za tym idzie prowadzą do poprawy dobrostanu i wyższej wydajności. Dlatego też EKES popiera niedawne badanie Eurofound, w którym sugeruje się: „Gdy rozważa się krajowe czynniki wpływające potencjalnie na związek między warunkami pracy a zdrowiem i dobrostanem pracowników, analiza pokazuje, że wysoki stopień uzwiązkowienia, większa ochrona zatrudnienia i większe równouprawnienie płci wiążą się z większymi zyskami, większymi zasobami pracy, a także mniejszą liczbą przepracowanych godzin. Należy zatem zachęcać państwa członkowskie, by inwestowały w inicjatywy zwiększające uzwiązkowienie, ochronę zatrudnienia i równouprawnienie płci i tym samym przyczyniały się do poprawy stanu zdrowia siły roboczej w perspektywie średnio- i długoterminowej (12). |
3.8. |
Potrzebne są bardziej kompleksowe badania, aby lepiej pokazać korzyści płynące z inwestycji w BHP. Komitet z zadowoleniem przyjmuje niedawne badania i wzywa do przeprowadzenia pogłębionych analiz, które pomogą zwiększyć wiedzę na temat znaczenia inwestycji w BHP i przyczynią się do bardziej efektywnego przydziału zasobów poprzez skupienie się na obszarach, w których inwestycje mogą przynieść największy i najszybszy zwrot. |
3.9. |
Należy ujednolicić uznawanie i rejestrację chorób zawodowych w UE oraz rozpocząć gromadzenie odnośnych danych, aby śledzić tendencje na szczeblu UE. Zdaniem EKES-u brak harmonizacji uznawania chorób zawodowych może prowadzić do dyskryminacji niektórych przedsiębiorstw i pracowników w UE, w wypadku gdy dany kraj ma wyższy lub niższy poziom uznawania chorób zawodowych. |
3.10. |
Ponadto istnieje potrzeba większej przejrzystości między państwami członkowskimi w zakresie wymiany informacji statystycznych na temat chorób zawodowych i infekcji związanych z pracą. |
3.11. |
EKES proponuje, by odpowiednie organy UE, wraz z Eurostatem i państwami członkowskimi, pracowały na rzecz ustanowienia rzetelnego systemu gromadzenia informacji i danych w oparciu o projekt pilotażowy dotyczący europejskich statystyk chorób zawodowych. |
3.12. |
Jako że edukacja i prewencja są kluczowym elementem inwestycji w BHP, EKES zwraca szczególną uwagę na przedstawicieli związków zawodowych i innych wolontariuszy działających na rzecz ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Ważne jest promowanie roli zakładowych komitetów ds. bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz przedstawicieli pracowników, a także, w razie potrzeby, poprawa ochrony prawnej przedstawicieli pracowników. |
3.13. |
EKES zalecał już wcześniej, by odpowiednie organy ds. BHP, zapobiegania, egzekwowania i badań dysponowały wystarczającymi zasobami finansowymi i ludzkimi, by wykonywać swoje obowiązki (13). |
3.14. |
EKES wyraża obawę, że dostęp do BHP nie jest równomiernie rozłożony między państwami członkowskimi UE, co przekłada się na nierównomierne rozłożenie korzyści z inwestycji w BHP. Różne inicjatywy powinny uwzględniać takie aspekty jak płeć, pochodzenie etniczne, wiek lub niepełnosprawność, a także wiązać strategię w zakresie BHP z debatą na temat równości. |
3.15. |
EKES zaznacza, że BHP nie tylko zapewnia korzyści dla gospodarki UE, ale także stanowi podstawowe prawo pracownicze. Promowanie norm BHP nie może się ograniczać do państw członkowskich, ale powinno obejmować wszystkie kraje na całym świecie, w szczególności te, z którymi UE ratyfikowała umowy handlowe lub prowadzi z nimi inne formy współpracy, takie jak kraje z Partnerstwa Wschodniego lub z południowego sąsiedztwa. Europejskie inwestycje powinny faworyzować przedsiębiorstwa, które posiadają solidną politykę BHP i promują BHP w łańcuchach dostaw. |
4. Znaczenie inwestycji w BHP dla MŚP
4.1. |
MŚP borykają się z różnorodnymi kosztami działań związanych z BHP: inwestycjami początkowi (zakup nowego sprzętu, instalacja, dostosowanie, szkolenie), kosztami powtarzającymi się (konserwacja, ponowne zakupy sprzętu, koszty szkoleń pod względem pieniędzy i czasu) oraz kosztami usług BHP. Większość MŚP dysponuje ograniczonymi zasobami gospodarczymi i zarządczymi, w związku z czym konieczne jest zapewnienie przystępnych cenowo lub bezpłatnych programów BHP, aby dotrzeć do większego odsetka MŚP. |
4.2. |
Konieczne jest dostosowanie polityki konkretnie do potrzeb, otoczenia biznesowego i kontekstu MŚP, w tym gospodarstw rodzinnych, na poziomie sektorowym i niższym niż sektorowy oraz na etapie procesu pracy. Odpowiednie organizacje biznesowe i partnerzy społeczni mogą pomóc dostosować politykę do potrzeb i wymogów tych firm. |
4.3. |
MŚP potrzebują większego wsparcia, aby solidnie wdrożyć BHP. Obejmuje to następujące elementy: |
4.3.1. |
Wsparcie finansowe (zachęty finansowe), dostosowane do potrzeb wytyczne i doradztwo. |
4.3.2. |
Wsparcie ze strony inspektorów pracy, którzy powinni odgrywać istotniejszą rolę w podnoszeniu świadomości na temat prawodawstwa w zakresie BHP oraz w zapewnianiu wsparcia i doradztwa. |
4.3.3. |
Dostosowane do potrzeb, praktyczne i opłacalne narzędzia. |
4.3.4. |
Podnoszenie świadomości wśród pracodawców i pracowników, wymiana dobrych praktyk. |
4.3.5. |
Spójne stosowanie zasady „najpierw myśl na małą skalę”i przepisów „Small Business Act”oraz spójna realizacja funkcji pełnomocników ds. MŚP, a przy tym unikanie niepotrzebnych czy nieproporcjonalnych obciążeń z myślą o poprawie przestrzegania przepisów. |
4.3.6. |
Lepsza współpraca i lepsze partnerstwa wspierające MŚP, zwłaszcza na szczeblu regionalnym i lokalnym, z uwzględnieniem wszystkich zainteresowanych stron, takich jak partnerzy społeczni, instytucje ubezpieczeniowe i organy publiczne. |
4.4. |
MŚP często preferują korzystanie z różnego rodzaju pośredników. Bezpośrednie spotkania są jednak także kosztowne, w związku z czym kluczowe znaczenie ma znalezienie opłacalnych rozwiązań. |
4.5. |
EU-OSHA i Europejska Sieć Przedsiębiorczości mogą oferować wsparcie praktyczne – takie jak darmowe narzędzia przyjazne dla użytkownika oraz informacje i doradztwo – oraz powinny nadal rozbudowywać programy specjalne w tym obszarze. |
5. Uwagi szczegółowe
5.1. |
Zagrożenia psychospołeczne należą do najtrudniejszych do rozwiązania i nasilających się problemów w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa w pracy; nawet przedsiębiorcy prowadzący MŚP mają do czynienia z dużym poziomem stresu (14). Choć zajęcie się problemem stresu i zagrożeń psychospołecznych jest kosztowne, badania pokazują, że ignorowanie go powoduje jeszcze większe koszty dla przedsiębiorstw i gospodarki. |
5.2. |
EKES podkreśla potrzebę prowadzenia dalszych dyskusji i badań na temat wypalenia zawodowego w celu wprowadzenia odpowiednich strategii zapobiegania. |
5.3. |
UE musi też skupić się na ograniczaniu prezentyzmu (obecności w pracy pomimo choroby). Prezentyzm nie tylko może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia szkód na zdrowiu, ale także może zmniejszyć wydajność pracowników (15). |
5.4. |
Chociaż mężczyźni i kobiety pracują w tych samych miejscach pracy, ryzyko, z jakim się spotykają może być inne ze względu na różne cechy biologiczne, wymagania czy narażenie na szkodliwe czynniki. EKES wzywa zatem do przyjęcia takiego podejścia do inwestycji w BHP, które będzie w większym stopniu uwzględniało kwestie płci. Należy zwłaszcza zająć się zapobieganiem zaburzeniom układu mięśniowo-szkieletowego i nowotworom u kobiet. |
5.5. |
Zgodnie z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych i zgodnie z wcześniejszymi opiniami EKES wzywa do zwrócenia większej uwagi na osoby z niepełnosprawnością we wszystkich jej formach. Podkreśla, że związek między niepełnosprawnością a rynkiem pracy dotyczy nie tylko środków mających na celu zapewnienie prawa dostępu, takich jak parytety, zachęty czy ulgi podatkowe, lecz także większego zaangażowania na rzecz zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia osób z niepełnosprawnością we wszelkiego rodzaju środowiskach pracy. Inwestycje w BHP powinny być dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnością. |
5.6. |
Szczególną uwagę należy zwrócić na pracowników mobilnych, migrujących i sezonowych, ponieważ w ich przypadku ze względu na bariery językowe i bariery innego rodzaju istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia wypadku przy pracy. Wielu takich pracowników, w szczególności migrantów o nieuregulowanym statusie, nie jest odpowiednio objętych systemami społecznymi; nie uwzględnia się ich również w sprawozdawczości. |
5.7. |
EKES zauważa, że akurat w kontekście szybkiego starzenia się społeczeństwa europejskiego BHP jest kluczową kwestią, w której UE ma do odegrania ważną rolę. Na przykład starsi pracownicy są w znacznie większym stopniu narażeni na wypadki śmiertelne niż młodsi pracownicy, mimo że rzadziej doznają urazów w miejscu pracy. Ponadto częściej doświadczają długo rozwijających się chorób takich jak nowotwory pochodzenia zawodowego czy choroby układu krążenia. |
5.8. |
Przedsiębiorstwa posiadające sieć dostawców mają większą zdolność do inwestowania w BHP (16) i spoczywa na nich odpowiedzialność za promowanie i inwestowanie w BHP w celu zapewnienia bezpiecznego i zdrowego środowiska wszystkim pracownikom w swych łańcuchach dostaw. |
5.9. |
Podmioty publiczne muszą oferować przedsiębiorstwom bezpłatne narzędzia IT wysokiej jakości, aby pomóc w ocenie ryzyka zawodowego. Narzędzia te muszą być także proste i praktyczne oraz dokładnie spełniać oczekiwania przedsiębiorstw. Powinny zostać włączone do szerszych inicjatyw służących mobilizacji zainteresowanych sektorów oraz muszą im towarzyszyć kampanie promujące zapobieganie ryzyku. Niezbędne jest zaangażowanie partnerów społecznych i pracowników. Przedsiębiorstwa powinny mieć możliwość angażowania zainteresowanych podmiotów jako ekspertów w zakresie BHP. |
5.10. |
EKES zauważa, że innowacje w dziedzinie walki z rakiem mogłyby przynieść ogromne korzyści pacjentom, ale stanowią również wyzwanie dla obecnych standardów w zakresie BHP. Kontrola przestrzegania wysokich poziomów BHP w dziedzinie medycyny nuklearnej i leków cytotoksycznych w szpitalach ma zasadnicze znaczenie dla wykorzystania potencjału terapii przeciwnowotworowych bez narażania pracowników służby zdrowia. |
5.11. |
Rośnie wiedza na temat pewnych cech genetycznych, które mogą odpowiadać za predyspozycje do nowotworów złośliwych, ale rodzaj nowotworu i moment wystąpienia nowotworu, który może się rozwinąć lub faktycznie się rozwinie, nie są znane. Z drugiej strony wiadomo o coraz większej liczbie czynników środowiskowych i zawodowych, które sprzyjają tworzeniu się raka. Połączenie tych dwóch elementów najprawdopodobniej zwiększa ryzyko zachorowania na raka. Dla pracowników przydatna jest wiedza, jaką mogą mieć strukturę DNA obarczoną ryzykiem nowotworu złośliwego. Z kolei odpowiedzialni pracodawcy powinni informować pracowników o ewentualnych warunkach sprzyjających nowotworom złośliwym w miejscu pracy. |
5.12. |
Należy promować rozsądne strategie powrotu do pracy oraz praktyki, dzięki którym miejsca pracy będą umożliwiały pracownikom długookresową aktywność zawodową. Trzeba wprowadzić właściwe procesy rehabilitacyjne dla osób pragnących na nowo podjąć zatrudnienie, w tym należy na przykład dostosować ich otoczenie pracy. |
5.13. |
EKES zdecydowanie uważa, że zmiana klimatu będzie wymagała dostosowania strategii BHP. Rosnące temperatury lub nietypowe klęski żywiołowe będą stanowić realne zagrożenie dla warunków pracy w UE. |
6. Cyfryzacja a BHP
6.1. |
Proces cyfryzacji może przynieść wiele pozytywnych zmian w obszarze BHP. Przykładowo roboty można wykorzystywać do prac obarczonych wysokim ryzykiem w sektorze górniczym lub budowlanym, a technologie informatyczne poprawią sposób organizacji nadzoru nad BHP. Cyfryzacja może również zmniejszyć zagrożenia psychospołeczne spowodowane monotonną pracą, a osoby starsze czy osoby z niepełnosprawnością mogłyby korzystać z cyfrowego systemu wsparcia. |
6.2. |
Z drugiej strony EKES jest zaniepokojony negatywnymi skutkami cyfryzacji dla BHP i pracowników. W cyfrowych miejscach pracy wskazano już ważne zagrożenia, takie jak intensyfikacja pracy, stres i przemoc psychospołeczna (17). Ponadto w przyszłości można oczekiwać wypadków spowodowanych sztuczną inteligencją, którym należy zapobiegać. |
6.3. |
Cyfryzacja zwiększyła również zdolność do ciągłego połączenia z pracą za pośrednictwem poczty elektronicznej i innych form komunikacji, co może zacierać granice między życiem prywatnym i zawodowym oraz zwiększać zależność ludzi od technologii IT. W szczególności młodzi ludzie są bardziej zależni od technologii IT i platform społecznych, co może mieć negatywny wpływ na ich zdrowie i bezpieczeństwo. EKES wzywa partnerów społecznych do opracowania odpowiednich środków ochrony zdrowia pracowników przed tymi zagrożeniami, z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Ważną rolę w tym względzie ma do odegrania także dialog obywatelski. Jednym z przykładów takich środków jest wprowadzone niedawno we Francji „prawo do wylogowania się”, stosowane w niektórych umowach sektorowych i na szczeblu przedsiębiorstwa w niektórych państwach UE. |
6.4. |
EKES wyraża głębokie zaniepokojenie tym, że niektóre formy pracy powstałe w wyniku cyfryzacji (takie jak praca za pośrednictwem platform internetowych czy tzw. gospodarka fuch) mogą nie być objęte zakresem przepisów BHP opracowanych, by chronić pracowników w ramach standardowych form zatrudnienia. Mogłoby to prowadzić do niemożliwej do zaakceptowania sytuacji, w której niektórzy nowi pracownicy tacy jak pracownicy platform w Europie nie byliby odpowiednio chronieni. Wszystkie osoby pracujące w UE powinny podlegać ochronie na mocy przepisów BHP. W związku z tym EKES zgadza się z konkluzjami Rady (18), że „nowe formy pracy nie powinny ograniczać ani umniejszać spoczywającej na pracodawcy odpowiedzialności za zapewnianie bezpieczeństwa i higieny pracowników we wszystkich aspektach związanych z pracą”. |
Bruksela, dnia 26 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) https://osha.europa.eu/pl/tools-and-publications/publications/value-occupational-safety-and-health-and-societal-costs-work/view.
(2) Komunikat w sprawie strategicznych ram UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2014–2020 (COM(2014) 332 final).
(3) Eurostat (2015), Accidents at work statistics (ESAW): http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=hsw_mi07&lang=en.
(4) Unijne badanie aktywności ekonomicznej ludności, 2013 r.
(5) https://osha.europa.eu/en/tools-and-publications/publications/international-comparison-cost-work-related-accidents-and.
(6) https://osha.europa.eu/en/tools-and-publications/publications/contexts-and-arrangements-occupational-safety-and-health-micro.
(7) https://osha.europa.eu/pl/tools-and-publications/publications/reports/the-business-case-for-safety-and-health-cost-benefit-analyses-of-interventions-in-small-and-medium-sized-enterprises, raport EU-OSHA z lipca 2019 r.
(8) Murphy, R. i Cooper, C., Healthy and productive work, 2000.
(9) https://osha.europa.eu/en/tools-and-publications/publications/value-occupational-safety-and-health-and-societal-costs-work/view.
(10) Takie jak np. inicjatywa Responsible Care® („Odpowiedzialność i Troska”), która zapewnia ramy etyczne europejskiemu i światowemu przemysłowi chemicznemu mające zwiększyć bezpieczeństwo produkcji, obróbki i wykorzystywania chemikaliów w całym łańcuchu dostaw.
(11) Zob. załącznik.
(12) Eurofound (2019), Working conditions and workers”health, Urząd Publikacji UE, s. 51.
(13) Dz.U. C 288 z 31.8.2017, s. 56.
(14) Europejskie badanie warunków pracy (EWCS), 2015 r.
(15) Eurofound (2019), Working conditions and workers’ health, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg.
(16) https://osha.europa.eu/pl/tools-and-publications/publications/literature_reviews/promoting-occupational-safety-and-health-through-the-supply-chain/view.
(17) MOP, The Threat of Physical and Psychosocial Violence and Harassment in Digitalized Work, 2019.
(18) EPSCO 9686/19, 13 czerwca 2019 r.
ZAŁĄCZNIK
Następujące poprawki, które uzyskały poparcie co najmniej jednej czwartej oddanych głosów, zostały odrzucone w trakcie debaty (art. 59 ust. 3 regulaminu wewnętrznego):
Punkt 3.12
Zmienić
Jako że edukacja i prewencja są kluczowym elementem inwestycji w BHP, EKES zwraca szczególną uwagę na przedstawicieli związków zawodowych i innych wolontariuszy działających na rzecz ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Ważne jest promowanie roli zakładowych komitetów ds. bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz przedstawicieli pracowników, a także, w razie potrzeby na szczeblu krajowym, poprawa poprawienie ochrony prawnej przedstawicieli pracowników wraz z zapewnieniem ich odpowiedniej ochrony prawnej.
Uzasadnienie
Zostanie przedstawione ustnie.
Wynik głosowania
Za |
: |
50 |
Przeciw |
: |
86 |
Wstrzymało się |
: |
10 |
Punkt 5.12
Zmienić
Optymalizacja rehabilitacji i powrotu do pracy pracowników, których dotykają choroby nowotworowe, jest zatem ważna zarówno dla poprawy dobrostanu tej słabszej grupy, jak i dla zmniejszenia społecznych i finansowych skutków raka dla europejskich przedsiębiorstw i ogółu społeczeństwa. Należy promować rozsądne strategie, instrumenty i sposoby interwencji na rzecz powrotu do pracy oraz praktyki, dzięki którym miejsca pracy będą umożliwiały pracownikom długookresową aktywność zawodową. Trzeba wprowadzić właściwe procesy rehabilitacyjne dla osób pragnących na nowo podjąć zatrudnienie, w tym należy na przykład dostosować ich otoczenie pracy. „Pośrednikiem realizacji udanych programów są prawne możliwości pracy w niepełnym wymiarze godzin oraz zachęty dla pracodawcy do wspierania” (1) rehabilitacji i powrotu do pracy po zdiagnozowaniu raka. MŚP powinny otrzymać pomoc w zwiększaniu elastyczności wymogów w zakresie pracy oraz udzielaniu wsparcia i informacji w tej dziedzinie.
Uzasadnienie
Wpływ raka na codzienne życie dotkniętym nim osób jest natychmiastowy i uderzający. Diagnoza prowadzi zazwyczaj do długich okresów nieobecności z powodu choroby z powodu leczenia i ograniczeń funkcjonalnych. Ogólnie rzecz biorąc, w ciągu ostatnich trzydziestu lat nastąpiła poprawa w zakresie walki z rakiem, a ogólna liczba osób, które przeżyją nowotwór, wzrasta, jednak wiele osób, które doświadczyły raka, nadal doświadcza długotrwałych objawów i dolegliwości po zakończeniu leczenia, takich jak zmęczenie. Takie objawy i dolegliwości mogą mieć wpływ na zdolność do pracy osób, które przeżyły raka, co utrudnia pozostanie na rynku pracy lub powrót na rynek pracy. Badania pokazują, że większość osób, które przeżyły choroby nowotworowe, może pozostać w pracy lub wrócić do pracy, lecz ogólne ryzyko bezrobocia wśród osób, które doświadczyły raka, jest 1,4 razy wyższe niż wśród osób, u których nigdy nie zdiagnozowano raka. Jasne jest, że instrumenty, praktyki, strategie polityczne i działania mające na celu promowanie rehabilitacji i powrotu do pracy są bardzo ważne.
Przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 250 pracowników (MŚP) nie dysponują informacjami i zasobami na rzecz rehabilitacji i powrotu do pracy pracowników, których dotyczą strategie lub programy walki z rakiem. Potrzebne jest także wsparcie i edukacja dla takich przedsiębiorstw. Grupowanie MŚP w celu uzyskania informacji/wsparcia przez OSHA jest cenne, ponieważ MŚP mogą uczyć się od siebie nawzajem i wspólnie łatwiej uzyskać dostęp do tego rodzaju pomocy w ramach usług w zakresie medycyny pracy. Zainteresowane strony postrzegają jednak również niewielki rozmiar MŚP jako korzyść, ponieważ takie przedsiębiorstwa zapewniają bardziej rodzinną atmosferę, która może stworzyć bardziej sprzyjające warunki pracownikom z rakiem powracającym do pracy.
Wynik głosowania
Za |
: |
49 |
Przeciw |
: |
106 |
Wstrzymało się |
: |
10 |
(1) https://osha.europa.eu/en/tools-and-publications/publications/executive-summary-rehabilitation-and-return-work-after-cancer-0.
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/60 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Zmieniający się świat pracy a długość życia i starzenie się społeczeństwa – warunki utrzymania aktywności starzejących się pracowników w nowym świecie pracy”
(opinia rozpoznawcza na wniosek prezydencji fińskiej)
(2020/C 14/08)
Sprawozdawca: Irinel Eduard FLORIA
Współsprawozdawca: Vladimír BÁLEŠ
Wniosek fińskiej prezydencji Rady |
Pismo z 7.2.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Opinia rozpoznawcza |
Decyzja Prezydium |
19.2.2019 |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa |
Data przyjęcia przez sekcję |
10.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
131/0/3 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Komitet z zadowoleniem przyjmuje fakt, że prezydencja fińska koncentruje się na gospodarce dobrobytu ludzi, w tym osób starszych, i uważa, że jest to pozytywny krok w kierunku zapewnienia większej równowagi między tendencjami demograficznymi, rynkiem pracy i społeczeństwem. |
1.2. |
Państwa członkowskie uznają istnienie problemu starzejącego się społeczeństwa i w związku z tym w ostatnich latach podjęły określone działania, które wydają się jednak odizolowane, a ich wpływ nie został zmierzony. Ponadto kwestia ta stała się jeszcze bardziej złożona ze względu na wpływ postępu technologicznego i zmieniający się charakter pracy. |
1.3. |
Partnerzy społeczni wraz z rządami mają kluczowe znaczenie w ułatwianiu wdrożenia środków na poszczególnych szczeblach. Społeczeństwo obywatelskie i europejscy partnerzy społeczni powinni odgrywać ważną rolę w zachęcaniu do dłuższej aktywności zawodowej. |
1.4. |
Działania polityczne i finansowanie na szczeblu UE mogłyby pomóc przezwyciężyć te bariery, lecz konieczne jest uwzględnienie różnic pomiędzy poszczególnymi państwami pod względem sytuacji demograficznej, gospodarki, zatrudnienia i warunków pracy. Państwa członkowskie powinny wykorzystywać fundusze europejskie do finansowania działań, zaś odpowiedzialność za wspieranie dłuższej aktywności zawodowej powinna spoczywać na rządach, przedsiębiorstwach i indywidualnych osobach. |
1.5. |
Komisja wspiera działania państw członkowskich na rzecz skutecznego sprostania wyzwaniom związanym ze starzeniem się poprzez różne inicjatywy i programy (1). |
1.6. |
Konieczne są kompleksowe strategie koncentrujące się na opracowywaniu polityk krajowych na rzecz aktywnego starzenia się, ponieważ wyzwania demograficzne i związane z zatrudnieniem można rozwiązać jedynie dzięki całościowemu podejściu. Komitet przedstawia następujące konkretne zalecenia w celu sprostania wyzwaniom związanym z aktywnym starzeniem się: |
1.6.1. |
Wzmocnienie dialogu społecznego i zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron w opracowanie zintegrowanych strategii i polityk krajowych na rzecz aktywnego starzenia się. |
1.6.2. |
Rozwijanie zatrudnienia i umiejętności poprzez uczenie się przez całe życie. |
1.6.3. |
Promowanie dynamicznej kariery zawodowej i dynamicznej pracy. |
1.6.4. |
Stymulowanie przedsiębiorczości seniorów. |
1.6.5. |
Zwalczanie wszelkich form dyskryminacji, zwłaszcza dyskryminacji ze względu na wiek i płeć. |
1.6.6. |
Wdrażanie inicjatyw w zakresie transferu wiedzy i wspólnego korzystania z wiedzy. |
1.6.7. |
Wdrożenie elastycznej organizacji pracy i poprawa warunków pracy. |
1.6.8. |
Promowanie solidarności międzypokoleniowej i zmiany nastawienia do starzenia się. |
1.7. |
Należy stale monitorować wszystkie środki oraz odpowiednio oszacować wpływ na udział starszych pracowników na rynku pracy. Uzyskanie jasnego obrazu wpływu takich środków dodatkowo zachęciłoby państwa członkowskie do rozpowszechniania i wymiany najlepszych praktyk w zakresie aktywnego starzenia się. |
2. Kontekst
2.1. |
Najważniejszym wkładem UE w dziedzinie zatrudnienia osób starszych jest dyrektywa w sprawie równego traktowania (2) zakazująca dyskryminacji ze względu na wiek w większości obszarów zatrudnienia. Dyrektywa okazała się jednak nieskuteczna w wyeliminowaniu ukrytej dyskryminacji ze względu na wiek na rynku pracy, które to zjawisko zniechęca wiele osób starszych do samego poszukiwania zatrudnienia. |
2.2. |
Na poziomie europejskim strategia „Europa 2020” skupia się w dużym stopniu na tworzeniu miejsc pracy i stawia sobie za cel osiągnięcie pełnego zatrudnienia do 2020 r. Dobiega ona obecnie końca i należy odnotować, że nie koncentrowała się zbytnio na starszych pracownikach jako osobnej kategorii. Europejski filar praw socjalnych zmienił podejście do aktywnego starzenia się, ponieważ napomyka o wielu aspektach ważnych dla zatrudnienia starszych pracowników. Jednakże nie uwzględniono w nim mechanizmu wdrażania. |
2.3. |
W ramach kolejnego długoterminowego budżetu UE Komisja zaproponowała program „Cyfrowa Europa” – unijny program ukierunkowany na tworzenie strategicznych zdolności cyfrowych UE oraz ułatwienie szerokiego wdrażania technologii cyfrowych. Program ten kształtowałby i wspierał transformację cyfrową europejskiego społeczeństwa i gospodarki oraz zapewniłby obywatelom europejskim umiejętności niezbędne do stawienia czoła transformacji cyfrowej. |
2.4. |
Struktura społeczeństwa w UE zmienia się, a w kolejnych dziesięcioleciach społeczeństwo będzie w coraz większym stopniu się starzeć. Całkowita liczba ludności UE zwiększy się z 511 mln osób w 2016 r. do 520 mln osób w 2070 r., lecz liczba osób aktywnych zawodowo (w wieku od 15 do 64 lat) (3) zmniejszy się wydatnie z 333 mln osób w 2016 r. do 292 mln osób w 2070 r. ze względu na zmiany wskaźnika rozrodczości, średniego trwania życia oraz dynamiki przepływów migracyjnych (4). Przewiduje się, że całkowita podaż pracy dla osób w wieku od 20 do 64 lat spadnie znacznie po 2070 r. – o 9,6 % w UE. Ten wzrost odsetka osób starszych w populacji jest często bez zastanowienia utożsamiany z analogicznym wzrostem obciążeń dla systemu zabezpieczenia społecznego, co np. prowadzi do wniosku, że istniejące systemy emerytalne nie będą w przyszłości funkcjonalne. |
2.5. |
Kluczowym czynnikiem finansowania systemów zabezpieczenia społecznego jest nie wskaźnik obciążenia demograficznego, lecz raczej wskaźnik obciążenia gospodarczego. Ponadto decydujące znaczenie ma także zwiększenie produktywności pracy w całej gospodarce, co pozwoli, mówiąc obrazowo, powiększyć tort dzielony nie tylko między pracownikami, lecz również między pracownikami a osobami niepracującymi (5). |
2.6. |
Wyzwanie demograficzne można również postrzegać jako szansę na zwiększenie konkurencyjności europejskiej gospodarki. Ponieważ starzenie się społeczeństwa doprowadzi do powstania nowych rynków towarów i usług, przedsiębiorstwa powinny uwzględnić to zjawisko w swoich strategiach innowacyjności, aby dostarczać innowacyjne usługi i produkty (srebrna gospodarka). |
2.7. |
W odniesieniu do UE jako całości przewiduje się, że oczekiwana długość życia w chwili urodzenia zwiększy się o 7,8 lat w przypadku mężczyzn oraz 6,6 lat w przypadku kobiet do roku 2070 (6). Jednakże pozytywny rozwój społeczeństwa żyjącego dłużej i w lepszym zdrowiu nie idzie w parze z czasem trwania pracy zawodowej. Brak miejsc pracy oraz odpowiedniej polityki rynku pracy i środków w tej dziedzinie, problemy zdrowotne, brak odpowiednich umiejętności oraz niemożność pogodzenia życia rodzinnego z zawodowym stanowią istotne przyczyny przedwczesnego opuszczania rynku pracy. Jednocześnie narażenie na dyskryminację ze względu na wiek lub negatywne stereotypy wpływają na decyzję o wcześniejszym wyjściu z rynku pracy. |
2.8. |
Należy rozważyć perspektywę płci w odniesieniu do zatrudnienia i warunków pracy starszych pracowników. W ciągu ostatnich dziesięciu lat odchodzenie na pół-emeryturę stało się jeszcze bardziej rozpowszechnione wśród kobiet niż wśród mężczyzn (7). |
2.9. |
Ze względu na silną presję odczuwaną przez osoby aktywne zawodowo może dojść do stygmatyzacji osób starszych, które mogą być postrzegane jako obciążenie. Jednakże stygmatyzacja nie jest ograniczona wyłącznie do grup społecznych, ale jest obecna również pośród części pracodawców mogących postrzegać siłę roboczą w podeszłym wieku oraz emerytów jako osoby nieenergiczne, trudne do wyszkolenia i „nienadające się do zatrudnienia”. |
2.10. |
Trzeba zwalczać dyskryminację i negatywne stereotypy dotyczące starszych pracowników. Starsi pracownicy niekoniecznie muszą być mniej wydajni od młodszych, a do tego dysponują innymi umiejętnościami i kompetencjami, wśród których największymi zaletami są wiedza i doświadczenie zawodowe. |
3. Ogólne uwagi dotyczące wykorzystania technologii przez osoby starsze
3.1. |
Czwarta rewolucja przemysłowa oraz szybki rozwój i integracja nowych technologii w społeczeństwie i przemyśle mają obecnie bezprecedensowy wpływ na świat pracy. Coraz częściej różne funkcje manualne i poznawcze wykonuje się przy użyciu maszyn i algorytmów, a w niektórych przypadkach są one nawet całkowicie zautomatyzowane. Jednocześnie włączenie tych nowych technologii do modeli biznesowych w różnych sektorach przemysłu prowadzi do powstania wielu nowych miejsc pracy i ponownego określenia zadań wielu innych. Zmiany te wskazują na fakt, że światowe i regionalne rynki pracy w nieunikniony sposób zostaną poddane głębokiej transformacji w nadchodzących latach. |
3.2. |
Postęp technologiczny ma istotny wpływ na gospodarkę w ujęciu ogólnym, a jednocześnie wywiera znaczną presję na rynek pracy ze względu na możliwość zastępowania przez pracodawców części siły roboczej przez technologię (w stosownych przypadkach), szkolenia części personelu do obejmowania nowych stanowisk i poszukiwania wysoko wykwalifikowanych pracowników potrafiących wdrażać, wykorzystywać i dostosowywać technologie. W tym kontekście starsi pracownicy znajdują się w jeszcze bardziej niekorzystnej sytuacji. |
3.3. |
Wdrożenie technologii umożliwia seniorom udział w naszym internetowym świecie i pełne wykorzystywanie wszystkiego, co jest dostępne w jego ramach. Na terenie UE 87 % osób w wieku 75 lat lub więcej nigdy nie korzystało z internetu (8). Starsi obywatele mogą nie być zaznajomieni z pojęciami i koncepcjami związanymi z mediami cyfrowymi, a niektórzy często zmagają się z problemami fizycznymi, takimi jak ubytki wzroku lub słuchu, a także z niezrozumieniem technologii lub jej nieznajomością. E-wykluczenie może być jednym z głównych hamulców zwiększania zatrudnienia osób starszych. Należy więc podjąć konkretne inicjatywy w celu rozwijania umiejętności ICT osób starszych (9). |
4. Podejmowane przez państwa członkowskie środki mające na celu promowanie aktywnego starzenia się
4.1. |
Kilka europejskich państw opracowało strategie obejmujące działania polityczne mające na celu zachęcanie do dłuższej kariery zawodowej (10). Ponieważ te inicjatywy krajowe są zazwyczaj opracowywane w porozumieniu z partnerami społecznymi i zapewniają wieloletnie ramy przewidywania tendencji w zakresie starzenia się społeczeństwa oraz radzenia sobie ze skutkami tego zjawiska, mogłyby odegrać zasadniczą rolę w opracowywaniu i wdrażaniu zintegrowanego podejścia do aktywnego starzenia się. |
4.2. |
Badania przeprowadzone przez Eurofound (11) wskazują na istnienie w wielu państwach krajowych strategii aktywnego starzenia się, które przyczyniły się do zwiększenia świadomości na temat wyzwań demograficznych. W ramach przeglądu sprawozdań krajowych sugeruje się, że aktywna polityka rynku pracy w poszczególnych krajach przyczyniła się do wspierania rozwoju umiejętności i zatrudnienia starszych pracowników, chociaż dostępnych jest niewiele informacji (jeśli w ogóle istnieją) na temat jakości i trwałości tych miejsc pracy. Do tej pory większość inicjatyw koncentrowała się na środkach zaradczych, takich jak sybsydiowanie wynagrodzeń za zatrudnianie starszych pracowników, podniesienie średniego wieku emerytalnego i ograniczenie wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Środki te same w sobie wymagają starannego rozważenia i analizy wpływu gospodarczego i społecznego oraz mogą okazać się niewystarczające do umożliwienia starszym pracownikom pomyślnego wydłużenia kariery zawodowej. |
4.3. |
Większość z tych środków i programów nie została formalnie oceniona, chociaż zasadniczo uznaje się je za skuteczne. W tym kontekście Komitet podkreśla znaczenie analizy i oceny wpływu środków na uczestnictwo starszych pracowników w rynku pracy. |
5. Konkretne zalecenia dotyczące sprostania wyzwaniom związanym z aktywnym starzeniem się
5.1. |
Poniżej przedstawiono szereg środków, które wsparłyby program działań na rzecz aktywnego starzenia się w Unii Europejskiej: |
5.2. |
Wzmocnienie dialogu społecznego i zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron w opracowanie zintegrowanych strategii i polityk krajowych na rzecz aktywnego starzenia się. Aby zachęcić do dłuższego aktywnego życia zawodowego, rządy, pracodawcy, organizacje pozarządowe, związki zawodowe i sami pracownicy muszą wspólnie ponosić odpowiedzialność i podejmować wysiłki. Zainteresowane strony na wszystkich szczeblach muszą odgrywać kluczową rolę w opracowywaniu, negocjowaniu, wdrażaniu i ocenie środków, tak aby dostosować świat pracy w celu umożliwienia osobom starszym dłuższej aktywności zawodowej na rynku pracy. Niemniej nie może to prowadzić do nasilenia presji na osoby starsze ani do popadania w ubóstwo osób, które nie są już w stanie pracować. |
5.3. |
Poprawa zdolności do zatrudnienia i rozwój umiejętności w drodze uczenia się przez całe życie to zasadnicze narzędzie polityczne umożliwiające zatrzymanie starszych pracowników na rynku pracy, ponieważ udział pracowników w szkoleniu zmniejsza się z biegiem lat, a starsi pracownicy, którzy stracą pracę, doświadczają większych trudności w znalezieniu nowego zatrudnienia. Dowiedziono, że uczenie się przez całe życie i kształcenie osób dorosłych przyczynia się nie tylko do zwiększenia udziału w gospodarce, ale także do podniesienia jakości życia, poprawy stanu zdrowia i umiejętności przystosowawczych. Uczenie się przez całe życie i aktywne starzenie się powinny być adresowane nie tylko do obecnej starszej siły roboczej, ale ukierunkowane inicjatywy należy skierować także do ludzi młodych, osób uczących się, a nawet dzieci, aby zwiększyć świadomość na temat tego, jak będą wyglądały nasze miejsca pracy w przyszłości oraz jak istotne jest nastawienie na uczenie się przez całe życie. |
5.3.1. |
Poprawę umiejętności przystosowania zawodowego i rozwój umiejętności w drodze uczenia się przez całe życie można osiągnąć za pomocą następujących działań: |
5.3.1.1. |
Zapewnienie finansowania publicznego i przydzielenie niezbędnych zasobów na proaktywną politykę w zakresie rynku pracy w celu ponownego włączenia starszych osób bezrobotnych do rynku pracy, włączając w to doradztwo i wsparcie dla osób poszukujących pracy, a także w celu zmniejszenia ryzyka długotrwałego bezrobocia. |
5.3.1.2. |
Wzmocnienie roli publicznych służb zatrudnienia w celu zapewnienia pełnego zakresu usług doradczych i wsparcia dla osób poszukujących pracy, jak również dostosowanego wsparcia w zakresie pośrednictwa pracy (np. subsydiowanego przez państwo zatrudnienia, wsparcia przejściowego i wytycznych oraz projektów społecznych nienastawionych na zysk), a także środków zapobiegawczych i rehabilitacyjnych służących wspieraniu trwałej reintegracji. |
5.3.1.3. |
Wspieranie wprowadzania przez przedsiębiorstwa środków – poprzez umowy zbiorowe lub wymogi prawne – w celu zwiększenia zaangażowania osób starszych w uczenie się przez całe życie (zachęty przeciwdziałające słabemu udziałowi w doskonaleniu zawodowym, szczególnie osób o niskich kwalifikacjach, zapewnienie odpowiednich środków finansowych w celu podniesienia kwalifikacji osób po 45. roku życia oraz udoskonalenie ram prawnych dotyczących urlopów szkoleniowych). |
5.3.1.4. |
Wzmocnienie roli organizacji pozarządowych we wspieraniu programów kształcenia dorosłych i umożliwienie im nawiązania partnerskich stosunków z rządami w celu realizacji szeroko zakrojonych inicjatyw edukacyjnych na rzecz osób starszych. |
5.3.1.5. |
Zwiększenie dostępu osób starszych do technologii cyfrowych, w tym poprzez dostosowanie sprzętu i oprogramowania do ich szczególnych potrzeb (np. oprogramowanie wielojęzyczne), a także zapewnienie dostępu do internetu jako prawa do usługi powszechnej w oparciu o kryterium przystępności cenowej. |
5.3.1.6. |
Oferowanie większej liczby szkoleń, wykorzystując w tym celu Europejski Fundusz Społeczny i skupiając się na rozwijaniu umiejętności przekrojowych, umiejętności uczenia się oraz umiejętności w zakresie ICT w grupie wiekowej powyżej 45 lat. |
5.3.1.7. |
Uznanie nowych umiejętności nabytych w sposób formalny lub nieformalny dzięki świadectwom i kwalifikacjom. |
5.3.1.8. |
Przeprowadzenie kampanii podnoszenia świadomości skierowanych do ludzi młodych, osób uczących się i dzieci i dotyczących wagi odpowiedniego nastawienia do uczenia się przez całe życie w kontekście przyszłości zatrudnienia i aktywnego starzenia się. |
5.3.1.9. |
Rozwój zdolności państw członkowskich w zakresie gromadzenia, analizowania i interpretacji danych statystycznych dotyczących tendencji na rynku pracy, wskaźników zatrudnienia osób starszych, niedoboru umiejętności oraz innych przemian społecznych. |
