Αθέμιτες εμπορικές πρακτικές
Όταν αγοράζετε αγαθά και υπηρεσίες σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ —από ιστότοπο, κατάστημα της περιοχής σας ή έμπορο του εξωτερικού— η ευρωπαϊκή νομοθεσία σάς προστατεύει από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.
Όταν οι εταιρίες διαφημίζουν, πωλούν ή προμηθεύουν προϊόντα, οφείλουν να σας δίνουν επαρκώς ακριβείς πληροφορίες, ώστε να μπορείτε να αποφασίζετε για την αγορά ενός προϊόντος πλήρως ενημερωμένοι. Πρέπει να παρέχουν όλες τις υποχρεωτικές λεπτομέρειες σε απλή και κατανοητή γλώσσα. Περισσότερα για τις πληροφορίες που πρέπει να παρέχουν οι συμβάσεις.
Αν δεν σας δώσουν αυτές τις πληροφορίες, οι πράξεις τους μπορεί να θεωρηθούν αθέμιτες. Έχετε το δικαίωμα αποζημίωσης σε περίπτωση που πέσετε θύμα αθέμιτης πρακτικής.
Παραπλανητικές και επιθετικές πρακτικές
Προστατεύεστε έναντι 2 βασικών κατηγοριών αθέμιτων εμπορικών πρακτικών:
- παραπλανητικές πρακτικές, είτε με πράξη (παροχή ψευδούς πληροφορίας) είτε με παράλειψη (απόκρυψη σημαντικής πληροφορίας)
- επιθετικές πρακτικές, που σκοπό έχουν την άσκηση πίεσης για αγορά προϊόντος/υπηρεσίας.
Ορισμένες εμπορικές πρακτικές απαγορεύονται σε κάθε περίπτωση. Ακολουθούν μερικές από τις πιο συνηθισμένες:
Διαφήμιση «δόλωμα»
Οι έμποροι δεν επιτρέπεται να διαφημίζουν προϊόντα/υπηρεσίες σε πολύ χαμηλές τιμές, αν δεν διαθέτουν επαρκή αποθέματα. Οφείλουν να ενημερώνουν τους καταναλωτές για τον διαθέσιμο αριθμό των προς πώληση προϊόντων/υπηρεσιών, καθώς και για τη διάρκεια ισχύος της εκάστοτε προσφοράς.
Παράδειγμα
Ο Alex είδε μια διαφήμιση για προσφορά αεροπορικών εισιτηρίων σε ειδική τιμή: «Ταξιδέψτε στη Βαρκελώνη με μόνο 1 ευρώ!».
Όταν προσπάθησε να κάνει κράτηση, δεν υπήρχαν πια εισιτήρια του 1 ευρώ. Τηλεφώνησε στην υπηρεσία εξυπηρέτησης πελατών της εταιρίας, όπου τον πληροφόρησαν ότι η μειωμένη αυτή τιμή αφορούσε μόνο έναν πολύ περιορισμένο αριθμό θέσεων.
Υπέβαλε καταγγελία στο κέντρο καταναλωτών της χώρας του. Εκεί τον ενημέρωσαν ότι η αεροπορική εταιρία έπρεπε να προσφέρει έναν εύλογο αριθμό εισιτηρίων στην τιμή της προσφοράς, ανάλογα με το εύρος της διαφημιστικής εκστρατείας και/ή (τουλάχιστον) να αναφέρει τον αριθμό των διαθέσιμων εισιτηρίων στην ειδική αυτή τιμή.
Αν και ο Alex δεν μπόρεσε να λάβει εισιτήριο στην τιμή της προσφοράς, το εθνικό κέντρο καταναλωτών συμβούλευσε την εταιρία να αποσύρει τη διαφήμιση, ώστε να μην πέσουν και άλλοι καταναλωτές στην ίδια παγίδα.
Αδιαφανής κατάταξη των αποτελεσμάτων αναζήτησης
Οι κανόνες της ΕΕ απαιτούν από τους ιστοτόπους να αναφέρουν σαφώς πότε ένα αποτέλεσμα αναζήτησης είναι χορηγούμενο ή προβάλλεται περισσότερο ως αποτέλεσμα πληρωμένης διαφήμισης (με ετικέτα όπως «Χορηγούμενο» ή «Διαφήμιση»). Οι διαδικτυακές πλατφόρμες υποχρεούνται να δημοσιοποιούν τα πλεονεκτήματα που παρέχονται στα χορηγούμενα προϊόντα στην κατάταξη και να σας εξηγούν τις παραμέτρους στις οποίες βασίζεται η κατάταξη. Για να βρείτε αμερόληπτες επιλογές, πρέπει συνήθως να προχωρήσετε πέρα από την πρώτη σελίδα οποιωνδήποτε αποτελεσμάτων αναζήτησης.
