RAPPORT li jinkludi rakkomandazzjonijiet lill-Kummissjoni dwar il-promozzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika fl-UE

MOZZJONI GĦAL RIŻOLUZZJONI TAL-PARLAMENT EWROPEW

li tinkludi rakkomandazzjonijiet lill-Kummissjoni dwar il-promozzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika fl-UE

(2023/2184(INL))

Il-Parlament Ewropew,

– wara li kkunsidra l-Artikolu 225 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea,

– wara li kkunsidra l-Artikoli 49, 56 u 179(1) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea,

– wara li kkunsidra l-Artikoli 12 u 13 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea,

– wara li kkunsidra d-Dikjarazzjoni ta’ Bonn dwar il-Libertà tar-Riċerka Xjentifika adottata fil-Konferenza Ministerjali dwar iż-Żona Ewropea tar-Riċerka fl-20 ta’ Ottubru 2020 f’Bonn (id-“Dikjarazzjoni ta’ Bonn”),

– wara li kkunsidra l-komunikazzjoni tal-Kummissjoni tat-30 ta’ Settembru 2020 bit-titolu “ŻER ġdida għar-Riċerka u l-Innovazzjoni”,

– wara li kkunsidra l-komunikazzjoni tal-Kummissjoni tat-18 ta’ Mejju 2021 dwar l-Approċċ Globali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni - L-istrateġija tal-Ewropa għall-kooperazzjoni internazzjonali f’dinja li qed tinbidel,

– wara li kkunsidra l-Aġenda tal-Politika taż-Żona Ewropea tar-Riċerka, Azzjoni 6,

– wara li kkunsidra l-komunikazzjoni tal-Kummissjoni tat-3 ta’ Diċembru 2020 dwar il-Pjan ta’ Azzjoni għad-Demokrazija Ewropea,

– wara li kkunsidra l-Premessa 72 tar-Regolament (UE) 2021/695 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi l-Orizzont Ewropa – il-Programm Qafas għar-Riċerka u l-Innovazzjoni, li jistabbilixxi r-regoli tiegħu għall-parteċipazzjoni u d-disseminazzjoni, u li jħassar ir-Regolamenti (UE) Nru 1290/2013 u (UE) Nru 1291/2013[1],

– wara li kkunsidra l-Valutazzjoni tal-Valur Miżjud Ewropew tal-2023 dwar il-Promozzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika ppreżentata mill-Unità tal-Valur Miżjud Ewropew lill-Kumitat għall-Industrija, ir-Riċerka u l-Enerġija fit-18 ta’ Settembru 2023,

– wara li kkunsidra l-Komunikat Ministerjali ta’ Ruma tad-19 ta’ Novembru 2020 mill-Ministri Ewropej responsabbli għall-edukazzjoni għolja, fil-qafas taż-Żona Ewropea ta’ Edukazzjoni Għolja, b’mod partikolari l-Anness I dwar il-Libertà Akkademika,

– wara li kkunsidra l-Opinjoni tal-SFIC dwar l-implimentazzjoni tad-Dikjarazzjoni ta’ Bonn fil-Kooperazzjoni Internazzjonali fir-Riċerka u l-Innovazzjoni (ERAC-SFIC 1356/21)(2021),

– wara li kkunsidra r-Rakkomandazzjoni tal-UNESCO dwar ix-Xjenza u r-Riċerkaturi Xjentifiċi (2017),

– wara li kkunsidra r-Rakkomandazzjoni Rigward l-Istatus tal-Persunal tat-Tagħlim fl-Edukazzjoni Għolja, adottata mill-Konferenza Ġenerali tal-Organizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Edukazzjoni, ix-Xjenza u l-Kultura (UNESCO), fid-29 sessjoni tagħha mill-21 ta’ Ottubru sat-12 ta’ Novembru 1997,

– wara li kkunsidra l-Patt Internazzjonali dwar id-Drittijiet Ċivili u Politiċi,

– wara li kkunsidra l-Patt Internazzjonali dwar id-Drittijiet Ekonomiċi, Soċjali u Kulturali,