5.4. |
Kolejnym obszarem zainteresowania powinno być wspieranie dynamicznej kariery i dynamicznej pracy. Uczenie się przez całe życie i zwiększone średnie trwanie życia oznaczają, że ludzie decydują się na więcej niż jedną karierę zawodową na przestrzeni całego życia. Przewiduje się, że praca obywateli przez całe życie będzie odbywać się z wieloma urlopami bezpłatnymi i rocznymi przerwami podejmowanymi na potrzeby uczenia się, przekwalifikowania i odbywania podróży. |
5.4.1. |
W tym kontekście główne inicjatywy na rzecz promowania dynamicznej kariery i dynamicznej pracy powinny obejmować: |
5.4.1.1. |
Przewidywanie pojawiających się miejsc pracy i ścieżek zawodowych, do których pracownicy mogliby przechodzić przez całe życie. |
5.4.1.2. |
Poprawę doradztwa zawodowego oferowanego przez publiczne służby zatrudnienia w celu ukierunkowania pracowników w ramach trudnego procesu ciągłego podnoszenia umiejętności i przekwalifikowywania się. |
5.4.1.3. |
Oferowanie zachęt podatkowych dla przedsiębiorstw do inwestowania w programy kształcenia przez całe życie i rozwoju dla pracowników oraz w przyciąganie i zatrudnianie starszych pracowników. |
5.4.1.4. |
Organizowanie targów pracy i kariery zawodowej oraz grup dyskusyjnych dla osób powyżej 50. roku życia, a także tworzenie urzędów pracy ukierunkowanych na osoby starsze. |
5.4.1.5. |
Tworzenie grup roboczych złożonych ze starszych pracowników w celu opracowania strategii przyciągania i zatrzymywania doświadczonych osób starszych na rynku pracy. |
5.5. |
Promowanie przedsiębiorczości wśród osób starszych, która stanowi skuteczny sposób przedłużenia życia zawodowego, zmniejszenia bezrobocia wśród osób starszych i zwiększenia ich włączenia społecznego. Wiele osób starszych może chcieć pozostać aktywnymi zawodowo i wybrać samozatrudnienie jako alternatywę dla zorganizowanego zatrudnienia. Przedsiębiorczość osób starszych stanowi stałą troskę Komisji Europejskiej, która wprowadziła kilka inicjatyw w tej dziedzinie (12). |
5.5.1. |
Przedsiębiorczość taką można by stymulować poprzez politykę ukierunkowaną na następujące aspekty: |
5.5.1.1. |
Zapewnienie szkoleń, mentoringu i doradztwa w celu rozwijania umiejętności w zakresie przedsiębiorczości oraz pomoc starszym osobom, które chcą rozpocząć działalność gospodarczą, jak też wspieranie tych, które już są aktywne w tym zakresie. |
5.5.1.2. |
Wspieranie tworzenia sieci biznesowych poprzez tworzenie miejsc zarówno fizycznych, jak i wirtualnych, w których starsi przedsiębiorcy, instytucje i młodzi przedsiębiorcy spotykają się i poszukują potencjalnych sposobów współpracy i wspierania wymiany międzypokoleniowej. |
5.5.1.3. |
Zapewnienie dostępu do systemów finansowania w celu założenia przedsiębiorstwa oraz zagwarantowanie pożyczek o niższych stopach procentowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej. |
5.5.1.4. |
Ustanowienie europejskich programów wsparcia w celu stymulowania przedsiębiorczości osób starszych. |
5.5.1.5. |
Prowadzenie kampanii uświadamiających na temat korzyści płynących z przedsiębiorczości seniorów dla społeczeństwa i całej gospodarki, ale również dla samych osób starszych. |
5.6. |
Pracownicy w starszym wieku są coraz częściej postrzegani przez pracodawców jako lojalni, doświadczeni, niezawodni i silnie związani ze swoją pracą. Niemniej nadal istnieją uprzedzenia co do tego, że nie są oni zainteresowani rozwijaniem swoich umiejętności i nie pragną zmian. To założenie, że starsi pracownicy gorzej wykonują swoje obowiązki niż młodsi jest fałszywe; jeśli faktycznie są mniej wydajni, to zazwyczaj wynika to z braku szkoleń. Nawet jeśli starsi pracownicy bywają mniej sprawi fizycznie lub mają mniej zdolności poznawczych, rekompensują to zgromadzonym doświadczeniem. Podobne badania wykazały, że prawdopodobieństwo dyskryminacji ze względu na wiek jest nieco większe w wypadku kobiet niż mężczyzn. |
5.6.1. |
Rozwiązania dotyczące walki z dyskryminacją ze względu na wiek i ze względu na płeć powinny obejmować następujące aspekty: |
5.6.1.1. |
Przyjęcie surowszych przepisów dotyczących zwalczania wszelkich form dyskryminacji. |
5.6.1.2. |
Prowadzenie badań w celu ustalenia, czy niski wskaźnik zatrudnienia osób starszych jest wynikiem dyskryminacji na rynku pracy. |
5.6.1.3. |
Planowanie inicjatyw i kampanii na rzecz podnoszenia umiejętności kobiet w celu ułatwienia im powrotu do pracy po przerwie. |
5.6.1.4. |
Promowanie rekrutacji w oparciu o potrzebne umiejętności i wybór na podstawie osiągnięć. |
5.6.1.5. |
Podejmowanie decyzji o zwolnieniach w oparciu o obiektywne kryteria związane z zatrudnieniem, aby zapewnić zachowanie potrzebnych umiejętności i zagwarantować sprawiedliwe stosowanie systemów emerytalnych. |
5.7. |
Kolejnym obszarem zainteresowania powinno być wdrożenie inicjatyw na rzecz wymiany/przekazywania wiedzy. W kontekście zmian demograficznych następnym wyzwaniem jest określenie skutecznych sposobów przekazywania wiedzy fachowej i doświadczenia między pokoleniami. Z jednej strony przekazywanie wiedzy przez młodsze pokolenia na rzecz starszych odgrywa zasadniczą rolę we wspieraniu międzypokoleniowego zrozumienia i przekwalifikowania starszych pracowników. Z drugiej strony przekazywanie wiedzy przez starsze pokolenia na rzecz młodszych może przyczynić się do zachowania umiejętności pracowników oraz pomóc starszym pracownikom i emerytom w utrzymaniu poczucia znaczenia i celu, aby zapobiec ich wykluczeniu społecznemu. |
5.7.1. |
Inicjatywy na rzecz wymiany/transferu wiedzy powinny obejmować następujące aspekty: |
5.7.1.1. |
Zachęcanie do stałego mentoringu i mentoringu odwróconego między starszymi i młodszymi pracownikami, z naciskiem – w razie potrzeby – na umiejętności informatyczne i cyfrowe, umiejętności przekrojowe oraz umiejętności z zakresu relacji z klientami. |
5.7.1.2. |
Wprowadzenie programów szkoleniowych prowadzonych przez starszych pracowników, w tym szkoleń w miejscu pracy, kursów stacjonarnych, symulacji i e-uczenia się, oraz uzupełnienie ich o ćwiczenie umiejętności młodszych pracowników i przekazywanie informacji zwrotnych. |
5.7.1.3. |
Tworzenie sieci wiedzy i wspólnot praktyków. |
5.7.1.4. |
Wykorzystywanie systemów zarządzania wiedzą do dokumentowania i utrwalania wiedzy starszych pracowników. |
5.7.1.5. |
Wdrażanie środków na rzecz zwiększania świadomości w celu uznania doświadczenia starszych pracowników i wspierania przekazywania kompetencji zdobytych przez nich w życiu zawodowym młodszym pracownikom, włączając w to różnorakie możliwości w zakresie zapewnienia w zespołach równowagi pod względem wieku. |
5.7.1.6. |
Współpraca z instytucjami edukacyjnymi lub publicznymi służbami zatrudnienia w celu ułatwienia wejścia na rynek pracy i przechodzenia na różne stanowiska w jego obrębie. |
5.8. |
Zachęcanie starszych pracowników do pozostania aktywnymi na rynku pracy może również odbywać się poprzez zapewnienie elastycznej organizacji i lepszych warunków pracy w celu wspierania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Niemniej elastyczne rozwiązania w zakresie pracy powinny być wdrażane z zachowaniem ostrożności, aby zapobiec potencjalnym nadużyciom. |
5.8.1. |
Kwestie te należy rozwiązywać w drodze dialogu społecznego i negocjacji zbiorowych na poziomie najbardziej odpowiednim dla danej sytuacji. Należy zagwarantować prawo do powrotu do pierwotnego schematu pracy, a tego rodzaju rozwiązania powinny uwzględniać potrzeby zarówno pracodawców, jak i pracowników (13). |
5.8.2. |
Jeśli pragniemy zwiększyć współczynnik aktywności zawodowej osób starszych, konieczne jest zapewnienie możliwości dłuższej aktywności zawodowej. Dla podniesienia poziomu zatrudnienia wśród osób starszych nie wystarczy zapewnić im dobrego zdrowia i zdolności do pracy ani zwiększyć atrakcyjności ich zatrudnienia z punktu widzenia pracodawców. Same miejsca pracy muszą być atrakcyjniejsze dla starszych pracowników. Tak więc jakość zatrudnienia znacząco przyczynia się do tego, czy starsze osoby pozostaną na rynku pracy bądź też ewentualnie nań powrócą. |
5.8.3. |
Wdrożenie elastycznej organizacji pracy i poprawę warunków pracy można osiągnąć poprzez: |
5.8.3.1. |
Promowanie rozwoju modeli czasu pracy korzystnych dla zdrowia, negocjowanych między partnerami społecznymi na szczeblu sektorowym i na poziomie przedsiębiorstwa oraz ich stosowanie przez cały okres kariery zawodowej (np. urlopy bezpłatne, urlop szkoleniowy) w celu wspierania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. |
5.8.3.2. |
Wprowadzenie elastycznych rozwiązań dla starszych pracowników, takich jak elastyczne godziny pracy, krótsze tygodnie pracy, telepraca, praca w niepełnym wymiarze godzin oraz program stopniowego zaprzestania działalności zawodowej. |
5.8.3.3. |
Ustanowienie europejskiego programu wsparcia na rzecz stosowania przez pracodawców elastycznej organizacji pracy w odniesieniu do starszych pracowników. |
5.8.3.4. |
Zadbanie o to, by pracodawcy stosujący elastyczną organizację pracy w odniesieniu do starszych pracowników i określonych stanowisk mieli możliwość zabierania głosu w procesie kształtowania polityki. |
5.8.3.5. |
Dostosowanie obecnych systemów ochrony zdrowia i opieki w celu spełnienia przyszłych wymagań. Polityki krajowe i inicjatywy partnerów społecznych koncentrowały się dotychczas na propagowaniu koncepcji zdolności do pracy. |
5.8.3.6. |
Dostosowanie miejsc, warunków i środowiska pracy do potrzeb pracowników w różnym wieku (zwłaszcza w przypadku niebezpiecznych miejsc pracy). Trzeba przy tym pamiętać, że wymagający charakter pracy może prowadzić do pewnych ograniczeń, które należy właściwie monitorować i które wymagają odpowiedniego zarządzania. |
5.8.3.7. |
Wprowadzenie skutecznych strategii zapobiegania ryzyku i oceny ryzyka z uwzględnieniem istniejących zobowiązań prawnych. |
5.9. |
Promowanie solidarności międzypokoleniowej i zmianę podejścia do kwestii starzenia się można realizować poprzez następujące działania: |
5.9.1. |
Opracowywanie i wdrażanie kampanii informacyjnych i uświadamiających na temat zmian demograficznych i praktyk wymierzonych przeciwko dyskryminacji, mających na celu promowanie zmiany postaw wobec starszych pracowników i uwypuklenie znaczenia kontynuowania dłuższej aktywności zawodowej. Kampanie te powinny być wspierane przez wszystkie zainteresowane strony, w tym przedsiębiorstwa, urzędy państwowe, organizacje pozarządowe i inne zainteresowane strony. |
5.9.2. |
Promowanie koncepcji srebrnej gospodarki oraz związanych z nią szans i korzyści. |
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Europejski Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej 2012 (sprawozdanie z oceny), Komisja Europejska, 2014 r.
(2) Dyrektywa 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (Dz.U. L 204 z 26.7.2006, s. 23).
(3) https://data.oecd.org/pop/working-age-population.htm
(4) „The 2018 Ageing Report Economic & Budgetary Projections for the 28 EU Member States (2016-2070)”, Komisja Europejska, 2018.
(5) „Future of work: a lifecycle approach”, Komisja Europejska, 2018.
(6) „The 2018 Ageing Report Economic & Budgetary Projections for the 28 EU Member States (2016-2070)”, Komisja Europejska, 2018.
(7) „A gender perspective on older workers’ employment and working conditions”, Patricia Vendramin & Gerard Valenduc, 2014.
(8) Dane statystyczne dotyczące gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego – gospodarstwa domowe i osoby fizyczne, Eurostat, 2018.
(9) Dz.U. C 228 z 22.9.2009, s. 24.
(10) https://www.oecd.org/els/emp/ageingandemploymentpolicies.htm
(11) „Rola rządów i partnerów społecznych w zatrzymaniu starszych pracowników na rynku pracy”, Eurofound, 2013.
(12) https://ec.europa.eu/growth/smes/promoting-entrepreneurship/we-work-for/seniors_en
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/67 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Społeczny wymiar rybołówstwa”
(opinia rozpoznawcza)
(2020/C 14/09)
Sprawozdawca: Gabriel SARRÓ IPARRAGUIRRE
Wniosek o konsultację |
Komisja Europejska, 27.3.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Decyzja Zgromadzenia Plenarnego |
14.5.2019 |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego |
Data przyjęcia przez sekcję |
4.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
137/0/1 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Trwała konkurencyjność musi uwzględniać dwa nowe wymiary: środowiskowy i społeczny (1). Zdaniem EKES-u fundamentalne znaczenie ma kształtowanie polityki rybołówstwa nie tylko z perspektywy środowiskowej, lecz również z uwzględnieniem ogólnego znaczenia rybołówstwa, jego wpływu na pozostałe gałęzie gospodarki i jego roli w zapewnianiu bezpieczeństwa morskiego, dostarczaniu zdrowej i pożywnej żywności oraz utrzymaniu mieszkańców na obszarach znajdujących się w niekorzystnej sytuacji (2). EKES podkreśla znaczenie tradycyjnego łodziowego rybołówstwa przybrzeżnego oraz potrzebę stworzenia sprzyjającego otoczenia biznesowego, które pozwoli temu sektorowi działać w sposób zrównoważony i zapewniać miejsca pracy, które są szczególnie ważne w licznych społecznościach przybrzeżnych. W ramach dążenia do osiągnięcia równości płci należy w większym stopniu uznać rolę kobiet i znaczenie wnoszonego przez nie wkładu. |
1.2. |
Komitet zaleca zapewnienie spójności regulacyjnej między środkami w zakresie ochrony morskich zasobów biologicznych a normami bezpieczeństwa i warunkami pracy na morzu poprzez ocenę skutków dotyczącą: i) zatrudnienia; ii) wynagrodzenia; (iii) budowy i zdolności żeglugowej statków rybackich; (iv) godnych warunków życia i pracy; oraz (v) szkoleń i certyfikacji rybaków. Wzywa również do usprawnienia koordynacji między różnymi działami i służbami administracji publicznej na wszystkich szczeblach z myślą o zintegrowanym zarządzaniu tym sektorem. |
1.3. |
EKES apeluje do Komisji Europejskiej, by w ramach jej programu prac przygotowała wniosek dotyczący dyrektywy w celu włączenia do wspólnotowego dorobku prawnego konwencji Międzynarodowej Organizacji Morskiej o wymaganiach w zakresie wyszkolenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnienia wacht, tak aby zagwarantować zharmonizowane wymogi szkoleniowe i wymogi dotyczące certyfikacji oraz poprawić bezpieczeństwo morskie w obszarze rybołówstwa. |
1.4. |
Komitet wzywa wszystkie instytucje i partnerów społecznych do poprawy wizerunku rybołówstwa jako ścieżki kariery zawodowej i możliwości na rynku pracy zarówno dla absolwentów, jak i członków załogi, a także do zajęcia się problemem deprywacji społecznej i złych warunków życia i pracy występujących w wielu społecznościach rybackich i miastach portowych. |
1.5. |
EKES wzywa Komisję Europejską do zaproponowania dokładnych zmian w rozporządzeniu podstawowym w sprawie wspólnej polityki rybołówstwa, tak aby w odniesieniu do poprawy warunków na statkach i bezpieczeństwa statków nie uwzględniano do celów obliczania zdolności połowowej środków dotyczących pojemności brutto i mocy (3). |
1.6. |
EKES wzywa państwa członkowskie do ratyfikowania konwencji MOP nr 188, wdrożenia środków niezbędnych zarówno do jej prawidłowej transpozycji do prawa krajowego, jak i jej stosowania. W stosownych przypadkach należy delegować zadania w zakresie inspekcji i certyfikacji do firm klasyfikacyjnych z uwagi na problemy napotykane przy koordynowaniu tych funkcji w niektórych krajach. |
1.7. |
Komitet przypomina państwom członkowskim o wadze transpozycji do ich ustawodawstwa krajowego do dnia 15 listopada 2019 r. dyrektywy Rady (UE) 2017/159 (4), która włącza do dorobku prawnego UE konwencję MOP nr 188. Wzywa również Komisję do jak najszybszego przedłożenia wniosku dotyczącego dyrektywy uzupełniającej, która uwzględniałaby przepisy dotyczące monitorowania i zgodności, tak jak miało to miejsce w przypadku transportu morskiego, z myślą o wprowadzeniu zharmonizowanego systemu inspekcji. |
1.8. |
EKES zaleca zwiększenie spójności między polityką rybołówstwa a polityką handlową. W związku z tym państwa prowadzące nielegalne połowy i poważnie naruszające prawo pracy nie powinny korzystać z preferencyjnego dostępu do rynku Wspólnoty. Również preferencyjne instrumenty taryfowe takie jak autonomiczne kontyngenty nie powinny być stosowane do produktów pochodzących z takich krajów. |
2. Wprowadzenie i kontekst
2.1. |
Rybołówstwo to tradycyjna działalność o dużej wadze kulturowej i kluczowym znaczeniu dla wielu społeczności przybrzeżnych w Unii Europejskiej. To ważne źródło żywności i żywienia, zatrudnienia, handlu, dobrobytu gospodarczego i rekreacji. Nie ma wątpliwości co do naglącej potrzeby odnowienia zasobów rybnych i środowiskowych, jednakże jak stwierdził już Komitet w poprzednich opiniach, przez wiele lat wszystkie wysiłki podejmowane na szczeblu międzynarodowym miały za cel zrównoważenie środowiskowe, natomiast w niewielkim stopniu uwzględniały kwestie zrównoważenia gospodarczego i prawie całkowicie pomijały kwestie zrównoważenia społecznego, a także bezpieczeństwo morskie. |
2.2. |
Jednak pomimo stałego postępu technologicznego rybołówstwo jest nadal uważane za działalność o wysokim stopniu ryzyka ze względu na takie czynniki jak warunki klimatyczne, wymogi fizyczne oraz nieustannie zmieniające się środowisko pracy. To z kolei znajduje poparcie w danych statystycznych wskazujących, że w porównaniu z innymi sektorami rybołówstwo to niebezpieczne zajęcie. Zgodnie z danymi statystycznymi dotyczącymi wypadków przy pracy w sektorze morskim opublikowanymi przez EMSA (5) w UE stracono na morzu prawie 120 statków rybackich w latach 2011–2017. Rok 2016 był szczególnie trudny: zgłoszono 525 wypadków i incydentów morskich, w których 55 rybaków straciło życie na morzu, 30 zostało ciężko rannych i 184 rannych; zaginęło też 14 statków. Wciąż wielu rybaków zostaje więc poważnie rannych lub nawet traci życie podczas wykonywania pracy, z której się utrzymują i dzięki której zapewniają społeczeństwu żywność. |
2.3. |
W sprawozdaniu EMSA podkreślono jednak, że 63 % wypadków na pokładzie statków rybackich spowodowane jest błędem człowieka, w większości przypadków (65 %) podczas operacji połowowych. Pokazuje to, jak ważne są szkolenia i podnoszenie kwalifikacji członków załóg w całym sektorze rybołówstwa, a nie tylko na statkach o długości co najmniej 24 m. Dostęp do szkoleń powinni mieć również – nie tylko jako rybacy, ale także jako kierownicy przedsiębiorstw – rybacy prowadzący działalność na własny rachunek oraz właściciele małych statków pracujący u boku swojej załogi. |
2.4. |
Całkowite zatrudnienie w UE w przeliczeniu na ekwiwalent pełnego czasu pracy zmniejszało się średnio o 1,3 % rocznie od 2008 r. (6), częściowo ze względu na spadek zdolności połowowej floty. W rzeczywistości mimo kolejnych etapów rozszerzenia UE liczba statków w Unii w 2018 r. wynosiła 81 644, czyli o 22 203 mniej niż w 1996 r.; z tego jedynie 65 400 pozostaje w użyciu. |
2.5. |
Niemniej średnie wynagrodzenie za ekwiwalent pełnego czasu pracy wzrastało co roku o 2,7 %. Wyniki gospodarcze floty UE w dalszym ciągu odnotowują rekordowy zysk netto w wysokości 1,3 mld EUR w 2016 r. (7). Jest to spowodowane głównie konkurencyjnymi cenami pierwszej sprzedaży, niskimi cenami paliw, poprawą wydajności operacyjnej statków oraz zwiększeniem rozmiarów niektórych ważnych stad. Trzeba jednak dodać, że według danych floty pięciu państw członkowskich odnotowały straty netto w 2016 r. (Chorwacja, Cypr, Finlandia, Litwa i Malta). Z danych wynika również, że w 2016 r. flota przybrzeżna wygenerowała zyski netto w wysokości 132 mln EUR, co stanowi znaczną poprawę w porównaniu z rokiem 2015 (+ 36 %). Niemniej ten segment floty odnotował straty netto w 7 państwach członkowskich w 2016 r. |
2.6. |
Pomimo pozytywnych tendencji, korzystnych umów społecznych i wysiłków podejmowanych w celu poprawy płac, warunków życia na pokładzie, komfortu i telekomunikacji rybołówstwo wciąż nie jest atrakcyjne dla młodych ludzi. Nawet w latach kryzysu gospodarczego nie udało się przyciągnąć młodych ludzi do tego sektora: częściowo z powodu tego, że działalność odbywa się w nieprzyjaznym środowisku naturalnym, częściowo ze względu na brak odpowiedniego godzenia życia zawodowego z rodzinnym w wypadku osób zaokrętowanych, częściowo zaś z uwagi na brak informacji na temat ulepszeń. Niewielu potencjalnych przedsiębiorców, którzy chcieliby założyć własną działalność gospodarczą, wybiera zawód rybaka; w niektórych krajach właściciele małych statków nie mają dostępu do wcześniejszej emerytury, nawet jeżeli pracują w tak samo trudnych warunkach jak zatrudniani przez nich pracownicy. Kwestie socjalne nie ograniczają się jedynie do warunków połowowych na pokładzie. Należy również poprawić warunki życia na lądzie. Niektóre badania wykazały, że społeczności rybackie i miasta portowe często borykają się z wysokim poziomem ubóstwa, brakiem usług publicznych i złymi warunkami życia. Nie docenia się również roli kobiet w przyczynianiu się do dobrobytu sektora, zwłaszcza roli żon uczestniczących w działalności męża pracującego na własny rachunek. Potrzebne są dalsze badania nad tymi aspektami społecznymi. |
2.7. |
Komitet wzywa zatem Komisję Europejską do zaproponowania i wypromowania niezbędnych środków oraz informowania o nich nie tylko w celu zapewnienia bezpieczeństwa na morzu i godnych warunków pracy, ale także z myślą o przyciągnięciu wykwalifikowanej siły roboczej, która ma zasadnicze znaczenie dla przetrwania i rozwoju tego sektora o strategicznym znaczeniu dla Europy. |
3. Uwagi ogólne
3.1. |
EKES wzywa do przyjęcia odpowiedzialnej i kompleksowej wspólnej polityki rybołówstwa. Środki ochrony żywych zasobów morza powinny być spójne i nie mogą negatywnie wpływać na godne warunki pracy i życia na statkach rybackich, bezpieczeństwo na morzu, szkolenia czy podnoszenie kwalifikacji rybaków. Chociaż wyeliminowanie zagrożeń związanych z morzem nie jest możliwe, to można zmniejszyć ryzyko wypadków oraz poprawić warunki na statkach dzięki zdecydowanym działaniom właściwych organów na rzecz uregulowania sektora rybołówstwa i uczynienia go bezpieczniejszym. |
3.2. |
EKES przypomina wszystkim państwom członkowskim i Unii Europejskiej o tym, że są sygnatariuszami Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza (UNCLOS) nakładającej na państwa bandery obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa na morzu za pomocą przepisów wewnętrznych, które muszą się opierać na normach ustalonych na szczeblu międzynarodowym. Państwa bandery mogą oczywiście również wprowadzić własne środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa na morzu. Chociaż państwa członkowskie bardzo poważnie potraktowały obowiązek uregulowania społecznego wymiaru sektora transportu morskiego (częściowo dzięki wysiłkom ustawodawczym podejmowanym przez Unię), wskaźniki ratyfikacji międzynarodowych konwencji dotyczących bezpieczeństwa i warunków pracy w rybołówstwie morskim pozostają bardzo niskie. |
3.3. |
Komitet podkreśla zatem potrzebę dalszego wspierania wdrażania obowiązujących międzynarodowych instrumentów prawnych, takich jak: konwencja nr 188 Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotycząca warunków socjalnych na statkach rybackich, porozumienie FAO o środkach stosowanych przez państwo portu w celu zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom (NNN) oraz ich powstrzymywania i eliminowania, porozumienie kapsztadzkie w sprawie bezpieczeństwa statków rybackich oraz Międzynarodowa konwencja IMO o wymaganiach w zakresie wyszkolenia, wydawania świadectw oraz pełnienia wacht dla załóg statków rybackich z 1995 r. (STCW-F). |
3.4. |
EKES przypomina o znaczeniu zapewnienia odpowiedzialności społecznej w całym łańcuchu wartości sektora rybołówstwa oraz stawia za przykład europejski dialog społeczny jako punkt odniesienia dla zagwarantowania godnych warunków pracy w sektorze rybołówstwa. W tym kontekście z zadowoleniem przyjmuje fakt, że europejscy partnerzy społeczni wynegocjowali i przedstawili na mocy art. 155 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) dyrektywę (UE) 2017/159, która dokonuje transpozycji konwencji nr 188 MOP do prawa UE. |
3.4.1. |
Komitet ubolewa jednak, że nie uwzględniono rybaków prowadzących działalność na własny rachunek ze względu na brak kompetencji partnerów społecznych do negocjowania tego punktu. W związku z tym i ze względu na dużą liczbę samozatrudnionych rybaków w UE konieczne jest, aby państwa członkowskie ratyfikowały konwencję nr 188. |
3.4.2. |
Ponadto wzywa Komisję do zakończenia procesu uregulowań społecznych w rybołówstwie poprzez wniosek dotyczący dyrektywy uzupełniającej, w której znajdą się przepisy dotyczące monitorowania i egzekwowania, tak aby zapewnić niedyskryminacyjny system kontroli między różnymi wodami i flotami europejskimi w odniesieniu do interpretacji i stosowania tej normy. |
3.5. |
W niedawnym badaniu Parlamentu Europejskiego dotyczącym szkolenia rybaków (8) stwierdzono, że brak wspólnych standardów w zakresie szkolenia i certyfikacji rybaków w UE (9) stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa nie tylko samych rybaków, ale również innych użytkowników wód unijnych. Można temu zapobiec dzięki wdrożeniu konwencji STCW-F. W związku z tym EKES wzywa Komisję, by rozpoczęła procedury transpozycji konwencji STCW-F do prawa UE w celu poprawy bezpieczeństwa na morzu w rybołówstwie – powszechnie uważanym za jeden z najniebezpieczniejszych zawodów. |
3.6. |
EKES wzywa Komisję Europejską do promowania szkoleń w sektorze morskim i rybackim jako metody profesjonalizacji sektora i zwiększenia jego zdolności wspierania wysokiej jakości zatrudnienia. Szkolenia zawodowe powinny więc obejmować empiryczne doświadczenia i praktykę bez uszczerbku dla wysokich kompetencji i umiejętności potrzebnych profesjonalnym pracownikom sektora morskiego. Należy także głębiej rozważyć takie modele jak dualny system kształcenia zawodowego. W tym celu Komitet apeluje o intensywniejsze wykorzystanie EFMR, rozszerzenie możliwych celów i zezwolenie na włączenie EFS jako uzupełniającego funduszu na szkolenia, ze szczególnym uwzględnieniem tradycyjnego łodziowego rybołówstwa przybrzeżnego. |
3.7. |
EKES przypomina, że włączenie konwencji do dorobku prawnego Unii wiązałoby się z wieloma korzyściami dla sektora, ponieważ pozwoliłoby zagwarantować swobodny przepływ pracowników dzięki uznawanym w całej UE certyfikatom poświadczającym kompetencje (co nie ma obecnie miejsca), ułatwić rybakom podejmowanie pracy naprzemiennie w rybołówstwie i w innych sektorach związanych z morzem oraz opracować zharmonizowane programy szkoleniowe w UE. Jednakże w celu właściwego stosowania konwencji niezbędne jest opracowanie europejskich norm w zakresie badań lekarskich poświadczających zdolność rybaków do pracy. Wytyczne te są również niezbędne w celu zapewnienia zgodności z postanowieniami art. 10 konwencji nr 188 dotyczącej pracy w sektorze rybołówstwa, w którym mowa o tym, że nikt nie może pracować na statku rybackim bez ważnego orzeczenia lekarskiego. W związku z tym komitet ds. dialogu społecznego w sektorze rybołówstwa morskiego (EUSSDC) opracuje wytyczne dotyczące badań lekarskich rybaków w latach 2019–2020. |
3.8. |
Zgodnie z powyższym EKES uważa, że priorytetem jest zwiększenie atrakcyjności zawodu rybaka, przyciągnięcie talentów i ułatwienie włączenia młodzieży do tej działalności, która daje zatrudnienie ponad 150 000 członków załogi, poprzez współpracę z administracją publiczną i najważniejszymi podmiotami sektora w dziedzinie edukacji i zatrudnienia. Jest to konieczne, aby zareagować na niedobór pracowników, który stanowi zagrożenie dla rentowności sektora i który jest uznawany obecnie za największy problem europejskiej floty rybackiej. Według branży brak krótko- i średnioterminowych rozwiązań będzie oznaczać przymusową bezczynność wielu statków. Z tego względu konieczne jest wdrożenie strategicznych planów w dziedzinie społecznej w celu przyciągnięcia do sektora rybołówstwa pracowników europejskich oraz ułatwienia rekrutacji cudzoziemców. EKES zaleca wzmocnienie ścieżek kariery w sektorze morskim i sektorze rybołówstwa oraz przedstawianie rybołówstwa jako godnego i pełnego szans zawodu dla młodych ludzi. |
3.9. |
Zaniedbania w zakresie społecznej promocji sektora rybołówstwa doprowadziły do zmniejszenia zainteresowania udziałem w nim obywateli UE. To z kolei przyczyniło się do wzrostu zatrudnienia na wodach UE rybaków migrujących (spoza EOG), którzy w niektórych przypadkach i w niektórych krajach łatwo padają niestety ofiarami nadużyć w miejscu pracy (10). Specyfika sektora rybołówstwa, gdzie pracę wykonuje się na morzu przez długi czas, sprawiają, że rybacy migrujący znajdują się w szczególnie trudnej sytuacji. |
3.10. |
W celu rozwiązania tego problemu oraz zgodnie z rezolucją MOP przyjętą na trójstronnym posiedzeniu w sprawie kwestii związanych z rybakami migrującymi w 2017 r. (11) EKES uważa, że zasadnicze znaczenie ma opracowanie ogólnych zasad i praktycznych wytycznych dla sprawiedliwych usług na rynku pracy w sektorze rybołówstwa. Obejmuje to następujące zagadnienia: a) wystarczające i odpowiednie wytyczne dla właścicieli statków rybackich oraz (transgraniczne) usługi rynku pracy; b) wzory umów (transgranicznych) usług związanych z rynkiem pracy w sektorze rybołówstwa; c) wystarczające i odpowiednie wytyczne dla rybaków poszukujących pracy na pokładach statków rybackich (cudzoziemcy) oraz d) mechanizmy składania skarg. W związku z tym komitet ds. dialogu społecznego w sektorze rybołówstwa morskiego (EUSSDC) opracuje wytyczne dotyczące godnego zatrudnienia rybaków migrujących w latach 2019–2020. |
3.11. |
Komitet wzywa także państwa członkowskie UE do ratyfikowania, wdrożenia i egzekwowania konwencji MOP nr 188. Apeluje również do Komisji Europejskiej o gromadzenie danych i statystyk na temat sytuacji rybaków migrujących w Europie. |
3.12. |
Zgodnie z art. 22 rozporządzenia podstawowego w sprawie WPRyb państwa członkowskie dążą do osiągnięcia stabilnej i trwałej równowagi między zdolnością połowową ich floty a uprawnieniami do połowów. W tym celu państwa członkowskie dopilnowują, aby zdolność połowowa ich flot w żadnym momencie nie przekroczyła ustalonych limitów zdolności połowowych w odniesieniu do pojemności brutto (pojemność) i kW (moc). Europejscy partnerzy społeczni wskazali w niedawno przeprowadzonym i współfinansowanym przez UE badaniu na temat społecznych skutków tych pułapów (12), że ograniczenie pojemności brutto ma negatywny wpływ na bezpieczeństwo, komfort rybaków i jakość ryb, gdyż jest niekorzystne dla inicjatyw wprowadzających dodatkowe środki z zakresu bezpieczeństwa, komfortu i jakości z uwagi na to, że dodatkowe metry sześcienne muszą konkurować np. z pojemnością ładowni, maszynowni lub zbiorników paliwa. |
3.13. |
Mając na uwadze wspomniane powyżej kwestie, EKES zaleca Komisji znalezienie alternatywnych rozwiązań, aby ograniczyć zdolności połowowe na wzór Norwegii lub Islandii, które wykluczają z obliczeń obszary odpoczynku, wygody i rekreacji w oparciu o różne czynniki takie jak przydzielone kwoty czy rozmiar statku. Należy ponadto zezwolić na zwiększenie pojemności statków, jeśli odpowiada to potrzebie poprawy bezpieczeństwa i komfortu załogi. |
3.14. |
EKES ostrzega również, że zarówno konwencja nr 188, jak i dyrektywa (UE) 2017/159 wymagają zapewnienia więcej miejsca na zakwaterowanie członków załogi na pokładzie nowych statków rybackich (zbudowanych po 15 listopada 2019 r.). Również w niedawnym badaniu przeprowadzonym we Francji wskazano na wzrost czasu pracy i ograniczenie czasu na odpoczynek, co zwiększa ryzyko dla zdrowia rybaków oraz ryzyko zawodowe. Podobne ustalenia zostały opublikowane przez Uniwersytet w Wageningen w Niderlandach i AZTI w Hiszpanii; potwierdzają one pogorszenie warunków pracy. |
3.15. |
EKES podkreśla, że obowiązek wyładunku wymaga zwiększenia powierzchni przeznaczonej na składowanie przyłowu, którego nie można już wyrzucić do morza, co powoduje wyższe zużycie paliwa ze względu na ograniczoną przestrzeń dla gatunków docelowych, jak również dodatkowe koszty związane z wyładunkiem, sortowaniem ręcznym, ważeniem i przetwarzaniem (13). Zwraca również uwagę, że zagraża to bezpieczeństwu na pokładzie oraz stabilności statku, ponieważ powoduje większe nagromadzenie skrzyń w ładowni zarówno pod względem liczby, jak i wysokości, co stwarza niebezpieczeństwo zerwania się zawieszonego ładunku. |
3.16. |
Ponadto ryby o niewystarczających rozmiarach nie mogą być wprowadzane do obrotu w celu bezpośredniego spożycia przez ludzi. Prowadzi to do marnotrawienia ryb, zwłaszcza w południowych państwach członkowskich UE, które nie posiadają zakładów produkcji mączki rybnej, a także zmniejsza dochody rybaków, którzy otrzymują znikomą cenę za te połowy. |
3.17. |
Wskazuje to na konflikt prawny między art. 15 rozporządzenia w sprawie WPRyb dotyczącym obowiązku wyładunku a konwencją nr 188, zwłaszcza przepisami dotyczącymi czasu odpoczynku (art. 14). EKES wzywa Komisję Europejską do przeprowadzenia oceny skutków i zaproponowania odpowiednich środków w celu rozwiązania problemu niespójności prawnych między różnymi instrumentami prawnymi przyjętymi przez UE, których konsekwencje ponoszą rybacy. |
3.18. |
Średnia wieku floty europejskiej wynosi 23 lat; najbardziej skrajnym przypadkiem jest Hiszpania, gdzie ponad 2 500 statków ma ponad 40 lat. Przeważająca większość tych statków jest niewielkich rozmiarów i używa się na nich tradycyjnych narzędzi połowowych. Aby zapewnić bezpieczeństwo na pokładzie statków oraz lepsze warunki przebywania i pracy dla załogi, EKES za konieczne uważa wdrożenie planu odnowy i modernizacji floty. Plan ten mógłby być realizowany poprzez tworzenie instrumentów finansowych i pomoc ze strony Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) w celu ułatwienia przedsiębiorstwom rybackim dostępu do finansowania. Ponadto właściwe byłoby, aby przyszły Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR) wspierał odnowienie i modernizację floty bez zwiększania zdolności połowowej. |
3.19. |
Na koniec EKES pragnie odnieść się do unijnej polityki handlowej. Obecnie ponad 60 % ryb spożywanych na rynku wspólnotowym pochodzi z państw trzecich. Wiele z tych przywiezionych produktów rybołówstwa podlega umowom handlowym przyznającym preferencje taryfowe, szczególnie krajom rozwijającym się (GSP, umowy o partnerstwie gospodarczym itp.). Czasami preferencje te negocjuje się z państwami trzecimi niespełniającymi takich samych norm dotyczących zrównoważonego rozwoju społecznego i zrównoważenia środowiskowego, które muszą spełniać producenci europejscy na podstawie przepisów UE (14). Prowadzi to do nieuczciwej konkurencji i utraty konkurencyjności przez przedsiębiorstwa europejskie. W związku z tym działania UE na rzecz zrównoważonej i odpowiedzialnej społecznie produkcji ryb i owoców morza nie dają się pogodzić z przywozem produktów z niektórych państw, w których nie przestrzega się zasad zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialności społecznej bądź przestrzega się je jedynie w niewielkim stopniu. |
3.20. |
Unia musi wykorzystać swoją politykę handlową i dążyć do tego, by zarówno producentów europejskich, jak i zagranicznych obowiązywały podobne normy w zakresie zrównoważenia środowiskowego i zrównoważonego rozwoju społecznego. Rynek wewnętrzny należy otwierać jedynie dla produktów spełniających te wymogi. W przeciwnym razie UE wyśle niewłaściwy przekaz wspólnocie międzynarodowej, nagradzając tych, którzy niewiele zrobili dla zrównoważonego rozwoju zasobów rybnych i sprawiedliwego traktowania ludzi. |
3.21. |
EKES zaleca zwiększenie spójności między polityką rybołówstwa a polityką handlową. W związku z tym państwa prowadzące nielegalne połowy i poważnie naruszające prawo pracy nie powinny korzystać z preferencyjnego dostępu do rynku Wspólnoty. Podobnie autonomiczne kontyngenty taryfowe nie powinny mieć zastosowania do produktów pochodzących z krajów, które zostały wskazane jako uczestniczące w połowach NNN (jak np. Tajlandia, która otrzymała wstępnie żółtą kartkę od Komisji Europejskiej). EKES proponuje korzystanie z tych instrumentów tylko wtedy, gdy zabraknie produktów europejskich na naszych rynkach, a nie w celu importowania jeszcze tańszych produktów niezgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju. Należy wspomnieć, że ten instrument taryfowy prowadzi również do zwiększenia presji na ceny producentów unijnych. |
3.22. |
Ułatwienie dostępu do ryb po uczciwych cenach osobom o niewystarczającym spożyciu kwasu omega 3 i innych składników odżywczych należy uznać za politykę społeczną mającą bezpośredni wpływ na koszty systemu opieki zdrowotnej. W wielu krajach UE spożycie produktów rybołówstwa musi jeszcze wzrosnąć, by zapewnić populacji różnorodną i zdrową dietę. |
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Opinia EKES-u „Słuchać głosu obywateli Europy, by budować zrównoważoną przyszłość (Plan działania EKES-u na szczyt w Sybinie i późniejszy okres)” (Dz. U. C 228 z 5.7.2019, s. 37).