Παράδειγμα
Η Alice σαρώνει πάντα τα αποτελέσματα αναζήτησης, για να ελέγξει την κατάσταση των προϊόντων του καταλόγου. Εάν δει μια ετικέτα «Χορηγούμενο» ή «Διαφήμιση» σε μια καταχώριση καταλόγου, γνωρίζει ότι πρόκειται στην πραγματικότητα για διαφήμιση.
Δήθεν «δωρεάν» προσφορές
Οι έμποροι οφείλουν να δηλώνουν τις πραγματικές τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών τους. Δεν μπορούν να παρουσιάζουν μια επί πληρωμή υπηρεσία ως «δωρεάν» ή να προσφέρουν μια επιπλέον «δωρεάν» υπηρεσία, τη στιγμή που ουσιαστικά το πραγματικό κόστος αυτών των δήθεν «δωρεάν» υπηρεσιών περιλαμβάνεται ήδη στην κανονική τιμή.
Παράδειγμα
Η Francesca αγόρασε μέσω διαδικτύου μια υπηρεσία γραπτών μηνυμάτων. Στο κάτω μέρος της ιστοσελίδας, είδε ένα πλαίσιο που έλεγε «5 δωρεάν μηνύματα την ημέρα». Μόλις έκανε κλικ σ’ αυτό, μεταφέρθηκε σε μια άλλη σελίδα που έλεγε ξανά «5 ΔΩΡΕΑΝ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ».
Αφού ακολούθησε τις οδηγίες, το σύστημα την πληροφόρησε ότι ήταν πλέον εγγεγραμμένη και ότι η χρέωση για τη συγκεκριμένη υπηρεσία ήταν 3 ευρώ την εβδομάδα. Όταν επισκέφθηκε τον ιστότοπο, διαπίστωσε —στα ψιλά γράμματα— ότι επρόκειτο για μια υπηρεσία επί πληρωμή.
Πρέπει να προσέχετε πάρα πολύ αυτού του είδους τις προσφορές και να ελέγχετε προσεκτικά τους όρους.
Χειραγώγηση παιδιών
Οι έμποροι δεν μπορούν να λένε στο παιδί σας να σας ζητά να του αγοράσετε τα προϊόντα τους. Παραινέσεις του τύπου «Αγόρασε το βιβλίο τώρα» ή «Ζήτα από τους γονείς σου να σου αγοράσουν αυτό το παιχνίδι» απαγορεύονται. Η απαγόρευση αυτή ισχύει για όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπως η τηλεόραση και, κυρίως, το διαδίκτυο.
Παράδειγμα
Η Cécile εξεπλάγη όταν η κόρη της άρχισε ξαφνικά να της ζητά να της αγοράσει μια συλλογή DVD με τον αγαπημένο της ήρωα ενός βιβλίου.
Κατάλαβε το γιατί, όταν είδε μια διαφήμιση για τα DVD που έλεγε «Το αγαπημένο σας βιβλίο κυκλοφορεί τώρα σε DVD: πείτε στη μαμά σας να σας το αγοράσει.».
Ζήτησε τη γνώμη της αρχής προστασίας των καταναλωτών. Η εν λόγω αρχή επιβεβαίωσε ότι επρόκειτο για αθέμιτη πρακτική και υπέβαλε καταγγελία κατά της εταιρίας για να σταματήσει τη διαφημιστική εκστρατεία.