– wara li kkunsidra d-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem,

– wara li kkunsidra l-Artikoli 47 u 54 tar-Regoli ta’ Proċedura tiegħu,

– wara li kkunsidra r-rakkomandazzjonijiet tal-Forum Strateġiku għall-Kooperazzjoni Xjentifika u Teknoloġika Internazzjonali,

– wara li kkunsidra r-rapport tal-Kumitat għall-Industrija, ir-Riċerka u l-Enerġija (A9-0393/2023),

A. billi l-libertà tar-riċerka xjentifika, li hija element essenzjali tad-demokrazija u waħda mill-partijiet kostitwenti tal-libertà akkademika, tinsab taħt pressjoni fl-Unjoni u qed tonqos gradwalment[2], kif jidher mill-fatt li fl-Indiċi tal-Libertà Akkademika l-Istati Membri kollha kellhom punteġġ ogħla minn 0,85 fl-indiċi fl-2008 filwaqt li fl-2022 xi Stati Membri naqsu b’mod sinifikanti, bl-inqas punteġġ għall-2022 li kien ta’ 0,34;

B. billi r-restrizzjonijiet għal-libertà tar-riċerka xjentifika għandhom impatti negattivi għall-ekonomija tal-Unjoni billi jxekklu l-innovazzjoni, jitfgħu lura l-progress xjentifiku, u jnaqqsu l-kompetittività globali tal-Ewropa;

C. billi t-tnaqqis tal-libertà tar-riċerka xjentifika jikkontribwixxi għall-eżodu ta’ mħuħ tal-aqwa riċerkaturi, l-awtoċensura fost l-akkademiċi, inqas analiżi kritika dwar kwistjonijiet soċjali u politiċi, inqas kollaborazzjoni interdixxiplinarja, u inqas diskorsi u dibattiti pubbliċi;

D. billi n-nuqqas ta’ sigurtà tal-impjiegi jaffettwa l-kapaċità li wieħed igawdi bis-sħiħ il-libertà tar-riċerka xjentifika; billi eluf ta’ riċerkaturi jaħdmu b’finanzjament tal-proġetti b’durata limitata, permezz ta’ għotjiet għar-riċerka individwali jew għal dik għall-proġetti, b’kuntratti ta’ impjieg għal żmien fiss jew billi jwettqu kompiti speċifiċi bħala persuni li jaħdmu għal rashom, u jkollhom nuqqas ta’ sigurtà fl-impjieg u protezzjoni tal-ħaddiema;

E. billi d-Dikjarazzjoni ta’ Bonn tinkludi definizzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika u tirrikonoxxi r-responsabbiltajiet kemm għall-gvernijiet kif ukoll għall-organizzazzjonijiet tar-riċerka li jippromwovu l-libertà tar-riċerka xjentifika;

F. billi d-difiża tal-libertà tar-riċerka xjentifika tiżgura li r-riċerka xjentifika sservi l-interess pubbliku u tikkontribwixxi għall-iżvilupp u kundizzjonijiet ta’ għajxien imtejbin għan-nies;

G. billi d-Dikjarazzjoni ta’ Bonn hija nieqsa minn strumenti ta’ implimentazzjoni fil-livell Ewropew;

H. billi jeżisti korp sod tal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem dwar il-libertà akkademika, inkluża l-libertà tar-riċerka xjentifika, li jistabbilixxi għadd ta’ standards legali u prinċipji għall-protezzjoni u l-promozzjoni tal-libertà akkademika;

I. billi, fis-sentenza tagħha tas-6 ta’ Ottubru 2020 fil-Kawża C-66/18[3], il-Qorti tal-Ġustizzja sabet li l-Liġi Ungeriża dwar l-edukazzjoni għolja nazzjonali ċaħħdet lill-organizzazzjonijiet affettwati mill-istruttura organizzattiva li hija meħtieġa biex iwettqu r-riċerka akkademika tagħhom, li juri l-erożjoni tal-libertà akkademika fl-Ungerija;