(2) Opinia EKES-u w sprawie kontroli rybołówstwa (Dz.U. C 110 z 22.3.2019, s. 118).
(3) Opinia EKES-u w sprawie Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (Dz.U. C 110 z 22.3.2019, s. 104).
(4) Dz.U. L 25 z 31.1.2017, s. 12.
(5) http://www.emsa.europa.eu/emsa-documents/latest/item/3156-annual-overview-of-marine-casualties-and-incidents-2017.html.
(6) https://ec.europa.eu/jrc/en/publication/eur-scientific-and-technical-research-reports/2018-annual-economic-report-eu-fishing-fleet-stecf-18-07.
(7) https://ec.europa.eu/jrc/en/publication/eur-scientific-and-technical-research-reports/2018-.
(8) http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2018/617484/IPOL_STU(2018)617484_EN.pdf.
(9) Dyrektywa 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych obejmuje obowiązkowe wymogi dotyczące rybołówstwa słodkowodnego, jednak nie określa wymogów w zakresie połowów na morzu.
(10) Opinia EKES-u w sprawie wieloletniego planu w odniesieniu do stad dennych w Morzu Północnym (Dz.U. C 75 z 10.3.2017, s. 109).
(11) https://www.ilo.org/sector/activities/sectoral-meetings/WCMS_552794/lang–es/index.htm
(12) http://europeche.chil.me/attachment/34a79089-a07a-40b8-bd55-3683052e3ef7
(13) Opinia EKES-u w sprawie obowiązku wyładunku (Dz.U. C 311 z 12.9.2014, s. 68).
(14) Opinia EKES-u w sprawie kontroli rybołówstwa (Dz.U. C 110 z 22.3.2019, s. 118).
III Akty przygotowawcze
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/72 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów »Lepsze stanowienie prawa: podsumowanie dotychczasowych osiągnięć i utrzymanie dalszego zaangażowania«”
(COM(2019) 178 final)
(2020/C 14/10)
Sprawozdawca: Denis MEYNENT
Wniosek o konsultację |
Komisja Europejska, 3.6.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna: |
Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji |
Data przyjęcia przez sekcję |
3.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
99/0/0 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Europejskie prawodawstwo jest podstawowym czynnikiem integracji. Odpowiednio skonstruowane, stanowi istotną dla wszystkich podmiotów i obywateli europejskich gwarancję ochrony i pewności prawa (1). |
1.2. |
Komitet domaga się, by kontynuacja programu dotyczącego lepszego stanowienia prawa uzależniona była od określonych usprawnień merytorycznych (zob. zalecenia poniżej). Proponuje, by powierzyć odpowiedzialność za ten program wiceprzewodniczącemu nowego kolegium. |
1.3. |
EKES przypomina, że poprawa uregulowań nie może zastąpić decyzji politycznych i w żadnym razie nie może prowadzić do deregulacji ani skutkować ograniczeniem poziomu ochrony socjalnej, ochrony środowiska i konsumentów oraz praw podstawowych (2). |
1.4. |
Stosowanie narzędzi lepszego stanowienia prawa powinno być środkiem do zagwarantowania skutecznego uwzględnienia zrównoważonego charakteru działań prowadzonych w ramach unijnej polityki. |
1.5. |
EKES wzywa Komisję do dokonania przeglądu wytycznych i kryteriów dotyczących zestawu narzędzi lepszego stanowienia prawa, by uwzględnić w procesie oceny cele zrównoważonego rozwoju określone w agendzie na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. W zestawie narzędzi lepszego stanowienia prawa należy wyraźnie uwzględnić kontrolę zgodności z zasadami zrównoważonego rozwoju. |
1.6. |
EKES ponawia swoje wezwanie do dalszego rozwoju europejskiego ekosystemu oceny skutków, by poprawić jego jakość i promować włączenie zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w proces projektowania i wdrażania przepisów prawnych (3). |
1.7. |
W ocenach skutków należy nadal preferować podejście oparte na analizie kosztów i korzyści, na podstawie wiarygodnych i możliwych do sprawdzenia danych, oraz podejście jakościowe w interesie zainteresowanych stron. |
1.8. |
Komitet zachęca Komisję do wdrożenia inteligentnej matrycy oceny umożliwiającej dynamiczne modelowanie skutków istotnych zmian wprowadzanych przez współprawodawców i zainteresowane strony poprzez obiektywizację skutków niektórych parametrów, takich jak poziom emisji, wartości procentowe, progi lub pułapy ilościowe, ale również dane jakościowe. W związku z tym EKES wnioskuje o wdrożenie pilotażowego projektu inteligentnego modelowania. |
1.9. |
Oceny skutków powinny zostać zintegrowane z uwzględnieniem wszystkich kryteriów, przede wszystkim takich jak ochrona socjalna, ochrona konsumentów i zatrudnienia, ale również cele zrównoważonego rozwoju, zdrowie, środowisko, klimat, oddziaływanie terytorialne, MŚP i mikroprzedsiębiorstwa. |
1.10. |
EKES chciałby, by z tym nastawieniem przeprowadzono określone działanie na rzecz MŚP (Act small first: „najpierw działaj na małą skalę”) oraz wnioskuje o przeprowadzenie oceny zasady Think small first („najpierw myśl na małą skalę”) oraz „Testu MŚP” w celu zwiększenia ich skuteczności i opracowania ustawodawstwa „kompatybilnego z MŚP”, aby ułatwić ich rozwój w ramach rynku wewnętrznego z zachowaniem pełnej pewności prawa. |
1.11. |
Metodyka przeprowadzania ocen skutków powinna być przejrzysta oraz dostępna dla innych instytucji i organów doradczych, aby umożliwić im formułowanie poprawek i opinii uprzednio poddanych analizie. |
1.12. |
Oceny skutków należy przeprowadzać w warunkach niezależności i obiektywizmu. W ramach tych ocen należy analizować i w stosownych przypadkach proponować alternatywne rozwiązania, wyraźnie wskazując wady i zalety poszczególnych scenariuszy. |
1.13. |
Rada ds. Kontroli Regulacyjnej, której powierzono kontrolę jakości, to użyteczny organ, który wykazał swoją skuteczność w systemie ocen skutków. Rada ta powinna odegrać większą rolę w opracowaniu zintegrowanego podejścia. |
1.14. |
Klauzule przeglądowe należy redagować w taki sposób, aby Komisja i państwa członkowskie mogły monitorować wdrażanie danego ustawodawstwa i przeprowadzać zintegrowaną analizę wpływu danych przepisów na zainteresowane strony. |
1.15. |
Komitet, mając bezpośredni kontakt z podmiotami działającymi w terenie i korzystając z rozległej sieci podmiotów pośredniczących oraz z wiedzy swoich członków, zamierza traktować priorytetowo oceny ex post i oceny jakościowe, pozwalające określić wpływ działań ustawodawczych lub danej polityki europejskiej oraz przekazać zdobyte w terenie doświadczenia europejskich partnerów gospodarczych i społecznych (4). |
1.16. |
Komitet jest zdania, że należy w większym stopniu zaangażować w konsultacje organizacje społeczeństwa obywatelskiego poprzez wprowadzenie pewnej formy partnerstwa na rzecz współpracy. |
1.17. |
Kwestionariusze powinny mieć charakter otwarty i pozwalać respondentom na bardziej precyzyjne wypowiedzi. Komitet zwraca się do Komisji o zachowanie jakościowego rozpatrywania odpowiedzi, pozwalającego na bardziej precyzyjną ocenę rezultatów. |
1.18. |
Komitet uważa, że „zasada innowacji” nie opiera się na żadnej podstawie prawnej i jest szczególnie niejasna, w związku z czym jej stosowanie należy rozważać jedynie w ściśle określonych przypadkach, w których niesie to ze sobą wartość dodaną, z wyjątkiem dobrego funkcjonowania rynku wewnętrznego, ochrony socjalnej, ochrony środowiska, ochrony konsumentów i ochrony zdrowia. Komitet potwierdza swoje przywiązanie do stosowania zasady ostrożności (art. 191 TFUE) i uważa, że warto opracować opnie z inicjatywy własnej na temat treści i realizacji „zasady innowacji” oraz zgodności tych dwóch zasad. |
1.19. |
Metoda ograniczenia niepotrzebnych kosztów powinna opierać się na ocenie poszczególnych przypadków w istniejącym ustawodawstwie, ukierunkowanej na konkretne określenie elementów, które można poddać uproszczeniu, racjonalizacji lub je usunąć, a nie na celach ilościowych ustalonych ex ante „na szczeblu politycznym”. |
1.20. |
Komitet wzywa w tym względzie Komisję do uściślenia kryteriów służących ustaleniu, czy dane obciążenie regulacyjne bądź administracyjne jest zasadne, czy też zbędne, z uwzględnieniem zasady proporcjonalności. |
1.21. |
EKES apeluje o przeprowadzenie zrównoważonego i realistycznego bilansu platformy REFIT. Uważa, że należy wyposażyć platformę w zasady i środki, które umożliwią szybsze odpowiadanie na zapytania, przy jednoczesnym doprecyzowaniu metod pracy. |
1.22. |
Należy poddać przeglądowi zakres zadań platformy, aby uczynić z programu REFIT mechanizm działający dwukierunkowo, tzn. aby nie zakładał on z góry, jaki kierunek należy nadać danemu uregulowaniu: dodanie, uzupełnienie, zmiana czy uchylenie aktu ustawodawczego (5). |
2. Streszczenie komunikatu
2.1. |
Komisja uważa, że lepsze stanowienie prawa wpłynęło na sposób kształtowania polityki i powinno pozostać ważnym elementem metod pracy Komisji. Przypomina, że nie kryje się za nim program deregulacyjny. Pomimo zachęcających wyników Komisja opracowała krytyczny przegląd swoich działań. |
2.2. |
Wśród elementów pozytywnych należy przede wszystkim odnotować większe zaangażowanie obywateli, zainteresowanych stron i społeczeństwa obywatelskiego w konsultacje z Komisją. |
2.3. |
Jeśli chodzi o ocenę skutków, Komisja uważa, że skutki gospodarcze, społeczne i środowiskowe jej inicjatyw są poddawane regularnej analizie. |
2.4. |
Jeśli chodzi o ewaluacje przepisów wdrażanych na szczeblu UE, Komisja z zadowoleniem przyjmuje fakt, że około trzem czwartym przeprowadzanych ocen skutków towarzyszy ewaluacja danego kierunku polityki lub sektora. |
2.5. |
W odniesieniu do programu REFIT Komisja podsumowuje go z wynikiem pozytywnym. W latach 2015–2018 Komisja przedstawiła 150 środków upraszczających przepisy Unii. |
2.6. |
Pomimo tego pozytywnego podsumowania Komisja wskazuje na szereg możliwych poprawek i przedstawia wiele konkretnych zobowiązań, w szczególności dotyczących na przykład intensyfikacji swej współpracy z EKES-em i KR-em, wzmocnienia i kontroli jakości konsultacji publicznych oraz bardziej szczegółowej oceny przestrzegania zasad pomocniczości i proporcjonalności przy użyciu wspólnej tabeli oceny zaproponowanej przez stosowną grupę zadaniową. |
3. Ocena Komitetu
3.1. |
Pod przewodnictwem Komisji lub innych organów (Coreper, Rada ds. Kontroli Regulacyjnej, OECD) przeprowadzono wiele prac w celu oceny postępów Unii w trzech dziedzinach:
Jednakże mimo nieustannych wysiłków Komisji nadal utrzymują się pewne trudności. |
3.2. |
Ocena skutków |
3.2.1. |
Zwielokrotnienie liczby kryteriów o charakterze gospodarczym: z upływem lat dodano szereg kryteriów oceny o charakterze gospodarczym (test konkurencyjności, test cyfrowy, test MŚP, odporność ustawodawstwa na próbę czasu, zasada innowacji). Z tą inflacją kryteriów wiążą się trzy problemy: ich hierarchizacja, ich pozycja w stosunku do kryteriów społecznych i środowiskowych (które kryterium jest w ostatniej instancji decydujące?) oraz pewna forma biurokratyzacji procesu. |
3.2.2. |
Metodyka przede wszystkim ukierunkowana na koszty: poszczególne narzędzia z zestawu (6) udostępnionego Komisji do celów oceny skutków inicjatywy mają charakter statyczny, ukierunkowany na koszty i ograniczają się do zadania szeregu ogólnych pytań, nie uwypuklając aspektu jakościowego ani nie rozważając scenariuszy alternatywnych. Narzędzia te mają przeciwstawny charakter i nie pozwalają na zintegrowane podejście łączące koszty i korzyści i mające na celu spójność terytorialną, zrównoważony rozwój i konkurencyjność. Ponadto nie wyznaczono żadnego narzędzia w szczególności poświęconego sprawom środowiska i klimatu. |
3.2.3. |
Brak ocen skutków dla aktów delegowanych i aktów wykonawczych: akty te mają znaczący zasięg i zajęły istotne miejsce w ustawodawstwie UE. W 2018 r. odnotowano 861 aktów wykonawczych w stosunku do 96 aktów delegowanych i 72 aktów ustawodawczych (7). Komisja przyznaje, że opracowano niewiele ocen skutków aktów delegowanych ze względu na brak czasu lub środków budżetowych. EKES jest także zdania, że tak samo jak w przypadku aktów ustawodawczych, powinien otrzymywać wnioski o opinie również w sprawie procedury delegacji uprawnień, a także w sprawie ewentualnej zmiany wspomnianych aktów, zważywszy na ich konsekwencje gospodarcze i społeczne (8). |
3.2.4. |
Brak analizy skutków istotnych zmian wprowadzanych przez współprawodawców: pomimo pkt 15 porozumienia międzyinstytucjonalnego (9), które zobowiązuje Radę i Parlament do dokonania oceny skutków w związku z proponowanymi przez siebie istotnymi zmianami wniosku Komisji, Rada nigdy nie przeprowadziła oceny skutków znaczącej zmiany wprowadzonej przez jedno lub kilka państw członkowskich. Prawdę mówiąc, nie posiada ani środków budżetowych, ani zdolności operacyjnej wymaganych do tego celu. |
3.2.5. |
Zlecanie ocen skutków Komisji wykonawcom zewnętrznym: konsekwencją regularności przeprowadzania ocen skutków jest ich koszt i częściowa prywatyzacja. Jaką mamy gwarancję, że oceny skutków przeprowadza się w warunkach niezależności i obiektywizmu, gdy ten sam dział Komisji, który opracowuje ocenę skutków, przygotowuje również wniosek ustawodawczy? |
3.2.6. |
Rola Rady ds. Kontroli Regulacyjnej: Rada ds. Kontroli Regulacyjnej bada jakość ocen skutków. Jej pozytywna opinia jest wymagana do zatwierdzenia wniosku przez kolegium komisarzy. W 2018 r. 28 % ocen skutków uzyskało negatywną ocenę Rady ds. Kontroli Regulacyjnej ze względu na ich niezadowalającą jakość. Z zadowoleniem należy przyjąć profesjonalizację członków Rady ds. Kontroli Regulacyjnej, którzy wykazali swoją niezależność. Jednak przydatność Rady i realizowany przez nią cel nie są znane ogółowi społeczeństwa. Mogłaby ona odgrywać większą rolę w opracowaniu zintegrowanego podejścia do wymiaru gospodarczego, społecznego i środowiskowego ocen skutków. |
3.2.7. |
Ocena ex post oddziaływania ustawodawstwa unijnego na działanie rynku wewnętrznego jest gwarancją dobrego zarządzania. Klauzula przeglądowa pozwala na kontrolowanie prawidłowego wdrażania rozpatrywanego ustawodawstwa oraz na wzbogacenie, zmianę lub dostosowanie danego aktu ustawodawczego na podstawie wiedzy naukowej, obserwacji w terenie lub konsultacji z partnerami społecznymi. Tymczasem liczne przykłady z ostatniego okresu wykazują, że wspomniane klauzule przeglądowe nie zawsze są opracowywane w taki sposób, aby Komisja i państwa członkowskie mogły przeprowadzać zintegrowaną analizę wpływu danych aktów ustawodawczych. Ponadto Europejski Trybunał Obrachunkowy podkreśla, że treść klauzul przeglądowych nie zawsze jest jasna, w szczególności w odniesieniu do identyfikowania wymaganych wyników oraz określenia, kiedy należy przeprowadzić przegląd ex post (10). |
3.3. |
Wprowadzenie „zasady innowacji” |
3.3.1. |
Zasada ta, po raz pierwszy wprowadzona w listopadzie 2014 r. z inicjatywy European Risk Forum i zatwierdzona przez Radę w 2016 r., w czasie prezydencji niderlandzkiej, wprowadza wymóg kompatybilności każdego nowego wniosku ustawodawczego pod względem jego oddziaływania (pozytywnego) na innowację w celu tworzenia prawodawstwa nieulegającego dezaktualizacji (future proof legislation). |
3.3.2. |
Od tamtego momentu promotorzy tej „zasady” dążą do włączenia jej do dorobku ustawodawczego UE. W 2019 r. „zasada innowacji” pojawiła się jakby mimochodem w programie „Horyzont Europa” (2021–2027) w postaci motywu. |
3.3.3. |
Należy jednak stwierdzić, że kształt „zasady innowacji” jest szczególnie nieokreślony:
Z empirycznego punktu widzenia badania akademickie wykazują, że regulacje nie szkodzą innowacjom. Wręcz przeciwnie: „okazuje się, że regulacje działają raczej korzystnie na innowacje i wpływ ten jest tym bardziej widoczny, im bliżej dany sektor znajduje się granicy technologicznej” (11). W wyroku w sprawie T-521/14 (Szwecja przeciwko Komisji Europejskiej) Trybunał Sprawiedliwości UE potwierdził pierwszeństwo kryteriów naukowych przed wszystkimi subiektywnymi ocenami obowiązków nałożonych na ustawodawcę europejskiego w imię innowacji lub innych imperatywów. |
3.3.4. |
Komitet wnosi o to, by przedstawione powyżej uwagi zostały należycie uwzględnione w komunikacie na temat „zasady innowacji” zapowiedzianym przez Komisję w dokumencie „Przemysł 2030” (12). |
3.3.5. |
EKES uważa, że stosowne byłoby przedstawienie przez niego opinii z inicjatywy własnej w sprawie „zasady innowacji”, a w szczególności jej zgodności z zasadą ostrożności. |
3.4. |
Konsultacje publiczne |
3.4.1. |
Pomimo tych rzeczywistych starań procedura konsultacji wykazuje liczne odstręczające braki:
|
3.5. |
Ograniczenie zbędnych obciążeń regulacyjnych |
3.5.1. |
W listopadzie 2018 r. Komisja opublikowała sprawozdanie roczne na temat obciążeń w 2018 r. (14), w którym prezentuje przegląd starań na rzecz uproszczenia podejmowanych przez UE.
Wbrew szumnym zapowiedziom w sprawozdaniu zgromadzono środki, które wymagają uściślenia, i rezultaty zależne w większym stopniu od postępów gospodarki cyfrowej niż od zwalczania obciążeń administracyjnych (przykładowo: rozporządzenie w sprawie kontroli rybołówstwa i pakiet ustawodawczy w sprawie prawa spółek). |
3.5.2. |
Część raportu OECD dotyczącego poprawy ustawodawstwa w 2019 r. (15) także poświęcono rozważaniom na ten temat. OECD wydaje się nawoływać do częściowego zniesienia wspólnotowego dorobku prawnego i arsenału ustawodawczego państw członkowskich z zamiarem zmniejszenia obciążenia i kosztów regulacji, nie odpowiadając jednak na początkowe pytanie o to, jak daleki zasięg ma mieć ograniczenie kosztów i od którego momentu systemy zabezpieczenia (społecznego, środowiskowego i terytorialnego) mogą być zagrożone. |
3.5.3. |
Platforma REFIT została utworzona w maju 2015 r. w celu umożliwienia władzom publicznym, obywatelom i zainteresowanym stronom wnoszenia wkładu w poprawę prawodawstwa europejskiego. Zdaniem Komitetu pewne kwestie kładą się cieniem na ten obraz:
|
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Przewodniczący
Luca JAHIER
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Zob. pkt 1.1, Dz.U. C 434 z 15.12.2017, s. 11.
(2) Zob. pkt 1.4, Dz.U. C 81 z 2.3.2018, s. 81.
(3) Dz.U. C 434 z 15.12.2017, s. 11.
(4) Dz.U. C 303 z 19.8.2016, s. 45, pkt 1.9.
(5) Dz.U. C 303 z 19.8.2016, s. 45, pkt 1.11.
(6) „Better regulation Toolbox”, Komisja Europejska, SWD(2017) 350 final, 7 lipca 2017 r.
(7) Źródło: dane statystyczne aktów ustawodawczych – EUR-Lex (https://eur-lex.europa.eu/statistics/legislative-acts-statistics.html).
(8) Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 145.
(9) Porozumienie międzyinstytucjonalne w sprawie lepszego stanowienia prawa, 13 kwietnia 2016 r. (Dz.U. L 123 z 12.5.2016, s. 1).
(10) Europejski Trybunał Obrachunkowy: „Przegląd ex post ustawodawstwa UE – system dobrze ugruntowany, lecz niekompletny” (2018 r.).
(11) Lilas Demmou, Bruno Amable, Ivan Ledezma, „L’impact de la réglementation sur l’innovation: une analyse des performances selon la proximité à la frontière technologique” [Oddziaływanie regulacji na innowacje: analiza wyników w zależności od bliskości granicy technologicznej], Economie et prévision, 2013, s. 11. Dostępna pod adresem: https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-01614139.
(12) Strona 21.
(13) SWD(2019) 156 final towarzyszący komunikatowi Komisji „Taking stock of the Commission’s Better regulation Agenda” [Podsumowanie programu Komisji dot. lepszego stanowienia prawa], 15 kwietnia 2019 r.
(14) „The European Union’s efforts to simplify legislation” [Starania podejmowane przez Unię Europejską na rzecz uproszczenia przepisów], listopad 2018 r.
(15) Raport OECD (2019) „Better regulation Practices across the European Union” [Praktyki z zakresu lepszego stanowienia prawa w całej Unii Europejskiej].
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/78 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 715/2007 w sprawie homologacji typu pojazdów silnikowych w odniesieniu do emisji zanieczyszczeń pochodzących z lekkich pojazdów pasażerskich i użytkowych (Euro 5 i Euro 6) oraz w sprawie dostępu do informacji dotyczących naprawy i utrzymania pojazdów”
[COM(2019) 208 final – 2019/0101 (COD)]
(2020/C 14/11)
Samodzielny sprawozdawca: Jorge PEGADO LIZ
Wniosek o konsultację |
Parlament Europejski, 15.7.2019 Rada, 24.6.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 114 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji |
Data przyjęcia przez sekcję |
3.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
107/1/1 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
EKES odnotowuje, że miasta: Paryż, Bruksela i Madryt zaskarżyły do Sądu rozporządzenie Komisji (UE) 2016/646 (1), co doprowadziło do uchylenia w części tego rozporządzenia przez Sąd 13 grudnia 2018 r. |
1.2. |
EKES zauważa, że Sąd dał Komisji wystarczająco dużo czasu na skorygowanie domniemanych nieprawidłowości w rozporządzeniu bez uszczerbku dla normalnego funkcjonowania rynku – aż do lutego 2020 r., niezależnie od wniesionego przez Komisję odwołania. |
1.3. |
EKES przypomina o rozmiarach Dieselgate, o czym wspomniał już w różnych opiniach, i ubolewa, że Komisja nie była w stanie przewidzieć wydarzeń i nie wdrożyła od samego początku skutecznych środków. |
1.4. |
Nie umyka również uwadze, że mimo apeli ponawianych od ponad 20 lat przez EKES Unia nie mogła (lub nie chciała) wprowadzić skutecznego mechanizmu roszczeń zbiorowych w celu stawienia czoła takim sytuacjom jak obecna. |
1.5. |
EKES uważa, że rozwiązanie zawarte w obecnym wniosku nie może się ograniczać do rozstrzygnięcia kwestii formalnej, lecz musi dać rzeczywistą satysfakcję stronom skarżącym. |
1.6. |
Komitet ma wątpliwości, czy wniosek, przyznając uprawnienia Komisji w zakresie wydawania aktów delegowanych na zasadach w nim określonych, nie stawia pod znakiem zapytania nie tylko skuteczności prawodawstwa, ale również intencji ustawodawcy w momencie tworzenia tych aktów delegowanych. W świetle najnowszego porozumienia międzyinstytucjonalnego EKES sądzi, że powinien dokonać przeglądu swoich opinii w sprawie aktów pochodnych w nowej opinii z inicjatywy własnej. |
1.7. |
EKES ma również nadzieję, że Komisja zadba o to, aby rozporządzenia (UE) 2017/1154 (2) (3. pakiet) i (UE) 2018/1832 (3) (4. pakiet) nie były objęte tą samą procedurą, którą ustanawia się obecnie. |
1.8. |
Biorąc pod uwagę liczbę środków ustawodawczych przyjętych w tej dziedzinie (ok. 100), EKES zwraca się do Komisji, by zgodnie z zasadami programu lepszego stanowienia prawa rozważyła możliwość/potrzebę stworzenia zestawienia lub dokonania ujednolicenia w tym obszarze. |
1.9. |
Komitet apeluje też do Komisji, by rozważyła jego szczegółowe propozycje przedstawione z myślą o przyspieszeniu procedur i zwiększeniu pewności prawa. |
2. Skandal Dieselgate i dochodzenie roszczeń zbiorowych konsumentów
2.1. |
We wrześniu 2015 r. podano do publicznej wiadomości, że Grupa VW produkowała i sprzedawała pojazdy, do których wprowadziła aplikację informatyczną manipulującą testami laboratoryjnymi mającymi kontrolować emisje z pojazdów mechanicznych (4). |
2.2. |
Volkswagen oszukał tym samym miliony konsumentów na całym świecie, którzy kupili te samochody, wierząc, że spełniają one określone przez prawo limity emisji zanieczyszczeń i mają bardziej zrównoważony wpływ na środowisko i zużycie paliwa. Spowodował także poważne szkody dla zdrowia konsumentów i ogólnie środowiska naturalnego. |
2.3. |
Stwierdzono, że w wyniku manipulacji VW i w świetle wymogów dotyczących testów laboratoryjnych różnica między wartościami emisji w warunkach testowych a emisjami w rzeczywistości odpowiadała wzrostowi o 10 do 40 razy w odniesieniu do tlenku azotu. |
2.4. |
Firma przyznała, że oprogramowanie zostało zainstalowane w ok. 11 mln samochodów z silnikami Diesla na całym świecie. W wyniku tego skandalu Komisja Europejska i niektóre państwa członkowskie wszczęły postępowania o charakterze administracyjnym i karnym w celu ukarania Volkswagena za jego działania. |
2.5. |
EKES przypomina, że miliony konsumentów nie otrzymały odpowiedniego odszkodowania za poniesione straty. Nie ma również informacji na temat skutków akcji kontrolnych przeprowadzanych przez władze państw członkowskich ani na temat procedur wycofania samochodów przez VW, w tym w odniesieniu do skutków, jakie przywrócenie zgodności będzie miało dla ewentualnych późniejszych wyników pojazdów. |
2.6. |
Różnorakie organizacje ochrony konsumentów i środowiska na poziomie europejskim skorzystały z mechanizmów dochodzenia roszczeń zbiorowych i wszczęły postępowanie przeciwko Volkswagenowi i Seatowi, lecz jedynie na szczeblu krajowym i przy wykorzystaniu rozbieżnych procedur sądowych. |
2.7. |
Bez względu na te działania wielu konsumentów być może nigdy nie otrzyma rekompensaty za poniesione straty, gdyż nie istnieje europejski mechanizm dochodzenia roszczeń zbiorowych. Ponadto niedawny wniosek Komisji dotyczący dyrektywy w sprawie powództw przedstawicielskich w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów (5) w niewystarczającym stopniu odpowiada na potrzebę skutecznej rekompensaty dla konsumentów. Tymczasem w tym konkretnym przypadku miałoby to fundamentalne znaczenie, gdyż pozwoliłoby na powetowanie strat poniesionych przez konsumentów, którzy z braku odpowiedniego mechanizmu są całkowicie zależni od środków i decyzji podejmowanych w państwach członkowskich. Należy zatem mieć nadzieję, że trwające obecnie negocjacje z PE i Radą zakończą się wkrótce sukcesem i doprowadzą do zmiany wniosku. |
3. Środki Komisji Europejskiej i opinie EKES-u
3.1. |
W obliczu skandalu instytucje UE próbowały zaradzić tej sytuacji, naprawić ją i położyć jej kres (6). |
3.2. |
W następstwie prac komisji śledczej PE ds. pomiarów emisji w sektorze motoryzacyjnym (EMIS), które trwały od 17 grudnia 2015 r. do 2 marca 2017 r. (7), wśród najbardziej znanych środków przyjętych przez Komisję zwraca się uwagę na procedurę badania RDE (emisje w rzeczywistych warunkach jazdy) (8), ustanowioną i opracowaną na mocy rozporządzeń Komisji (UE) 2016/427 (9) (1. pakiet), (UE) 2016/646 (10) (2. pakiet) , (UE) 2017/1154 (11) (3. pakiet) i (UE) 2018/1832 (12) (4. pakiet). |
3.3. |
EKES miał możliwość – szczególnie od 2006 r. – wypowiedzenia się na temat emisji gazów, w tym pyłu zawieszonego (PM), tlenków azotu (NOx), tlenku węgla (CO) i węglowodorów (HC). Podkreślił pewne braki w kolejno proponowanych systemach oraz zalecił bardziej wiarygodne środki pomiaru (13). |
3.4. |
Niemniej jeśli chodzi o rozporządzenia wspomniane w punkcie 3.2, EKES nie został poproszony o sporządzenie opinii, gdyż nie jest to obligatoryjne dla aktów o takim charakterze, przyjmowanych przez Komisję na podstawie art. 296 i 297 TFUE (odwrotnie niż np. w przypadku art. 38, 46, 95, 113, 115, 164, 166, 169, 177, 182, 188, 192, 194, 203, 336 oraz szczególnie art. 304 TFUE). |
3.5. |
Jednak 26 czerwca 2016 r. miasto Paryż (sprawa T-339/16), 29 czerwca 2016 r. miasto Bruksela (sprawa T-352/16) i 19 lipca 2016 r. miasto Madryt (sprawa T-391/16) wniosły na podstawie art. 263 TFUE sprawę przeciwko Komisji, żądając unieważnienia rozporządzenia (UE) 2016/646 zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 692/2008 w odniesieniu do emisji zanieczyszczeń pochodzących z lekkich pojazdów pasażerskich i użytkowych (Euro 6), ponieważ ich zdaniem doszło do: sytuacji braku kompetencji w związku z niewłaściwym zastosowaniem przez Komisję procedury regulacyjnej połączonej z kontrolą zamiast zwykłej procedury ustawodawczej; pogwałcenia istotnego wymogu formalnego poprzez zmianę zasadniczego elementu aktu podstawowego i tym samym nieprzestrzeganie wymogów przewidzianych do jego przyjęcia; pogwałcenia przepisów prawa pierwotnego i prawa wtórnego oraz ogólnych zasad prawnych UE (art. 3, 11, 114 ust. 3 i 191 TFUE i art. 35 i 37 Karty praw podstawowych, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE (14), art. 4 rozporządzenia (WE) nr 715/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (15) oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 692/2008 (16)); a także do nadużycia uprawnień wobec faktu, że zamysł Komisji polegający na zwiększeniu limitu emisji NOx nie jest zgodny z postanowieniami prawa UE ani z celami deklarowanymi przez samą Komisję oraz nie odpowiada prawu wspólnotowemu. |
3.6. |
W wyroku z dnia 13 grudnia 2018 r. Sąd postanowił połączyć trzy sprawy i podjąć następujące działania:
|
4. Wniosek Komisji
4.1. Uzasadnienie i podstawy wniosku
4.1.1. |
W maju 2017 r. Komisja Europejska przedstawiła szereg środków mających na celu modernizację europejskiego transportu i mobilności, obejmujących m.in. zmniejszenie emisji CO2, zanieczyszczenia powietrza i zatorów komunikacyjnych, a także zniesienie obciążeń biurokratycznych spoczywających na przedsiębiorstwach. |
4.1.2. |
Już w 2007 r. przyjęto rozporządzenie (WE) nr 715/2007 ustanawiające przepisy dotyczące homologacji typu pojazdów silnikowych w odniesieniu do emisji zanieczyszczeń pochodzących z lekkich pojazdów pasażerskich i użytkowych (Euro 5 i Euro 6). Nowe pojazdy lekkie musiały spełniać określone limity emisji. |
4.1.3. |
W wyniku afery Dieselgate Komisja przeprowadziła szczegółową analizę procedur badawczych i wymogów dotyczących homologacji typu oraz stwierdziła, że poziom emisji pochodzących z rzeczywistego ruchu drogowego pojazdów Euro 5 i Euro 6 znacznie przekracza wartości emisji zmierzone w określonym w przepisach nowym europejskim cyklu jezdnym, w szczególności w odniesieniu do emisji NOx z pojazdów napędzanych olejem napędowym. |
4.1.4. |
Komisja uznała za konieczne ustalenie ilościowych wymogów RDE w celu ograniczenia emisji spalin we wszystkich normalnych warunkach użytkowania zgodnie z dopuszczalnymi poziomami emisji ustanowionymi w rozporządzeniu (WE) nr 715/2007, co doprowadziło do przyjęcia rozporządzenia (UE) 2016/646 zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 692/2008 i zmiany w drodze procedury komitetowej wartości współczynników zgodności wynikających ze średnich emisji mierzonych w badaniach. |
4.1.5. |
Zmiana ta, odpowiadająca drugiemu etapowi procedury RDE, wprowadziła wymóg obowiązkowych pomiarów emisji NOx dla nowych typów pojazdów od września 2017 r. i dla wszystkich pojazdów od września 2019 r., co zostało przyjęte przez PE i Radę (17). |
4.1.6. |
W grudniu 2018 r., po wniesieniu sprawy przez Paryż, Madryt i Brukselę, Sąd stwierdził nieważność niektórych przepisów rozporządzenia (UE) 2016/646, m.in. ze względu na to, że tzw. „współczynniki zgodności”nie powinny były zostać przyjęte w ramach procedury komitetowej, lecz zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą. Unieważnienie miało charakter cząstkowy i nie miało wpływu na nadal obowiązującą procedurę testowania pojazdów w rzeczywistych warunkach jazdy. |
4.1.7. |
Jednakże Sąd odłożył do lutego 2020 r. wejście w życie tego cząstkowego stwierdzenia nieważności, aby umożliwić Komisji wykonanie wyroku. |
4.2. Treść i cel wniosku
4.2.1. |
Aby uniknąć nadmiernych obciążeń dla producentów, którzy już zaprojektowali swoje pojazdy w ramach przyjętej wcześniej procedury RDE, Komisja przedstawiła obecny wniosek ustawodawczy, którego celem jest:
|
4.2.2. |
Komisja argumentuje, że Sąd w wyroku stwierdzającym nieważność nie kwestionował technicznej zasadności czynników zgodności. W związku z tym i z uwagi na fakt, że nadal występuje rozbieżność między wartościami emisji mierzonymi w rzeczywistych warunkach jazdy a testami w laboratorium, proponuje się współczynniki zgodności i tym samym zmienia rozporządzenie (WE) nr 715/2007. |
4.2.3. |
Kryteria zgodności należy wprowadzić w dwóch etapach: na pierwszym etapie zastosowanie powinien mieć tymczasowy współczynnik zgodności, na drugim zaś należy stosować jedynie ostateczny współczynnik zgodności. Komisja powinna dokonywać przeglądu ostatecznych współczynników zgodności w świetle postępu technicznego. |
4.2.4. |
Ponadto Komisja posiada uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do szczegółowych przepisów dotyczących szczególnych procedur, testów i wymogów dotyczących homologacji typu. Przekazanie obejmuje także uzupełnienie rozporządzenia (WE) nr 715/2007 o takie zmienione przepisy, jak również cykle badań stosowanych do pomiaru emisji. Wniosek przewiduje również możliwość zmiany rozporządzenia w celu dokonania obniżenia ostatecznych współczynników zgodności oraz ponownego ustalenia wartości dopuszczalnych masy cząstek stałych i wprowadzenia wartości dopuszczalnych liczby cząstek stałych. |
4.2.5. |
Producenci muszą wykazać, że wszystkie nowe pojazdy sprzedawane, rejestrowane lub wprowadzane do obrotu w Unii Europejskiej są zgodne z ustalonymi limitami. |
4.2.6. |
Jeszcze przed złożeniem wniosku Komisja odwołała się od decyzji Sądu do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, uznając, że poprzednie rozporządzenie nie miało wpływu na istotne elementy, a mianowicie na określone współczynniki zgodności, lecz jedynie na kryterium ich pomiaru. |
5. Uwagi ogólne
5.1. |
Rola i kompetencje EKES-u nie upoważniają go do ingerowania w prawny spór między instytucjami UE, zwłaszcza gdy sprawa jest przedmiotem postępowania przed TSUE. Niemniej zadaniem Komitetu jest przedstawienie uwag na temat ram wybranych dla wniosku Komisji i tego, w jakim stopniu gwarantuje on wypełnienie wyznaczonych celów. |
5.2. |
Prawdą jest, że omawiany wniosek koryguje wady formalne w zakresie braku kompetencji i w zakresie naruszenia różnych przepisów prawa pierwotnego spowodowane niewłaściwym zastosowaniem niezgodnego z prawem postępowania. |
5.3. |
Jeśli chodzi o aspekty merytoryczne, EKES ma wątpliwości, czy rozwiązanie polegające na powierzeniu Komisji uprawnień do przyjmowania aktów delegowanych w dziedzinach, w których Sąd uznał, że jedynie prawodawca może zmienić istotne elementy – elementy, które Komisja wydaje się chcieć przejąć dla siebie – jest zgodne z prawnie określonym celem aktów delegowanych, o czym już EKES wspominał w swoich opiniach w sprawie aktów delegowanych (18). |
5.4. |
EKES z zadowoleniem przyjmuje utrzymanie w mocy tymczasowych wymogów dotyczących wdrożenia wniosku, które nadal obejmują nowe typy pojazdów od 1 września 2017 r. i mają zastosowanie do nowych pojazdów od 1 września 2019 r. |
5.5. |
Niemniej kwestionuje skuteczność prawną środków z uwagi na brak pewności w odniesieniu do tej procedury ustawodawczej. Może to podważyć wejście w życie tego środka we wrześniu. Nie należy także zapominać o pytaniach związanych z jego mocą wsteczną. |
5.6. |
Sytuacja jeszcze bardziej się komplikuje z uwagi na odroczenie na czas nieokreślony ostatecznej decyzji w sprawie wniesionej do Sądu. Można także zakwestionować konieczność przyjęcia obecnego wniosku, niezależnie od tego, czy decyzja TSUE będzie korzystna dla Komisji czy nie. |
5.7. |
Jedynym uzasadnieniem wniosku jest próba zapewnienia bezpieczeństwa i pewności prawa producentom, którzy tym samym będą mogli ewentualnie kontynuować wytwarzanie pojazdów. Nie eliminuje to jednak skutków, jakie decyzja TSUE mogłaby mieć dla czasu obowiązywania wniosku, co negatywnie wpływa na zamówienia i na zaopatrzenie w części. |
5.8. |
W każdym razie EKES podkreśla, że badania RDE opublikowane już na oficjalnych stronach (19) muszą być dostępne dla konsumentów, tak by mogli oni łączyć te informacje z informacjami na temat efektywności środowiskowej pojazdów wynikającej z dyrektywy 1999/94/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (20). Włączenie tych informacji mogłoby pomóc konsumentom w dokonywaniu wyborów w zależności od wpływu nabywanych pojazdów na środowisko. |
5.9. |
EKES oczekuje również, że Komisja będzie w stanie zapewnić zgodność wniosku z różnymi aktami w sprawie RDE, biorąc pod uwagę, że odnosi się on do drugiego pakietu, a zatem nie kwestionuje dwóch kolejnych aktów prawnych, które obejmują uwzględnianie liczby cząstek stałych w badaniach, udoskonalenie metod badań (3. akt RDE) oraz możliwość przeprowadzania niezależnych badań przez podmioty trzecie w zakresie kontroli pojazdów już dopuszczonych do ruchu (4. akt RDE). |
5.10. |
Bez uszczerbku dla szczególnego charakteru wniosku EKES wzywa Komisję do uwzględnienia praktyk stosowanych w krajach poza obszarem europejskim, w szczególności doświadczenia USA przede wszystkim w odniesieniu do kryteriów zgodności i kar za nieprzestrzeganie przepisów przez producentów (21). |
5.11. |
Komitet uznaje, że skandal związany z aferą Dieselgate nie tylko uwidocznił szereg wad w zakresie emisji NOx, ale pokazał również, że miliony konsumentów nabyły pojazdy, które nie są zgodne z przekazanymi informacjami, a zdecydowana większość konsumentów nie otrzymała jeszcze indywidualnych rekompensat za poniesione szkody. |
5.12. |
Komisja powinna zapewnić pełną rekompensatę za straty poniesione przez wszystkie poszkodowane strony lub co najmniej wprowadzić europejski mechanizm dochodzenia roszczeń zbiorowych, który musi być skuteczny, użyteczny i szybki oraz musi obejmować rekompensatę dla konsumentów za szkody związane ze stanem środowiska, co nie ma miejsca w przypadku mechanizmu przewidzianego we wniosku dotyczącym dyrektywy w sprawie powództw przedstawicielskich. |
6. Uwagi szczegółowe
6.1. Art. 1 ust. 3
6.1.1. |
EKES uważa, że współczynniki zgodności określone w załączniku I tabela 2a mogą nadal być za mało ambitne, aby zapewnić zmniejszenie emisji NOx, biorąc pod uwagę dowody naukowe i fakt, że zaproponowane w 2018 r. współczynniki są dziś dość konserwatywne. |
6.1.2. |
Podkreśla ponadto, jak ważne jest, by współczynniki te były oceniane regularnie, nie rzadziej niż co roku, tak aby uwzględnić rozwój technologiczny. |
6.2. Art. 1 ust. 4
6.2.1. |
Komitet zgadza się z treścią artykułu: „Części mające potencjalny wpływ na emisję zanieczyszczeń są tak zaprojektowane, zbudowane i zamontowane, aby pojazd w trakcie normalnego użytkowania był zgodny z wymogami niniejszego rozporządzenia”, jednak podkreśla, że informacje te muszą być udostępniane konsumentom w momencie zakupu oraz obowiązkowo monitorowane przez organy administracyjne. |
6.2.2. |
EKES zaleca, by definicja terminu „normalne użytkowanie”została uzgodniona prawnie, a nie subiektywnie przez Komisję, zważywszy na fakt, że chodzi tu o wymóg zgodności, oraz w celu uniknięcia niepewności co do interpretacji tego terminu (22). |
6.3. Art. 1 ust. 5
6.3.1. |
EKES uważa, że sześciomiesięczny termin na dostarczenie przez producenta informacji dotyczących zgodności wydaje się zbyt długi, biorąc pod uwagę ochronę środowiska naturalnego w tym sektorze, i w związku z tym sugeruje, by nie przekraczał on 3 miesięcy. |
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Dz.U. L 109 z 26.4.2016, s. 1.