«Σκούρα» μοτίβα
Τα «σκούρα» ή παραπλανητικά μοτίβα είναι τεχνάσματα που χρησιμοποιούνται σε ιστοτόπους για να σας ενθαρρύνουν, να σας παραπλανήσουν ή να σας κατευθύνουν ώστε να κάνετε μια συγκεκριμένη ενέργεια. Ένα παράδειγμα είναι τα ψεύτικα χρονόμετρα αντίστροφης μέτρησης, που χρησιμοποιούνται από τις επιχειρήσεις για την προώθηση των πωλήσεων ηλεκτρονικού εμπορίου· τα χρονόμετρα αυτά μεταδίδουν την αίσθηση του επείγοντος για να επηρεάσουν τους πελάτες και να τους ενθαρρύνουν να πραγματοποιούν αγορές πριν από τη λήξη μιας προσφοράς. Ένα άλλο παράδειγμα είναι τα έντυπα συγκατάθεσης που είναι τόσο περίπλοκα και ασαφή, ώστε να μην είστε απόλυτα σίγουροι για το τι έχετε προσυπογράψει. Οι κανόνες της ΕΕ για τους καταναλωτές σάς προστατεύουν από αυτά τα παραπλανητικά μοτίβα και απαγορεύουν στις εταιρίες να δημιουργούν διαδικτυακές διεπαφές χρήστη που έχουν σχεδιαστεί για να σας εξαπατούν ώστε να αγοράζετε πράγματα που δεν θέλετε πραγματικά.
Εάν έχετε πέσει θύμα αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, μπορείτε να προβείτε σε αξίωση αποζημίωσης.
Παράδειγμα
Ο Αλέξανδρος από την Κύπρο ήθελε να κάνει έκπληξη στον ανιψιό του με εισιτήρια πρώτης σειράς στον τελικό αγώνα της αγαπημένης του ποδοσφαιρικής ομάδας. Η διαδικτυακή αναζήτησή του τον οδήγησε σε ιστότοπο έκδοσης εισιτηρίων που είχε την πρώτη θέση στην κατάταξη των αποτελεσμάτων. Θεώρησε ότι, δεδομένου ότι είχε τόσο καλή σειρά στην κατάταξη, ο ιστότοπος αυτός λογικά θα ήταν ο επίσημος και ο καλύτερος.
Πουθενά δεν αναφερόταν ότι ο ιστότοπος ήταν στην πραγματικότητα πλατφόρμα μεταπώλησης εισιτηρίων. Ο ιστότοπος ισχυρίστηκε ότι μόνο τέσσερα εισιτήρια ήταν διαθέσιμα για τον αγώνα και ότι άλλοι χρήστες επιδίωκαν επίσης να τα αγοράσουν. Όταν έκανε κλικ στα εισιτήρια για περισσότερες πληροφορίες, ενεργοποιήθηκε ένα χρονόμετρο διάρκειας 10 λεπτών, το οποίο ενίσχυσε την αίσθηση του επείγοντος. Προκειμένου να μη χάσει την προσφορά, ο Αλέξανδρος αποφάσισε να αγοράσει τα εισιτήρια.
Ο Αλέξανδρος περίμενε να παραλάβει αμέσως τα εισιτήρια. Αντί γι' αυτό, έλαβε επιβεβαίωση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ότι θα εκδοθούν κάποια στιγμή πριν από την εκδήλωση, τέσσερις μήνες μετά.
Χάρη στους κανόνες της ΕΕ, είχε τη δυνατότητα να υποβάλει καταγγελία σχετικά με αυτές τις πρακτικές και να ζητήσει αποζημίωση για παραπλάνηση.
Ψευδείς ισχυρισμοί για διάφορες θεραπείες
Κάθε φορά που ένα προϊόν διαφημίζεται ως θεραπευτικό —για αλλεργίες, τριχόπτωση, απώλεια βάρους κτλ. — έχετε το δικαίωμα να γνωρίζετε αν οι σχετικοί ισχυρισμοί έχουν επιβεβαιωθεί επιστημονικά. Σε πολλές περιπτώσεις, οι ισχυρισμοί αυτοί δεν έχουν καμία βάση από ιατρική άποψη, και απλώς δίνουν απατηλές ελπίδες.
Παράδειγμα
Ο Mario έλαβε ένα γράμμα από εταιρία του εξωτερικού, η οποία ισχυριζόταν ότι τα προϊόντα της έλυναν το πρόβλημα της φαλάκρας μέσα σε 3 εβδομάδες.
Ο Mario αποφάσισε να παραγγείλει το συγκεκριμένο προϊόν, καθώς το γράμμα έλεγε ότι η αποτελεσματικότητά του είχε δοκιμαστεί στην πράξη. Στην πραγματικότητα, όμως, το προϊόν δεν είχε δοκιμαστεί στην πράξη, και τελικά δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα.