J. billi atti leġiżlattivi speċifiċi tal-Unjoni jillimitaw il-libertà tar-riċerka xjentifika billi jissottomettu s-settur akkademiku għal reġimi primarjament imfassla biex jirregolaw is-suq intern;

K. billi l-President tal-Kummissjoni Ursula von der Leyen, qabel ma ġiet ikkonfermata mill-Parlament, wiegħdet fil-Linji Gwida Politiċi għall-Kummissjoni Ewropea li jmiss 2019-2024 li tappoġġja dritt ta’ inizjattiva għall-Parlament u impenjat ruħha li twieġeb b’att leġiżlattiv meta l-Parlament jadotta riżoluzzjonijiet li jitolbu li l-Kummissjoni tressaq proposti leġiżlattivi;

1. Jafferma mill-ġdid l-impenn tal-Unjoni li tħares id-drittijiet fundamentali, inkluż id-dritt għal-libertà tal-ħsieb, tal-kuxjenza u tar-reliġjon, il-libertà akkademika kif ukoll il-libertà tar-riċerka xjentifika fid-dixxiplini xjentifiċi kollha u l-arti kif minqux fil-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea;

2. Jirrikonoxxi l-importanza fundamentali tal-libertà tar-riċerka xjentifika biex tavvanza l-għarfien tagħna ta’ fenomeni naturali u soċjali, li b’hekk tikkontribwixxi għall-promozzjoni tal-innovazzjoni, il-progress soċjetali, u tiżgura l-benesseri in ġenerali taċ-ċittadini tal-Unjoni, kemm fl-Unjoni kif ukoll barra minnha, u jfakkar li l-libertà tar-riċerka xjentifika hija dritt universali u ġid pubbliku, li għandha tiġi applikata għad-dixxiplini xjentifiċi kollha; jissottolinja li fil-kompetizzjoni globali ta’ riċerka, żvilupp u innovazzjoni, il-libertà tar-riċerka xjentifika hija prerekwiżit biex tattira t-talent b’ideat kompetittivi ġodda; jiddispjaċih f’dak ir-rigward li d-Dikjarazzjoni ta’ Bonn hija nieqsa minn implimentazzjoni konkreta fil-livell Ewropew;

3. Jirrikonoxxi l-impatt profond tal-prekarjetà fuq il-libertà tar-riċerka xjentifika filwaqt li tippersisti l-prekarjetà fis-settur; jiddefendi d-drittijiet tax-xogħol tar-riċerkaturi xjentifiċi, it-tisħiħ tal-karrieri tagħhom, il-kuntratti ta’ impjieg stabbli u l-aċċess għal sistemi komprensivi ta’ protezzjoni soċjali; jemmen li r-riċerkaturi xjentifiċi għandhom jiġu pprovduti b’impjiegi ta’ kwalità, kundizzjonijiet tax-xogħol deċenti, pagi deċenti u postijiet tax-xogħol tajbin għas-saħħa, inkluż bilanċ tajjeb bejn ix-xogħol u l-ħajja privata;

4. Jenfasizza li l-opportunitajiet indaqs, b’mod partikolari dawk imrawma mill-ugwaljanza bejn il-ġeneri, huma essenzjali għall-promozzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika kif ukoll biex jiġi żgurat li s-soluzzjonijiet għal diversi sfidi għall-avvanz ta’ żvilupp sostenibbli u ekwu jinkorporaw perspettivi varji;

5. Jenfasizza s-sitwazzjoni partikolarment prekarja għar-riċerkaturi fil-bidu tal-karriera u li, sabiex jiżdied in-numru ta’ riċerkaturi fil-bidu tal-karriera tagħhom, għandhom jiġu stabbiliti opportunitajiet ta’ karriera aktar ċari u strutturati; jisħaq li dan għandu jiġi garantit ukoll billi jitrawmu proċeduri ta’ reklutaġġ trasparenti, ħielsa minn kwalunkwe preġudizzju, u billi tiġi pprovduta kopertura tas-sigurtà soċjali xierqa għar-riċerkaturi kollha, inklużi l-kandidati għad-dottorat li huma involuti f’attività ta’ riċerka bi ħlas;