(2) Dz.U. L 175 z 7.7.2017, s. 708.
(3) Dz.U. L 301 z 27.11.2018, s. 1.
(4) Próby te zostały przeprowadzone przez amerykańską Agencję Ochrony Środowiska i doprowadziły do przyznania przez VW, że w pojazdach zainstalowano urządzenie manipulujące, które wykrywało za pomocą specjalnego oprogramowania komputerowego, kiedy pojazd będzie testowany pod kątem emisji zanieczyszczeń.
(5) COM(2018) 184 final – 2018/0089 (COD); opinia EKES-u: Dz.U, C 440 z 6.12.2018, s. 66.
(6) Zob. wykaz środków legislacyjnych: https://ec.europa.eu/growth/sectors/automotive/legislation/motor-vehicles-trailers_pl.
(7) Sprawozdanie PE A8-0049/2017, w którym stwierdzono, że „Komisja nie wykazała woli politycznej i wystarczającej woli podjęcia działań zależnie od stopnia wysokich emisji NOx oraz priorytetowego potraktowania kwestii ochrony zdrowia publicznego w tejże dziedzinie”, a w szczególności „nie wykorzystała wszystkich możliwych środków, którymi dysponuje, na poziomie Komitetu Technicznego ds. Pojazdów Silnikowych i grupy roboczej ds. emisji zanieczyszczeń z lekkich pojazdów dostawczych lub osobowych, aby przyspieszyć proces podejmowania decyzji i zapewnić terminowe dostosowanie testów homologacji typu w celu uwzględnienia rzeczywistych warunków użytkowania zgodnie z wymogami art. 14 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 715/2007”.
(8) Procedura ta ma na celu lepsze odzwierciedlenie faktycznych emisji i zmniejszenie rozbieżności między emisjami mierzonymi w rzeczywistych warunkach jazdy a poziomem emisji w laboratorium; do pomiaru emisji w rzeczywistych warunkach jazdy wykorzystuje się przenośne pokładowe analizatory emisji.
(9) Dz.U. L 82 z 31.3.2016, s. 1.
(10) Dz.U. L 109 z 26.4.2016, s. 1.
(11) Dz.U. L 175 z 7.7.2017, s. 708.
(12) Dz.U. L 301 z 27.11.2018, s. 1.
(13) Zob. zwłaszcza Dz.U. C 311 z 12.9.2014, s. 55; Dz.U. C 251 z 31.7.2015, s. 31; Dz.U. C 227 z 28.6.2018, s. 52; Dz.U. C 367 z 10.10.2018, s. 32 i Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 95.
(14) Dz.U. L 152 z 11.6.2008. s. 1.
(15) Dz.U. L 171 z 29.6.2007, s. 1.
(16) Dz.U. L 199 z 28.7.2008, s. 1.
(17) Zob. dokument analityczny Trybunału Obrachunkowego z lutego 2019 „Działania podjęte przez UE w odpowiedzi na aferę Dieselgate”, https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/BRP_Vehicle_emissions/BRP_Vehicle_emissions_PL.pdf.
(18) Dz.U. C 67 z 6.3.2014, s. 104; Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 145; Dz.U. C 288 z 31.8.2017, s. 29; Dz.U. C 345 z 13.10.2017, s. 67.
(19) Zob. https://www.acea.be/publications/article/access-to-euro-6-rde-monitoring-data.
(20) Dz.U. L 12 z 18.1.2000, s. 16.
(21) Obecnie art. 85 nowego rozporządzenia (UE) 2018/858 pozwala Komisji nałożyć na producentów grzywny w wysokości do 30 tys. EUR na pojazd.
(22) Zob. odpowiedź komisarz Elżbiety Bieńkowskiej na pytanie poselskie (pytanie nr P-006693-16): http://www.europarl.europa.eu/doceo/document/P-8-2016-006693-ASW_EN.html.
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/84 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 2012/2002 w celu zapewnienia pomocy finansowej państwom członkowskim na pokrycie kosztów poważnego obciążenia finansowego powstałego wskutek wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii bez zawarcia umowy”
(COM(2019) 399 final – 2019/0183 (COD))
(2020/C 14/12)
Sprawozdawca generalny: Ioannis VARDAKASTANIS
Wniosek o konsultację |
Rada Unii Europejskiej, 13.9.2019 Parlament Europejski, 16.9.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 175 akapit trzeci i art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej |
Decyzja Prezydium |
24.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
144/0/6 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
EKES uważa, że zasady solidarności i pomocniczości mają zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania Unii Europejskiej. W związku z tym ważne jest, aby w przypadku wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE bez porozumienia w dniu 31 października wszystkie państwa członkowskie wykazały się jednością i wspólnie stawiły czoła skutkom i wyzwaniom związanym z tą decyzją. |
1.2. |
EKES rozumie, że wniosek jest częścią pakietu środków awaryjnych na wypadek wystąpienia Zjednoczonego Królestwa bez umowy, który to pakiet został przyjęty przez Komisję 4 września 2019 r. w następstwie apelu Rady Europejskiej o zbadanie wszystkich możliwości wykorzystania istniejących funduszy w celu zmniejszenia potencjalnych obciążeń finansowych państw członkowskich. |
1.3. |
EKES zgadza się z dodaniem do rozporządzenia ustanawiającego Fundusz Solidarności Unii Europejskiej pojęcia „poważne klęski” obejmującego klęski żywiołowe oraz sytuacje, podczas których państwo członkowskie doświadcza poważnego obciążenia finansowego będącego bezpośrednią konsekwencją wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii bez umowy, pod warunkiem że będzie to jednorazowa pomoc do 2020 r. |
1.4. |
EKES proponuje, by Komisja rozważyła stworzenie unijnego instrumentu umożliwiającego stawienie czoła takim sytuacjom politycznym i kryzysom w przyszłości. Jeżeli jednak taki nowy instrument zostałby wprowadzony, powinien być stosowany wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach i formalnie zatwierdzany w każdym indywidualnym przypadku. Należy jasno określić szczególne warunki, w jakich można przyznać rekompensatę. |
1.5. |
EKES jest przekonany, że Komisja powinna podjąć wszelkie niezbędne kroki w celu dopilnowania, by rozszerzenie zakresu nie doprowadziło do powstania zagrożenia dla zdolności Funduszu Solidarności Unii Europejskiej (FSUE) do reagowania na nieprzewidziane zdarzenia związane z klęskami żywiołowymi. |
1.6. |
Komitet uważa, że przewidziana data 30 kwietnia 2020 r. jest dość odległa i w związku z tym wzywa Komisję do przyspieszenia procedury podejmowania decyzji w sprawie uruchomienia funduszy w przypadku wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE bez umowy. |
1.7. |
EKES z zadowoleniem przyjmuje wzrost środków na płatności zaliczkowe z obecnego poziomu 10 % przewidywanej kwoty do 25 %, ale zaznacza że potrzebne są dalsze działania, by zapewnić szybką i skuteczną reakcję. |
1.8. |
EKES uważa, że Komisja powinna zwrócić szczególną uwagę na małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), ponieważ są one najbardziej narażone na wyzwania związane z brexitem. |
2. Uwagi ogólne
2.1. |
Fundusz Solidarności Unii Europejskiej utworzono w 2002 r., aby wspierać państwa członkowskie UE i kraje przystępujące w razie poważnych klęsk spowodowanych zjawiskami naturalnymi, takimi jak powodzie, sztormy, trzęsienia ziemi, erupcje wulkanów, pożary lasów lub susze. Środki z Funduszu mogą zostać uruchomione na wniosek poszkodowanego państwa, o ile skala klęski uzasadnia interwencję na szczeblu europejskim. |
2.2. |
EKES zgadza się, że FSUE stanowi namacalny dowód solidarności UE, w ramach której państwa członkowskie wykazują się jednością i zgadzają się wspierać siebie nawzajem, udostępniając dodatkowe środki finansowe z budżetu UE. |
2.3. |
Od 1 listopada 2019 r. Zjednoczone Królestwo będzie państwem trzecim, jeżeli nie ratyfikuje umowy o wystąpieniu do dnia 31 października 2019 r. lub nie złoży wniosku o trzecie przedłużenie, który Rada Europejska (art. 50) musi jednomyślnie zatwierdzić. |
2.4. |
Z chwilą wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE bez zawarcia umowy całe unijne prawo pierwotne i wtórne przestanie mieć zastosowanie do tego kraju. Nie będzie okresu przejściowego, który przewidziano w umowie o wystąpieniu. Taka sytuacja spowoduje poważne szkody, które odczują obywatele, przedsiębiorstwa i służby publiczne, a także będzie miała poważne skutki gospodarcze i finansowe. |
2.5. |
EKES jest zdania, że mimo że brexit bez porozumienia to jednorazowe wydarzenie, jego szkodliwe skutki mogłyby stanowić poważną klęskę. Choć trudno jest dokładnie oszacować te skutki, wystąpienie bez umowy istotnie wpłynie na gospodarkę, rynek pracy i finanse publiczne, szczególnie w krótkim okresie. Ponadto można założyć, że niektóre sektory i obszary oraz niektóre państwa członkowskie mogą zostać dotknięte skutkami tego wydarzenia w większym stopniu niż inne. Zdaniem Komitetu w celu złagodzenia tych skutków uzasadnione byłoby powołanie się na zasadę solidarności i zasadę pomocniczości. |
2.6. |
W związku z tym EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący zmiany rozporządzenia Rady (WE) nr 2012/2002 z dnia 11 listopada 2002 r. ustanawiającego Fundusz Solidarności Unii Europejskiej (1) w celu poszerzenia jego zakresu, tak aby objąć określone rodzaje dodatkowych wydatków publicznych oraz rozszerzyć pojęcie „poważne klęski” z myślą o uwzględnieniu nie tylko klęsk żywiołowych, lecz także sytuacji, podczas których państwo członkowskie doświadcza poważnego obciążenia finansowego będącego bezpośrednią konsekwencją wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii bez umowy. Ponieważ jest to sytuacja jednorazowa, dostępne na ten cel środki muszą być ograniczone do połowy maksymalnej dostępnej kwoty na lata 2019–2020. |
3. Uwagi szczegółowe
3.1. |
EKES popiera FSUE od momentu przedstawienia propozycji jego utworzenia. Zachęcał już Komisję do wprowadzenia niezbędnych zmian, tak aby Fundusz stał się bardziej skutecznym mechanizmem wsparcia dla państw członkowskich, krajów kandydujących i krajów sąsiadujących w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej. |
3.2. |
Komitet zgadza się z rozszerzeniem zakresu rozporządzenia, lecz ostrzega, że musi mieć to charakter jednorazowy. Proponuje więc rozważenie stworzenia unijnego instrumentu umożliwiającego stawienie czoła takim sytuacjom politycznym i kryzysom w przyszłości. |
3.3. |
EKES jest zdania, że Komisja powinna podjąć wszelkie niezbędne kroki w celu dopilnowania, by rozszerzenie zakresu nie doprowadziło do powstania zagrożenia dla zdolności FSUE do reagowania na nieprzewidziane zdarzenia związane z klęskami żywiołowymi. |
3.4. |
EKES rozumie, że ustalenie progu obciążenia finansowego, które dane państwo członkowskie musi ponieść, by kwalifikować się do złożenia wniosku o pomoc, na 1,5 mld EUR w cenach z 2011 r. lub 0,3 % DNB służy temu, by o pomoc zwracały się te państwa członkowskie, które nie są w stanie same ponosić ciężaru finansowego („poważne obciążenie finansowe”). |
3.5. |
EKES zwraca się do Komisji o przedstawienie projektu wytycznych, które mają pomóc państwom członkowskim w obliczeniu poważnych obciążeń finansowych spowodowanych brexitem bez umowy. |
3.6. |
EKES wzywa Komisję do przyspieszenia procedury podejmowania decyzji w sprawie uruchomienia funduszy. Uważa, że przewidziana data 30 kwietnia 2020 r. jest dość odległa. |
3.7. |
Komitet sądzi, że wzrost środków na płatności zaliczkowe z obecnego poziomu 10 % przewidywanej kwoty do 25 % jest jednym ze sposobów na przyspieszenie procedury, ale zaznacza że potrzebne są dalsze działania, by zapewnić szybką i skuteczną reakcję. |
3.8. |
EKES wzywa do podjęcia kroków w celu dopilnowania, by po wprowadzeniu do Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji równoległej poprawki związanej z brexitem nie doszło do pokrywania się płatności z FSUE, ponieważ mogłoby to prowadzić do powielania środków finansowych. |
3.9. |
EKES jest zdania, że koszty gospodarcze związane z brexitem bez umowy będą szczególnie wysokie w wypadku sektorów najbliżej połączonych ze Zjednoczonym Królestwem. Może to np. dotyczyć eksporterów produktów rolno-spożywczych nastawionych na dostawy na rynek Zjednoczonego Królestwa, przedsiębiorstw rybackich uzależnionych od dostępu do wód Zjednoczonego Królestwa oraz przedsiębiorstw turystycznych w regionach, które cieszą się popularnością wśród turystów ze Zjednoczonego Królestwa. Należy zwrócić szczególną uwagę na te problemy i uruchomić odpowiednie środki na złagodzenie wspomnianych skutków. |
3.10. |
EKES uważa, że zorganizowane społeczeństwo obywatelskie powinno odgrywać istotną rolę w określaniu skutków brexitu bez umowy. Komisja powinna zachęcać państwa członkowskie do przeprowadzania konsultacji z właściwymi organizacjami podczas przygotowywania wniosków. |
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/87 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów »Skuteczniejsze podejmowanie decyzji w dziedzinie polityki społecznej: obszary, w których można wprowadzić na większą skalę głosowanie większością kwalifikowaną«”
(COM(2019) 186 final)
(2020/C 14/13)
Sprawozdawca: Christian BÄUMLER
Wniosek o konsultację |
Komisja Europejska, 3.6.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa |
Data przyjęcia przez sekcję |
10.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za / przeciw / wstrzymało się) |
83/32/1 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) podkreśla, że w czasach szybko zachodzących zmian bardzo ważne jest, by UE wraz z państwami członkowskimi była w stanie podejmować skuteczne i efektywne działania polityczne we wszystkich ważnych obszarach polityki, zgodnie z uznanymi kompetencjami. Podejście to powinno obejmować odpowiednią refleksję nad koniecznością działania na szczeblu europejskim z należytym uwzględnieniem zasady pomocniczości. |
1.2. |
EKES jest zdania, że duże zaangażowanie Parlamentu Europejskiego w procedurę ustawodawczą zgodnie z postanowieniami Traktatu jest ważne, zwłaszcza w dziedzinie polityki społecznej, gdyż kwestie dotyczące polityki społecznej mają wpływ na spójność społeczną oraz wysoce konkurencyjną społeczną gospodarkę rynkową, zgodnie z celami zapisanymi w Traktacie (art. 3 TUE). |
1.3. |
W związku z tym, że EKES we wcześniejszych opiniach (1) wyraził już poparcie dla zbadania wymogu jednomyślności w procesie decyzyjnym UE, co ostatnio powtórzył zwłaszcza odnośnie do polityki podatkowej (2), obecnie z zadowoleniem przyjmuje, że Komisja wspiera dyskusję na temat istniejących barier regulacyjnych i że poprzez swój komunikat rozpoczęła dyskusję na temat możliwości głosowania większością kwalifikowaną także w dziedzinie polityki społecznej. Jednocześnie EKES podkreśla, że zapisana w Traktatach rola UE w dziedzinie polityki społecznej polega na wspieraniu i uzupełnianiu działań państw członkowskich w obszarach określonych w art. 153 ust. 1 TFUE. Odzwierciedla to różnorodność krajowych systemów zabezpieczenia społecznego i tradycji i wskazuje na wiodącą rolę państw członkowskich w opracowywaniu i realizacji ich działań w dziedzinie polityki społecznej i rynków pracy. Procedura większości kwalifikowanej opiera się na kulturze kompromisu. |
1.4. |
Zdaniem EKES-u oczywiste jest, że także w przypadku gdy stosuje się instrument głosowania większością kwalifikowaną, UE podtrzymuje swoje zobowiązanie do przestrzegania zasady pomocniczości i w przypadku dziedzin, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, koncentruje się na tych ich obszarach, w których wspólne cele nie mogą zostać skuteczniej osiągnięte na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. To samo dotyczy zasady proporcjonalności, według której przedmiot i forma środków UE nie mogą wykraczać poza cele Traktatów. |
1.5. |
Art. 151 TFUE określa jako cel polityki społecznej „promowanie zatrudnienia, poprawę warunków życia i pracy […] z jednoczesnym zachowaniem postępu”. EKES podkreśla, że zgodnie z art. 153 ust. 2 TFUE cel ten jest realizowany za pomocą dyrektyw określających minimalne wymogi, z uwzględnieniem uwarunkowań krajowych i że wymogi te nie mogą utrudniać tworzenia i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Podkreśla ponadto, że zgodnie z art. 153 ust. 4 TFUE nie powinno się podważać prawa państw członkowskich do zobowiązania się do zapewnienia wyższego poziomu ochrony krajowej ani ograniczać prawa państw członkowskich do ustalania zasad ich systemów zabezpieczenia społecznego, niezależnie od obowiązującego w nich systemu podejmowania decyzji. |
1.6. |
EKES zaznacza, że porozumienia partnerów społecznych wdrożone na szczeblu UE wnoszą istotny wkład w rozwój wspólnotowego dorobku prawnego w zakresie polityki społecznej. W świetle debaty na temat ewentualnego przejścia od procedury jednomyślności do głosowania większością kwalifikowaną apeluje o to, by zagwarantować dalsze pełne zaangażowanie partnerów społecznych w tworzenie prawodawstwa w zakresie polityki społecznej oraz w kształtowanie tej polityki oraz by szanować ich autonomię w zakresie wdrażania i potencjalnej zmiany ich autonomicznych porozumień. |
1.7. |
EKES stwierdza, że obecnie w danym pojedynczym obszarze polityki decyzje podejmowane są albo jednomyślnie, albo większością kwalifikowaną. Prowadzi to do nierówności w opracowywaniu standardów społecznych i do luk w ochronie socjalnej. EKES popiera zatem pełne przejście do głosowania większością kwalifikowaną przynajmniej w zakresie przepisów dotyczących niedyskryminacji oraz zaleceń dotyczących zabezpieczenia społecznego i ochrony pracowników. |
1.8. |
EKES zwraca uwagę, że UE opracowała środki ochrony zagrożonych pracowników – takich jak na przykład kobiety w ciąży i osoby pracujące w niepełnym wymiarze czasu pracy – w sytuacji ustania zatrudnienia. Przemawia to za tym, by w całej Europie zagwarantować minimum jednolitych praw procesowych i ochronnych i przejść na głosowanie większością kwalifikowaną. |
1.9. |
EKES podkreśla, że reprezentacja interesów pracodawców i pracowników oraz zbiorowe nimi zarządzanie mają kluczowe znaczenie dla spójności społecznej, utrzymania i tworzenia dobrej jakości miejsc pracy i dla konkurencyjności przedsiębiorstw w UE. Z obiektywnych względów również w tym przypadku UE musi zbadać możliwość szerszego zastosowania procedury większości kwalifikowanej z myślą o przyszłym rozwoju partnerstwa społecznego. |
1.10. |
EKES zaleca przejście na głosowanie większością kwalifikowaną w odniesieniu do warunków zatrudnienia obywateli państw trzecich legalnie przebywających w UE, aby uniknąć nierównego traktowania i wzmocnić spójność społeczną. |
1.11. |
W kontekście bieżącej debaty dotyczącej przejścia na głosowanie większością kwalifikowaną EKES zgadza się z rozważaniami Komisji dotyczącymi wyboru ogólnej klauzuli pomostowej zapisanej w art. 48 ust. 7 TUE w przypadkach, kiedy stosuje się głosowanie większością kwalifikowaną, gdyż metoda ta wymaga zarówno jednomyślnej decyzji Rady Europejskiej, jak i poparcia wszystkich parlamentów narodowych oraz zgody Parlamentu Europejskiego, dzięki czemu zapewniono by szeroką legitymację demokratyczną. |
2. Uwagi ogólne
2.1. |
EKES podziela zdanie Komisji, że UE i wszystkie państwa członkowskie stoją przed wspólnymi wyzwaniami związanymi z wpływem nowych technologii, rosnącą presją konkurencyjną w zglobalizowanej gospodarce, nowymi formami pracy oraz tendencjami demograficznymi. Aby utrzymać i rozwijać europejski model społeczny dla przyszłych pokoleń, konieczne jest podjęcie działań na szczeblu europejskim i krajowym w wielu obszarach polityki, zgodnie z uznanymi kompetencjami. W tym kontekście ważne są działania na rzecz wzmocnienia spójności społecznej i włączenia społecznego oraz na rzecz zwalczania dyskryminacji. |
2.2. |
EKES podkreśla, że w czasach szybko zachodzących zmian UE wraz z państwami członkowskimi musi być w stanie podejmować efektywne i skuteczne działania polityczne. Powinno to obejmować rzetelne rozważenie potrzeby podjęcia środków oraz wybór właściwego poziomu, z należytym uwzględnieniem zasady pomocniczości, a także dobór odpowiednich instrumentów i skutecznych procesów decyzyjnych, za pomocą których UE może wspierać i uzupełniać politykę krajową. Jednocześnie konieczne jest szczegółowe przeanalizowanie wpływu na gospodarkę, finanse publiczne i rolę partnerów społecznych w każdym państwie członkowskim. Wszystkie państwa członkowskie muszą zawsze mieć wystarczające możliwości udziału w procesie decyzyjnym. Wspólnym celem powinno być osiągnięcie dobrych wyników zarówno na szczeblu UE, jak i w poszczególnych państwach członkowskich. |
2.3. |
EKES podkreśla, że UE potrzebny jest skuteczny i elastyczny proces decyzyjny, aby zagwarantować, że przepisy prawne i niewiążące instrumenty, takie jak ramy koordynacji czy zalecenia, dotrzymają kroku przemianom gospodarczym i społecznym. W związku z tym, że EKES we wcześniejszych opiniach wyraził już poparcie dla zbadania wymogu jednomyślności w procesie legislacyjnym UE (3), obecnie z zadowoleniem przyjmuje, że Komisja wspiera dyskusję na temat istniejących politycznych barier regulacyjnych i że poprzez swój komunikat rozpoczęła dyskusję na temat możliwości głosowania większością kwalifikowaną także w dziedzinie polityki społecznej. Jednocześnie EKES podkreśla, że zapisana w Traktatach rola UE w dziedzinie polityki społecznej polega na wspieraniu i uzupełnianiu działań państw członkowskich w obszarach określonych w art. 153 ust. 1 TFUE. Odzwierciedla to różnorodność krajowych systemów zabezpieczenia społecznego i tradycji i wskazuje na wiodącą rolę państw członkowskich w opracowywaniu i realizacji ich działań w dziedzinie polityki społecznej i rynków pracy. |
2.4. |
EKES uważa, że zapisana w Traktatach rola UE polega na wspieraniu działań państw członkowskich w UE i uzupełnieniu ich w dziedzinach określonych w Traktacie (art. 153 ust. 1 TFUE). Odzwierciedla to różnorodność krajowych systemów zabezpieczenia społecznego i tradycji oraz wskazuje na wiodącą rolę i wysoki poziom suwerenności państw członkowskich, jeśli chodzi o współpracę europejską przy opracowywaniu i wdrażaniu polityki społecznej i polityki rynku pracy. |
2.5. |
EKES podkreśla, że przeważająca część unijnych przepisów dotyczących polityki społecznej została przyjęta w drodze głosowania większością kwalifikowaną i zwykłej procedury ustawodawczej. |
2.6. |
EKES wskazuje jednak, że pewna liczba dziedzin polityki społecznej, zgodnie z zapisami TUE, wciąż wymaga jednomyślnego głosowania Rady. Są to: niedyskryminacja (art. 19 ust. 1 TFUE); zabezpieczenie społeczne i ochrona socjalna pracowników (z wyjątkiem kontekstu swobodnego przepływu pracowników) (art. 153 ust. 1 lit. c) TFUE); ochrona pracowników w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę (art. 153 ust. 1 lit. d) TFUE); reprezentacja i obrona zbiorowa interesów pracowników i pracodawców (art. 153 ust. 1 lit. f) TFUE) oraz warunki zatrudnienia obywateli państw trzecich przebywających legalnie na terytorium Wspólnoty (art. 153 ust. 1 lit. g) TFUE). Podczas gdy art. 19 TFUE przewiduje zgodę Parlamentu Europejskiego, nie jest tak w przypadku art. 153 ust. 1 lit. c), d), f) i g). |
2.7. |
EKES jest zdania, że duże zaangażowanie Parlamentu Europejskiego w procedurę ustawodawczą zgodnie z postanowieniami Traktatu jest ważne, zwłaszcza w dziedzinie polityki społecznej, gdyż kwestie dotyczące tej polityki wiążą się zawsze z decyzjami, które bezpośrednio dotyczą obywateli i mają wpływ na spójność społeczną oraz wysoce konkurencyjną społeczną gospodarkę rynkową, zgodnie z celami zapisanymi w Traktacie (art. 3 TUE). |
2.8. |
Podobnie jak w dziedzinie opodatkowania (4), EKES z zadowoleniem przyjmuje to, że w omawianym komunikacie Komisja podjęła dyskusję mającą na celu rozszerzenie głosowania większością kwalifikowaną także w dziedzinie polityki społecznej. Procedura większości kwalifikowanej opiera się na kulturze kompromisu. Wymaga debaty i umożliwia osiągnięcie pragmatycznych wyników, które mogą uwzględniać interesy Unii jako całości. Perspektywa głosowania większością kwalifikowaną skłania do tego, by za pomocą kompromisu i udziału wszystkich podmiotów znaleźć rozwiązanie możliwe do przyjęcia dla wszystkich zainteresowanych. |
2.9. |
EKES zwraca uwagę, że w swoim nowym programie strategicznym na lata 2019–2024 UE opowiedziała się za wdrożeniem filaru praw socjalnych na szczeblu UE i państw członkowskich. Przy tym konieczne będzie odpowiednie uwzględnienie poszczególnych kompetencji. |
2.10. |
Zdaniem EKES-u jest niezbędne, by w przypadku gdy stosuje się instrument głosowania większością kwalifikowaną, UE podtrzymała swoje zobowiązanie do przestrzegania zasady pomocniczości i w przypadku dziedzin, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, koncentrowała się na tych ich obszarach, w których wspólne cele nie mogą zostać skuteczniej osiągnięte na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. To samo dotyczy zasady proporcjonalności, według której przedmiot i forma środków UE nie mogą wykraczać poza cele Traktatów. Należy te zasady wyjaśnić w ramach dyskusji o głosowaniu większością kwalifikowaną. |
2.11. |
Art. 151 TFUE określa jako cel polityki społecznej „promowanie zatrudnienia, poprawę warunków życia i pracy […] z jednoczesnym zachowaniem postępu”. EKES podkreśla, że art. 153 ust. 2 TFUE określa kryteria, które muszą spełniać odpowiednie działania UE w dziedzinie polityki społecznej. Dlatego też dyrektywy obejmują przede wszystkim zasady minimalne z uwzględnieniem uwarunkowań krajowych i nie powinny stać na przeszkodzie tworzeniu i rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw. EKES podkreśla, że nie wolno naruszać prawa państw członkowskich do zapewnienia przy wdrażaniu dyrektyw wyższego poziomu ochrony na poziomie krajowym ani ograniczać ich prawa do określania zasad ich systemu zabezpieczenia społecznego, niezależnie od obowiązującego w nich systemu podejmowania decyzji. |
2.12. |
EKES zauważa również, że w punkcie 17 preambuły Europejskiego filaru praw socjalnych Komisja, Parlament Europejski i Rada potwierdziły poszanowanie różnorodności systemów krajowych, w tym roli partnerów społecznych, a w punkcie 19 – poszanowanie tożsamości narodowej państw członkowskich, a także ich suwerenności w kształtowaniu prawnych podstaw systemów zabezpieczenia społecznego. |
2.13. |
EKES zaznacza, że porozumienia partnerów społecznych wdrożone na szczeblu UE zgodnie z art. 155 TFUE wnoszą istotny wkład w rozwój wspólnotowego dorobku prawnego w zakresie polityki społecznej. Z zadowoleniem przyjmuje to, że zgodnie z komunikatem Komisji te same zasady stosuje się do przyjmowania zarówno wyników dialogu społecznego, jak i dyrektyw. Apeluje, by przy ewentualnym przejściu od procedury jednomyślności do głosowania większością kwalifikowaną zagwarantować dalsze pełne zaangażowanie partnerów społecznych w tworzenie prawodawstwa w zakresie polityki społecznej oraz w kształtowanie tej polityki oraz o poszanowanie ich autonomii w zakresie wdrażania i potencjalnej zmiany ich autonomicznych porozumień. Dialog społeczny odgrywa ważną rolę w ochronie socjalnej. Zapewnia również postęp społeczny w UE za pośrednictwem autonomicznego prawodawstwa. |
2.14. |
EKES podziela stanowisko Komisji i uważa, że instrument wzmocnionej współpracy nie stanowi alternatywy dla głosowania większością kwalifikowaną. Właśnie w wypadku kwestii polityki społecznej może on prowadzić do fragmentacji rynku wewnętrznego i nierównego traktowania obywateli UE, w zależności od tego, w którym państwie członkowskim mieszkają. |
2.15. |
Z drugiej strony EKES jest zdania, że kolejnym skutecznym i użytecznym narzędziem – dzięki któremu przy wsparciu i nakierowaniu ze strony państw członkowskich i partnerów społecznych można osiągnąć jeszcze większą i lepszą konwergencję i dalsze postępy w reformach krajowych, w tym poprzez proces „wspólnego uczenia się” – jest europejski semestr. Jest to także zgodne z treścią i ideą art. 156 TFUE. EKES podkreśla wysiłki na rzecz opracowania – w ramach europejskiego semestru – lepszych metod koordynacji polityki krajowej w zakresie zatrudnienia i ochrony socjalnej oraz reform w tym zakresie, przy jednoczesnym przemyślanym włączeniu krajowych partnerów społecznych w prace na szczeblu europejskim. Europejski filar praw socjalnych, jako dokument wytyczający kierunek reform, przyczyniłby się zatem do opracowania planu działania na rzecz lepszej konwergencji i większej spójności między państwami członkowskimi. |
3. Uwagi szczegółowe
3.1. |
EKES stwierdza, że obecnie w jednych i tych samych obszarach polityki decyzje podejmowane są albo jednomyślnie, albo większością kwalifikowaną. Prowadzi to do nierówności w opracowywaniu standardów społecznych i do luk w ochronie socjalnej. |
3.2. |
EKES wskazuje, że istnieją rozbudowane przepisy prawne UE dotyczące realizacji zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn, a także równego traktowania ze względu na m.in. pochodzenie rasowe czy etniczne. Jest to duży sukces dla UE, która wyznacza w tym kontekście również międzynarodowe standardy. Jednocześnie przepisy UE zapewniają równe traktowanie ze względu na religię czy wyznanie, niepełnosprawność, wiek czy też orientację seksualną wyłącznie w odniesieniu do zatrudnienia i wykonywania zawodu. Dyrektywa zakazująca w UE dyskryminacji w sposób kompleksowy byłaby bardzo złożona i tym samym prawie niemożliwa do przegłosowania w sposób jednomyślny. Do tego zobowiązała się jednak UE w Agendzie na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. Cel ten został potwierdzony w nowym programie strategicznym na lata 2019–2024. EKES opowiada się za tym, by w wypadku przepisów dotyczących niedyskryminacji całkowicie przejść na głosowanie większością kwalifikowaną. |
3.3. |
EKES wskazuje, że zgodnie z art. 48 TFUE w dziedzinie zabezpieczenia społecznego UE może przyjąć – w drodze głosowania większością kwalifikowaną – niezbędne środki zapewniające liberalizację przepływu pracowników. Jednak zalecenia dotyczące zabezpieczenia społecznego i ochrony pracowników muszą być jednomyślne. Przejście na głosowanie większością kwalifikowaną byłoby logiczne i uzasadnione. Pojawia się również pytanie, dlaczego Komisja bierze tu pod uwagę jedynie instrument zaleceń, a nie rozważa bardziej zaawansowanych instrumentów prawnych. |
3.4. |
EKES przyznaje, że ochrona pracowników w przypadku zwolnienia z pracy stanowiła zawsze jeden z głównych elementów krajowego prawa pracy. Odnotowuje jednak, że w międzyczasie UE opracowała środki ochrony zagrożonych pracowników takich jak na przykład kobiety w ciąży i osoby pracujące w niepełnym wymiarze czasu pracy. Przemawia to za tym, by w całej Europie zagwarantować co najmniej minimum jednolitych praw procesowych i ochronnych, tak by te mechanizmy ochronne nie okazały się nieskuteczne. Europejski filar praw socjalnych przewiduje prawa do informacji dla zwolnionych pracowników, a także dostęp do skutecznego i bezstronnego rozstrzygania sporów, środków ochrony prawnej i – w stosownych przypadkach – odszkodowań. Stanowi to argument za przejściem na głosowanie większością kwalifikowaną w celu umożliwienia wdrażania stosownej dyrektywy. |
3.5. |
EKES podkreśla, że solidne ramy prawne dla reprezentowania interesów pracodawców i pracowników oraz zbiorowego zarządzania nimi mają kluczowe znaczenie dla spójności społecznej, tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy i dla konkurencyjności przedsiębiorstw w UE. Przedsiębiorstwa na rynku wewnętrznym coraz ściślej ze sobą współpracują na szczeblu transgranicznym. Przedsiębiorstwa i grupy przedsiębiorstw w UE obowiązuje dyrektywa w sprawie europejskich rad zakładowych, która została przyjęta w ramach zwykłej procedury ustawodawczej. Z kolei w innych obszarach prawodawstwa UE dotyczącego zaangażowania pracowników nadal wymagana jest jednomyślność. Jeśli będzie to merytorycznie uzasadnione, również w tych przypadkach UE musi zbadać, na ile procedura większości kwalifikowanej otworzy nowe możliwości rozwoju partnerstwa społecznego z myślą o przyszłości. |
3.6. |
EKES zaleca przejście na głosowanie większością kwalifikowaną w odniesieniu do warunków zatrudnienia obywateli państw trzecich przebywających legalnie w UE. Warunki zatrudnienia obywateli UE i obywateli państw trzecich muszą być spójne, aby nie została zagrożona spójność społeczna. |
3.7. |
W kontekście bieżącej debaty dotyczącej przejścia na głosowanie większością kwalifikowaną EKES zgadza się z rozważaniami Komisji dotyczącymi wyboru ogólnej klauzuli pomostowej zapisanej w art. 48 ust. 7 TUE w przypadkach, gdy stosuje się głosowanie większością kwalifikowaną, gdyż metoda ta wymaga zarówno jednomyślnej decyzji Rady Europejskiej, jak i poparcia wszystkich parlamentów narodowych oraz zgody Parlamentu Europejskiego, dzięki czemu zapewniono by szeroką legitymację demokratyczną. W ten sposób zapewniono by szeroką legitymację demokratyczną, wychodząc naprzeciw wymogom konstytucyjnym na szczeblu krajowym. Z kolei w przypadku klauzuli pomostowej zapisanej w art. 153 TFUE nie da się tego zapewnić. |
3.8. |
EKES odnotowuje, że jedna kwestia w komunikacie Komisji pozostaje niewyjaśniona. Nie jest jasne, czy decyzja o przeniesieniu określonej podstawy prawnej z jednomyślności do głosowania większością kwalifikowaną podejmowana jest raz na zawsze czy też będzie się o tym decydować w odniesieniu do każdego indywidualnego przypadku. EKES zwraca się do Komisji o wyjaśnienie, czy zastosowanie ogólnej klauzuli pomostowej zapisanej w art. 48 ust. 7 TUE spowoduje ogólne przejście na głosowanie większością kwalifikowaną, czy też możliwe będzie podejmowanie decyzji w poszczególnych przypadkach. Z punktu widzenia EKES-u w każdym wypadku konieczne jest zapewnienie, by zastosowanie klauzuli pomostowej zwiększyło skuteczność procesu decyzyjnego, nie tworząc przy tym dodatkowych przeszkód. |
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Zob. następujące opinie EKES-u: Dz.U. C 230 z 14.7.2015, s. 24; Dz.U. C 434 z 15.12.2017, s. 18; Dz.U. C 271 z 19.9.2013, s. 23; Dz.U. C 332 z 8.10.2015, s. 8.