Ο Mario επικοινώνησε με τον αρμόδιο φορέα προστασίας καταναλωτών της χώρας του και έμαθε ότι και πολλοί άλλοι καταναλωτές, που είχαν πέσει στην ίδια παγίδα, υπέβαλαν καταγγελία. Τον συμβούλεψαν λοιπόν να συμμετάσχει και αυτός στη δικαστική διαδικασία που είχε ήδη κινηθεί κατά της εταιρίας.
Ψευδείς οικολογικοί ισχυρισμοί ή προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας
Είναι παράνομο για μια επιχείρηση στην ΕΕ να διαφημίζει ψευδείς, ανακριβείς ή υπερβολικούς ισχυρισμούς σχετικά με τα περιβαλλοντικά επιτεύγματα ή τις δεσμεύσεις της. Πρόκειται για μια μορφή παραπλανητικής διαφήμισης που ονομάζεται «προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας». Εάν θεωρείτε ότι συναντήσατε κάποια περίπτωση προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας, έχετε το δικαίωμα να καταγγείλετε παραπλανητικούς ισχυρισμούς και να ζητήσετε κατάλληλα διορθωτικά μέτρα.
Παράδειγμα
Η Αθηνά από την Ελλάδα ενδιαφέρεται για το περιβάλλον και καταβάλλει συνειδητές προσπάθειες να αγοράζει προϊόντα που είναι φιλικά προς το περιβάλλον και παράγονται με δίκαιους όρους.
Πρόσφατα, η Αθηνά αγόρασε ορισμένα καλλυντικά «φιλικά προς το περιβάλλον». Πεπεισμένη από τον πωλητή ότι έκανε την πιο πράσινη επιλογή, εξεπλάγη όταν βρήκε πολυάριθμες συσκευασίες μίας χρήσης μέσα στο κουτί.
Γκρίζες διαφημίσεις στα μέσα ενημέρωσης
Δικαιούστε να γνωρίζετε αν ένα άρθρο εφημερίδας, ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα ή μια ραδιοφωνική εκπομπή έχουν ως χορηγό μια εταιρία που επιδιώκει τη διαφήμιση των προϊόντων της. Αυτό πρέπει να γίνεται σαφές με εικόνες, λέξεις ή ήχο.
Παράδειγμα
Ο Yann διάβασε σε ταξιδιωτικό περιοδικό ένα άρθρο για την πεζοπορία στην Ιρλανδία. Το άρθρο, το οποίο περιέγραφε την προσωπική εμπειρία ενός αναγνώστη, ανέφερε ότι μια συγκεκριμένη μάρκα εξοπλισμού, η οποία είχε χρησιμοποιηθεί στο ταξίδι, ήταν εξαιρετικά καλή.
Ο Yann αποφάσισε να διασταυρώσει την πληροφορία μέσω ενός διαδικτυακού φόρουμ και έμαθε ότι ο εξοπλισμός αυτής της μάρκας δεν θεωρούνταν ιδιαίτερα καλής ποιότητας. Πολλοί χρήστες του φόρουμ ανέφεραν ότι παρασύρθηκαν να το αγοράσουν, επειδή δεν γνώριζαν ότι το άρθρο είχε ως χορηγό τον παραγωγό του εξοπλισμού («γκρίζα διαφήμιση»).
Τότε ο Yann επικοινώνησε με οργάνωση καταναλωτών, η οποία τον ενημέρωσε ότι, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, το ταξιδιωτικό έντυπο έπρεπε να δηλώνει σαφώς ότι το συγκεκριμένο άρθρο αποτελούσε διαφήμιση. Η οργάνωση καταναλωτών επικοινώνησε με τον εκδότη του περιοδικού, ο οποίος δημοσίευσε σχετική διευκρίνιση, ζητώντας ταυτόχρονα συγγνώμη από τους αναγνώστες για την παραπλάνηση.