6. Jinnota li huma l-korpi maniġerjali tal-organizzazzjonijiet tar-riċerka xjentifika li jistabbilixxu l-prijoritajiet tar-riċerka xjentifika ta’ dawk l-istituzzjonijiet; jirrikonoxxi li każijiet ta’ degradazzjoni tad-demokrazija fl-organizzazzjonijiet tar-riċerka xjentifika jimminaw il-libertà tar-riċerka xjentifika; jenfasizza għalhekk l-importanza tal-awtogovernanza akkademika li għandha tinkludi d-dritt tar-riċerkaturi xjentifiċi li jkollhom vuċi dwar il-governanza tal-istituzzjoni xjentifika tagħhom, inkluż dwar il-kundizzjonijiet tax-xogħol fl-istituzzjoni; jenfasizza li r-riċerkaturi xjentifiċi huma intitolati għad-drittijiet kollha skont l-Artikolu 12 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea;

7. Jemmen li l-organizzazzjonijiet tar-riċerka xjentifika għandhom jitħeġġu, filwaqt li jirrispettaw bis-sħiħ l-awtonomija istituzzjonali tagħhom, jinvolvu ruħhom f’kooperazzjoni internazzjonali biex isaħħu r-relazzjonijiet bilaterali u multilaterali sabiex jiżviluppaw komponent ta’ diplomazija xjentifika b’saħħtu li jindirizza l-libertà tar-riċerka xjentifika u konsegwenzi possibbli f’każ ta’ ksur.

8. Jinsisti li l-Unjoni għandha tkun rifuġju sikur għar-riċerkaturi kollha f’riskju u għandha tistabbilixxi Skema Ewropea ta’ Boroż ta’ Studju għar-Riċerkaturi f’Riskju li tipprovdi appoġġ finanzjarju għal kollokamenti ta’ emerġenza ta’ riċerkaturi f’riskju fl-organizzazzjonijiet Ewropej tar-riċerka; jemmen li din l-Iskema għandha tkun ukoll mekkaniżmu ta’ solidarjetà li jappoġġja lir-riċerkaturi Ewropej li jiffaċċjaw ksur tal-libertà tagħhom tar-riċerka xjentifika;

9. Jirrikonoxxi, skont id-Dikjarazzjoni ta’ Bonn, li l-libertà tar-riċerka xjentifika tfisser il-ftuħ, l-iskambju, l-eċċellenza, l-internazzjonaliżmu, id-diversità, l-ugwaljanza, l-integrità, il-kurżità, ir-responsabbiltà u r-riflessività u li hija għalhekk pilastru ta’ kwalunkwe demokrazija;

10. Jieħu nota tad-definizzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika fl-Anness II, il-punt (2), tal-proposta tal-Kummissjoni tat-13 ta’ Lulju 2023 għal Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar qafas Ewropew[4] biex jiġu attirati u miżmuma t-talenti fir-riċerka, fl-innovazzjoni u intraprenditorjali fl-Ewropa;

11. Jemmen li l-libertà tar-riċerka xjentifika trid tiġi mar-responsabbiltà li jiġu rispettati l-ogħla standards etiċi u l-integrità fir-riċerka xjentifika u għandha trawwem ix-Xjenza Miftuħa; jenfasizza li l-integrità tar-riċerka xjentifika teħtieġ it-trasparenza tal-finanzjament, u li l-libertà tar-riċerka xjentifika ġġib magħha responsabbiltà lejn is-soċjetà biex tipprovdi din it-trasparenza; jappoġġja bil-qawwa, għalhekk, il-prattika komuni ta’ komunikazzjoni trasparenti dwar sorsi ta’ finanzjament għall-attivitajiet ta’ riċerka u jistieden lis-settur xjentifiku jissalvagwardja din il-prattika;