(2) Opinia EKES-u „Opodatkowanie – głosowanie większością kwalifikowaną”, Dz.U. C 353 z 18.10.2019, s. 90.
(3) Zob. przypis 2.
(4) Zob. przypis 1.
ZAŁĄCZNIK
Następujące poprawki, które uzyskały poparcie co najmniej jednej czwartej oddanych głosów, zostały odrzucone w trakcie debaty (art. 59 ust. 3 regulaminu wewnętrznego):
1. Punkt 2.8
Zmienić
Podobnie jak w dziedzinie opodatkowania, EKES z zadowoleniem przyjmuje to, że w omawianym komunikacie Komisja wystąpiła z inicjatywą podjęcia dyskusji i wyjaśnienia, jak mogłoby wyglądać przejście na głosowanie podjęła dyskusję mającą na celu rozszerzenie głosowania większością kwalifikowaną także w dziedzinie polityki społecznej, bez zgłaszania pochopnych propozycji (1). Procedura większości kwalifikowanej opiera się na kulturze kompromisu. Wymaga debaty i umożliwia osiągnięcie pragmatycznych wyników, które mogą uwzględniać interesy Unii jako całości. Perspektywa głosowania większością kwalifikowaną skłania do tego, by za pomocą kompromisu i udziału wszystkich podmiotów znaleźć rozwiązanie możliwe do przyjęcia dla wszystkich zainteresowanych.
Wynik głosowania
Za |
: |
36 |
Przeciw |
: |
74 |
Wstrzymało się |
: |
2 |
2. Nowy punkt po punkcie 2.8
Dodać nowy punkt po punkcie 2.8
Z drugiej strony zasadność jednomyślności w podejmowaniu decyzji opiera się na potrzebie utrzymania krajowej kontroli nad odpowiednimi zapisami Traktatu UE dotyczącymi polityki społecznej i zapobieżeniu ingerencjom w podstawowe elementy krajowych systemów zabezpieczenia społecznego, za które to elementy państwa członkowskie wspólnie z partnerami społecznymi są odpowiedzialne w pierwszej instancji.
Wynik głosowania
Za |
: |
31 |
Przeciw |
: |
82 |
Wstrzymało się |
: |
3 |
3. Punkt 3.1
Zmienić
EKES stwierdza, że obecnie w jednych i tych samych obszarach polityki decyzje podejmowane są albo jednomyślnie, albo większością kwalifikowaną. Komitet uważa, że ustanowiony w tytule „Polityka Społeczna” Traktatu UE proporcjonalny podział między głosowaniem większością kwalifikowaną a jednomyślnością jest nadal trafny, ponieważ odzwierciedla różnorodność i heterogeniczność krajowych systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich, np. w odniesieniu do ochrony socjalnej, roli partnerów społecznych, roli prawa pracy i układów zbiorowych. Prowadzi to do nierówności w opracowywaniu standardów społecznych i do luk w ochronie socjalnej.
Wynik głosowania
Za |
: |
32 |
Przeciw |
: |
74 |
Wstrzymało się |
: |
3 |
4. Punkt 3.2
Zmienić
EKES wskazuje, że istnieją rozbudowane przepisy prawne UE dotyczące realizacji zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn, a także równego traktowania ze względu na m.in. pochodzenie rasowe czy etniczne. Jest to duży sukces dla UE, która wyznacza w tym kontekście również międzynarodowe standardy. Jednocześnie przepisy UE zapewniają równe traktowanie ze względu na religię czy wyznanie, niepełnosprawność, wiek czy też orientację seksualną wyłącznie w odniesieniu do zatrudnienia i wykonywania zawodu. Stosowne dyrektywy zostały przyjęte jednomyślnie. Dyrektywa zakazująca w UE dyskryminacji w sposób kompleksowy byłaby bardzo złożona, co wyjaśnia związane z nią długie procedury i powolny postęp w jej przyjęciu i tym samym prawie niemożliwa do przegłosowania w sposób jednomyślny. Do tego zobowiązała się jednak UE w Agendzie na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. Cel ten został potwierdzony w nowym programie strategicznym na lata 2019–2024. EKES opowiada się za tym, by w wypadku przepisów dotyczących niedyskryminacji całkowicie przejść na głosowanie większością kwalifikowaną.
Wynik głosowania
Za |
: |
31 |
Przeciw |
: |
78 |
Wstrzymało się |
: |
2 |
5. Punkt 3.4
Skreślić
EKES przyznaje, że ochrona pracowników w przypadku zwolnienia z pracy stanowiła zawsze jeden z głównych elementów krajowego prawa pracy. Odnotowuje jednak, że w międzyczasie UE opracowała środki ochrony zagrożonych pracowników takich jak na przykład kobiety w ciąży i osoby pracujące w niepełnym wymiarze czasu pracy. Przemawia to za tym, by w całej Europie zagwarantować co najmniej minimum jednolitych praw procesowych i ochronnych, tak by te mechanizmy ochronne nie okazały się nieskuteczne. Europejski filar praw socjalnych przewiduje prawa do informacji dla zwolnionych pracowników, a także dostęp do skutecznego i bezstronnego rozstrzygania sporów, środków ochrony prawnej i – w stosownych przypadkach – odszkodowań. Stanowi to argument za przejściem na głosowanie większością kwalifikowaną w celu umożliwienia wdrażania stosownej dyrektywy.
Wynik głosowania
Za |
: |
35 |
Przeciw |
: |
77 |
Wstrzymało się |
: |
2 |
6. Punkt 3.5
Skreślić
EKES podkreśla, że solidne ramy prawne dla reprezentowania interesów pracodawców i pracowników oraz zbiorowego zarządzania nimi mają kluczowe znaczenie dla spójności społecznej, tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy i dla konkurencyjności przedsiębiorstw w UE. Przedsiębiorstwa na rynku wewnętrznym coraz ściślej ze sobą współpracują na szczeblu transgranicznym. Przedsiębiorstwa i grupy przedsiębiorstw w UE obowiązuje dyrektywa w sprawie europejskich rad zakładowych, która została przyjęta w ramach zwykłej procedury ustawodawczej. Z kolei w innych obszarach prawodawstwa UE dotyczącego zaangażowania pracowników nadal wymagana jest jednomyślność. Jeśli będzie to merytorycznie uzasadnione, również w tych przypadkach UE musi zbadać, na ile procedura większości kwalifikowanej otworzy nowe możliwości rozwoju partnerstwa społecznego z myślą o przyszłości.
Wynik głosowania
Za |
: |
34 |
Przeciw |
: |
84 |
Wstrzymało się |
: |
2 |
7. Punkt 3.6
Skreślić
EKES zaleca przejście na głosowanie większością kwalifikowaną w odniesieniu do warunków zatrudnienia obywateli państw trzecich przebywających legalnie w UE. Warunki zatrudnienia obywateli UE i obywateli państw trzecich muszą być spójne, aby nie została zagrożona spójność społeczna.
Wynik głosowania
Za |
: |
30 |
Przeciw |
: |
85 |
Wstrzymało się |
: |
1 |
8. Punkt 1.7
Zmienić
EKES stwierdza, że obecnie w danym pojedynczym obszarze polityki decyzje podejmowane są albo jednomyślnie, albo większością kwalifikowaną. Prowadzi to do nierówności w opracowywaniu standardów społecznych i do luk w ochronie socjalnej. EKES popiera zatem pełne przejście do głosowania większością kwalifikowaną przynajmniej w zakresie przepisów dotyczących niedyskryminacji oraz zaleceń dotyczących zabezpieczenia społecznego i ochrony pracowników. Komitet uważa, że ustanowiony w tytule „Polityka Społeczna” Traktatu UE proporcjonalny podział między głosowaniem większością kwalifikowaną a jednomyślnością jest nadal trafny, ponieważ odzwierciedla różnorodność i heterogeniczność krajowych systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich, np. w odniesieniu do ochrony socjalnej, roli partnerów społecznych, roli prawa pracy i układów zbiorowych.
Wynik głosowania
Za |
: |
32 |
Przeciw |
: |
74 |
Wstrzymało się |
: |
3 |
9. Punkt 1.8
Skreślić
EKES zwraca uwagę, że UE opracowała środki ochrony zagrożonych pracowników – takich jak na przykład kobiety w ciąży i osoby pracujące w niepełnym wymiarze czasu pracy – w sytuacji ustania zatrudnienia. Przemawia to za tym, by w całej Europie zagwarantować minimum jednolitych praw procesowych i ochronnych i przejść na głosowanie większością kwalifikowaną.
Wynik głosowania
Za |
: |
36 |
Przeciw |
: |
81 |
Wstrzymało się |
: |
1 |
10. Punkt 1.10
Skreślić
EKES zaleca przejście na głosowanie większością kwalifikowaną w odniesieniu do warunków zatrudnienia obywateli państw trzecich legalnie przebywających w UE, aby uniknąć nierównego traktowania i wzmocnić spójność społeczną.
Wynik głosowania
Za |
: |
30 |
Przeciw |
: |
85 |
Wstrzymało się |
: |
1 |
(1) Zob. przypis 1.
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/95 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Dokument otwierający debatę »W kierunku zrównoważonej Europy 2030«”
(COM(2019) 22 final)
(2020/C 14/14)
Sprawozdawca: Cillian LOHAN
Współsprawozdawca: Peter SCHMIDT
Wniosek o konsultację |
Komisja Europejska, 12.3.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Decyzja Prezydium |
11.12.2018 – powiększenie 22.1.2019 |
Sekcje odpowiedzialne |
Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego oraz Sekcja Transportu, Energii, Infrastruktury i Społeczeństwa Informacyjnego |
Data przyjęcia przez sekcję |
28.6.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
26.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
168/3/5 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Zrównoważony rozwój musi być w centrum przyszłych działań Europy. EKES docenia wprawdzie wszechstronną analizę przedstawioną w dokumencie otwierającym debatę, opisane w nim wyzwania, kierunek działań i potencjał dla Europy, niemniej jest zaniepokojony tym, że tempo przechodzenia na zrównoważony rozwój – w skali światowej i w Europie – nie odpowiada temu, co jest konieczne do osiągnięcia uzgodnionych przez nas celów zrównoważonego rozwoju ONZ. Tymczasem pilnym wyzwaniom środowiskowym, społecznym i gospodarczym nie towarzyszą działania polityczne. |
1.2. |
Zrównoważony rozwój jest wspólnym celem w skali globalnej; wymaga wspólnych wysiłków wszystkich narodów w celu osiągnięcia zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych i zapewnienia dobrobytu wszystkim ludziom. Europa nie może osiągnąć tego celu sama, ale UE może (i powinna) wykorzystać swoją pozycję największego bloku handlowego i wielkiego importera zasobów pochodzenia biologicznego, aby dążyć do zrównoważonych dostaw w skali globalnej, wspierając w ten sposób zachowanie światowej różnorodności biologicznej i ekosystemów, które mają kluczowe znaczenie dla naszej wspólnej przyszłości. |
1.3. |
Zrównoważony rozwój dotyczy przyszłości ludzkości. Gospodarka powinna – w ramach ograniczeń planety – starać się zapewnić dobrobyt i równość w społeczeństwie zarówno dla obecnych, jak i przyszłych pokoleń. Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 to projekt, który jest nastawiony w pierwszej kolejności na ludzi i nie pozostawia nikogo w tyle. Wprowadzenie Europejskiego Zielonego Ładu i ładu społecznego będzie ważnym elementem nadania europejskim gospodarkom znacznie bardziej zrównoważonego charakteru. |
1.4. |
Minął już czas refleksji i teraz trzeba działać. EKES uważa, że aby do 2030 r. osiągnąć cele zrównoważonego rozwoju, należy bezzwłocznie opracować i zrealizować ogólnounijną, nadrzędną, długoterminową strategię zrównoważonego rozwoju, której towarzyszyłby kompleksowy plan wdrożenia. |
1.5. |
Strategia zrównoważonego rozwoju powinna obejmować zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne działania UE oraz zapewniać maksymalną spójność między nimi. Plan wdrażania powinien włączać zrównoważony rozwój do wszystkich obszarów polityki, a także określać kluczowe działania, które UE podejmie w celu realizacji celów zrównoważonego rozwoju, jasny harmonogram i plan działania, konkretne cele i wskaźniki oraz główne role i obowiązki wszystkich instytucji, agencji i podmiotów UE. Podstawą wdrażania powinny być innowacje, umowy handlowe i międzynarodowa współpraca ukierunkowana na zrównoważony rozwój oraz mobilizacja przedsiębiorstw i społeczeństwa obywatelskiego. |
1.6. |
Ustanowienie ram zarządzania i koordynacji wraz ze strategią w zakresie wdrażania Agendy 2030 jest konieczne, aby zagwarantować, że cele zrównoważonego rozwoju znajdują się w sercu wszystkich strategii politycznych. Zwłaszcza strategiczny program UE na lata 2019–2024 powinien był opierać się na celach zrównoważonego rozwoju, a znaczącą rolę w tej dziedzinie powinien odgrywać Parlament Europejski. Struktura nowej Komisji powinna być zorganizowana wokół wdrażania celów zrównoważonego rozwoju i włączenia ich do głównego nurtu polityki, zgodnie z pismami określającymi zadania komisarzy. |
1.7. |
EKES wzywa Komisję do wyjścia poza politykę wzrostu PKB. Wykorzystanie PKB jako miary dobrobytu nie uwzględnia istotnych elementów kosztów i korzyści społecznych i środowiskowych. |
1.8. |
EKES uznaje, że w środowisku przedsiębiorców istnieją liderzy w dziedzinie integracji zrównoważonego rozwoju. Wiele przedsiębiorstw faktycznie wyprzedza politykę w tym zakresie. Polityka musi stworzyć stabilne otoczenie i pewność, aby zagwarantować, że najlepsze praktyki staną się powszechne. Dzięki temu przedsiębiorstwa będą mogły wypracować zrównoważone rozwiązania. |
1.9. |
EKES wzywa do pilnego dostosowania wszystkich istniejących ram i narzędzi UE, politycznych, budżetowych/finansowych (takich jak europejski semestr, lepsze stanowienie prawa, wieloletnie ramy finansowe itp.) do realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Należy określić lub opracować na poziomie UE wiarygodne metody sprawdzania zgodności ze zrównoważonym rozwojem, aby zagwarantować, że instrumenty budżetowe/finansowe, ramy polityki oraz podejścia do oceny skutków będą wspierać realizację celów zrównoważonego rozwoju w ramach działań wewnętrznych i zewnętrznych UE. Należy również opracować nowe narzędzia, takie jak pomiar „stopnia zaawansowania w realizacji celów” i nowe wskaźniki. |
1.10. |
EKES był pierwszą instytucją UE posiadającą organ wspierający zrównoważony rozwój – Centrum Monitorowania Rozwoju Zrównoważonego – i jest zaangażowany w promowanie i bardziej kompleksowe włączanie w główny nurt polityki celów zrównoważonego rozwoju, zarówno poprzez swoje opinie, jak i w ramach swojego wewnętrznego działania i struktury. W związku z tym zainicjuje wewnętrzną debatę na temat dostosowania zarządzania wewnętrznego do celów zrównoważonego rozwoju. |
1.11. |
Konieczne jest zorganizowane zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego oraz jasny mandat dla udziału społeczeństwa obywatelskiego w rozwijaniu, wdrażaniu i monitorowaniu strategii. Należy dokonać przeglądu ważnej roli odgrywanej dotychczas przez platformę wielostronną, włączając w ten proces wszystkie zainteresowane strony i wykorzystując konkluzje innych odpowiednich forów wielostronnych (zwłaszcza europejskiej platformy na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym). Zgodnie z zaleceniem Parlamentu Europejskiego platformę wielostronną należy zmodernizować i włączyć w ramy formalnych i międzyinstytucjonalnych konsultacji (1). |
1.12. |
Zrównoważony rozwój ma wszelkie dane po temu, by stać się narzędziem solidarności społecznej i przeciwdziałać wzrostowi nastrojów populistycznych i antysystemowych wśród obywateli, którzy czują się pominięci w procesie podejmowania decyzji i sprawowania władzy. Nie może być to projekt elitarny, tylko musi skupiać się na ludziach, a jego celem powinno być zapewnienie dostępności i przystępności cenowej zrównoważonych wyborów konsumenckich. |
2. Wstęp
2.1. |
Długo oczekiwany dokument otwierający debatę „W kierunku zrównoważonej Europy 2030” został opublikowany 30 stycznia w ramach debaty dotyczącej przyszłości Europy, a także zobowiązania UE do realizacji celów zrównoważonego rozwoju ONZ, w tym porozumienia paryskiego w sprawie zmian klimatu. |
2.2. |
EKES odegrał przewodnią rolę, wzywając od kilku lat do opracowania ambitnej i nadrzędnej strategii UE na rzecz zrównoważonego rozwoju, a także przedstawił, w wielu ze swoich opinii dotyczących różnych sektorów, wnioski w zakresie niezbędnych środków politycznych i środków w zakresie zarządzania służących realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Niniejsza opinia stanowi wkład w dyskusję na temat dokumentu otwierającego debatę. Zarazem czerpie ona z wcześniejszych prac EKES-u. Ma na celu przedstawienie wizji i konkretnych propozycji dla niezbędnych reform administracyjnych, instrumentów i mechanizmów służących nadrzędnej, siłą rzeczy – długoterminowej strategii. |
2.3. |
Coraz więcej wskaźników społecznych i ekologicznych dowodzi potrzeby podjęcia pilnych działań i szybkiego przejścia na zrównoważony rozwój ze strony UE i innych podmiotów globalnych. W niedawnym sprawozdaniu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu ONZ ostrzega się, że ludzkość ma około 11 lat na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zapobiegnięcie wzrostowi temperatury na świecie, w przeciwnym wypadku osiągnięte zostaną niebezpieczne i potencjalnie nieodwracalne poziomy załamania klimatu (2). Oprócz alarmującej sytuacji klimatycznej inne wyzwania środowiskowe, takie jak utrata różnorodności biologicznej i zanieczyszczenie powietrza, budzą coraz większe obawy naszych współobywateli i wymagają podjęcia pilnych działań. W Europie zwiększają się również nierówności społeczne. Prawie jedna czwarta naszych dzieci i młodzieży jest uboga lub zagrożona ubóstwem (3), a miliony młodych ludzi nie może znaleźć godnej pracy umożliwiającej im wejście w dorosłe życie. Niektóre mniejszości, na przykład osoby niepełnosprawne, borykają się z dodatkowymi poziomami wykluczenia. W całej Europie prosperują ruchy nacjonalistyczne i populistyczne, a w kilku państwach członkowskich kwestionowane są podstawowe wartości i prawa. Podważa się same podstawy UE. |
3. Uwagi ogólne
3.1. |
Minął już czas refleksji i nadszedł czas na działania. Publikacja dokumentu otwierającego debatę na temat zrównoważonego rozwoju powinna była zbiec się w czasie z ogłoszeniem celów zrównoważonego rozwoju w 2015 r. EKES opowiada się za podjęciem pilnych działań w zakresie opracowania i realizacji ogólnounijnej i nadrzędnej strategii na rzecz zrównoważonego rozwoju wraz z planem wdrożenia, jak zalecał już w swoich wcześniejszych opiniach (4) oraz zgodnie z konkluzjami Rady UE z lat 2017, 2018 i z kwietnia 2019 r. (5). |
3.2. |
W dokumencie otwierającym debatę przedstawiono różne scenariusze osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. Jednak w rzeczywistości takiego wyboru pomiędzy scenariuszami nie ma. Tylko w scenariuszu 1 przewidziano nadrzędną strategię, ale i ta opcja, żeby osiągnąć efekt, wymagałaby zastosowania elementów z innych dwóch scenariuszy. Bardzo ważna jest nadrzędna strategia, zaś skoordynowane podejście polityczne to warunek wstępny osiągnięcia w przyszłości zrównoważonego rozwoju. W niniejszej opinii rozwinięto niektóre koncepcje przedstawione orientacyjnie w scenariuszu 1. |
3.3. |
Choć w niniejszej opinii pilnie wzywa się do zwiększenia poziomu ambicji i szybkiego wdrożenia, to docenia się również dotychczasowe postępy. EKES z zadowoleniem przyjmuje analizę przedstawioną w dokumencie otwierającym debatę i uznanie podstaw politycznych na rzecz zrównoważonej przyszłości oraz uznanie czynników horyzontalnych sprzyjających przestawieniu się na zrównoważony rozwój. Oczekiwania zaniepokojonych obywateli i ekspertów w zakresie pilnych działań nie idą jednak w parze z działaniami politycznymi. |
3.4. |
UE przyjęła przywódczą rolę w zakresie inicjatyw politycznych na rzecz zrównoważonego rozwoju. Jednak z wielu złożonych powodów inicjatywy te nie stały się podstawą dla wdrażania. UE ma jeden z najwyższych na świecie śladów ekologicznych i poziomów emisji CO2 na mieszkańca. Nawet w obrębie własnych granic UE nie jest na dobrej drodze do osiągnięcia zrównoważenia środowiskowego. |
3.5. |
Nie wystarczy zbudować niskoemisyjną, zasobooszczędną i bardziej społeczną Europę – zrównoważona Europa będzie musiała wziąć pod uwagę skutki środowiskowe i społeczne mające miejsce poza jej granicami i będące wynikiem importu. Jeżeli UE chce być światowym liderem, jak opisuje się ją w dokumencie otwierającym debatę, musi zrozumieć swoją odpowiedzialność i wpływ na szczeblu globalnym i poważnie do nich podejść. Dlatego Komitet traktuje toczące się negocjacje UE z krajami Mercosuru jako swego rodzaju papierek lakmusowy dla nowej polityki handlowej, jeśli chodzi o kwestie zrównoważonego rozwoju. Popiera więc stanowczy postulat niektórych grup, by takich umów nie zawierać np. bez konsekwentnego współdziałania wszystkich stron na rzecz wdrażania porozumienia w sprawie klimatu, ochrony lasów tropikalnych lub interesów ludów tubylczych. Ewentualnie należy przynajmniej ująć klauzulę o rozwiązaniu umowy w przypadku naruszenia tych uznanych i podstawowych działań w zakresie zrównoważonego rozwoju. |
3.6. |
Jako kontynent odgrywający wiodącą rolę w wydobyciu i wykorzystywaniu zasobów naturalnych oraz mający wysoki wskaźnik konsumpcji Europa może wyciągnąć cenne wnioski z działań podjętych w celu poprawy efektywnego gospodarowania zasobami i zmniejszenia wpływu na środowisko oraz z innych wysiłków na rzecz osiągnięcia zmian, w tym w zakresie ochrony socjalnej. |
3.7. |
UE musi opracować i wdrożyć model zrównoważonego rozwoju, który pokaże innym regionom świata, jak nieustanne dążenie do prawdziwej zrównoważoności sprzyja spójności społecznej, przyspiesza rozwój gospodarczy, zapewnia dobry stan środowiskowy, ułatwia sprawowanie rządów sprzyjające włączeniu społecznemu oraz nie pozostawia nikogo w tyle. |
4. Promowanie systemowego podejścia do zrównoważonego rozwoju
4.1. |
W dokumencie otwierającym debatę stwierdzono, że aby sprostać obecnym bezprecedensowym wyzwaniom, potrzebna jest zmiana paradygmatu i podejście systemowe. Porozumiano się już co do definicji zrównoważonego rozwoju. Trzeba jednak zagwarantować jego pełne i spójne wdrażanie za pomocą polityki i przepisów oraz egzekwowania jego zasad. |
4.2. |
Definicja stosowana przez ONZ i UE została opracowana przez komisję Brundtlanda: „rozwój, który zaspokaja dzisiejsze potrzeby, nie zagrażając spełnieniu potrzeb przyszłych pokoleń” (6). |
4.3. |
Od szczytu Ziemi w Rio w 1992 r. odnoszono się do zrównoważonego rozwoju jako do koncepcji o trzech filarach – środowiskowym, społecznym i gospodarczym. Należy przy tym szanować i uwzględniać każdy z tych filarów w procesie decyzyjnym. Zrównoważony rozwój jest zapisany w art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej jako jeden z długofalowych celów UE. |
4.4. |
Poniższy wykres, nazwany potocznie tortem weselnym, ilustruje fakt, że troska o rozwój zrównoważony to troska o ludzi, a gospodarka powinna zmierzać ku zapewnieniu dobrobytu, równości oraz środowiska gwarantującego jakość życia. Na wykresie te poziomy połączono z uzgodnionymi na szczeblu międzynarodowym celami zrównoważonego rozwoju (7).