Διαφημίσεις από επηρεαστές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ, έχετε το δικαίωμα να γνωρίζετε αν ο αγαπημένος σας αθλητής, τραγουδιστής, μπλόγκερ κτλ. αμείβεται για την προώθηση συγκεκριμένων προϊόντων και υπηρεσιών. Οι χορηγούμενες (δηλαδή πληρωμένες) προωθήσεις πρέπει να προσδιορίζονται ως τέτοιες. Η χορηγία μπορεί επίσης να είναι δώρα, ταξίδια ή εκπτωτικοί κωδικοί. Είναι υποχρεωτικό για τους επηρεαστές που ενεργούν ως χορηγοί προϊόντων να ξεκαθαρίζουν ότι δεν είναι απλώς καταναλωτές του προϊόντος. Οι κανόνες ισχύουν για κάθε πληρωμή, έκπτωση, συμφωνία συνεργασίας, δωρεάν προϊόν (συμπεριλαμβανομένων των μη παραγγελθέντων δώρων), δωρεάν ταξίδι ή πρόσκληση σε εκδήλωση.
Παράδειγμα
Η Olivia από τη Δανία είναι ενθουσιώδης ινσταγκράμερ. Ακολουθεί εκατοντάδες άτομα, πολλά από τα οποία είναι δημοφιλείς επηρεαστές.
Τα άτομα που ακολουθεί στο Instagram μπορεί να μοιράζονται κάτι σχετικά με ένα προϊόν ή μια υπηρεσία επειδή τους άρεσε, αλλά είναι προφανές ότι μερικές φορές μπορούν επίσης να αμείβονται ή να λαμβάνουν δωρεάν παροχές. Για παράδειγμα, ο αγαπημένος δάσκαλος γιόγκα της Olivia συνεργάζεται με συγκεκριμένες εταιρίες που πωλούν εξοπλισμό γιόγκα. Την Olivia δεν την πειράζει αυτό. Ωστόσο, όπως και οι περισσότεροι καταναλωτές, θέλει να γνωρίζει πότε πληρώνεται κάποιος ή λαμβάνει παροχές για την προώθηση ενός προϊόντος ή ενός εμπορικού σήματος, γι’ αυτό ελέγχει τα βιογραφικά και τις αναρτήσεις για τις πληροφορίες αυτές.
Διαφημίσεις σε παιχνίδια
Πολλά παιχνίδια έχουν διαφημίσεις μέσα στις εφαρμογές. Οι διαφημίσεις εμφανίζονται ξαφνικά και είναι δύσκολο να κλείσουν. Μερικές φορές, δεν είναι σαφές τι αποτελεί μέρος του παιχνιδιού και τι είναι η διαφήμιση. Σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ, έχετε το δικαίωμα να γνωρίζετε αν υπάρχουν διαφημίσεις, προωθήσεις και περιεχόμενο επί πληρωμή σε παιχνίδια ή σε πλατφόρμες παιχνιδιών. Πρέπει να φέρουν ευδιάκριτη σήμανση και να συμμορφώνονται με όλους τους σχετικούς κανόνες.
Παράδειγμα
Η Emma από την Ιρλανδία παίζει πάρα πολλά παιχνίδια στο διαδίκτυο. Παρατήρησε ότι οι διαφημίσεις την αποσπούν όλο και περισσότερο και της χαλάνε την απόλαυση. Θεώρησε ότι υπήρχαν πάρα πολλές διαδραστικές βιντεοπαρουσιάσεις παιχνιδιών (οι οποίες την ενθάρρυναν να εγκαταστήσει νέα παιχνίδια). Έγινε δύσκολο να ξεχωρίσει τα παιχνίδια της από τις διαφημίσεις.
Ψευδείς αξιολογήσεις καταναλωτών
Σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ, οι έμποροι που δημοσιεύουν αξιολογήσεις πρέπει να γνωστοποιούν τον τρόπο με τον οποίο διασφαλίζουν ότι οι αξιολογήσεις έχουν υποβληθεί από πραγματικούς καταναλωτές που έχουν αγοράσει το προϊόν ή την υπηρεσία. Οι κανόνες αυτοί απαγορεύουν ρητά στους εμπόρους να τροποποιούν τις αξιολογήσεις πελατών και τις αξιολογήσεις των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους.
Ομοίως, απαγορεύεται επίσης στους εμπόρους να πληρώνουν άτομα για να συντάσσουν ψευδείς κριτικές ή να κάνουν προωθήσεις, μεταξύ άλλων να κάνουν «like» ή να προωθούν με άλλο τρόπο αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι έμποροι μπορούν να τις παρουσιάζουν ως αξιολογήσεις καταναλωτών μόνον εάν έχουν καταβάλει εύλογες και αναλογικές προσπάθειες για να επαληθεύσουν την προέλευση και τη γνησιότητα των αξιολογήσεων.