12. Jenfasizza r-rwol deċiżiv ta’ qafas ta’ abilitazzjoni li hu mfassal b’mod xieraq u implimentat tajjeb biex jipproteġi u jippromwovi l-libertà tar-riċerka xjentifika b’mod effettiv madwar l-Unjoni, filwaqt li jqis sew l-appoġġ pubbliku disponibbli biex jiffaċilita l-produzzjoni, il-kondiviżjoni u t-tixrid tal-għarfien, bħala ġid pubbliku, u biex jevita kwalunkwe riskju ta’ interferenza jew imminar tal-indipendenza tar-riċerka xjentifika;

13. Jinsisti fuq ir-rilevanza ta’ għarfien miftuħ biex tiġi żgurata l-libertà tar-riċerka xjentifika; jappella għall-ħolqien effiċjenti u trasparenti tal-għarfien mingħajr ostakli artifiċjali li jfixklu l-aċċess għall-informazzjoni u d-disseminazzjoni tagħha; jistma li l-kondiviżjoni tar-riżultati tar-riċerka xjentifika għal skopijiet mhux kummerċjali trid tiġi protetta mid-dritt Ewropew u promossa b’mod attiv; jisħaq li riżultati xjentifiċi ffinanzjati mill-pubbliku għandhom jiġu ppubblikati f’ġurnali akkademiċi b’aċċess miftuħ u r-riżultati għandhom ikunu aċċessibbli għal kulħadd b’mod faċilment aċċessibbli;

14. Jinsab imħasseb dwar ir-rigress reċenti ta’ dan id-dritt fundamentali fl-Unjoni, li huwa essenzjali għal-libertà politika u l-parteċipazzjoni soċjali u jhedded li jimmina l-iżvilupp ta’ Żona Ewropea tar-Riċerka (ŻER) kompetittiva u li tiffunzjona tajjeb;

15. Jinnota li l-komunikazzjoni tal-Kummissjoni tat-30 ta’ Settembru 2020, bit-titolu “ŻER ġdida għar-Riċerka u l-Innovazzjoni” tikkonferma li t-tlestija taż-ŻER tirrikjedi r-rispett sħiħ tal-libertà tar-riċerka xjentifika, li tinkludi n-nuqqas ta’ interferenza fl-aġendi tar-riċerka, l-awtonomija istituzzjonali, u l-finanzjament adegwat kif ukoll il-mezzi meħtieġa għad-disseminazzjoni tar-riżultati tar-riċerka, iżda mhijiex limitata għalihom;

16. Jinsab imħasseb ħafna li l-Kummissjoni, minkejja l-kliem iebes tagħha fil-komunikazzjoni tagħha, qed tonqos milli tuża l-awtorità legali tagħha biex tipproteġi din il-libertà fl-Unjoni; jafferma mill-ġdid l-impenn tal-Unjoni li tħares id-drittijiet fundamentali, inkluż id-dritt għal-libertà tal-ħsieb, tal-kuxjenza u tar-reliġjon, il-libertà akkademika kif ukoll il-libertà tar-riċerka xjentifika u l-arti kif minqux fil-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea; jinsab imħasseb ħafna dwar il-fatt li l-libertà tar-riċerka tinsab taħt pressjoni biex taderixxi mar-riżervi morali u politiċi;

17. Iħeġġeġ lill-Kummissjoni tieħu l-passi kollha li jaqgħu taħt is-setgħa tagħha biex tipproteġi u tippromwovi l-libertà tar-riċerka xjentifika fl-Unjoni u tiżgura li l-etika u l-integrità tar-riċerka ma jkunux kompromessi, inkluż billi tuża l-awtorità legali tagħha biex tipprevjeni kwalunkwe rigress ulterjuri fir-rigward ta’ dan id-dritt fundamentali. jistieden lill-Kummissjoni tippromwovi u tiffinanzja b’mod attiv il-pluraliżmu xjentifiku billi tappoġġja proġetti fl-ispettru kollu tar-riċerka xjentifika;