|
4.5. |
Kluczową zasadą zrównoważonego rozwoju jest włączenie kwestii środowiskowych, społecznych i gospodarczych do wszystkich aspektów procesu podejmowania decyzji. W tym kontekście stosuje się dwie zasady określone w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – zasadę ostrożności (8) i zasadę „zanieczyszczający płaci” (9). Mają one zagwarantować, że osoby znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji nie ponoszą kosztów szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu. Nieodłącznym elementem zrównoważonego rozwoju jest pojęcie sprawiedliwości międzypokoleniowej. |
4.6. |
Należy również uwzględnić czwarty aspekt zrównoważonego rozwoju, a mianowicie zarządzanie przenikające wszystkie trzy warstwy: gospodarczą, społeczną i środowiskową. UE powinna w ramach Agendy 2030 wzmocnić istotną zmianę paradygmatu w kierunku bardziej partycypacyjnego modelu zarządzania na rzecz zrównoważonego rozwoju z udziałem wielu zainteresowanych stron (zob. punkt 9), a także zachęcać do podejścia opartego na całości społeczeństwa, aby dokonać ważnych zmian z myślą o bardziej zrównoważonej przyszłości naszej planety. |
4.7. |
W dokumencie otwierającym debatę określono stosowanie prawa jako preferowany sposób zapewnienia i ułatwienia wdrażania. Komisja stwierdza, że poszanowanie prawa jest warunkiem wstępnym uzyskania finansowania UE, w związku z czym może być wykorzystane jako motor realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Będzie to wymagać prawnej równoważności trzech elementów zrównoważonego rozwoju: środowiskowego, społecznego i gospodarczego. EKES ponawia postulat uznania praw przyrody, by zapewnić ich równoważność wobec praw indywidualnych i praw przedsiębiorstw (10). |
5. Wyjść poza politykę wzrostu PKB
5.1. |
Europa potrzebuje zmiany paradygmatu (11) i nowego modelu wzrostu gospodarczego, który jakościowo różniłby się od dotychczasowego, bardziej sprzyjałby włączeniu społecznemu i byłby zrównoważony pod względem ekologicznym, a także zachęcałby do połączenia transformacji cyfrowej i ekologicznej w naszych krajach i społeczeństwach oraz towarzyszył temu procesowi. |
5.2. |
Podobnie jak w swoich wcześniejszych opiniach, EKES wzywa do wyjścia poza PKB i korzystania również z innych wskaźników do określania dobrobytu na poziomie krajowym (12) (13). PKB jest wskaźnikiem rozwoju gospodarczego pod względem finansowym, ale pomija istotne elementy dobrobytu osobistego i społecznego oraz nie uwzględnia w odpowiedni sposób kosztów kapitału naturalnego (klimat, wyczerpywanie się zasobów naturalnych, negatywny wpływ na usługi ekosystemowe takie jak czyste powietrze, słodka woda, żyzne gleby oraz przyjazne miasta i krajobrazy). Nie bierze pod uwagę jakości i uczciwości stosunków pracy oraz nieodpłatnej pracy osób, a zatem ignoruje większą część wartości dodanej opieki nad dziećmi lub osobami starszymi oraz wolontariatu w działalności kulturalnej i sportowej. Zrównoważony rozwój oznacza wzrost gospodarczy (14), który uwzględnia wszystkie aspekty obecnego i przyszłego dobrostanu człowieka; obejmuje on społeczne i środowiskowe koszty i korzyści działań oraz respektuje ograniczenia planety. Przyczynia się do zwiększenia wspólnego dobrobytu ludzkości. Nie wystarczy, że nałożymy wartość ekonomiczną na aspekty społeczne i środowiskowe. Musimy zadbać o to, by podmioty gospodarcze brały te elementy pod uwagę przy podejmowaniu decyzji. Wymaga to interwencji w celu ochrony interesu publicznego i internalizacji efektów zewnętrznych. |
5.3. |
Konkurencyjność jest warunkiem wstępnym stałej poprawy efektywnego gospodarowania zasobami. Konkurencja na wolnym rynku sama w sobie nie przynosi jednak optymalnych rezultatów dla społeczeństwa. Społeczeństwo musi określić reguły i warunki dla producentów towarów i usług oraz zorganizować działania wyrównawcze w celu zabezpieczenia dóbr i interesów publicznych takich jak sprawiedliwość i zrównoważony rozwój. Siłę rynkową podmiotów trzeba ograniczyć, aby zapobiec nadużyciom ze szkodą dla pracy, konsumentów, innych przedsiębiorstw i ogółu społeczeństwa. W związku z tym globalny indeks konkurencyjności musi uwzględniać wymiar środowiskowy i społeczny (15). |
5.4. |
EKES docenia wprawdzie wszechstronną analizę przedstawioną w dokumencie otwierającym debatę, opisane w nim wyzwania, kierunek działań i potencjał dla Europy, niemniej jest zaniepokojony tym, że tempo przechodzenia na zrównoważony rozwój – w skali światowej i w Europie – nie odpowiada temu, co jest konieczne do osiągnięcia uzgodnionych przez nas celów zrównoważonego rozwoju ONZ. Ponad 200 pracowników akademickich opublikowało ostatnio list, w którym wzywają oni Europę do wyjścia poza strategie polityczne oparte na wzroście (16). |
5.5. |
EKES popiera stanowisko zawarte w dokumencie otwierającym debatę, że przejście na zrównoważony rozwój należy postrzegać jako szansę na zwiększenie zatrudnienia i dobrobytu. Europejskie przedsiębiorstwa mają szansę stać się pionierami i być w awangardzie innowacyjności opartej na współpracy, a także wykorzystać rewolucję cyfrową do stworzenia zrównoważonych rozwiązań biznesowych i nowych norm. Cele zrównoważonego rozwoju mają potencjał określenia rosnących rynków dla przedsiębiorstw tworzących innowacyjne rozwiązania i wprowadzających transformacyjne zmiany. |
5.6. |
EKES uznaje, że w środowisku przedsiębiorców istnieją liderzy w dziedzinie integracji zrównoważonego rozwoju. Działalność gospodarcza jest czynnikiem umożliwiającym rozwój społeczny i środowiskowy (17). Wiele przedsiębiorstw faktycznie wyprzedza politykę w tym zakresie. |
5.7. |
Nadrzędna strategia na rzecz zrównoważonego rozwoju i odpowiednie ramy regulacyjne stworzą sprzyjające środowisko, które pobudzi więcej inwestycji i zmaksymalizuje możliwości dla przedsiębiorstw, umożliwiając im wypracowanie zrównoważonych rozwiązań. |
6. Finansowanie zmiany
6.1. |
Dokument otwierający debatę obejmuje kwestie finansowania, ustalania cen, opodatkowania i konkurencji wśród horyzontalnych czynników umożliwiających transformację. |
6.2. |
EKES zauważa, że pomimo szerokiego i wyraźnego poparcia dla zrównoważonego rozwoju obecne środowisko polityczne nie zapewnia skutecznego mechanizmu uwzględniania kosztów społecznych i środowiskowych w decyzjach inwestycyjnych. Ocena działań i inwestycji opiera się głównie na zwrocie finansowym/gospodarczym. Nie skutkuje to faktycznym stosowaniem zasad w sposób prowadzący do transformacji. |
6.3. |
Niektóre sposoby finansowania muszą się opierać na środowiskowym i społecznym zwrocie z inwestycji. Należy wykorzystać finansowanie do pobudzenia zmian przynoszących zwrot z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju, gdyż obecna miara skuteczności czy też wartości działań opiera się wyłącznie na korzyściach finansowych/gospodarczych. Ten ograniczony sposób myślenia nigdy nie pozwoli na sfinansowanie przejścia na zrównoważony rozwój. Zdaniem EKES-u skierowanie przepływu kapitału w stronę bardziej zrównoważonej gospodarki musi w nieunikniony sposób iść w parze z włączeniem społecznym pod względem finansowym oraz spójnością społeczną w Europie, w której nikt nie pozostaje w tyle (18). |
6.4. |
Finansowanie badań i innowacji jest kluczowym aspektem zrównoważonego rozwoju, lecz konieczne jest również innowacyjne zaprojektowanie samych instrumentów finansowania i instrumentów finansowych (19), które uwzględniałoby na przykład przeznaczenie budżetu na systematyczną integrację osób z niepełnosprawnościami. Finansowanie musi wykraczać poza projekty niskoemisyjne i być bardziej skuteczne pod względem wykorzystania zasobów, aby objąć cenne działania i inicjatywy, które przynoszą korzyści środowiskowe lub społeczne. |
6.5. |
Inwestycje społeczne są szczególnie przydatne z punktu widzenia przeciwdziałania wysokiemu ryzyku ubóstwa w UE i zwiększenia potencjału zatrudnienia w Europie (20). EKES uważa, że stałe inwestowanie w inicjatywy dotyczące gospodarki o obiegu zamkniętym jest narzędziem służącym osiągnięciu większej zrównoważoności. |
6.6. |
Wprowadzenie Europejskiego Zielonego Ładu i ładu społecznego będzie ważnym elementem nadania europejskim gospodarkom znacznie bardziej zrównoważonego charakteru. Powinien to być istotny europejski program inwestycji publicznych, który miałby na celu wsparcie przynoszących wyraźne i powszechne korzyści publiczne dużych projektów kapitałowych takich jak: modernizacja budynków publicznych, przeprojektowanie transportu publicznego oraz budowa systemów czystej energii. Dzięki temu w całej Europie powinny powstać tak potrzebne miejsca pracy, zwłaszcza w regionach o znacznej koncentracji bezrobocia (szczególnie pośród młodzieży i osób z niepełnosprawnościami), i zachęciłoby to do szybkiego rozwoju i innowacji w europejskich systemach kształcenia i szkolenia. |
6.7. |
Wieloletnie ramy finansowe (WRF) mają kluczowe znaczenie dla uwzględnienia celów zrównoważonego rozwoju i ostateczna decyzja w sprawie WRF na lata 2021–2027 pokaże, czy UE będzie w stanie zrealizować swoje zobowiązania w ramach Agendy 2030. We wniosku Komisji nie wykorzystano okazji, by uczynić z Agendy 2030 priorytet programu europejskiego. Poza zwiększeniem wartości docelowych w zakresie uwzględnienia kwestii klimatu, które zostało zaproponowane w ograniczonym stopniu, w nowych WRF należy przeznaczyć odpowiednie środki finansowe na zrównoważony rozwój, a także zapewnić, aby żadna decyzja w sprawie finansowania nie osłabiła procesu realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Należy udostępnić środki finansowe podmiotom realizującym cele zrównoważonego rozwoju, w tym państwom członkowskim, samorządom lokalnym, przedsiębiorstwom, związkom zawodowym i organizacjom pozarządowym, na potrzeby realizacji innowacyjnych, skalowalnych projektów integracyjnych (21). Następne ostateczne WRF powinny umożliwić przejście na gospodarkę neutralną dla klimatu do 2050 r. UE musi wykazać poziom ambicji, który odpowiadał będzie wyzwaniu przeciwdziałania zmianie klimatu: średnio 40 % jej ogólnego budżetu należy przeznaczyć na ten cel (22). EKES podkreśla również problem z dostępem małych podmiotów społeczeństwa obywatelskiego do finansowania, by zapewnić wsparcie i możliwość realizacji inicjatyw o potencjale transformacyjnym (23). |
6.8. |
EKES ponownie wzywa do wycofania dopłat do paliw kopalnych i nawołuje do przyjęcia zrównoważonego podejścia w zakresie systemów żywnościowych w ramach naszych sektorów produkcji i przetwarzania żywności, jako praktycznego środka włączania zrównoważoności do głównego nurtu polityki (24). Wielokrotnie podkreślał, że UE wciąż nie wywiązała się z licznych obietnic dotyczących internalizacji kosztów zewnętrznych, konsekwentnego stosowania zasady „zanieczyszczający płaci” i likwidacji szkodliwych dla środowiska dotacji. Po raz kolejny niestrudzenie wzywa instytucje UE do przedstawienia kompleksowej koncepcji systemu podatków ekologicznych (25). |
6.9. |
Zrównoważony rozwój to również postęp i dobrobyt. Kluczową rolę w tym zakresie odegrają badania naukowe i innowacje. Zatem na szczeblu UE i państw członkowskich należy znacznie zwiększyć publiczne finansowanie dla badań i innowacji, koncentrując się na osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju. W ten sposób można też zwiększyć finansowanie ze strony sektora prywatnego. |
6.10. |
Inwestycje prywatne mają do odegrania kluczową rolę w przechodzeniu na zrównoważoną gospodarkę. Partnerstwo publiczno-prywatne może przyczynić się do optymalizacji zwrotów z inwestycji zgodnych z zasadą zrównoważonego rozwoju, zarówno w kontekście europejskim, jak i międzynarodowym. |
7. Zrównoważony rozwój jako narzędzie solidarności społecznej
7.1. |
Zrównoważony rozwój mógłby przeciwdziałać wzrostowi nastrojów populistycznych i antysystemowych wśród obywateli, którzy są najmniej uprzywilejowani i oderwani od procesu podejmowania decyzji i sprawowania władzy. Nie może być to projekt elitarny, lecz musi skupiać się na ludziach, a jego celem powinno być zapewnienie dostępności i przystępności cenowej zrównoważonych wyborów konsumenckich. Próby rozwiązania problemów poprzez obarczenie kosztami osób już doświadczających trudności i czujących się pozbawionymi głosu i wykluczonymi prowadzą do stanowczego odrzucenia rozwiązań politycznych (np. polityki klimatycznej i wielu kierunków polityki ochrony środowiska) i sprzyjają postawom ekstremistycznym, zaściankowym i antymigranckim. Godna praca jest niezbędnym warunkiem przestawienia się na zrównoważony rozwój. |
7.2. |
Przejście to wymaga zarówno inwestycji w skuteczne, sprzyjające włączeniu społecznemu i zintegrowane systemy zabezpieczenia społecznego, w tym wysokiej jakości i dostępne usługi takie jak opieka zdrowotna i opieka długoterminowa, jak i prowadzenia dialogu społecznego. Badania pokazują, że inwestycje w kształcenie i opiekę zdrowotną mają długotrwałe pozytywne skutki dla mobilności społecznej, jednak w ciągu ostatnich dziesięciu lat państwa członkowskie raczej zmniejszały inwestycje w obie te dziedziny. Tymczasem należałoby odwrócić tę tendencję. Koszty przestawienia się na niskoemisyjną gospodarkę zrównoważoną muszą pokryć proporcjonalnie te podmioty, które najbardziej mogą sobie na to pozwolić (np. zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”), a ich pokrycie powinno być dofinansowane z środków publicznych. Rozwiązania kwestii obecnego niezrównoważonego modelu, które zaostrzają problem, nie są realne i muszą zostać odrzucone jako warianty strategiczne. W rzeczywistości są one już odrzucane na europejskich ulicach np. za pośrednictwem dzieci biorących udział w strajku klimatycznym. |
7.3. |
Dokument otwierający debatę nie pomija statystyk, które ukazują ogromny problem nierówności w UE. Ponad 22 % obywateli UE jest zagrożonych ubóstwem. W większości państw członkowskich maleje liczba osób o średnich dochodach, a rośnie liczba osób o niskich dochodach. Około 7 % ludności boryka się z deprywacją materialną. Są to szokujące liczby, które pokazują rażącą porażkę obecnej polityki. Ponadto 43 mln osób nie mogą pozwolić sobie na przyzwoity posiłek co drugi dzień. To prawie 10 % naszego społeczeństwa. |
7.4. |
W dokumencie otwierającym debatę stwierdzono, że problemów ochrony środowiska nie można rozwiązać za pomocą samej polityki ochrony środowiska, jeżeli w ramach polityki gospodarczej nadal promowane będą paliwa kopalne, nieefektywne wykorzystanie zasobów bądź też niezrównoważona produkcja i konsumpcja. EKES zwraca uwagę, że wszystkie polityki realizowane przez instytucje europejskie, krajowe i lokalne powinny uwzględniać czynnik zrównoważonego rozwoju społecznego na równi ze zrównoważonym rozwojem gospodarczym i środowiskowym (26). |
7.5. |
Choć w międzyczasie w pełni uznano już konieczność powiązania gospodarki i ochrony środowiska oraz gospodarki i sfery społecznej, to jednak często nie jest ona jeszcze odpowiednio uwzględniana. Nadal trzeba też pogłębiać zrozumienie wzajemnych zależności między względami środowiskowymi i społecznymi. Na przykład Europejski filar praw socjalnych powinien służyć promowaniu dobrostanu obywateli i znacznie przyczynić się do realizacji Agendy 2030. Choć siedemnaście celów zrównoważonego rozwoju i dwadzieścia zasad Europejskiego filaru praw socjalnych wiele łączy, Komisja powinna zaproponować ich lepsze powiązanie w praktyce w celu zapewnienia pomocnej synergii we wdrażaniu. |
8. Nowa europejska narracja polityczna na temat zrównoważonego rozwoju
8.1. |
UE i jej państwa członkowskie muszą koniecznie opracować atrakcyjną narrację publiczną na temat znaczenia zrównoważonego rozwoju dla Europy i świata. Treść tej nowej narracji nie powinna być zbyt techniczna lub naszpikowana żargonem i powinna dotyczyć znaczenia tych kwestii w rzeczywistym życiu ludzi w Europie i poza nią. Narracja ta rozpoczyna się od kształcenia na wszystkich szczeblach, od szkół po organizacje. |
8.2. |
Trzeba rozpocząć ogólnoeuropejską publiczną kampanię informacyjną z udziałem różnych podmiotów, które mogą dotrzeć do swoich okręgów wyborczych. Środki masowego przekazu, szczególnie media publiczne, i pracowników sektora kreatywnego ze świata kultury, sztuki, muzyki itd. zachęcać należy do udziału w opracowywaniu programów kulturalnych na szczeblu krajowym, które przełożą narrację polityczną dotyczącą rozwoju zrównoważonego na mającą oddźwięk kulturalny komunikację w różnych państwach członkowskich. |
9. Nowe wielopoziomowe sprawowanie rządów z udziałem wielu podmiotów
9.1. |
Agenda 2030 promuje istotną zmianę paradygmatu w kierunku bardziej opartego na uczestnictwie modelu sprawowania rządów z udziałem wielu zainteresowanych stron na rzecz zrównoważonego rozwoju. W celu 17 agendy za główne zadanie wielu podmiotów, w tym sektora prywatnego, związków zawodowych, społeczeństwa obywatelskiego, środowiska akademickiego, społeczności lokalnych itd., uznano monitorowanie, wdrażanie, przegląd i działania następcze. |
9.2. |
Gdy udział wielu zainteresowanych stron w Agendzie 2030 zostanie w pełni wdrożony na wielu szczeblach (tzn. regionalnym, podregionalnym, krajowym i lokalnym), ten nowy model sprawowania rządów prawdopodobnie będzie miał szerokie poparcie społeczne. Możliwości szerokiego udziału społeczeństwa w monitorowaniu i wdrażaniu związane z Agendą 2030 stanowią wyraźną zachętę do podjęcia znacznych wysiłków na rzecz zmniejszenia obecnie dużego cynizmu publicznego i braku zaufania do formalnych systemów politycznych. |
9.3. |
Założona w 2017 r. przez Komisję platforma wielostronna, której aktywnym członkiem był EKES, powinna obecnie odgrywać wiodącą rolę w opracowywaniu i wspieraniu realizacji ambitnej strategii i planu wdrażania na rzecz zrównoważonej Europy. Konieczne jest przeprowadzenie oficjalnego przeglądu funkcjonowania platformy z udziałem wszystkich zainteresowanych stron i określenie jasnego mandatu. W ramach tego procesu należy przeanalizować najlepsze praktyki innych istotnych wielostronnych forów (np. europejskiej platformy zainteresowanych stron gospodarki o obiegu zamkniętym) i uwzględnić ich wnioski w sposobie organizacji platformy wielostronnej, by jak najbardziej zwiększyć jej skuteczność i ulepszyć całościowe funkcjonowanie. Może to obejmować konieczność przeznaczenia bardziej odpowiednich środków na prace platformy, częstsze spotkania jej komitetu politycznego wysokiego szczebla, więcej możliwości szerszej debaty i zaangażowania jej członków, większy nacisk na regularne kontakty z krajowymi platformami zrównoważonego rozwoju i ułatwianie bardziej regularnych, przejrzystych i dostępnych konsultacji społecznych w sprawach związanych ze zrównoważonym rozwojem. |
9.4. |
Kilka państw członkowskich opracowało lub opracowuje właśnie krajowe strategie realizacji celów zrównoważonego rozwoju (27). Ogólnoeuropejska strategia ułatwiałaby stopniowo coraz większą konwergencję strategii krajowych. W tym kontekście można by zastosować otwartą metodę koordynacji, ułatwiając wymianę dobrych praktyk i partnerskie uczenie się we wszystkich państwach członkowskich. |
10. Dostosowanie istniejących narzędzi do realizacji celów zrównoważonego rozwoju
10.1. |
Całkowicie nowy semestr europejski |
10.1.1. |
Obecnie europejski semestr jest głównym corocznym instrumentem koordynacji celów makrogospodarczych UE z udziałem UE i państw członkowskich. Konieczne jest jego całkowite przekształcenie i zwiększenie jego przejrzystości, tak by przyczyniał się do zapewnienia spójności politycznej oraz skoordynowanego wdrażania i monitorowania celów zrównoważonego rozwoju, o co apelowały już EKES (28) i platforma wielostronna (29). Niezbędne jest dostosowanie wszystkich etapów procesu europejskiego semestru, by zapewnić skuteczną koordynację realizacji celów zrównoważonego rozwoju na szczeblu unijnym i krajowym zgodnie z przyszłą nadrzędną strategią (30). |
10.1.2. |
Roczną analizę wzrostu gospodarczego powinna zastąpić roczna analiza zrównoważonego wzrostu gospodarczego (31), zachowująca równowagę między priorytetami społecznymi, gospodarczymi i środowiskowymi zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju. We wszystkich etapach zreformowanego semestru zarówno na szczeblu UE, jak i na szczeblu krajowym powinno w większym stopniu uczestniczyć zorganizowane społeczeństwo obywatelskie, by wnieść do tego procesu większą dodatkową wiedzę ekspercką w dziedzinie polityki, zapewnić bardziej niezależne monitorowanie rozwoju sytuacji politycznej, krzewić poparcie społeczne dla tych reform oraz ogólnie umocnić demokrację uczestniczącą. |
10.2. |
Lepsze stanowienie prawa |
10.2.1. |
Stosowanie instrumentów Komisji Europejskiej służących lepszemu stanowieniu prawa jest kolejnym sposobem na zapewnienie dalszego włączenia zrównoważonego rozwoju w kierunki polityki europejskiej. Wszystkie oceny skutków i oceny adekwatności Komisji, a także zalecenia platformy REFIT muszą zawierać ocenę skutków środowiskowych, społecznych i gospodarczych, aby należycie uwzględnić i rozważyć zrównoważony rozwój. Oceny ex post muszą również zawierać analizę wszystkich trzech wymiarów w ramach silnego zintegrowanego podejścia. Do programu REFIT należy też wyraźniej włączyć kontrolę zrównoważonego rozwoju (32). Należy również zapewnić spójność polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju. |
10.2.2. |
EKES apeluje, by Komisja włączyła zrównoważony rozwój i cele zrównoważonego rozwoju do procesu oceny. |
10.2.3. |
Wymagane są również konsultacje z partnerami społecznymi, zgodnie z postanowieniami Traktatu dotyczącymi konkretnych konsultacji z pracownikami i kadrą kierowniczą w odniesieniu do prawodawstwa dotyczącego kwestii społecznych (art. 154 ust. 2). Konsultacje z EKES-em, Komitetem Regionów i parlamentami krajowymi tworzą kolejny element zestawu narzędzi lepszego stanowienia prawa, co pomoże spełnić wymóg inkluzywności o fundamentalnym znaczeniu dla Agendy 2030. |
11. Cele i lepsze wskaźniki UE
11.1. |
Nadrzędna strategia powinna wyznaczać poszczególne etapy realizacji celów zrównoważonego rozwoju UE. Należy je monitorować za pomocą zestawu wskaźników, które: 1) są wystarczająco kompleksowe, aby zmierzyć stopień zaawansowania w realizacji celów oraz zapewnić odpowiedni przegląd postępów; 2) zapewniają podstawę planowania i kształtowania polityki. Obecny zestaw wskaźników zrównoważonego rozwoju UE nie spełnia tego zadania (33). |
11.2. |
EKES ponawia swój apel o większe zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego w określanie wskaźników oraz w ocenę postępów UE w osiąganiu celów (34). |
11.3. |
Zestaw wskaźników dotyczących celów zrównoważonego rozwoju UE powinien w pełni uwzględniać inne istniejące zestawy wskaźników, np. europejską tablicę wskaźników społecznych (35) na wzór tego, w jaki sposób tablica wyników została już włączona do semestru. |
12. Monitoring i odpowiedzialność
12.1. |
Konieczne jest stworzenie systemów regularnego, pluralistycznego i przejrzystego monitorowania i odpowiedzialności w celu zmierzenia postępów w realizacji celów zrównoważonego rozwoju UE. UE musi co roku aktywnie uczestniczyć w regionalnym forum rozwoju zrównoważonego EKG ONZ i odgrywać wiodącą rolę w przyspieszeniu postępów regionalnych w realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Powinna się również zobowiązać do regularnego przedstawiania w HLPF ONZ wspólnego kompleksowego sprawozdania UE w sprawie realizacji celów zrównoważonego rozwoju, uzupełniając wspólne sprawozdanie podsumowujące w sprawie polityki rozwojowej UE. Kompleksowe sprawozdanie musi dotyczyć wszystkich aspektów polityki zewnętrznej i krajowej UE oraz aspektów zarządzania, a także zawierać analizę obecnego stanowiska UE i sposobu osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju do 2030 r. |
13. Realizacja celów zrównoważonego rozwoju w działaniach zewnętrznych UE
13.1. |
Wiele kierunków polityki wewnętrznej UE może wywołać skutki uboczne poza UE, wywierając pozytywny lub negatywny wpływ na próby realizacji celów zrównoważonego rozwoju przez inne kraje. Niezbędne jest dokonanie przeglądu polityki działań zewnętrznych UE, w tym w zakresie inwestycji, handlu, rozwoju, pokoju, bezpieczeństwa i praw człowieka, by zapewnić jej zgodność z nowym globalnym programem działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Na przykład rozdziały obecnych umów handlowych UE dotyczące zrównoważonego rozwoju nie są wystarczająco stanowcze i są trudne do egzekwowania. Zrównoważony rozwój musi mieć kluczowe znaczenie w polityce handlowej UE, w związku z czym należy na przykład wprowadzić procedury formalnych skarg na wypadek niewywiązania się ze zobowiązań dotyczących zrównoważonego rozwoju zapisanych w umowach handlowych. Handel powinien być narzędziem zrównoważonego rozwoju i wdrażania celów zrównoważonego rozwoju w kontekście współpracy międzynarodowej. Można by to regulować za pośrednictwem umów wielostronnych. Siła handlu UE może napędzać zrównoważony rozwój w całym globalnym łańcuchu wartości, na przykład poprzez zwrócenie większej uwagi na kwestię zrównoważonych dostaw. |
13.2. |
Europejska Służba Działań Zewnętrznych musi zapewnić większe powiązanie realizacji celów zrównoważonego rozwoju z porozumieniem klimatycznym z Paryża. W obecnych ramach nie uwzględnia się wywoływanego przez UE efektu rozlewania się czy jej śladu. Ponadto obecne ramy UE i wskaźniki celów zrównoważonego rozwoju dotyczą przede wszystkim postępów w realizacji celów zrównoważonego rozwoju w UE i nie mierzą wkładu UE w osiąganie celów zrównoważonego rozwoju na szczeblu globalnym. Konieczne jest również zapewnienie zrównoważonych inwestycji w łańcuch wartości. |
Bruksela, dnia 26 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) EP Annual strategic report on the SDGs, March 2019.
(2) https://www.ipcc.ch/.
(3) Eurostat.
(4) Opinia EKES-u w sprawie odpowiednich wskaźników do oceny celów zrównoważonego rozwoju (Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 14), opinia EKES-u w sprawie kolejnych kroków w kierunku zrównoważonej przyszłości Europy (Dz.U. C 345 z 13.10.2017, s. 91), opinia EKES-u „Transformacja w kierunku bardziej zrównoważonej przyszłości Europy – strategia na 2050 r.” (Dz.U. C 81 z 2.3.2018, s. 44).
(5) „Z myślą o sprawieniu, by do roku 2030 Unia stała się jeszcze bardziej zrównoważona” – konkluzje Rady.
(6) http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf
(7) Stockholm Resilience Centre, 2016 r. Ilustracja: Azote dla Stockholm Resilience Centre.
(8) Art. 191 TFUE.
(9) Art. 191 ust. 2 TFUE.
(10) Opinia EKES-u w sprawie sprawiedliwości klimatycznej (Dz.U. C 81 z 2.3.2018, s. 22).
(11) EOSP, lipiec 2016 r.
(12) Opinia EKES-u „Kolejne kroki w kierunku zrównoważonej przyszłości Europy. Europejskie działania na rzecz zrównoważonego rozwoju” (Dz.U. C 345 z 13.10.2017, s. 91).
(13) Opinia EKES-u „Więcej niż PKB – miary rozwoju zrównoważonego” (Dz.U. C 100 z 30.4.2009, s. 53).
(14) Opinia EKES-u „Sybin i dalej” (Dz.U. C 228 z 5.7.2019, s. 37).
(15) Opinia EKES-u „Sybin i dalej” (Dz.U. C 228 z 5.7.2019, s. 37).
(16) https://degrowth.org/2018/09/06/post-growth-open-letter/
(17) Opinia EKES-u „Sybin i dalej” (Dz.U. C 228 z 5.7.2019, s. 37).
(18) Opinia EKES-u „Plan działania: finansowanie zrównoważonego wzrostu gospodarczego” (Dz.U. C 62 z 15.2.2019, s. 73).
(19) Opinia EKES-u w sprawie ułatwiania dostępu do finansowania działań związanych ze zmianą klimatu dla podmiotów niepaństwowych (Dz.U. C 110 z 22.3.2019, s. 14).
(20) Opinia EKES-u w sprawie wpływu inwestycji społecznych na zatrudnienie i budżety publiczne (Dz.U. C 226 z 16.7.2014, s. 21).
(21) Opinia EKES-u „Odpowiednie wskaźniki do oceny celów zrównoważonego rozwoju – wkład społeczeństwa obywatelskiego” (Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 14).
(22) Opinia EKES-u w sprawie europejskiego paktu finansowo-klimatycznego (Dz.U. C 62 z 15.2.2019, s. 8).
(23) Opinia EKES-u w sprawie ułatwiania dostępu do finansowania działań związanych ze zmianą klimatu dla podmiotów niepaństwowych, (Dz.U. C 110 z 22.3.2019, s. 14).
(24) Opinia EKES-u w sprawie kompleksowej polityki żywnościowej w UE, (Dz.U. C 129, 11.4.2018, s. 18).
(25) Opinia EKES-u w sprawie instrumentów rynkowych na rzecz niskoemisyjnej, efektywnie wykorzystującej zasoby gospodarki w UE (opinia z inicjatywy własnej) (Dz. C. 226 z 16.7.2014, s. 1).
(26) Opinia EKES-u w sprawie koncepcji zrównoważonego rozwoju społecznego w erze cyfrowej (Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 1).
(27) Zob. arkusze dotyczące poszczególnych krajów na temat realizacji celów zrównoważonego rozwoju przez państwa członkowskie.
(28) Opinia EKES-u w sprawie odpowiednich wskaźników do oceny celów zrównoważonego rozwoju, opinia EKES-u w sprawie transformacji w kierunku bardziej zrównoważonej przyszłości Europy (Dz.U. C 81 z 2.3.2018, s. 44), oraz opinia EKES-u w sprawie rocznej analizy wzrostu gospodarczego na 2018 r. (Dz.U. C 227 z 28.6.2018, s. 95).
(29) Sprawozdanie platformy wielostronnej.
(30) Opinia EKES-u „Sybin i dalej” (Dz.U. C 228 z 5.7.2019, s. 37).
(31) Opinia EKES-u w sprawie rocznej analizy wzrostu gospodarczego na 2019 r. (Dz.U. C 190 z 5.6.2019, s. 24).
(32) Sprawozdanie platformy wielostronnej.
(33) Eurostat na temat unijnych wskaźników celów zrównoważonego rozwoju.
(34) Opinia EKES-u „Odpowiednie wskaźniki do oceny celów zrównoważonego rozwoju – wkład społeczeństwa obywatelskiego” (Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 14).
(35) Eurostat na temat tablicy wskaźników społecznych.
ZAŁĄCZNIK
Następujące poprawki, które uzyskały poparcie co najmniej jednej czwartej oddanych głosów, zostały odrzucone w trakcie debaty:
Nowy punkt 13.3
Dodać nowy punkt:
EKES zwraca również uwagę, że wszelkie wysiłki UE mogą okazać się bezużyteczne i nie przynieść oczekiwanych rezultatów, jeżeli jednocześnie nie uda się odpowiednio zaradzić problemowi niekontrolowanego wzrostu liczby ludności na świecie.
Wynik głosowania
Za |
47 |
Przeciw |
108 |
Wstrzymało się |
5 |
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/105 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady „Skuteczniejszy i bardziej demokratyczny proces podejmowania decyzji w dziedzinie polityki UE w zakresie energii i klimatu”
(COM(2019) 177 final)
(2020/C 14/15)
Sprawozdawczyni: Baiba MILTOVIČA
Współsprawozdawca: Dumitru FORNEA
Wniosek o konsultację |
Komisja Europejska, 3.6.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Transportu Energii, Infrastruktury i Społeczeństwa Informacyjnego |
Data przyjęcia przez sekcję |
11.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
26.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za / przeciw / wstrzymało się) |
136/39/11 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Wnioski
1.1.1. |
Komunikat jest uzupełnieniem czwartego sprawozdania w sprawie stanu unii energetycznej. Poświęcony jest ramom legislacyjnym na rzecz bardziej demokratycznego procesu podejmowania decyzji w dziedzinie polityki UE w zakresie energii i klimatu, a także proponuje się w nim przejście od jednomyślności do głosowania większością kwalifikowaną w sprawach podatkowych związanych z energią (z towarzyszącą zwykłą procedurą ustawodawczą). |
1.1.2. |
EKES z zadowoleniem przyjmuje propozycję wykorzystania klauzul pomostowych w celu wprowadzenia głosowania większością kwalifikowaną w Radzie i systemu współdecyzji z Parlamentem Europejskim. W tej nowej konfiguracji EKES mógłby odgrywać ważną rolę przy wspieraniu rozmów trójstronnych i powinien być zaangażowany.
EKES popiera komunikat i uważa, że efektywne zarządzanie strategią klimatyczną i energetyczną oraz zapewnianie większej spójności przepisów UE dotyczących opodatkowania energii powinno uwzględniać obawy europejskich przedsiębiorstw, pracowników i innych zainteresowanych stron, w tym konsumentów. Zaangażowanie i udział społeczeństwa obywatelskiego, poparcie ze strony państw członkowskich oraz zgoda i zaangażowanie partnerów społecznych mają duże znaczenie dla powodzenia tego procesu. |
1.1.3. |
EKES apeluje do UE, by w razie stosowania instrumentu głosowania większością kwalifikowaną podtrzymała swoje zobowiązanie do przestrzegania zasady pomocniczości, a w wypadku dziedzin, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, koncentrowała się na tych obszarach, w których wspólne cele nie mogą zostać skuteczniej osiągnięte na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. |
1.1.4. |
EKES zdaje sobie sprawę z potencjalnie kontrowersyjnego charakteru niektórych rozważanych rodzajów opodatkowania energii. W związku z tym zdecydowanie zaleca, aby Komisja wyjaśniła, że w tym wypadku zastosowanie ma podobne podejście do tego, które przedstawiono w komunikacie COM(2019) 8 „W kierunku skuteczniejszego i bardziej demokratycznego procesu podejmowania decyzji w dziedzinie polityki podatkowej UE” i zgodnie z którym w pierwszej kolejności należy określić najmniej kontrowersyjne obszary opodatkowania. |
1.1.5. |
EKES ubolewa, że w komunikacie COM(2019) 177 nie odniesiono się szerzej do potencjalnych rodzajów konkretnych decyzji podatkowych, które można by omówić w ramach głosowania większością kwalifikowaną, i wzywa Komisję do skorygowania tego braku. |
1.1.6. |
Potrzebne jest zatem podejście delikatne, uwzględniające specyfikę lokalną, oraz działania zapewniające sprawiedliwą transformację, aby pracownicy, konsumenci i społeczności nie pozostały w tyle. Gdyby taka sytuacja zaistniała, to może się okazać, że nowe środki w zakresie opodatkowania energii wymagać będą finansowania wyrównawczego ze strony UE, by zrekompensować powstałe szkody społeczne i gospodarcze. |
1.2. Zalecenia
1.2.1. |
Komunikat dotyczący spraw podatkowych związanych z energią powinien:
|
1.2.2. |
Posiadane przez Komisję uprawnienia umożliwiają jej podjęcie działania przed zwróceniem się do państw członkowskich o zrzeczenie się suwerenności (na podstawie szczegółowych lub ogólnych klauzul pomostowych), w szczególności:
|
1.2.3. |
Należy nadać nowy rozmach unijnej polityce przemysłowej, wykorzystując inwestycje w czystą energię poczynione w ciągu ostatnich kilku lat. Wspieranie w tym względzie przedsiębiorstw unijnych pomogłoby zwiększyć jeszcze bardziej przychód krajowy brutto, tworzyć miejsca pracy i dochody i przez to skuteczniej radzić sobie z oczekiwanymi wzrostami kosztów energii. |
1.2.4. |
Komisja powinna dopracować środki w zakresie struktury rynku, np. poprzez zwiększenie wsparcia po stronie popytu na rzecz spółdzielni energetycznych czy ewentualne ponowne przeniesienie na poziom gminy zarządzania lokalnymi sieciami dystrybucyjnymi oraz przegląd organizacji swojej pracy, np. ponowne rozważenie struktury i liczby agencji UE zaangażowanych w tworzenie polityki energetycznej.
W związku z tym EKES mógłby dostarczyć więcej informacji na potrzeby określenia, czy europejscy konsumenci i społeczności, przedsiębiorstwa i pracownicy dysponują już narzędziami umożliwiającymi wzięcie odpowiedzialności za transformację energetyczną, aby wzmocnić cele Unii Europejskiej. W tym kontekście Komitet mógłby sporządzić opinię z inicjatywy własnej w sprawie nowej struktury rynku energii. |
1.2.5. |
Koszt energii ma bezpośredni i natychmiastowy wpływ na wszystkie przedsiębiorstwa, pracowników, konsumentów i życie ludzi, a zatem należy starannie rozważyć konsekwencje odznaczającej się brakiem równowagi inicjatywy w zakresie opodatkowania energii. W tym kontekście EKES z zadowoleniem przyjmuje zapowiedziany przez nową przewodniczącą Komisji transgraniczny podatek od emisji dwutlenku węgla, wprowadzony z myślą o zapewnieniu konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich i zapobieżeniu ucieczce emisji. Potrzebne są działania wspierające przejście na bardziej zrównoważoną produkcję energii i oferujące pomoc wielu grupom społecznym w poradzeniu sobie z transformacją energetyczną. W wypadku utraty miejsc pracy należy zaoferować nowe możliwości oraz przekwalifikowanie lub inne wynegocjowane rozwiązania dla dotkniętych tą sytuacją pracowników. |
2. Wprowadzenie
2.1. |
Komunikat dotyczy reformy opodatkowania energii i Traktatu Euratom, a obie te kwestie mają ścisły związek z suwerennością. Jest to sprawa kontrowersyjna, a wnioski o przekazanie suwerenności w dziedzinie tak wrażliwej jak opodatkowanie w tym konkretnym czasie wymagają mądrego podejścia. Jak podkreśla Komisja w swoim dokumencie w części zatytułowanej „Reforma opodatkowania energii powinna odzwierciedlać względy sprawiedliwości społecznej” (punkt 2.3), ewentualne opodatkowanie bardziej „zanieczyszczającej” energii może bezpośrednio zaszkodzić uboższym segmentom społeczeństwa. Wielu obywateli europejskich może zatem odczuć ten środek jako dodatkowe obciążenie, dlatego też EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja uznaje delikatny charakter tej kwestii. EKES wskazuje na swoje liczne opinie, w których przedstawił Komisji propozycje dotyczące sposobu rozwiązania tego problemu.
Potrzeba bardziej efektywnego zarządzania strategią klimatyczną i energetyczną oraz większej spójności w przepisach UE wiąże się w konsekwencji z potrzebą znacznie intensywniejszej niż dotychczas debaty – na wszystkich poziomach społeczeństwa – na temat sposobu podejmowania decyzji dotyczących opodatkowania energii, z uwzględnieniem obaw przedsiębiorców i pracowników w państwach UE oraz innych zainteresowanych stron, w tym konsumentów. Właściwym narzędziem do tego celu jest skuteczny dialog energetyczny ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym. |
2.2. |
Na koniec należy pamiętać, że podczas gdy w ciągu ostatnich 20 lat unijna polityka energetyczna była ściśle i niemal wyłącznie powiązana z polityką środowiskową, do 2020 r. będzie ona wchodzić w nowy etap obejmujący szersze cele, co należy rozważyć z punktu widzenia celów zrównoważonego rozwoju. Energia to także kluczowy element polityki przemysłowej, a poczynione przez UE w ostatnich latach inwestycje w gospodarkę opartą na czystej energii mogą teraz zaowocować, pomagając przedsiębiorstwom unijnym w szeregu innowacyjnych sektorów na całym świecie. |
3. Komunikat Komisji
3.1. |
Komisja sporządziła omawiany komunikat, aby zaapelować o przejście w sprawach opodatkowania związanego z energią od jednomyślności do głosowania większością kwalifikowaną (z towarzyszącą zwykłą procedurą ustawodawczą). |
3.2. |
Komunikat ma również na celu zwiększenie demokratycznej rozliczalności na podstawie Traktatu Euratom, który nie zapewnia Parlamentowi Europejskiemu tej samej rangi, co Traktat z Lizbony. |
3.3. |
W komunikacie przedstawiono obecne właściwe ramy: oprócz zwykłego głosowania większością kwalifikowaną (art. 194 ust. 1 i 2 akapit pierwszy TFUE) oraz wyraźnie przyznanego państwom członkowskim prawa do określania niektórych polityk energetycznych (art. 194 ust. 2 akapit drugi TFUE), w dziedzinie energii wymagane jest, aby Rada stanowiła jednomyślnie przy przyjmowaniu przepisów, które mają głównie charakter fiskalny (art. 194 ust. 3 TFUE), podobnie jak w przypadku związanych z opodatkowaniem środków w zakresie środowiska (art. 192 ust. 2 TFUE). |
3.4. |
Komisja uważa, że przejście do podejmowania decyzji większością kwalifikowaną ma kluczowe znaczenie dla sfinalizowania przejścia na czystą energię i osiągnięcia celów w zakresie energii i klimatu na 2030 r., także ze względu na istotny i rosnący wpływ, jaki podatki i opłaty mają na ceny energii. W tym względzie Komisja stwierdza, że wymóg jednomyślności uniemożliwiał dotychczas dokonanie przeglądu dyrektywy w sprawie ram opodatkowania energii z 2003 r. (1), która w znacznej mierze opiera się na nieaktualnych założeniach i której nie przyświecają cele w zakresie czystej energii:
Ponadto Komisja uważa, że zwolnienia i ulgi podatkowe w poszczególnych sektorach (w transporcie lotniczym, morskim i drogowym towarów, w sektorach rolnictwa i rybołówstwa oraz w sektorach energochłonnych) osłabiają zachęty do większej efektywności energetycznej. |
3.5. |
Zdaniem Komisji komunikat ma utorować drogę przeglądowi dyrektywy z 2003 r., który ma na celu:
|
3.6. |
Z myślą o osiągnięciu celu głosowania większością kwalifikowaną przedstawiono w komunikacie dwa warianty, oba pozwalające uniknąć konieczności wprowadzania zmian w TFUE i niemające wpływu na obecny podział kompetencji między Unię a państwa członkowskie: w szczególności zastosowanie albo szczegółowej klauzuli pomostowej, określonej w tytule dotyczącym środowiska (art. 192 ust. 2 TFUE), co umożliwiłoby osiągnięcie celu proceduralnego w odniesieniu do środków w zakresie opodatkowania energii mających przede wszystkim charakter środowiskowy, albo ogólnej klauzuli pomostowej na mocy art. 48 ust. 7 TUE w odniesieniu do środków podatkowych opracowanych z myślą o celach związanych z energetyką. W obu przypadkach to Rada decydowałaby o przejściu od jednomyślności do głosowania większością kwalifikowaną. |
3.7. |
Na koniec, komunikat ma na celu pobudzanie rozwoju demokratycznej rozliczalności w ramach Traktatu Euratom, co obejmuje wrażliwe kwestie leżące w interesie ogólnym, zwłaszcza przez proponowane zaangażowanie zarówno Parlamentu Europejskiego (z którym prowadzi się obecnie jedynie konsultacje, aczkolwiek nie na temat zawierania traktatów międzynarodowych), jak i parlamentów narodowych. |
3.8. |
Treść Traktatu Euratom nie zostałaby zmodyfikowana, poza rozszerzeniem praw społeczeństwa obywatelskiego do informacji, zapewnieniem konsultacji transgranicznych między państwami członkowskimi w przypadkach gdy możliwe są skutki transgraniczne, zapewnieniem większego zaangażowania w takich przypadkach Europejskiej Grupy Organów Regulacyjnych ds. Bezpieczeństwa Jądrowego (ENSREG) oraz wzmocnieniem zdolności do reagowania na wypadki jądrowe. W związku z tym niezbędny będzie jego przegląd z użyciem zwykłej procedury zmiany Traktatu na podstawie art. 48 TUE. |
4. Uwagi ogólne
4.1. |
EKES z zadowoleniem przyjmuje przedmiotowy komunikat Komisji Europejskiej, w którym proponuje się wprowadzenie głosowania większością kwalifikowaną w dziedzinie opodatkowania energii, by stawić czoła wyzwaniom wynikającym ze zmiany klimatu. Opowiada się również za silniejszą rolą Parlamentu Europejskiego i parlamentów krajowych (obecnie nieuczestniczących) w procesie decyzyjnym w ramach Traktatu Euratom, a także aprobuje propozycję Komisji dotyczącą większego zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w kształtowanie polityki w zakresie energii jądrowej, chociaż w samym komunikacie z konieczności przyjmuje się długoterminowe podejście do tych zmian. EKES wzywa do ustanowienia ściślejszego powiązania między przyszłymi sprawozdaniami na temat stanu unii energetycznej ze strategiami zaproponowanymi w perspektywie średnio- (2030 r.) i długoterminowej (2050 r.). |
4.2. |
EKES uznaje potrzebę podjęcia natychmiastowych działań (zważywszy, że ponad 80 % emisji CO2 pochodzi z produkcji i wykorzystania energii), ale apeluje do UE, by przy stosowaniu głosowania większością kwalifikowaną podtrzymała swoje zobowiązanie do przestrzegania zasady pomocniczości i w przypadku dziedzin, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, koncentrowała się na tych obszarach, w których wspólne cele nie mogą zostać skuteczniej osiągnięte na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. To samo dotyczy zasady proporcjonalności, według której przedmiot i forma środków UE nie mogą wykraczać poza cele Traktatów (2). |
4.3. |
EKES z zaniepokojeniem zauważa, że w komunikacie COM(2019) 177 nie ma mowy o stopniowanym podejściu wspomnianym w komunikacie COM(2019) 8 „W kierunku skuteczniejszego i bardziej demokratycznego procesu podejmowania decyzji w dziedzinie polityki podatkowej UE”, w którym przewiduje się stopniowe przejście (w czterech etapach) do głosowania większością kwalifikowaną w ramach zwykłej procedury ustawodawczej w niektórych obszarach wspólnej polityki podatkowej UE (3). EKES zdaje sobie sprawę z potencjalnie kontrowersyjnego charakteru niektórych rozważanych rodzajów opodatkowania energii. Dlatego też zdecydowanie zaleca, by Komisja wyjaśniła, że i w tym wypadku zastosowanie ma podobne podejście, zgodnie z którym w pierwszej kolejności należy określić najmniej kontrowersyjne obszary opodatkowania. |
4.4. |
EKES ubolewa, że w komunikacie COM(2019) 177 nie odniesiono się szerzej do potencjalnych rodzajów konkretnych decyzji podatkowych, które można by omówić w ramach głosowania większością kwalifikowaną, i wzywa Komisję do skorygowania tego braku. EKES byłby zaniepokojony, gdyby na szczeblu UE podejmowano decyzje w sprawie opodatkowania energii, które powodują niekorzystne skutki dystrybucyjne, takie jak zwiększenie ubóstwa energetycznego, np. poprzez zniesienie dopłat do rachunków za energię dla najuboższych konsumentów. Istnieją pewne wrażliwe kwestie, które w różny sposób wpływają na państwa członkowskie w zależności od tego, na ile polegają one na paliwach kopalnych, a także w zależności od dostępności źródeł alternatywnych. Potrzebne jest zatem podejście delikatne, uwzględniające specyfikę lokalną, oraz działania zapewniające sprawiedliwą transformację, aby pracownicy, konsumenci i społeczności nie pozostały w tyle. Gdyby taka sytuacja zaistniała, to może się okazać, że nowe środki w zakresie opodatkowania energii wymagać będą finansowania wyrównawczego ze strony UE, by zrekompensować powstałe szkody społeczne i gospodarcze. |
4.5. |
Ceny energii rosnące szybciej niż budżety gospodarstw domowych, nierówności dochodowe w skali Europy oraz koszty ponoszone w związku z transformacją energetyczną (decentralizacja i cyfryzacja rynków energii elektrycznej i gazu) decydują o stopniu, w jakim w społeczeństwie obecne jest ubóstwo energetyczne (4). Europejski indeks ubóstwa energetycznego (EEPI) ocenia wyniki państw członkowskich i ich miejsce w rankingu pod względem postępów w przeciwdziałaniu ubóstwu energetycznemu w gospodarstwach domowych i w transporcie (5), a komunikat oparty na wnioskach Europejskiego Obserwatorium Ubóstwa Energetycznego powinien być powiązany z europejskim planem działania na rzecz wyeliminowania ubóstwa energetycznego przez usunięcie jego podstawowych przyczyn (6). Jak wspomniano w poprzednich opiniach EKES-u (7), „efektywność energetyczna i niezużywanie energii nie stanowią źródła energii”, a zatem same w sobie nie mogą rozwiązać problemów związanych ze zmianą klimatu, bezpieczeństwem dostaw lub ubóstwem energetycznym. |
4.6. |
Konsumenci nie uzyskują należnych im korzyści z wysiłków UE w dziedzinie energetyki z powodu oddzielenia rynku hurtowego od detalicznego (8): ze względu na szereg czynników (takich jak późne oddzielenie dystrybucji, obciążenie subsydiami i wysoki odsetek niepowodzeń wśród nowych detalistów) historycznie malejące ceny na rynkach hurtowych po liberalizacji nie są przenoszone na rynki detaliczne.