Παράδειγμα
Η Barbara από την Αυστρία, που αγοράζει πολλά προϊόντα στο διαδίκτυο, ελέγχει πάντα τα μεγεθολόγια και τις κριτικές για την εφαρμογή των ρούχων σε πραγματικούς ανθρώπους, πριν να προχωρήσει σε αγορά. Ελέγχει επίσης τις φωτογραφίες που έχουν ανεβάσει οι πελάτες και εμπιστεύεται τα σχόλιά τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν δίστασε να αγοράσει ούτε το νυφικό της από το διαδίκτυο. Αυτό που είδε στις φωτογραφίες και στις αξιολογήσεις των πελατών αντικατόπτριζε την πραγματικότητα και το νυφικό της ήταν ακριβώς όπως το περίμενε.
Το σύστημα της πυραμίδας
Πρόκειται για διαφημιστικό σύστημα, στο οποίο πρέπει να πληρώσετε για να συμμετάσχετε, έναντι μελλοντικού ανταλλάγματος. Ωστόσο, το αντάλλαγμα αυτό εξαρτάται κυρίως από το αν θα φέρετε νέα άτομα στο σύστημα. Η πώληση ή κατανάλωση προϊόντων, αυτή καθεαυτή, παίζει δευτερεύοντα ρόλο. Κάποια στιγμή, το σύστημα της πυραμίδας καταρρέει και οι τελευταίοι που μπαίνουν σ' αυτό χάνουν την επένδυσή τους.
Παράδειγμα
Η Oana βρήκε δουλειά σε ένα δίκτυο μάρκετινγκ για πωλήσεις προϊόντων ομορφιάς. Της είπαν ότι θα κέρδιζε πολλά χρήματα στον ελεύθερο χρόνο της παραμένοντας στο σπίτι της.
Της ζήτησαν να πληρώσει προκαταβολικά ένα εφάπαξ τέλος εγγραφής και να φέρει 5 φίλους της στο δίκτυο. Όσο περισσότερους φίλους έφερνε, τόσο περισσότερα θα κέρδιζε. Οι φίλοι της θα κέρδιζαν επίσης χρήματα, αν έφερναν, με τη σειρά τους, 5 φίλους.
Η Oana δεν είχε αντιληφθεί ότι η κύρια πηγή του εισοδήματός της προερχόταν από τον αριθμό των ατόμων που θα έφερνε στο δίκτυο, και όχι από την πώληση προϊόντων ομορφιάς.
Αν βρεθείτε σε παρόμοια κατάσταση, θα πρέπει να επικοινωνήσετε με μια οργάνωση καταναλωτών, η οποία θα σας ενημερώσει για τα μέσα έννομης προστασίας που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε στη χώρα σας.
Παραπλανητικές προσφορές βραβείων, δώρων
Οι έμποροι δεν μπορούν να διαφημίζουν δήθεν «δωρεάν» βραβεία και δώρα, και μετά να σας ζητούν να πληρώσετε για να τα πάρετε. Αν λάβετε επιστολή ή ηλ. μήνυμα που λέει: «Συγχαρητήρια, κερδίσατε ένα δώρο!», προσέξτε γιατί μπορεί να πρόκειται για αθέμιτη πρακτική.
Παράδειγμα
Η Evelina έλαβε από εταιρία μια επιστολή που την πληροφορούσε ότι είχε κερδίσει βραβείο αξίας 100 ευρώ. Την καλούσαν επίσης να τηλεφωνήσει για να παραλάβει το δώρο της μέσα σε μία εβδομάδα.
Όταν όμως τηλεφώνησε στον αριθμό που υπήρχε στην επιστολή, της είπαν ότι απλώς επρόκειτο για διαφήμιση. Αντί να λάβει το δώρο, της είπαν ότι έπρεπε να αγοράσει οικιακές συσκευές, και μόνον τότε θα μπορούσε να συμμετάσχει σε κλήρωση.
Η Evelina θύμωσε και αποφάσισε να μάθει κατά πόσον η εταιρία είχε το δικαίωμα να εφαρμόζει τέτοιες πρακτικές. Επικοινώνησε με την ένωση καταναλωτών της χώρας της και έμαθε ότι αυτού του είδους οι πρακτικές απαγορεύονται. Η συγκεκριμένη ένωση καταναλωτών ήλθε σε επαφή με την εταιρία, η οποία τελικά σταμάτησε να εφαρμόζει αυτή την πρακτική.