18. Jistieden lill-Istati Membri jirrispettaw bis-sħiħ u jħarsu l-libertà tar-riċerka xjentifika, u jiżguraw li l-libertà tar-riċerka xjentifika ma tiġix ristretta b’mod mhux xieraq minħabba xi miżura meħuda f’isem l-interess pubbliku, pereżempju fl-interess tas-sigurtà nazzjonali, l-integrità territorjali jew is-sikurezza pubblika, li tevita d-diżordni jew il-kriminalità, tipproteġi s-saħħa jew il-morali, tipproteġi r-reputazzjoni jew id-drittijiet ta’ ħaddieħor, tevita l-iżvelar ta’ informazzjoni riċevuta b’mod kunfidenzjali, jew iżżomm l-awtorità u l-imparzjalità tal-ġudikatura;

19. Jisħaq li t-tlestija taż-ŻER tirrikjedi r-rispett dovut u l-promozzjoni attiva tal-libertà tar-riċerka xjentifika madwar l-Unjoni, u jemmen li kwalunkwe tentattiv biex tiġi mminata jew il-falliment li tiġi promossa b’mod attiv din il-libertà jkollu impatt negattiv fuq l-iżvilupp ta’ ŻER kompetittiva u innovattiva; jistieden lill-Istati Membri u lill-Kummissjoni jkomplu jagħtu s-setgħa lill-komunità tar-riċerka xjentifika fl-aċċess, l-użu u d-disseminazzjoni tagħhom ta’ kwalunkwe informazzjoni rilevanti għall-attività tagħha, inkluż billi jisfruttaw għodod diġitali b’sors miftuħ;

20. Jesprimi t-tħassib tiegħu fir-rigward tan-nuqqas tal-Kummissjoni li tuża l-awtorità legali tagħha skont it-Trattati biex tipproteġi l-libertà tar-riċerka xjentifika bħala wieħed mid-drittijiet fundamentali taċ-ċittadini tal-Unjoni, li tirrappreżenta abdikazzjoni serja tar-responsabbiltà tagħha li tħares l-istat tad-dritt fl-Unjoni, u jistieden lill-Kummissjoni tieħu azzjoni immedjata biex tirrimedja dik is-sitwazzjoni;

21. Jistieden lill-Kunsill Ewropew jappoġġja l-protezzjoni u l-promozzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika, u jiżgura li dan id-dritt fundamentali jiġi rispettat kif xieraq fl-Istati Membri kollha;

22. Jitlob għar-rikonoxximent tal-ħtieġa li jiġu mobilizzati fondi pubbliċi addizzjonali sabiex jiffinanzjaw ir-riċerka xjentifika indipendenti, filwaqt li tiġi evitata interferenza mhux dovuta li tista’ timmotiva l-iskopijiet tagħha jew tinfluwenza l-metodi jew ir-riżultati tagħha;

23. Jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jippromwovu l-fatt li l-pubbliku jkun konxju mill-importanza tal-libertà tar-riċerka xjentifika permezz tal-edukazzjoni, is-sensibilizzazzjoni tal-pubbliku, u l-appoġġ għall-ġurnaliżmu xjentifiku;

24. Jitlob li l-Kummissjoni tippreżenta, abbażi tal-Artikolu 182(5), flimkien mal-Artikolu 179(1), tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea, proposta għal att dwar il-libertà tar-riċerka xjentifika, abbażi tal-prinċipji u l-għanijiet stabbiliti fl-Anness għal dan id-dokument biex tiggarantixxi, tipproteġi u tippromwovi din il-libertà fil-livell tal-organizzazzjonijiet tar-riċerka u tar-riċerkaturi matul il-karriera kollha tagħhom;

25. Jagħti istruzzjonijiet lill-President tiegħu biex tgħaddi din ir-riżoluzzjoni kif ukoll ir-rakkomandazzjonijiet li jinsabu fl-anness lill-Kummissjoni u lill-Kunsill kif ukoll lill-parlamenti nazzjonali.