Poziomy opłat ponoszonych przez użytkowników energii w UE są już bardzo wysokie (9). Biorąc pod uwagę, że ok. 40 % ceny końcowej energii elektrycznej płaconej przez konsumentów europejskich to podatki i opłaty, obowiązkiem Komisji jest przeprowadzenie oceny spodziewanych skutków cen energii, w tym w odniesieniu do wpływu harmonizacji podatkowej na najuboższe gospodarstwa domowe. |
4.7. |
Bez odrzucania powiązania z polityką środowiskową ściślejsza koordynacja z szerszą polityką przemysłową i wynikający z niej rozwój gospodarczy umożliwiłyby również:
|
4.8. |
Zgodnie z art. 192 ust. 2 TFUE dotyczącym szczegółowej klauzuli pomostowej i/lub art. 48 ust. 7 TUE dotyczącym ogólnej klauzuli pomostowej, rozwój prawdziwej unii energetycznej musi iść w parze z przekazaniem suwerenności. |
4.9. |
Mimo postępów poczynionych w ostatnich latach w dziedzinie energetyki, częściowo ze względu na polityki UE (takie jak zwiększenie zdolności odnawialnych źródeł energii), a częściowo ze względu na czynniki międzynarodowe (takie jak bardziej elastyczne warunki dostaw LNG, indeksacja węgla i niższe ceny), pewne problemy (w tym poważne problemy wyszczególnione poniżej w punkcie 4.11) nadal blokują dalszy rozwój prawdziwego jednolitego rynku energetycznego i uniemożliwiają konsumentom czerpanie należnych im korzyści. |
4.10. |
Do poważnych przeszkód zalicza się ograniczony rozwój zdolności transgranicznych połączeń wzajemnych, zwłaszcza w sektorze energii elektrycznej, ze względu na decyzje krajowe i opóźnienia w działaniach Unii Europejskiej zmierzających do osiągnięcia w zakresie elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych docelowego poziomu 10 % do 2010 r. oraz 15 % do 2030 r. (poziomy te już i tak są bardzo ograniczone, niewystarczające i niewiążące) (11). |
4.11. |
Jednym z głównych priorytetów powinien być konsensus społeczny, gdyż z najnowszych danych wynika, że w północnej/zachodniej części UE 4–8 % budżetów konsumpcyjnych gospodarstw domowych przeznaczanych jest na energię, podczas gdy w środkowej / wschodniej części UE wskaźnik ten wynosi 10–15 % (12). Ze względu na wielką skalę problemu walkę z ubóstwem energetycznym uznano za nowy priorytet społeczny i ma być ona prowadzona na szczeblu krajowym i europejskim. Problem ten jednak nadal się utrzymuje. |
5. Uwagi szczegółowe
5.1. |
Energetyka jest sztywnym systemem, w którym pełne wdrożenie zmian infrastrukturalnych i regulacyjnych zajmuje dziesięć lat, podczas gdy konkurencja pozostaje ostra (co wyraźnie pokazują chińskie panele słoneczne i rozwój sektora pojazdów elektrycznych). Potrzebny jest zupełnie nowy, szerszy model polityki energetycznej, obejmujący np. zapewnienie przedsiębiorstwom unijnym wartości dodanej z badań naukowych prowadzonych w dziedzinie ciągłości dostaw energii w związku z odnawialnymi źródłami energii lub wspieranie ich w sektorach takich jak samochody elektryczne, wykorzystywane przez nie akumulatory najnowszej generacji lub turbiny wiatrowe w sytuacjach przewagi konkurencyjnej. |
5.2. |
Komplementarne kształtowanie i wdrażanie przez Komisję polityki energetycznej w postaci planu działania jest niezbędne, gdyż polityka energetyczna to więcej niż podatki, a w każdym razie obejmuje podatki od działalności energetycznej, a także od produktów energetycznych. Z poprzednich doświadczeń w innych dziedzinach wynika, że przeniesienie suwerenności bez ustanowienia prawdziwej, kompletnej Unii może prowadzić do poważnych sporów (jak miało to miejsce w przypadku unii gospodarczej i walutowej). |
5.3. |
Koszt energii ma bezpośredni i natychmiastowy wpływ na wszystkie przedsiębiorstwa i życie ludzi, a zatem należy starannie rozważyć konsekwencje odznaczającej się brakiem równowagi inicjatywy w zakresie opodatkowania energii. W tym kontekście i w oparciu o niezbędną ocenę skutków społecznych i gospodarczych EKES z zadowoleniem przyjmuje ogłoszenie przez nową przewodniczącą Komisji zamiaru wprowadzenia nowego transgranicznego podatku od emisji dwutlenku węgla w celu utrzymania konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich na świecie i zapobieżenia ucieczce emisji. W wypadku utraty miejsc pracy należy zaoferować nowe możliwości oraz przekwalifikowanie lub inne wynegocjowane rozwiązania dla dotkniętych tą sytuacją pracowników. |
5.4. |
Przy rozpatrywaniu możliwych zakłóceń na rynku wewnętrznym spowodowanych różnymi poziomami opodatkowania energii produkowanej przy wykorzystaniu paliw kopalnych Komisja powinna wziąć pod uwagę, że umowy o wolnym handlu mogą mieć podobny wpływ ze względu na efekt dumpingu ze strony rozmaitych ram prawnych państw trzecich w dziedzinie energetyki i konkurencji. Dotknięte mogą zostać unijne branże takie jak transport powietrzny, wodny i drogowy, rolnictwo/rybołówstwo i sektory energochłonne, na które ukierunkowane są proponowane środki w zakresie opodatkowania. W związku z tym w ramach dwustronnych lub wielostronnych negocjacji handlowych UE powinna regularnie domagać się przepisów socjalnych i środowiskowych równoważnych jej własnym wymogom względem przywożonych produktów (13). |
Bruksela, dnia 26 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Dz.U. L 283 z 31.10.2003, s. 51.
(2) SOC/626 „Klauzula pomostowa” (zob. s. 87 niniejszego Dziennika Urzędowego).
(3) Dz.U. C 353 z 18.10.2019, s. 90.
(4) Dz.U. C 198 z 10.7.2013, s. 1.
(5) Europejski indeks ubóstwa energetycznego (EEPI) https://www.openexp.eu/sites/default/files/publication/files/european_energy_poverty_index-eepi_en.pdf.
(6) Dz.U. C 341 z 21.11.2013, s. 21.
(7) Dz.U. C 345 z 13.10.2017, s. 120.
(8) Dz.U. C 383 z 17.11.2015, s. 84.
(9) COM(2019) 1 final.
(10) W swoich poprzednich rezolucjach Parlament Europejski ostrzegał, że strategia dekarbonizacyjna może również doprowadzić do „wielkiego wzrostu skali zjawiska ubóstwa energetycznego” (14 marca 2013 r., rezolucja w sprawie planu działania w zakresie energii do roku 2050) i w związku z tym wezwał Komisję „do stworzenia powiązań między polityką społeczną a polityką energetyczną” (14 kwietnia 2016 r., rezolucja w sprawie osiągnięcia celu przeciwdziałania ubóstwu w świetle rosnących kosztów ponoszonych przez gospodarstwa domowe).
(11) Według grupy ekspertów Komisji poziom ten stopniowo obniża się i w 2020 r. niektóre państwa członkowskie nie osiągną docelowych 10 %, Towards a sustainable and integrated Europe, Report of the Commission Expert Group on electricity interconnection target [Ku zrównoważonej i zintegrowanej Europie, sprawozdanie grupy ekspertów Komisji ds. celów w zakresie elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych], listopad 2017 r., s. 25. Zob. również Dz.U. C 383 z 17.11.2015, s. 84.
(12) COM(2019) 1 final.
ZAŁĄCZNIK
Następujące poprawki, które uzyskały poparcie co najmniej jednej czwartej oddanych głosów, zostały odrzucone w trakcie debaty:
Punkt 4.5
Skreślić punkt:
Zgodnie z art. 192 ust. 2 TFUE dotyczącym szczegółowej klauzuli pomostowej i/lub art. 48 ust. 7 TUE dotyczącym ogólnej klauzuli pomostowej, rozwój prawdziwej unii energetycznej musi iść w parze z przekazaniem suwerenności.
Za |
: |
73 |
Przeciw |
: |
91 |
Wstrzymało się |
: |
11 |
Punkt 1.1.2
Zmienić:
EKES z zadowoleniem przyjmuje debatę na temat propozycję wykorzystania klauzul pomostowych w celu wprowadzenia głosowania większością kwalifikowaną w Radzie i systemu współdecyzji z Parlamentem Europejskim. W tej nowej konfiguracji EKES mógłby odgrywać ważną rolę przy wspieraniu rozmów trójstronnych i powinien być zaangażowany.
EKES popiera wiele kwestii poruszonych w komunikacie komunikat i uważa, że efektywne zarządzanie strategią klimatyczną i energetyczną oraz zapewnianie większej spójności przepisów UE dotyczących opodatkowania energii powinno uwzględniać obawy europejskich przedsiębiorstw, pracowników i innych zainteresowanych stron, w tym konsumentów. Zaangażowanie i udział społeczeństwa obywatelskiego, poparcie ze strony państw członkowskich oraz zgoda i zaangażowanie partnerów społecznych mają duże znaczenie dla powodzenia tego procesu.
Za |
: |
65 |
Przeciw |
: |
105 |
Wstrzymało się |
: |
9 |
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/112 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów »Europejska strategia w dziedzinie lotnictwa – utrzymanie i promowanie wysokich standardów społecznych«”
(COM(2019) 120 final)
(2020/C 14/16)
Sprawozdawca: Raymond HENCKS
Wniosek o konsultację |
Komisja Europejska, 11.4.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Transportu, Energii, Infrastruktury i Społeczeństwa Informacyjnego |
Data przyjęcia przez sekcję |
3.7.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
174/0/1 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
EKES aprobuje sprawozdanie Komisji dotyczące warunków zatrudnienia załóg charakteryzujących się dużą mobilnością (pilotów i personelu pokładowego), których sytuacja może być szczególnie problematyczna ze względu na transgraniczny charakter ich pracy, a członkowie personelu mogą mieć różne prawa i mogą być chronieni w różnym stopniu w zależności od prawa krajowego, które ma do nich zastosowanie. |
1.2. |
Komitet ubolewa nad faktem, że sprawozdanie opublikowano dopiero na zakończenie kadencji obecnej Komisji, kiedy nie ma pewności co do działań następczych. EKES ma nadzieję, że nowa Komisja nada rozwiązaniu problemów stwierdzonych we wspomnianym sprawozdaniu wysoki priorytet, proporcjonalny do powagi sytuacji, i zaproponuje konkretne rozwiązania. |
1.3. |
EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, iż w cytowanym sprawozdaniu potwierdza się istnienie znacznej liczby problemów i przypadków braku pewności prawa oraz stwierdza się, że lepsze egzekwowanie przepisów UE i przepisów krajowych ma zasadnicze znaczenie we wszystkich formach zatrudnienia załóg dla unikania praktyk, które stanowią nadużycie lub obejście prawa właściwego, jak praca nierejestrowana lub fikcyjne samozatrudnienie, a także dla zapewnienia legalnych warunków i równych szans dla załóg, z zachowaniem bezpieczeństwa personelu i pasażerów jako najwyższego priorytetu. EKES popiera środki zaproponowane przez Komisję i zachęca państwa członkowskie, by dbały o jednolitą interpretację i stosowanie przepisów socjalnych i prawa pracy dotyczących załóg lotniczych. |
1.4. |
Komitet wyraża ubolewanie z powodu braku wiarygodnych danych statystycznych dotyczących liczby zatrudnionych członków załóg oraz liczby osób zatrudnionych w ramach outsourcingu i pracowników tymczasowych. Brak danych statystycznych, do uzupełnienia których w jak najkrótszym terminie wzywa Komitet, podkreśla brak pewności prawa w obszarze warunków zatrudnienia i na poszczególnych poziomach ochrony załóg sprzyjający nierówności warunków konkurencji lub nieuczciwej konkurencji między unijnymi przewoźnikami lotniczymi podlegającymi bardzo silnej presji konkurencyjnej oraz przynoszący szkody państwom członkowskim, które pozbawione są części dochodów podatkowych i składek na ubezpieczenie społeczne. |
1.5. |
Z uwagi na wielość form umów o pracę i wynikający z nich czasami brak pewności EKES powtarza swój pogląd (1), że należy propagować zatrudnienie bezpośrednie jako zwyczajową formę zatrudnienia w lotnictwie, i jest zdania, że konieczne jest przeciwstawienie się wszelkim nietypowym umowom, które mogłyby niekorzystnie wpłynąć na bezpieczeństwo załóg i pasażerów, mając jednak ma uwadze, że korzystanie z umów tymczasowych nie jest samo w sobie nielegalne ani nie prowadzi automatycznie do dumpingu socjalnego. |
1.6. |
Z uwagi na fakt, że sektor załóg lotniczych nie jest wolny od nielegalnych form zatrudnienia, takich jak praca nierejestrowana i fikcyjne samozatrudnienie, czy też niestosowania dyrektywy o delegowaniu pracowników, EKES popiera Komisję, która wzywa państwa członkowskie:
|
1.7. |
EKES oczekuje, że przyszły Europejski Urząd ds. Pracy zadba o to, by ostatnie zmiany wprowadzone do dyrektywy o delegowaniu pracowników, w ramach których ustanowiono zasadę równego wynagrodzenia za tę samą pracę w tym samym miejscu zostały należycie transponowane i zastosowane przez państwa członkowskie do dnia 30 lipca 2020 r. Komitet uważa również, że Urząd powinien także czuwać nad poszanowaniem wszystkich praw pracowników lotnictwa cywilnego. |
1.8. |
EKES przypomina, że prawo do stworzenia związku zawodowego lub przynależności do niego, prawo do negocjowania układów zbiorowych, prawo do strajku itp. są prawami człowieka gwarantowanymi na szczeblu międzynarodowym, europejskim i krajowym, i że należy ich ściśle przestrzegać. Niestety w praktyce występują sytuacje, gdy prawo do organizacji związków zawodowych i negocjacji zbiorowych jest ograniczone i pracownicy muszą bronić swoich praw w sądzie. Trzeba zagwarantować również prawo do informacji i konsultacji. |
1.9. |
Brak globalnych norm pracy w lotnictwie cywilnym wpływa jednak na skuteczność przepisów prawa pracy UE i państw członkowskich zarówno na trasach wewnątrzunijnych, jak i pozaunijnych. EKES wyraża ubolewanie z powodu widocznego braku konsensusu w Międzynarodowej Organizacji Pracy co do opracowania konwencji w sprawie ochrony praw pracowników w lotnictwie cywilnym, chociaż opracowano taką konwencję dla pracowników transportu morskiego. EKES zdecydowanie zachęca Unię Europejską do włączenia wiążących ambitnych postanowień i norm dotyczących kwestii społecznych i pracowniczych do wszystkich umów lotniczych zawieranych z państwami trzecimi oraz pochwala deklarowany przez Komisję zamiar podjęcia działań w tym kierunku. |
1.10. |
Jeśli chodzi o jakość szkolenia, bardzo niepokojące są informacje przedstawione w analizowanym sprawozdaniu Komisji:
|
1.11. |
EKES przypomina, że zgodnie z nową dyrektywą w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej „państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku gdy na mocy przepisów unijnych lub krajowych lub układów zbiorowych pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikowi szkolenia do celów wykonywania przez niego pracy, do której został zatrudniony, szkolenie takie zapewnione zostało pracownikowi nieodpłatnie, zaliczało się do czasu pracy i w miarę możliwości odbywało się w godzinach pracy”. |
1.12. |
EKES zwraca się do Komisji, by działała proaktywnie i zaprosiła wszystkie organizacje spełniające kryteria członkostwa w europejskim komitecie dialogu sektorowego w lotnictwie cywilnym do aktywnego uczestnictwa w pracach wspomnianego komitetu i lepszego wykorzystywania tego narzędzia do znalezienia, w drodze negocjacji, wzajemnie zadowalających rozwiązań w celu sprostania stojącym przed nimi wyzwaniom. |
1.13. |
EKES uważa ponadto, że atmosfera w miejscu pracy załóg lotniczych zależy nie tylko od warunków pracy, ale także od czynników zewnętrznych takich jak poziom zadowolenia pasażerów z jakości obsługi w porcie lotniczym i na pokładzie samolotu. Istotne jest zatem, by prawa pasażerów, w tym pasażerów o specjalnych potrzebach (niepełnosprawnych, osób starszych, najmłodszych, kobiet w ciąży), były należycie uwzględniane. |
2. Wprowadzenie
2.1. |
W transporcie lotniczym oprócz minimalnych norm zdefiniowanych w prawie unijnym ochrona socjalna i prawo pracy pozostają przede wszystkim w zakresie kompetencji i odpowiedzialności państw członkowskich, w których odpowiednie zasady są stosowane w różny sposób i w różnym stopniu. |
2.2. |
W lotnictwie cywilnym nie ma już jednolitego modelu zatrudnienia: Niektóre przedsiębiorstwa oferują miejsca pracy wysokiej jakości i umowy na czas nieokreślony, podczas gdy według niedawnego badania ( Study on employment and working conditions of aircrews in the EU internal aviation market – badanie dotyczące zatrudnienia i warunków pracy załóg lotniczych na wewnętrznym rynku lotniczym UE, tzw. badanie Ricardo) od 9 do 19 % członków personelu pokładowego i około 8 % pilotów zgłosiło, że są zatrudnieni za pośrednictwem jakiejś formy pośrednictwa pracy. |
2.3. |
Sprawozdanie Komisji będące przedmiotem opinii dotyczy jedynie załóg (pilotów i personelu pokładowego), których sytuacja może być szczególnie problematyczna ze względu na transgraniczny charakter ich pracy, a członkowie personelu mogą mieć różne prawa i mogą być chronieni w różnym stopniu w zależności od prawa krajowego, które ma do nich zastosowanie. |
2.4. |
Dodatkowo presja, by obniżać koszty eksploatacji na bardzo konkurencyjnym rynku powoduje, że niektóre przedsiębiorstwa lotnicze stosują różne pośrednie systemy zatrudnienia jako alternatywę dla umów o pracę na czas nieokreślony, które – zgodnie z badaniem Ricardo – pozostają główną formą zatrudnienia. Jednakże aby ograniczyć koszty eksploatacji, liczne przedsiębiorstwa lotnicze:
|
2.5. |
W 2015 r. w ramach europejskiej strategii w dziedzinie lotnictwa Komisja zapowiedziała, że agenda społeczna w lotnictwie uzyska priorytetowy status. Niemniej jednak w 2017 r. Parlament Europejski, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów dalej były zaniepokojone sytuacją, która nie ulegała zmianie, i wezwały państwa członkowskie i Komisję do podjęcia działań w zakresie zagadnień społecznych w lotnictwie, w szczególności w przypadku załóg charakteryzujących się dużą mobilnością. |
2.6. |
W październiku 2018 r. wobec braku konkretnych działań w wymiarze społecznym w transporcie lotniczym i z uwagi na powtarzające się strajki części personelu w lotnictwie ministrowie transportu sześciu państw członkowskich wezwali Komisję w ramach wspólnego oświadczenia, by do końca 2018 r. opracowała konkretne środki, w szczególności ambitną agendę społeczną gwarantującą uczciwe warunki pracy, dzięki której wszystkie podmioty sektora pochodzące z UE i państw trzecich będą zajmować równą pozycję w ramach uczciwej konkurencji. |
3. Uwagi ogólne
3.1. |
W europejskiej strategii w dziedzinie lotnictwa z 2015 r. Unia zobowiązała się między innymi do wzmocnienia programu społecznego i tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy w sektorze lotnictwa oraz do rozważenia potrzeby doprecyzowania mającego zastosowanie prawa i właściwości sądów w odniesieniu do umów o pracę pracowników mobilnych zatrudnionych w lotnictwie. |
3.2. |
Aby lepiej poznać aktualną sytuację na rynku lotniczym, Komisja zleciła przeprowadzenie badania dotyczącego warunków zatrudnienia i pracy załóg (badanie Ricardo), które opublikowano w styczniu 2019 r. |
3.3. |
EKES wyraża zadowolenie, że Komisja sporządziła sprawozdanie na temat bieżącej sytuacji i warunków zatrudnienia załóg lotniczych. Pojawiło się ono jednak dopiero pod koniec kadencji obecnej Komisji, w związku z czym nie ma pewności co do działań następczych. EKES ma nadzieję, że nowa Komisja nada rozwiązaniu problemów stwierdzonych we wspomnianym sprawozdaniu wysoki priorytet, proporcjonalny do powagi sytuacji, i szybko zaproponuje stosowne rozwiązania. |
3.4. |
W cytowanym sprawozdaniu potwierdza się w istocie istnienie znacznej liczby problemów i przypadków braku pewności prawa, jak również fakt, że lepsze egzekwowanie przepisów UE i przepisów krajowych ma zasadnicze znaczenie we wszystkich formach zatrudnienia załóg dla zapobiegania praktykom, które stanowią nadużycie lub obejście prawa właściwego, jak fikcyjne samozatrudnienie, a także dla zapewnienia wszystkim zgodnych z prawem warunków i równych szans. |
3.5. |
EKES ubolewa, że od czasu europejskiej agendy społecznej zdefiniowanej w strategii w dziedzinie lotnictwa z 2015 r. jedynym konkretnym środkiem wprowadzonym przez Komisję jest opublikowanie praktycznych wytycznych w sprawie mającego zastosowanie prawa pracy oraz właściwego sądu. Sprawozdanie Komisji nie daje odpowiedzi na pytanie, czy zamierza ona przyjąć wytyczne interpretacyjne lub wprowadzić zmiany regulacyjne w dziedzinie lotnictwa cywilnego. Komisja powoła grupę ekspertów ad hoc skupiającą pochodzących z państw członkowskich ekspertów zajmujących się kwestiami lotnictwa i prawa pracy, której zadaniem będzie podsumowanie działań ujętych w omawianym sprawozdaniu oraz przedstawienie Komisji i państwom członkowskim informacji o sposobie, w jaki w sektorze lotnictwa można należycie egzekwować prawo pracy. EKES domaga się, by obok ekspertów instytucjonalnych w prace tej grupy zostali również należycie zaangażowani partnerzy społeczni. |
4. Uwagi szczegółowe
4.1. |
W sprawozdaniu Komisji będącym przedmiotem opinii stwierdza się, że nie istnieją dane liczbowe w dziedzinie zatrudnienia dotyczące konkretnie załogi. EKES zastanawia się wobec tego, w jaki sposób można opracować wiarygodne prognozy co do liczby pilotów i personelu pokładowego do szkolenia i do rekrutacji w perspektywie średnio- i długoterminowej. Dotyczy to w szczególności szkolenia dla pilotów, które jest długie i kosztowne. |
4.2. |
Brak danych statystycznych oznacza również, że nie jest znana liczba członków załóg zatrudnionych w ramach outsourcingu. Wobec tego można jedynie opierać się na ankiecie przeprowadzonej przez europejskich partnerów społecznych w dziedzinie lotnictwa cywilnego w 2015 r., według którego jedynie 52,6 % respondentów pracujących dla tanich przedsiębiorstw lotniczych potwierdza posiadanie bezpośredniej umowy o pracę. EKES uważa, że koniecznie należy udoskonalić narzędzia statystyczne. Brak danych statystycznych podkreśla brak pewności prawa w obszarze warunków zatrudnienia i na poszczególnych poziomach ochrony załóg i utrudnia dokonanie rozróżnienia między legalnymi i nielegalnymi praktykami, nadużyciami lub błędami w przepisach. Sprzyja nierównym szansom dla przewoźników lotniczych w UE podlegającym bardzo silnej presji konkurencyjnej oraz przynosi szkody państwom członkowskim, które pozbawione są części dochodów podatkowych i składek na ubezpieczenie społeczne. |
4.3. |
Agencja Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA) w swoim poradniku praktycznym w sierpniu 2017 r. zaznaczyła, że fragmentacja i outsourcing zatrudnienia związanego z bezpieczeństwem, w tym załóg, może mieć negatywny wpływ na bezpieczeństwo, i przedstawiła konkretne środki w zakresie outsourcingu krytycznych usług bezpieczeństwa oraz umów leasingu statków powietrznych z załogą. |
4.4. |
W kwestii pracy tymczasowej Unia również nie dysponuje wiarygodnymi danymi. Z badania Ricardo wynika jednak, że 9–19 % personelu pokładowego i około 8 % pilotów oświadczyło, iż jest zatrudnionych poprzez pewną formę organizacji pośredniczącej oraz że zdecydowana większość osób zatrudnionych poprzez takiego pośrednika pracowała dla tanich przewoźników. |
4.5. |
EKES ponawia swój apel (2) o propagowanie zatrudnienia bezpośredniego jako zwyczajowej formy zatrudnienia w lotnictwie i jest zdania, że konieczne jest przeciwstawianie się wszelkim nietypowym umowom, które mogłyby niekorzystnie wpłynąć na poziomy bezpieczeństwa załóg i pasażerów. |
4.6. |
Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/104/WE (3) w sprawie pracy tymczasowej można stosować jedynie przejściowo i nie można uczynić jej środkiem stałym, mając jednak ma uwadze, że korzystanie z umów tymczasowych może być niezbędne i nie jest samo w sobie nielegalne ani nie prowadzi automatycznie do dumpingu socjalnego. |
4.7. |
W odniesieniu do pracy nierejestrowanej, będącej rezultatem między innymi fikcyjnego samozatrudnienia, seminarium, które zostanie zorganizowane pod koniec roku przez europejską platformę ds. pracy nierejestrowanej ze szczególnym naciskiem na fikcyjne samozatrudnienie załóg, stanowi istotny etap w zwiększaniu widoczności problemu i podejmowaniu dyskusji na jego temat między inspektorami pracy i partnerami społecznymi. Państwa członkowskie powinny wzmocnić inspektoraty pracy, aby skutecznie kontrolować przestrzeganie przepisów unijnych i krajowych w dziedzinie warunków pracy w lotnictwie cywilnym. |
4.8. |
Unijne przepisy dotyczące bezpieczeństwa lotniczego obejmują pojęcie bazy macierzystej. Ze względu na dużą mobilność załóg określenie odnoszących się do nich przepisów w dziedzinie przysługującego im zabezpieczenia społecznego i prawa pracy oraz sądu, w którym mogą dochodzić swoich praw, może stanowić wyzwanie. Pojęcie bazy macierzystej służy również jako odniesienie do obliczania ograniczeń czasu lotu i służby. EKES wzywa państwa członkowskie, by czuwały nad właściwym stosowaniem unijnych i krajowych przepisów socjalnych w stosunku do personelu przedsiębiorstw lotniczych w Unii wykonujących usługi lotnicze z bazy macierzystej znajdującej się poza terytorium państwa członkowskiego, w którym przewoźnik ma swoją główną siedzibę, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie usług lotniczych. |
4.9. |
Sprawozdanie Komisji zawiera informację, że liczba baz operacyjnych sukcesywnie wzrasta, a statki powietrzne i załogi tych samych przedsiębiorstw lotniczych w coraz większym stopniu ulokowane są poza głównym miejscem prowadzenia działalności tych przedsiębiorstw lotniczych, na terytorium innych państw członkowskich, a czasem nawet w państwach trzecich. W takim wypadku właściwym prawem jest prawo państwa, w którym znajduje się baza macierzysta, podczas gdy niektóre przedsiębiorstwa stosują prawo kraju, w którym znajduje się główna siedziba przedsiębiorstwa, zamiast prawa kraju bazy macierzystej. EKES zwraca się do Komisji o opublikowanie wytycznych na temat baz macierzystych, baz operacyjnych i prawa właściwego. |
4.10. |
Istnieją różne formy samozatrudnienia: świadczenie usług samozatrudnionego pilota, bezpośrednio lub poprzez organizację pośredniczącą, bądź spółka z o.o. samozatrudnionych pilotów. EKES popiera Komisję, która wzywa państwa członkowskie:
|
4.11. |
W odniesieniu do delegowania pracowników przez tymczasowe wykorzystywanie załogi poza jej bazą macierzystą – według badania Ricardo przedmiotowa dyrektywa nie jest zwykle stosowana w przypadku załóg lotniczych, chociaż zasadniczo ma zastosowanie do transgranicznego świadczenia usług przez agencje pracy tymczasowej lub agencje pośrednictwa pracy. |
4.12. |
Dyrektywa o delegowaniu pracowników ma również zastosowanie w kontekście umowy leasingu statku powietrznego z załogą, jeżeli przez cały okres leasingu utrzymany jest stosunek pracy między załogą a leasingodawcą. Załogi skierowanej do nowej bazy macierzystej nie uznaje się za pracowników delegowanych. |
4.13. |
EKES popiera propozycję Komisji, by wspierać państwa członkowskie w stosowaniu zmienionej dyrektywy dotyczącej delegowania pracowników, w szczególności w celu lepszego zapewnienia równego traktowania i zapobiegania oszustwom transgranicznym. |
4.14. |
Ponadto EKES oczekuje, że przyszły Europejski Urząd ds. Pracy zadba również o to, by ostatnie zmiany wprowadzone do dyrektywy o delegowaniu pracowników, w ramach których ustanowiono zasadę równego wynagrodzenia za tę samą pracę w tym samym miejscu, zostały należycie transponowane i zastosowane przez państwa członkowskie do dnia 30 lipca 2020 r.; powinien on także czuwać nad poprawnym stosowaniem przepisów socjalnych, zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym, aby respektowane były wszystkie prawa pracowników lotnictwa cywilnego, w tym swoboda zrzeszania się w związkach zawodowych. |
4.15. |
Komitet zauważa, że niektóre przedsiębiorstwa lotnicze zakazują przynależności do nieaprobowanego przez nie związku zawodowego, a czasem nawet dokonują zwolnień z powodu przynależności do związku zawodowego. Pracownicy muszą więc dochodzić swych praw na drodze sądowej. EKES przypomina państwom członkowskim, których to dotyczy, że prawo do stworzenia związku zawodowego lub przynależności do niego, prawo do negocjowania układów zbiorowych, prawo do strajku itp. są prawami człowieka gwarantowanymi na szczeblu międzynarodowym, europejskim i krajowym, których należy ściśle przestrzegać. Należy też zagwarantować prawo do informacji i konsultacji.
W celu zajęcia się kwestiami związanymi ze stosowaniem standardów społecznych na szczeblu krajowym można by utworzyć organ mediacyjny na poziomie UE, który pomagałby w rozstrzyganiu sporów związanych ze stosowaniem rozporządzenia. |
4.16. |
W odniesieniu do załóg z krajów trzecich EKES ponawia swój wniosek (4), aby objąć załogi lotnicze przepisami dotyczącymi jednego zezwolenia i zapewnić tym samym równe traktowanie wszystkich pracowników tego sektora, zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/98/UE (5). W badaniu Ricardo potwierdza się, że na podstawie zebranych danych nie można stwierdzić, jak powszechna jest ta praktyka ani czy baza macierzysta załogi, z której usług skorzystano, znajdowała się w państwie trzecim, czy w UE. |
4.17. |
Brak globalnych norm pracy w lotnictwie cywilnym wpływa jednak na skuteczność przepisów prawa pracy UE i państw członkowskich zarówno na trasach wewnątrzunijnych, jak i pozaunijnych. EKES wyraża ubolewanie z powodu braku konsensusu w Międzynarodowej Organizacji Pracy co do opracowania konwencji w sprawie ochrony praw pracowników w lotnictwie cywilnym, chociaż opracowano taką konwencję dla pracowników transportu morskiego. Ze względu na brak odpowiedniej konwencji MOP Komitet wzywa Unię Europejską, by włączyła do wszystkich umów w dziedzinie lotnictwa zawieranych z państwami trzecimi (poczynając od omawianej obecnie umowy między UE a Katarem) ambitne wiążące klauzule socjalne związane z pracą, obejmujące kary w razie ich nieprzestrzegania. |
4.18. |
Aby zostać pilotem, należy odbyć długie i kosztowne szkolenie składające się z trzech etapów (szkolenie podstawowe, szkolenie w zakresie uprawnień na typ statku powietrznego i szkolenie w lotach liniowych, aby nabyć doświadczenia lotniczego). Według informacji zawartych w badaniu Ricardo od 2,2 do 6 % pilotów objętych badaniem musiało pokryć koszty zdobycia doświadczenia lotniczego w ramach systemu „pay-to-fly”. Dyrektywa w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (COM (2017) 797 – 2017/0355 (COD)) stanowi: „Państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku gdy na mocy przepisów unijnych lub krajowych lub układów zbiorowych pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikowi szkolenia do celów wykonywania przez niego pracy, do której został zatrudniony, szkolenie takie zapewnione zostało pracownikowi nieodpłatnie, zaliczało się do czasu pracy i w miarę możliwości odbywało się w godzinach pracy”. EKES ma nadzieję, że właściwe wdrażanie tych przepisów będzie regularnie monitorowane, a jednocześnie nie spowoduje tworzenia nowych przeszkód biurokratycznych. |
4.19. |
Jeśli chodzi o jakość szkolenia, bardzo niepokojące są informacje przedstawione w analizowanym sprawozdaniu Komisji:
|
4.20. |
EKES głęboko ubolewa nad faktem, że w ramach europejskiego dialogu społecznego, a w szczególności europejskiego komitetu dialogu sektorowego w lotnictwie cywilnym od 2017 r. nie udaje się prowadzić konstruktywnego dialogu z uwagi na brak przedstawicieli przedsiębiorstw lotniczych. Martwi to tym bardziej, że w ramach konstruktywnego dialogu społecznego i układów zbiorowych można by znaleźć rozwiązania dla niektórych z problemów przedstawionych w sprawozdaniu Komisji. |
4.21. |
Komitet zachęca Komisję, by była bardziej proaktywna i przekonała partnerów społecznych do zapewnienia odpowiedniej reprezentacji przedsiębiorstw lotniczych i załóg oraz do jak najlepszego wykorzystania tego narzędzia, aby wypracować, w drodze negocjacji, wzajemnie zadowalające rozwiązania w celu sprostania stojącym przed nimi wyzwaniom. |
4.22. |
Jeśli chodzi o atmosferę w pracy załóg lotniczych, zależy ona nie tylko od warunków pracy, ale także od czynników zewnętrznych, takich jak poziom zadowolenia pasażerów z jakości obsługi w porcie lotniczym i na pokładzie samolotu. EKES uważa również, że personel pokładowy powinien być odpowiednio przeszkolony i dysponować wystarczającym czasem, aby odpowiedzieć na specjalne potrzeby osób wymagających szczególnego traktowania (niepełnosprawnych, osób starszych, najmłodszych, kobiet w ciąży itd.). Należy dbać o przestrzeganie praw pasażerów oraz o zapewnienie im wszystkich potrzebnych informacji przedstawionych w przejrzysty i zrozumiały sposób. EKES popiera Komisję, która zaapelowała do Rady o szybkie przyjęcie zmian zawartych we wniosku dotyczącym rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (6) w sprawie praw pasażerów lotniczych w stosunku do odmowy przyjęcia na pokład, odwołania lotu lub znacznego opóźnienia. |
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 110.
(2) Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 110.
(3) Dz.U. L 327 z 5.12.2008, s. 9.
(4) Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 110.