Δήθεν «ειδικά» πλεονεκτήματα
Οι έμποροι δεν μπορούν να ισχυρίζονται ότι σας προσφέρουν ειδικά δικαιώματα, όταν στην πραγματικότητα έχετε ήδη τα δικαιώματα αυτά βάσει της νομοθεσίας.
Παράδειγμα
Ο Κωνσταντίνος από τη Θεσσαλονίκη αποφάσισε να αγοράσει έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή μέσω διαδικτύου.
Επέλεξε ένα διαδικτυακό κατάστημα που είχε μια ειδική προσφορά, η οποία έδινε στους αγοραστές 2ετή εγγύηση για τυχόν επισκευή ή αντικατάσταση του υπολογιστή, εφόσον διαπιστωνόταν ότι το προϊόν είναι ελαττωματικό ή δεν ανταποκρίνεται στη διαφήμιση.
Ο Κωνσταντίνος πείστηκε ότι επρόκειτο για ειδική προσφορά, όμως η 2ετής εγγύηση αποτελεί εκ του νόμου υποχρέωση για κάθε έμπορο.
Πολλοί έμποροι ή κατασκευαστές προσφέρουν εμπορικές εγγυήσεις που καλύπτουν την επισκευή του προϊόντος, π.χ. για 1, 3 ή 5 χρόνια. Οι εγγυήσεις αυτές μπορεί να είναι δωρεάν ή να παρέχονται υπό όρους. Δεν μπορούν όμως να αντικαθιστούν την ελάχιστη 2ετή εγγύηση, την οποία οφείλει πάντα εκ του νόμου να σας παρέχει κάθε έμπορος.
Ο Κωνσταντίνος έγραψε στον έμπορο, ο οποίος παραδέχθηκε ότι επρόκειτο για λάθος και συμφώνησε να δώσει στον πελάτη του εμπορική εγγύηση για 1 επιπλέον έτος.
Αντικανονική χρήση περιορισμένων προσφορών
Όταν οι έμποροι σάς λένε ότι μια συγκεκριμένη προσφορά ισχύει για πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα, το κάνουν ενδεχομένως για να σας πιέσουν να αγοράσετε προτού αφιερώσετε λίγο χρόνο για να κάνετε την επιλογή σας πλήρως ενημερωμένοι. Αποτελεί αθέμιτη πρακτική ο ισχυρισμός ότι μια προσφορά είναι περιορισμένη χρονικά, τη στιγμή που στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει.
Παράδειγμα
Ο Simon από το Βέλγιο ήθελε να αγοράσει ένα ποδήλατο. Βρήκε λοιπόν μια ειδική προσφορά που ίσχυε μόνο για 24 ώρες σε ένα ολλανδικό διαδικτυακό κατάστημα.
Το ποδήλατο δεν ήταν ακριβώς αυτό που έψαχνε, δεν είχε όμως χρόνο για να συγκρίνει καθώς η προσφορά δεν ίσχυε για πολύ. Έτσι, αποφάσισε γρήγορα να αγοράσει το ποδήλατο ώστε να επωφεληθεί από την έκπτωση του 50 %.
Όμως, προς μεγάλη του έκπληξη, διαπίστωσε ότι ακριβώς η ίδια προσφορά υπήρχε στο διαδικτυακό κατάστημα μία εβδομάδα αργότερα. Ο Simon αντελήφθη ότι επρόκειτο για δήθεν προσφορά που σκοπό είχε να τον πιέσει να αγοράσει το ποδήλατο. Υπέβαλε καταγγελία στον έμπορο, αλλά δεν έλαβε καμία απάντηση.
Τότε απευθύνθηκε στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτών στο Βέλγιο, το οποίο διαβίβασε την υπόθεση στον αντίστοιχο φορέα της Ολλανδίας. Μετά από λίγες μέρες, το ολλανδικό κέντρο ενημέρωσε τον Simon ότι, χάρη στην παρέμβασή τους, ο έμπορος έκανε τις δέουσες αλλαγές στον ιστότοπο.
Επίμονες και ανεπιθύμητες προσφορές
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, οι εταιρίες δεν επιτρέπεται να σας κάνουν επίμονες και ανεπιθύμητες προσφορές μέσω τηλεφώνου, φαξ, ηλ. ταχυδρομείου ή άλλου μέσου κατάλληλου για πωλήσεις εξ αποστάσεως.