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/118 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wniosek dotyczący decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady upoważniającej Niemcy do zmiany obowiązującego porozumienia dwustronnego w sprawie transportu drogowego ze Szwajcarią w celu dopuszczenia przewozów kabotażowych w regionach przygranicznych w ramach międzynarodowych usług przewozu drogowego osób autokarem i autobusem między tymi dwoma państwami”
(COM(2019) 221 final),
„Wniosek dotyczący decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady upoważniającej Włochy do negocjowania i zawarcia ze Szwajcarią porozumienia dopuszczającego wykonywanie przewozów kabotażowych w regionach przygranicznych w ramach międzynarodowych usług przewozu drogowego osób autokarem i autobusem między tymi dwoma państwami”
(COM(2019) 223 final)
(2020/C 14/17)
Samodzielny sprawozdawca: Antonello PEZZINI
Wniosek o konsultację |
Rada Europejska, 23.5.2019 Parlament Europejski, 17.7.2019 |
Podstawa prawna |
Artykuł 91 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Transportu Energii, Infrastruktury i Społeczeństwa Informacyjnego |
Data przyjęcia przez sekcję |
11.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
110/0/1 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
EKES wyraża zadowolenie, że Komisja rozpatrzyła wnioski Niemiec i Włoch dotyczące negocjacji z Konfederacją Szwajcarską w sprawie nowych przepisów umożliwiających transgraniczny kabotaż w ramach przewozu drogowego osób autokarem i autobusem między regionami przygranicznymi. |
1.2. |
Komitet odnosi się pozytywnie do dwóch wniosków dotyczących decyzji przedstawionych przez Komisję w odpowiedzi na pisemne zapytania dwóch zainteresowanych państw członkowskich, którym towarzyszyło równie duże zainteresowanie ze strony Szwajcarii. |
1.3. |
EKES podkreśla ponadto potrzebę zwrócenia szczególnej uwagi na politykę zrównoważonego rozwoju, do której należy dostosować przewóz osób i towarów w regionie alpejskim zgodnie z protokołem o transporcie dołączonym do konwencji alpejskiej z 2002 r., której stroną są trzy zainteresowane państwa i sama UE. |
1.4. |
Komitet uważa, że konkurencyjnemu rozwojowi przewoźników zainteresowanych kabotażem w usługach międzynarodowego przewozu drogowego osób autokarem i autobusem powinno towarzyszyć przestrzeganie nowych porozumień dołączonych do umowy między UE a Szwajcarią z 1999 r., do rozporządzenia (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (1) w sprawie ochrony ogólnego interesu gospodarczego oraz do umowy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 1 grudnia 2010 r. w sprawie praw pasażerów autobusów i autokarów, szczególnie tych o ograniczonej możliwości poruszania się. |
1.5. |
EKES zaleca wreszcie, by takim procesom negocjacji towarzyszył dialog między partnerami społecznymi zainteresowanych krajów w celu wsparcia procesu otwarcia na kabotaż w ramach transgranicznego przewozu drogowego osób oraz związanych z nim zmian na obszarach ograniczonych geograficznie, w których zostanie on wdrożony bez dyskryminacji między przewoźnikami mającymi siedzibę w UE i bez zakłócania konkurencji. |
1.6. |
Komitet uważa, że zainteresowane państwa członkowskie powinny powiadomić Komisję o treści zawartych umów i że z kolei Komisja powinna o niej poinformować Radę, Parlament Europejski, Komitet Regionów i sam EKES. |
2. Wprowadzenie
2.1. |
Przewóz osób i towarów jest jednym z siedmiu sektorów, w których Szwajcaria i Unia Europejska osiągnęły porozumienie. Jak przypomniano w opinii EKES-u, na posiedzeniach Rady Ministrów w dniach 30 listopada i 1 grudnia 1998 r. Konfederacja Szwajcarska i Wspólnota Europejska podpisały porozumienie polityczne dotyczące systemu przewozu kolejowego i drogowego towarów i osób (2). Inne dziedziny to: swobodny przepływ pracowników, swobodny przepływ produktów rolnych, przeszkody techniczne w handlu, dostęp przedsiębiorstw publicznych lub przedsiębiorstw z udziałem państwowym, badania naukowe i ruch lotniczy. |
2.2. |
Przepisy odniesienia regulujące transport drogowy towarów i osób między UE a Konfederacją Szwajcarską zawarte są w odnośnej umowie podpisanej 21 czerwca 1999 r. Umowa, która weszła w życie w dniu 1 czerwca 2002 r., stosuje się de facto do międzynarodowego przewozu drogowego towarów na rachunek podmiotów zewnętrznych na trasach przebywanych na terytorium:
|
2.3. |
By móc prowadzić międzynarodowy przewóz towarów na rachunek podmiotów zewnętrznych do określonego miejsca docelowego lub tranzytem czy też by przemieszczać pojazdy nieobciążone między Unią Europejską a Szwajcarią, wspólnotowi przewoźnicy powinni posiadać licencję wspólnotową przewidzianą w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009 (3), w którym ustanowiono europejskie ramy prawne określające kategorie międzynarodowego przewozu osób autobusem lub autokarem. Wspomniane ramy zostały podzielone na trzy grupy: regularne usługi, specjalne usługi regularne i usługi okazjonalne. |
2.4. |
W rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 (4) określono wspólne zasady dostępu do międzynarodowego rynku usług autobusowych i autokarowych, stanowiąc między innymi, że przewozy kabotażowe w Unii mogą być świadczone pod określonymi warunkami wyłącznie przez przewoźników posiadających licencję wspólnotową. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 361/2014 (5) ustanawia zasady stosowania rozporządzenia (WE) nr 1073/2009 w odniesieniu do dokumentów dotyczących międzynarodowego autokarowego i autobusowego przewozu osób. |
2.5. |
Zgodnie z art. 3 ust. 2 TFUE Unia ma wyłączną kompetencję do zawierania umów międzynarodowych, jeżeli ich zawarcie zostało przewidziane w akcie ustawodawczym Unii lub jest niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji lub w zakresie, w jakim ich zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres. |
2.6. |
Zgodnie z art. 14 umowy między UE a Konfederacją Szwajcarską z 1999 r.: „Transport między dwoma punktami położonymi na terytorium Państwa Członkowskiego Wspólnoty przy wykorzystaniu pojazdu zarejestrowanego w Szwajcarii oraz transport między dwoma punktami położonymi na terytorium szwajcarskim, przy wykorzystaniu pojazdu zarejestrowanego w jednym z Państw Członkowskich Wspólnoty nie podlega zezwoleniu na mocy niniejszej Umowy”. |
2.7. |
Jednak art. 20 wspomnianej umowy stanowi, że przewoźnicy autobusowi mający siedzibę w Szwajcarii nie mogą przewozić pasażerów między dwoma punktami granicznymi położonymi w krajach sąsiadujących i – vice versa – na terytorium szwajcarskim, lecz nadal dozwolone jest korzystanie z istniejących praw zgodnie z pozostającymi w mocy w czasie zawarcia umowy UE dwustronnymi porozumieniami zawartymi między państwami członkowskimi UE a Szwajcarią, pod warunkiem że nie stosuje się dyskryminacji między przewoźnikami UE i nie istnieją zakłócenia konkurencji. |
2.8. |
Ze względu na to, że brakuje wcześniejszych porozumień między Szwajcarią a Włochami regulujących prawa do kabotażu w odniesieniu do przewozu pasażerów autobusem lub autokarem i na to, że wcześniejsze porozumienie dwustronne w sprawie transportu drogowego między Niemcami a Szwajcarią z 1953 r. nie obejmowało praw do kabotażu pasażerskiego między tymi dwoma krajami, na wniosek obu państw członkowskich oraz w związku z zainteresowaniem Szwajcarii wykazanym na posiedzeniu Komitetu Wspólnoty i Szwajcarii do spraw Transportu Śródlądowego w czerwcu 2018 r., niezbędne są dwa konkretne akty Rady i Parlamentu Europejskiego w celu umożliwienia:
|
2.9. |
Regiony przygraniczne UE wymienione w artykułach to:
|
2.10. |
W dniu 18 lipca 2019 r. Rada do Spraw Ogólnych przyjęła pozytywne podejście w obu sprawach, pod warunkiem że:
|
3. Wnioski Komisji
3.1. |
Cele obu wniosków Komisji są następujące:
|
3.2. |
By zapewnić sprawne działanie europejskiego rynku wewnętrznego, wynegocjowane udzielanie pozwoleń w sprawie drogowego przewozu kabotażowego osób podlega trzem wymogom:
|
3.3. |
Zdaniem Komisji takie umowy o kabotażu drogowym osób powinny pozwolić na zwiększenie współczynnika obciążenia pojazdów i tym samym wydajności przewozów, umożliwiając zainteresowanym przewoźnikom zwiększenie konkurencyjności i sprzyjając ściślejszej integracji regionów przygranicznych. |
4. Uwagi
4.1. |
Komitet odnosi się przychylnie do dwóch wniosków Komisji dotyczących decyzji na podstawie wniosków złożonych przez oba państwa członkowskie i zainteresowania wyrażonego przez Konfederację Szwajcarską. |
4.2. |
Zdaniem EKES-u istotne jest zwrócenie uwagi na konieczność realizacji wyważonej polityki mającej na celu ograniczenie negatywnych skutków i zagrożeń związanych z ruchem wewnątrzalpejskim i transalpejskim zgodnie z:
|
4.3. |
Komitet uważa, że konkurencyjnemu rozwojowi przewoźników zainteresowanych kabotażem w usługach międzynarodowego przewozu osób autobusem i autokarem powinno towarzyszyć przestrzeganie nowych porozumień dołączonych do umowy między UE a Szwajcarią, zwłaszcza do rozporządzenia (WE) nr 1370/2007 dotyczącego usług transportu lądowego osób oraz do umowy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 1 grudnia 2010 r. w sprawie praw pasażerów autobusów i autokarów. |
4.4. |
EKES zaleca wreszcie, by wspomnianym procesom negocjacji towarzyszył dialog partnerów społecznych zainteresowanych państw, by wspierać proces otwierania się na kabotaż transgraniczny za pomocą informacji i szkoleń, z myślą o zapewnieniu zainteresowanym przewoźnikom odpowiednich warunków życia i pracy. |
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Dz.U. L 315 z 3.12.2007, s. 1.
(2) Dz.U. C 329 z 17.11.1999, s. 1.
(3) Dz.U. L 300 z 14.11.2009, s.72.
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/122 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady – Wytyczne dotyczące rozporządzenia w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych w Unii Europejskiej
(COM(2019) 250 final)
(2020/C 14/18)
Sprawozdawczyni: Laure BATUT
Wniosek o konsultację |
Komisja Europejska, 22.7.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Transportu, Energii, Infrastruktury i Społeczeństwa Informacyjnego |
Data przyjęcia przez sekcję |
11.9.2019 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
162/2/6 |
1. Zalecenia
1.1. |
EKES zaleca Komisji, by:
|
2. Wprowadzenie
2.1. |
EKES przyjmuje do wiadomości zamiar Komisji, aby ukierunkować przedsiębiorstwa uczestniczące w przekazywaniu danych nieosobowych, jeszcze zanim w 2020 r. dojdzie do negocjowania tej kwestii między zainteresowanymi stronami. Częstotliwość występowania danych o mieszanej naturze, które mogą mieć zarówno charakter danych osobowych, jak i nie, może doprowadzić do sytuacji, kiedy przedsiębiorstwa nie będą pewne, jakie kroki należy podjąć w celu ochrony tych danych. Przed przystąpieniem do analizy punktów, na które EKES zwraca uwagę, warto przypomnieć jeszcze główne zasady obowiązujących przepisów. |
2.2. |
Komisja odnotowała, że brak konkurencji między usługami przetwarzania w chmurze w Unii Europejskiej i w związku z tym brak mobilności danych w kontekście oligopoli miały negatywny wpływ na rynek danych. Rozporządzenie w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych wymaga od państw członkowskich, by ograniczyły do minimum swe wymogi lokalizacji danych, a także rozdrobnienie przepisów w tej dziedzinie w celu pobudzenia wzrostu i uwolnienia potencjału innowacji przedsiębiorstw. |
2.3. |
Dzięki przyjęciu rozporządzenia w sprawie swobodnego przepływu danych nieosobowych będącego uzupełnieniem RODO, w aktach prawnych XXI wieku ustanowiona została „piąta swoboda przepływu”, która stosuje się do wszystkich danych (zob. Anna-Maria Corazza Bildt, posłanka do Parlamentu Europejskiego i sprawozdawczyni). Na życzenie posiadacza danych możliwe musi być przeniesienie tego towaru niematerialnego, jeżeli można go tak określić, do dostawcy usług hostingowych w kraju innym niż kraj UE, w którym został on stworzony i/lub wykorzystany (art. 1 rozporządzenia w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych) i zarządzanie nim. Ułatwia to sytuację właściciela tego towaru i podnosi jego konkurencyjność. |
Rozporządzenie w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych
2.4. |
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1807 (1) promuje swobodny przepływ danych nieosobowych w Unii Europejskiej z myślą o rozwinięciu sztucznej inteligencji, przetwarzania w chmurze i analizy dużych zbiorów danych. Przewiduje ono (art. 6), że Komisja kieruje opracowywaniem w ramach samoregulacji kodeksów postępowania na szczeblu Unii przez podmioty pracujące nad danymi nieosobowymi, a także je wspiera i ułatwia. |
2.5. |
Omawiany dokument, adresowany do pracowników mikroprzedsiębiorstw i MŚP, powinien ułatwiać im za pomocą wytycznych rozumienie powiązań między tymże rozporządzeniem a RODO. By spełnić funkcję dydaktyczną, Komisja powołuje się na wiele przykładów różnych sytuacji. |
2.6. |
Przygotowywane kodeksy postępowania powinny być gotowe w okresie od listopada 2019 r. do maja 2020 r. (motywy 30 i 31, art. 6 ust. 1). Ich sporządzenie będzie uwzględniać punkt widzenia wszystkich stron. Odbywają się dwie konsultacje społeczne, a dwie złożone ze specjalistów grupy robocze współdziałają z Komisją: jedna ds. certyfikacji cyberbezpieczeństwa w chmurze (CSPCERT) oraz druga ds. przenoszenia danych i zmiany dostawców usług (SWIPO), Ich wkład obejmuje infrastrukturę jako usługę i oprogramowanie jako usługę. W maju 2020 r. Komisja zaproponuje zachęty dla przemysłu, aby opracować model klauzul umownych, a w 2022 r. złoży Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i EKES-owi sprawozdanie na temat stosowania rozporządzenia, zwłaszcza wykorzystania danych złożonych lub mieszanych. |
3. Uwagi ogólne
3.1. |
Zadanie Komisji: pogodzenie RODO i rozporządzenia w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych |
3.1.1. |
By pogodzić te dwa uzupełniające się rozporządzenia, Komisja wyjaśnia, iż: 1) wymogi lokalizacji danych są obecnie zakazane; 2) dane pozostają dostępne dla właściwych organów; 3) dane stają się mobilne i w związku z tym mogą być przenoszone. W RODO mówi się o możliwości przenoszenia danych, a w rozporządzeniu w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych – o przenoszeniu danych. Użytkownicy mogą przekazywać swoje dane poza kraj, w którym zostały stworzone, a następnie je przywrócić bez (nadmiernych) ograniczeń po zmianie dostawcy usług w celu ich przechowywania, przetwarzania i analizy. W przeciwieństwie do możliwości przenoszenia danych, które jest prawem przysługującym osobom zainteresowanym, przeniesienie danych odbywa się zgodnie z kodeksami postępowania i tym samym w ramach inicjatywy samoregulacji. |
3.1.2. |
Jest to istotna różnica między tymi dwoma rozporządzeniami, gdyż jedno opiera się na prawie twardym, a drugie – na instrumentach niewiążących (prawo miękkie), które – jak wiadomo – zapewniają znacznie mniejsze gwarancje. Według samej Komisji większość danych ma zarówno charakter osobowy, jak i nieosobowy, które są ze sobą nieodłącznie związane i które sprawiają, że są to dane mieszane. |
3.1.3. |
EKES z zadowoleniem przyjmuje tę inicjatywę pomocy, nie kwestionuje wybranych przykładów i nie zamierza przytaczać innych. Jednak odnotowuje, że wytyczne Komisji adresowane do podmiotów sektora ograniczają się do zilustrowania kontekstu przez podanie przykładów różnych sytuacji. W celu ostrzeżenia Komisji pragnie podkreślić kwestie o znaczeniu krytycznym, które jego zdaniem mogą nastręczać problemów użytkownikom pomimo wytycznych i przyszłych kodeksów. |
3.2. Przypomnienie zasad
3.2.1.
Bariery w swobodnym przepływie danych nieosobowych mają raczej charakter funkcjonalny, a nie geograficzny, i są związane z środkami, które przedsiębiorstwa przeznaczają na wykorzystanie technologii informatycznych.
W rozporządzeniu w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych wprowadza się zakaz nakładania wymogów dotyczących lokalizacji danych nieosobowych na danym obszarze (art. 4). Wymaga ono od państw członkowskich, by uchyliły wszelkie niezgodne z tym przepisy w ciągu 24 miesięcy od czasu wejścia w życie rozporządzenia (maj 2021 r.).
W rozporządzeniu dopuszcza się wyjątki związane z bezpieczeństwem publicznym. Państwa powinny publikować w internecie szczegółowe informacje na temat wymogów lokalizacji obowiązujących na szczeblu krajowym. Komisja Europejska może przedstawić swoje uwagi i publikować linki do stron internetowych założonych przez państwa członkowskie.
3.2.2.
— |
Władze państw członkowskich mogą uzyskać dostęp do przekazanych danych: w rozporządzeniu w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych stosuje się procedurę umożliwiającą wszystkim organom nadzorczym państwa X uzyskanie danych przetworzonych w państwie Y. Przewiduje się procedurę współpracy między państwami (art. 5 i 7). Niemniej ze względu na brak lokalizacji EKES jest poważnie zaniepokojony tym, że dane (księgowe, finansowe, umowne itd.) mogą wymknąć się kontroli ze strony władz państw członkowskich. Przypomina Komisji, by w razie potrzeby wzięła pod uwagę zastosowanie narzędzia regulacyjnego. |
— |
Punkt kompleksowej obsługi każdego państwa członkowskiego rozpatrzy wniosek wraz z krajowym organem nadzorczym, który będzie mógł dostarczyć dane, jeżeli uzna wniosek za dopuszczalny. W duchu rozporządzenia w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych punkty kompleksowej obsługi powinny pomagać podmiotom w świadomym wyborze przekazywania danych i dostawców usług w całej Unii w warunkach pełnej konkurencji. |
EKES uważa, że same wytyczne nie rozwieją licznych wątpliwości związanych z realizacją tej zasady. Skomplikowana jest ocena uzasadnienia państw, dobrej wiary operatorów i sprawnego funkcjonowania punktów kompleksowej obsługi. Wszelkie oceny w tym zakresie będą trudne.
— |
Zakaz bezpośredniego lub pośredniego wymogu lokalizacji danych z wyjątkiem uzasadnionych przypadków bezpieczeństwa publicznego. EKES jest zdania, że w kontekście przepływu i utowarowienia danych pojęcie bezpieczeństwa publicznego wspomniane w rozporządzeniu nie jest wystarczająco precyzyjne, a jego zakres niejasny. Wymóg dotyczący lokalizacji danych został określony w rozporządzeniu w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych jako „każdy obowiązek, zakaz, warunek, ograniczenie lub innego rodzaju wymóg określony w przepisach ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych państwa członkowskiego lub wynikający z […] praktyk administracyjnych w państwie członkowskim” (2), który zobowiązywałby operatorów do utrzymania danych na określonym obszarze w obrębie UE. Według Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) (3) (motyw 19 rozporządzenia w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych) bezpieczeństwo publiczne „obejmuje zarówno bezpieczeństwo wewnętrzne, jak i zewnętrzne danego państwa członkowskiego”i „zakłada ono istnienie rzeczywistego i wystarczająco poważnego zagrożenia dla jednego z podstawowych interesów społecznych”. Powyższa definicja obejmuje dane genetyczne, biometryczne i zdrowotne. Reakcja państwa członkowskiego musi być proporcjonalna. |
3.2.3. |
Komitet uważa, że zarówno w odniesieniu do swobodnego przepływu danych, jak i ich lokalizacji:
EKES uważa, że niepewność i złożoność sytuacji zniechęcają mikroprzedsiębiorstwa i MŚP. |
3.2.4. |
EKES ubolewa, że w wytycznych nie przewiduje się wzmianki ani o sporach, ani o metodach weryfikacji, w jaki sposób państwa członkowskie będą przestrzegać kryteriów bezpieczeństwa publicznego i w jaki sposób będą mogły w razie konieczności zostać ukarane. Jest zaniepokojony tym, że wyjaśnienia podane w komunikacie nie będą wystarczające, żeby umożliwić operatorom w mikroprzedsiębiorstwach i MŚP uniknięcie wszystkich pułapek prawnych tekstu i że istniejąca niepewność uniemożliwi wzbudzenie zaufania i pewności prawa niezbędnych do rozwoju tego sektora. |
3.2.5. |
EKES dostrzega wielką zaletę komunikatu, którą jest szerokie odgórne rozpowszechnienie informacji o sytuacji wynikającej z tych dwóch rozporządzeń. Komunikat jest absolutnie konieczny dla świata mikroprzedsiębiorstw i MŚP. EKES ma nadzieję, że działanie krajowych punktów kontaktowych i korzystanie ze strony internetowej Komisji przez te podmioty będą oceniane po sześciu miesiącach funkcjonowania, tak by szybko można było wprowadzić korekty, jeżeli dostrzeżony zostanie brak informacji i komunikacji. |
4. Uwagi szczegółowe
4.1. Odnośnie do danych
4.1.1. |
Dane nieosobowe obejmują domyślnie zbiór danych cyfrowych, które nie wchodzą w zakres danych osobowych określonych w RODO. Może chodzić o dane handlowe, dane dotyczące rolnictwa precyzyjnego i potrzeb w zakresie konserwacji maszyn, dane meteorologiczne itd. |
4.1.2. |
Dane zebrane przez służby publiczne takie jak szpitale, opieka społeczna czy też organy podatkowe mogą być bardzo zbliżone do danych osobowych pacjentów lub podatników. Przedsiębiorstwa je wykorzystujące muszą zadbać o to, by nie pozwalały na identyfikację osób i by po anonimizacji nie można było odwrócić tego procesu. Dla mikroprzedsiębiorstw lub MŚP może to oznaczać zastosowanie procedur wymagających zbyt dużo czasu czy pieniędzy. Ze względu na to, że dwa rozporządzenia (RODO i rozporządzenie w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych) razem zapewniają swobodny przepływ wszystkich danych w UE, gdy są one „nierozerwalnie związane”, ochrona prawna przewidziana w RODO stosuje się zatem do zbiorów danych mieszanych (motyw 8 i art. 2 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2018/1807). Do pierwszego ograniczenia swobodnego przepływu danych nieosobowych powiązanego z bezpieczeństwem publicznym dochodzi zatem ograniczenie związane z samym charakterem danych. Jest to zasadnicza kwestia poruszona w komunikacie Komisji, w którym wielokrotnie mówi się o podobieństwie danych osobowych i nieosobowych: „Mieszane zbiory danych reprezentują większość zbiorów danych […]”(komunikat, pkt 2.2), mogą one być „nierozerwalnie związane”(pkt 2.2), „w żadnym z omawianych dwóch rozporządzeń nie zobowiązuje się przedsiębiorstw do podziału zbiorów danych”(pkt 2.2). |
4.1.3. |
Zadaniem przedsiębiorstwa jest zastanowienie się, czy przetwarzane przez nie dane nieosobowe są „nierozerwalnie związane”z danymi osobowymi, i objęcie ich ochroną, jeżeli są. Przedsiębiorstwu nie jest łatwo przygotować „out management”. Ogólna definicja danych mieszanych wydaje się niemożliwa, a nakładanie się tych dwóch rozporządzeń prawdopodobnie zazębia się z innymi aktami prawnymi odnoszącymi się do prawa dotyczącego danych, takimi jak przepisy dotyczące własności intelektualnej: dane nieosobowe mogą się przemieszczać, lecz nie będą już podlegać tym samym zasadom, jeżeli zostaną ponownie wykorzystane w danym utworze. EKES uważa, że powiązania między różnymi aktami prawnymi będą miały bardzo delikatny charakter. Orzecznictwo wymagało już, by nierozerwalny związek został przeanalizowany pod kątem rozsądnego kryterium. EKES stwierdza, że w omawianym komunikacie zdecydowanie nie można dokonać przeglądu wszystkich scenariuszy, by pomóc podmiotom, i że powstała sytuacja sprzyja raczej dużym przedsiębiorstwom. Zaleca Komisji dopilnowanie, by dane osobowe nie były stopniowo uznawane w praktyce za nieosobowe i by w RODO zachowano cały zakres jego stosowania, nawet jeżeli oba rozporządzenia zostaną połączone w perspektywie średnioterminowej z myślą o większej ochronie danych, a nie o ich większym utowarowieniu. |
4.2. Odnośnie do możliwości przenoszenia danych oraz ich przekazywania, przetwarzania i przechowywania
RODO przewiduje, że możliwość przenoszenia danych musi regulować rozporządzenie (art. 20), a rozporządzenie w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych, że musi się to odbywać w ramach samoregulacji. EKES wyraża ubolewanie, że ze względu na duże ryzyko sporów może się zrodzić duża niepewność prawa narażająca na szwank mikroprzedsiębiorstwa i MŚP. Uważa, że dane nieosobowe mogą być importowane i eksportowane, jeżeli są towarami, rzecz jasna niematerialnymi, lecz znajdującymi się w swobodnym obrocie. W obecnym kontekście korzystna byłaby debata na temat ich własności. Zasobem o prawdziwej wartości są raczej zbiory danych, a nie same dane. W związku z tym Komitet uważa, że polityka konkurencji może nie być dostosowana do tego rodzaju rynku. Zastanawia się, w jaki sposób zaistniała sytuacja zwiększy wydajność mikroprzedsiębiorstw i MŚP. Komunikat Komisji nie dostarcza im żadnych kluczowych informacji na ten temat.
4.3. Odnośnie do dostawców usług
4.3.1. |
Od dłuższego czasu EKES ubolewa, że UE nie ma ani dużych operatorów, ani chmury „europejskiej”. Efekt skali, do którego się zawsze dąży, jest cechą bardzo dużych amerykańskich przedsiębiorstw komputerowych i niektórych chińskich przedsiębiorstw. Dlatego też nawet główne organy administracji państw członkowskich odczuwają pokusę zawierzenia im i przekazania im zarządzania swymi danymi (tak jak Francja). |
4.3.2. |
EKES jest zdania, że Europejczycy potrzebują stworzenia ekosystemów partnerskich, a także zapewnienia transmisji danych między platformami. Oprócz komunikatu Komisja mogłaby pomóc mikroprzedsiębiorstwom i MŚP w rozwinięciu w tym celu zasobów, podobnie jak uczyniła to w przypadku usług świadczonych w interesie ogólnym w swym projekcie z 2018 r. dotyczącym federacji usług ogólnoeuropejskich przetwarzania w chmurze w odniesieniu do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym i usług o charakterze nieekonomicznym świadczonych w interesie ogólnym (usług na żądanie FaaS) oraz jak przewiduje w wypadku sieci centrów innowacji cyfrowych (A network of Digital Innovation Hubs, web/Komisja/DIH/styczeń 2019 r.). |
4.4. Odnośnie do bezpieczeństwa danych (4)
4.4.1. |
Na szczeblu krajowym operatorzy krajowi (5) sprawdzają charakter przekazywanych danych i je zabezpieczają. Obowiązek lokalizacji odpowiadał możliwym do weryfikacji przepisom prawa krajowego dotyczącym bezpieczeństwa. Pomimo RODO i rozporządzenia w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych normy bezpieczeństwa komputerowego nie zostały ujednolicone między różnymi państwami członkowskimi UE. Komitet uważa, że krajowe punkty kontaktowe powinny dostarczyć w różnych językach bardzo rzetelne informacje na ten temat mikroprzedsiębiorstwom i MŚP, a także służbom prywatnym i publicznym,
Jest zdania, że na szczeblu zewnętrznym wątpliwości budzi zdolność przedsiębiorstw spoza UE do respektowania kodeksów postępowania i zwrócenia danych po nowej transmisji na żądanie ich posiadacza. Obawia się, że w perspektywie długoterminowej trudny stanie się podział odpowiedzialności. Zaleca Komisji, by pomogła europejskim podmiotom w jak najszybszym zastosowaniu algorytmów mogących przetwarzać zbiory danych nieosobowych na jednolitym rynku danych. |
4.4.2. |
Położenie fizyczne serwerów i ich bezpieczeństwo pozostaną kwestią negocjacji handlowych i dyplomatycznych między państwami. Jest to kwestia o kluczowym znaczeniu. Choć zarządzanie danymi jest kompetencją dzieloną między państwa członkowskie i UE, to w obliczu dużych przedsiębiorstw internetowych i ich państw odniesienia negocjacje każdego z państw członkowskich z osobna byłyby ryzykowne. |
4.4.3. |
EKES proponuje Komisji, by uściśliła komunikat w sprawie obowiązków dostawców usług w odniesieniu do przechowywania danych nieosobowych, stosowanych metod, miejsc fizycznych, przewidzianego lub dopuszczonego okresu przechowywania i wykorzystania po przetwarzaniu, gdyż aspekty te decydują o bezpieczeństwie danych i mogą być istotne dla przedsiębiorstw europejskich w kontekście światowej konkurencji. |
4.5. Odnośnie do kodeksów postępowania
4.5.1. |
Począwszy od maja 2019 r. zachęca się podmioty, których dotyczy rozporządzenie w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych (głównie użytkowników i dostawców usług w chmurze), do sporządzenia w ciągu 12 miesięcy swego kodeksu postępowania. Zdaniem Komisji należy wziąć pod uwagę dobre praktyki, podejścia w dziedzinie systemów certyfikacji oraz plany działania w zakresie komunikacji. Grupy robocze SWIPO i CSPCERT wnoszą swą wiedzę fachową. |
4.5.2. |
Komisja odnosi się do działań podjętych w związku z RODO (komunikat, s. 23). Ze względu na to, że rozporządzenie zgodne jest z opinią EIOD (6), można je wykorzystać jako wsparcie dla rozporządzenia w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych. Stowarzyszenia przedstawicieli danego sektora działalności mogą opracować swój kodeks postępowania. Autorzy muszą dowieść właściwym organom (CompSA), że ich projekt kodeksu, czy to krajowy, czy transgraniczny, zaspokaja konkretną potrzebę sektora, ułatwia zastosowanie rozporządzenia i ustanawia skuteczne mechanizmy nadzoru przestrzegania kodeksu. |
4.5.3. |
Nawet przed wejściem w życie RODO główni dostawcy infrastruktury jako usługi (IaaS) i oprogramowania jako usługi (SaaS) opracowali własny kodeks postępowania w celu określenia warunków wdrażania i tym samym wyjaśnienia wątpliwości zgłaszanych przez specjalistów (7); włączyli w to MŚP, uznając, że dla wielu z nich certyfikacja własna jest bardziej pożądana niż bardzo wysokie koszty certyfikacji. |
4.5.4. |
EKES popiera podejście sektorowe w odniesieniu do rozporządzenia w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych, jeżeli jednolite i uniwersalne rozwiązanie nie wydaje się odpowiednie. W rozporządzeniu w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych (art. 40 ust. 2) ustalono niewyczerpujący wykaz kwestii, które mają być objęte kodeksami, zwłaszcza jeśli chodzi o lojalność i przejrzystość związaną z procedurami, bezpieczeństwo w dziedzinie przekazywania danych i rozwiązywanie sporów. W interesie konsumentów, a także w celu zwiększenia ich zaufania do podejścia europejskiego podmioty należy zachęcać do oparcia się na tym i do wzbudzenia w sobie ducha odpowiedzialności, etyki i solidarności, szczególnie na podstawie wytycznych biorących pod uwagę sztuczną inteligencję. Jest to jedna z kwestii, którą pragnie poruszyć Komitet: zaleca Komisji niedopuszczenie do tego, by samoregulacja i ugodowe rozstrzyganie sporów prowadziły do rozbieżnych interpretacji aktów prawnych. Konieczne byłoby wprost przeciwnie podjęcie wszelkich możliwych starań, by je ujednolicić, następnie uczynić z nich przepisy mające zastosowanie do wszystkich i ogłosić to w planach działania dotyczących informacji i komunikacji. |
5. Odnośnie do oceny
Komisja będzie dokonywać regularnej oceny wpływu swobodnego przepływu, zastosowania rozporządzenia, uchylenia restrykcyjnych środków przez państwa członkowskie oraz skuteczności kodeksów postępowania. EKES uważa, że należy zachęcić przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego do wyrażenia swych poglądów na ten temat (8). By całe społeczeństwo obywatelskie czuło się bezpiecznie i tym samym miało zaufanie do nowych praktyk cyfrowych, Unia i państwa członkowskie powinny rozwiązać wątpliwości co do prawa właściwego, poufności, przechowywania i przywracania danych bez ich utraty, gwarancji wykonalności oraz dobrej wiary podmiotów, a także gwarancji finansowych. Nierozerwalny związek danych będących zarówno osobowymi, jak i nieosobowymi budzi zaniepokojenie. Ze względu na ich odsetek w stosunku do wszystkich danych EKES zastanawia się, czy samoregulacja była faktycznie jedyną możliwą drogą. Zaleca, by w perspektywie średnioterminowej przepisy RODO stosowały się do wszystkich danych i do całego przepływu danych z wyjątkiem prawdziwych danych nieosobowych.
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) Dz.U. L 303 z 28.11.2018, s. 59.
(2) Rozporządzenie (UE) 2018/1807, art. 3 ust. 5.
(3) Zob. komunikat COM(2019) 250, przypisy na s. 13 oraz orzeczenie w sprawie C-331/16 i C-366/16 K. przeciwko Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie oraz H.F. przeciwko państwu belgijskiemu: „42. Z kolei, z orzecznictwa Trybunału wynika, że pojęcie »bezpieczeństwa publicznego«odnosi się jednocześnie do wewnętrznego bezpieczeństwa państwa członkowskiego, jak i jego bezpieczeństwa zewnętrznego (wyrok z dnia 23 listopada 2010 r., Tsakouridis, C-145/09, EU:C:2010:708, pkt 43). Bezpieczeństwo wewnętrzne może zostać zakłócone w szczególności poprzez bezpośrednie zagrożenie spokoju i fizycznego bezpieczeństwa ludności danego państwa członkowskiego (zob. podobnie wyrok z dnia 22 maja 2012 r., I, C-348/09, EU:C:2012:300, pkt 28). Natomiast bezpieczeństwo zewnętrzne może zostać zakłócone, w szczególności, przez ryzyko poważnego zakłócenia stosunków zagranicznych tego państwa członkowskiego lub pokojowego współistnienia narodów (zob. podobnie wyrok z dnia 23 listopada 2010 r., Tsakouridis, C-145/09, EU:C:2010:708, pkt 44)”.
(4) Dz.U. C 227 z 28.6.2018, s. 86.
(5) Dz.U. C 218 z 23.7.2011, s. 130.
(6) EIOD – Europejski Inspektor Ochrony Danych, wytyczne 1/2019 dotyczące kodeksów postępowania, 12 lutego 2019 r.: https://edpb.europa.eu/our-work-tools/our-documents/guidelines/guidelines-12019-codes-conduct-and-monitoring-bodies-under_en.
(7) CISPE (Cloud Infrastructure Services Providers in Europe).
(8) Dz.U. C 487 z 28.12.2016, s. 92; Dz.U. C 62 z 15.2.2019, s. 292.
ZAŁĄCZNIK
Następujące poprawki, które uzyskały poparcie co najmniej jednej czwartej oddanych głosów, zostały odrzucone przez Zgromadzenie (art. 59 ust. 3 regulaminu wewnętrznego):
Punkt 4.1.3
Zmienić
Zadaniem przedsiębiorstwa jest zastanowienie się, czy przetwarzane przez nie dane nieosobowe są „nierozerwalnie związane” z danymi osobowymi, i objęcie ich ochroną, jeżeli są. Przedsiębiorstwu nie jest łatwo przygotować „out management”. Ogólna definicja danych mieszanych wydaje się niemożliwa, a nakładanie się tych dwóch rozporządzeń prawdopodobnie zazębia się z innymi aktami prawnymi odnoszącymi się do prawa dotyczącego danych, takimi jak przepisy dotyczące własności intelektualnej: dane nieosobowe mogą się przemieszczać, lecz nie będą już podlegać tym samym zasadom, jeżeli zostaną ponownie wykorzystane w danym utworze. EKES uważa, że powiązania między różnymi aktami prawnymi będą miały bardzo delikatny charakter. Orzecznictwo wymagało już, by nierozerwalny związek został przeanalizowany pod kątem rozsądnego kryterium. EKES stwierdza, że w omawianym komunikacie zdecydowanie nie można dokonać przeglądu wszystkich scenariuszy, by pomóc podmiotom, i że powstała sytuacja sprzyja raczej dużym przedsiębiorstwom. Zaleca Komisji dopilnowanie, by dane osobowe nie były stopniowo uznawane w praktyce za nieosobowe i by w RODO zachowano cały zakres jego stosowania, nawet jeżeli oba rozporządzenia zostaną połączone w perspektywie średnioterminowej z myślą o większej ochronie danych, a nie o ich większym utowarowieniu.
Punkt 5
Zmienić
Komisja będzie dokonywać regularnej oceny wpływu swobodnego przepływu, zastosowania rozporządzenia, uchylenia restrykcyjnych środków przez państwa członkowskie oraz skuteczności kodeksów postępowania. EKES uważa, że należy zachęcić przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego do wyrażenia swych poglądów na ten temat. By całe społeczeństwo obywatelskie czuło się bezpiecznie i tym samym miało zaufanie do nowych praktyk cyfrowych, Unia i państwa członkowskie powinny rozwiązać wątpliwości co do prawa właściwego, poufności, przechowywania i przywracania danych bez ich utraty, gwarancji wykonalności oraz dobrej wiary podmiotów, a także gwarancji finansowych. Nierozerwalny związek danych będących zarówno osobowymi, jak i nieosobowymi budzi zaniepokojenie. Ze względu na ich odsetek w stosunku do wszystkich danych EKES zastanawia się, czy samoregulacja była faktycznie jedyną możliwą drogą. Zaleca, by w perspektywie średnioterminowej przepisy RODO stosowały się do wszystkich danych i do całego przepływu danych z wyjątkiem prawdziwych danych nieosobowych.
Punkt 1.1, tiret trzecie
Zmienić
EKES zaleca Komisji, by:
[…]
— |
dbała o to, by dane osobowe nie były stopniowo uznawane za dane nieosobowe, wspierając jednocześnie ich swobodny przepływ, i by dopilnowała, by w ogólnym rozporządzeniu o ochronie danych (RODO) zachowano cały zakres jego stosowania, nawet jeżeli w perspektywie średnioterminowej te dwa rozporządzenia zostaną połączone ze sobą w celu zapewnienia większej ochrony, a nie większego utowarowienia danych; |
[…].
Uzasadnienie
RODO i rozporządzenie (UE) 2018/1807 mają różne podstawy prawne (odpowiednio art. 16 TFUE dotyczący podstawowego prawa jednostki do ochrony danych osobowych oraz art. 114 TFUE dotyczący zbliżenia przepisów ustawowych). Daje to UE różny zakres interwencji w stosunku do prywatnych przedsiębiorstw (dlatego w pierwszym przypadku UE interweniowała za pomocą bardzo rygorystycznych i szczegółowych przepisów, a w drugim wybrała samoregulację jako najwłaściwszą i najbardziej proporcjonalną metodę). W związku z tym tych dwóch instrumentów nie można połączyć na płaszczyźnie prawnej.
Wynik głosowania nad poprawką
Za |
: |
54 |
Przeciw |
: |
84 |
Wstrzymało się |
: |
18 |
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/129 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 1309/2013 w sprawie Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (2014–2020)”
(COM(2019) 397 final – 2019/0180 (COD))
(2020/C 14/19)
Wniosek o konsultację |
Parlament Europejski, 16.9.2019 Rada, 13.9.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 175 akapit trzeci i art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Komisja Konsultacyjna ds. Przemian w Przemyśle |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25 i 26 września 2019 r. |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
112/0/3 |
Uznawszy, że treść wniosku jest zadowalająca i nie wymaga żadnego komentarza ze strony EKES-u, na 546. sesji plenarnej w dniach 25 i 26 września 2019 r. (posiedzenie z 25 września) Komitet 112 głosami (3 osoby wstrzymały się od głosu) postanowił wydać pozytywną opinię na temat proponowanego tekstu.
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/130 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) 2017/2403 w odniesieniu do upoważnień dla unijnych statków rybackich do połowów na wodach Zjednoczonego Królestwa oraz w odniesieniu do operacji połowowych prowadzonych przez statki rybackie Zjednoczonego Królestwa na wodach Unii”
(COM(2019) 398 final – 2019/0187(COD))
(2020/C 14/20)
Wniosek o konsultację |
Parlament Europejski, 16.9.2019 Rada Unii Europejskiej, 16.9.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 43 ust. 2 i art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25 i 26 września 2019 r. |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
123/0/4 |
Uznawszy, że treść wniosku jest w zupełności zadowalająca i nie wymaga żadnego komentarza ze strony EKES-u, na 546. sesji plenarnej w dniach 25 i 26 września 2019 r. (posiedzenie z 25 września) Komitet 123 głosami (4 osoby wstrzymały się od głosu) postanowił wydać pozytywną opinię na temat proponowanego tekstu.
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
15.1.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 14/131 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) 2019/501 i rozporządzenie (UE) 2019/502 w odniesieniu do okresów ich stosowania”
[COM(2019) 396 final – 2019/0179 (COD)]
(2020/C 14/21)
Wniosek o konsultację |
Rada Europejska, 13.9.2019 Parlament Europejski, 16.9.2019 |
Podstawa prawna |
Art. 91 ust. 1 i art. 100 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Transportu Energii, Infrastruktury i Społeczeństwa Informacyjnego |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
25.9.2019 |
Sesja plenarna nr |
546 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
115/0/3 |
Uznawszy, że treść wniosku jest w zupełności zadowalająca i że ponadto oba rozporządzenia były już przedmiotem opinii EKES-u TEN/689 i TEN/690 przyjętych dnia 20 lutego 2019 r. (*1), na 546. sesji plenarnej w dniach 25 i 26 września 2019 r. (posiedzenie z 25 września) Komitet 115 głosami – 3 osoby wstrzymały się od głosu – postanowił wydać pozytywną opinię w sprawie wniosku i odwołać się do stanowiska, które zajął w ww. dokumentach.
Bruksela, dnia 25 września 2019 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(*1) Opinia EKES-u w sprawie zapewnienia podstawowych połączeń lotniczych po brexicie, Dz.U. C 190 z 5.6.2019, s. 42, i opinia EKES-u sprawie zapewnienia podstawowych połączeń w zakresie transportu drogowego towarów po brexicie, Dz.U. C 190 z 5.6.2019, s. 48.