Παράδειγμα
Ο Margus επισκέφθηκε ένα κατάστημα με έπιπλα κουζίνας και γράφτηκε συνδρομητής σε ενημερωτικό δελτίο για νέες προσφορές.
Ξαφνικά άρχισε να λαμβάνει διάφορες διαφημίσεις από περιοδικά μαγειρικής, κηπουρικής, αλεξιπτωτισμού, οικοκυρικής κτλ. Παρόλο που δεν ζήτησε ποτέ να περιληφθεί σε λίστα ηλεκτρονικών διευθύνσεων, μερικές φορές έφτανε να λαμβάνει μέχρι και 10 ηλ. μηνύματα την ημέρα! Τα αλλεπάλληλα αιτήματα του Margus να αφαιρεθεί το όνομά του από τον κατάλογο παραληπτών δεν έφερναν κανένα αποτέλεσμα.
Τότε, μια φίλη του τον συμβούλεψε να επικοινωνήσει με το κέντρο καταναλωτών της χώρας του, δεδομένου ότι στο παρελθόν το κέντρο αυτό την είχε βοηθήσει να λύσει ένα παρόμοιο πρόβλημα. Μετά από παρέμβαση του κέντρου αυτού, η εταιρία έβγαλε τελικά το όνομα του Margus από τον κατάλογο ηλεκτρονικών διευθύνσεων.
Παροχή αποζημίωσης στα θύματα αθέμιτων εμπορικών πρακτικών
Εκτός από τις υφιστάμενες επιλογές για την αξίωση αποζημίωσης, οι κανόνες της ΕΕ για τους καταναλωτές επιτρέπουν στις εθνικές αρχές να σταματούν και να αποτρέπουν αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, όπως ψευδείς, ανακριβείς ή παραπλανητικές διαφημίσεις.
Βάσει των κανόνων αυτών, δικαιούστε επίσης αναλογικά και αποτελεσματικά μέσα έννομης προστασίας εάν έχετε υποστεί ζημία από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, όπως η παραπλανητική εμπορική προώθηση. Εναπόκειται στις εθνικές αρχές της χώρας σας να διασφαλίσουν ότι έχετε πρόσβαση σε αυτά τα μέσα έννομης προστασίας, ιδίως αποζημίωση για ζημία και, κατά περίπτωση, μείωση της τιμής και καταγγελία της σύμβασης.
Παράδειγμα
Μετά από έναν μακρύ και πολυάσχολο χειμώνα, ο Mario από την Ιταλία ανυπομονεί να κάνει κράτηση για τις καλοκαιρινές διακοπές του. Ενώ περιηγείται στο διαδίκτυο, κάνει κλικ στην πρώτη σχετική διαφήμιση στη ροή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η διαφήμιση τοποθετήθηκε από ταξιδιωτικό μεσάζοντα, ο οποίος αυτοπροβάλλεται ως η νούμερο 1 διαδικτυακή πλατφόρμα για προσφορές πτήσεων διακοπών για την εξασφάλιση της φθηνότερης δυνατής τιμής. Κάνει κράτηση πτήσης αμέσως. Τι τύχη!
Δυστυχώς, ο Mario θα απογοητευτεί. Αφού έλεγξε τον επίσημο ιστότοπο της αεροπορικής εταιρίας λίγα λεπτά αργότερα, ανακαλύπτει μια καλύτερη προσφορά. Η αεροπορική εταιρία πωλεί εισιτήρια για την ίδια ακριβώς πτήση σε φθηνότερη τιμή. Ως εκ τούτου, ο ισχυρισμός του ταξιδιωτικού μεσάζοντα δεν ήταν ειλικρινής.
Σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ, ο Mario μπορεί να υποβάλει καταγγελία κατά παραπλανητικών ισχυρισμών και να ζητήσει αποζημίωση από τον μεσάζοντα επειδή τον παραπλάνησε με προσφορές που δεν ήταν πραγματικές.
Προειδοποίηση
Μπορεί να συναντήσετε πρακτικές που δεν εμπίπτουν στα παραπάνω κριτήρια, αλλά που τις κρίνετε αθέμιτες. Συμβουλευθείτε την εθνική ένωση καταναλωτών ή το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτών.