PROJEKT REZOLUCJI w sprawie wzmocnienia odporności Mołdawii na rosyjską ingerencję przed zbliżającymi się wyborami prezydenckimi

B10‑0073/2024

Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie wzmocnienia odporności Mołdawii na rosyjską ingerencję przed zbliżającymi się wyborami prezydenckimi

(2024/2821(RSP))

Parlament Europejski,

– uwzględniając wcześniejsze rezolucje w sprawie Republiki Mołdawii i krajów należących do Partnerstwa Wschodniego,

– uwzględniając Układ o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Mołdawii, z drugiej strony[1], który obejmuje pogłębioną i kompleksową strefę wolnego handlu i w pełni wszedł w życie 1 lipca 2016 r.,

– uwzględniając art. 49 Traktatu o Unii Europejskiej,

– uwzględniając wniosek Republiki Mołdawii o członkostwo w Unii Europejskiej (UE) złożony 3 marca 2022 r.,

– uwzględniając deklarację wersalską z 10 i 11 marca 2022 r.,

– uwzględniając oświadczenie UE z 21 marca 2024 r. na posiedzeniu Stałej Rady OBWE nr 1466 w Wiedniu w sprawie niedawnych incydentów zagrażających bezpieczeństwu w regionie Naddniestrza,

– uwzględniając art. 136 ust. 2 Regulaminu,

A. mając na uwadze, że wybory prezydenckie w Mołdawii zaplanowano na 20 października 2024 r.; mając na uwadze, że tego samego dnia co wybory prezydenckie ma się odbyć referendum w sprawie przystąpienia Mołdawii do UE;

B. mając na uwadze, że Rosja nieustannie stara się wpływać na wolne, uczciwe i niezależne wybory w Mołdawii, jak i w różnych państwach UE, a także zakłócać je i podważać, wykorzystując dezinformację, niejawne działania, korupcję i wiele innych taktyk wojny hybrydowej mających na celu destabilizację Zachodu; mając na uwadze, że pomimo niedawnych poprawek legislacyjnych najbardziej problematyczne kwestie dotyczące wyborów w Mołdawii to wciąż finansowanie kampanii i wykorzystywanie nielegalnych rosyjskich funduszy do wpływania na wyniki wyborów; mając na uwadze, że można się spodziewać, iż wysiłki Rosji, by wywrzeć wpływ na politykę w Mołdawii, wzmogą się w okresie poprzedzającym wybory prezydenckie;

C. mając na uwadze, że doszło do zauważalnej zmiany w rosyjskiej taktyce ingerowania w wewnętrzne sprawy Mołdawii, gdyż oprócz tradycyjnie prorosyjskich partii Rosja wspiera obecnie szersze spektrum podmiotów politycznych; mając na uwadze, że spektrum to obejmuje nie tylko ugrupowania umiarkowanie prorosyjskie i promołdawskie, lecz również ugrupowania przedstawiające się jako „proeuropejskie”; mając na uwadze, że strategia ta wydaje się z pozoru oferować rozczarowanym wyborcom szereg alternatyw dla Partii Działań i Solidarności, lecz jej prawdziwym celem jest fragmentacja areny politycznej i osłabienie rzeczywistego poparcia dla obecnego rządu; mając na uwadze, że owa zmiana taktyki odzwierciedla zmieniające się podejście Kremla do wpływania na politykę, którego głównym celem jest tworzenie wielu frontów, by podważać procesy demokratyczne i podsycać wewnętrzne niesnaski;

D. mając na uwadze, że według doniesień w mołdawskich wyborach lokalnych z 5 listopada 2023 r. doszło do bezprecedensowej ingerencji ze strony Rosji, w tym do prowadzenia kampanii dezinformacyjnych, przekupywania wyborców i udzielania wsparcia finansowego partiom prorosyjskim, co poważnie zagraża procesowi demokratycznemu w Mołdawii przed wyborami prezydenckimi w październiku 2024 r.; mając na uwadze, że z ostatnich doniesień mołdawskich śledczych wynika, że mogło dojść do przekazania przez Rosjan środków w kwocie ponad 15 mln USD, by przekupić wyborców w nadchodzących wyborach;

E. mając na uwadze, że Mołdawia podjęła kroki, by walczyć z rosyjską ingerencją, w tym poprzez zakazanie działalności prorosyjskim partiom politycznym, nałożenie sankcji na oligarchów, zawieszenie działalności mediów rozpowszechniających dezinformację oraz nasilenie kontroli celnych; mając na uwadze, że wysiłki te musi nadal wspierać społeczność międzynarodowa, a w szczególności UE;

F. mając na uwadze, że 3 marca 2022 r. Republika Mołdawii złożyła wniosek o członkostwo w UE, a 17 czerwca 2022 r. Komisja Europejska przedstawiła opinie na temat wniosków złożonych przez Ukrainę, Gruzję i Mołdawię; mając na uwadze, że 23 czerwca 2022 r. za jednomyślną zgodą 27 państw członkowskich UE Mołdawii przyznano status kraju kandydującego; mając na uwadze, że w pakiecie rozszerzeniowym z 8 listopada 2023 r. Komisja określiła dziewięć kroków, które musi podjąć Mołdawia, i zaleciła rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych pod warunkiem przeprowadzenia pozostałych reform wymiaru sprawiedliwości, zwalczenia korupcji i deoligarchizacji; mając na uwadze, że 14 grudnia 2023 r. Rada postanowiła rozpocząć negocjacje akcesyjne, a 25 czerwca 2024 r. odbyła się pierwsza konferencja międzyrządowa oficjalnie rozpoczynająca te negocjacje;

G. mając na uwadze, że UE nałożyła sankcje na największych mołdawskich oligarchów i na główne podmioty prorosyjskie, a Stany Zjednoczone wielokrotnie ostrzegały Mołdawię przed rosyjskimi planami destabilizacji i obalenia rządu;

H. mając na uwadze, że rosyjskie podmioty, w tym osoby objęte sankcjami, takie jak ukrywający się mołdawski oligarcha Ilan Şor, bezpośrednio angażują się w te działania destabilizacyjne, wykorzystując państwowe media rosyjskie nadające z terytorium Rosji i siatki przestępcze do wpływania na mołdawską politykę;

I. mając na uwadze, że rosyjska ingerencja w połączeniu z trudną sytuacją gospodarczą Mołdawii, podziałami politycznymi i pozycją geostrategiczną tego kraju zagraża przyszłości Mołdawii w UE pomimo znacznych postępów na drodze do przystąpienia do UE; mając na uwadze, że wspierane przez oligarchów media i skorumpowane sieci finansowe nadal destabilizują sferę polityczną Mołdawii, przez co zagrażają jej suwerenności i instytucjom demokratycznym;

J. mając na uwadze, że Russia Today i jej pracownicy, w tym redaktor naczelna Margarita Simonjan, bezpośrednio z Kremlem uzgadniali, jak wspierać wysiłki rządu rosyjskiego zmierzające do wywarcia wpływu na wybory mołdawskie w październiku 2024 r.; mając na uwadze, że Simonjan wykorzystuje finansowane przez państwo platformy, w których zajmuje stanowiska kierownicze – tj. Russia Today, Sputnik i ich spółkę dominującą, czyli międzynarodową agencję informacyjną Rossija Siewodnia, która jest federalnym państwowym przedsiębiorstwem unitarnym – by podsycać niepokoje w Mołdawii, prawdopodobnie z konkretnym zamiarem wywołania protestów z użyciem przemocy;

K. mając na uwadze, że Rosja nasila swoje ataki na Mołdawię, których przez lata dopuszczała się wobec tego kraju „szarej strefy”, poprzez dezinformację, cyberataki, groźby ataków bombowych i innego rodzaju manipulacje; mając na uwadze, że kampania ta jest częścią tego, co eksperci i członkowie rządów nazywają stale ewoluującą rosyjską wojną hybrydową prowadzoną od Morza Bałtyckiego po Morze Czarne: jej napaści na Ukrainę i wysiłków destabilizacyjnych skierowanych przeciwko Gruzji, Estonii i innym sąsiadom; mając na uwadze, że główne narzędzia Putina do destabilizacji Mołdawii to propaganda i korupcja stosowana przez sojuszników-miliarderów, takich jak Ilan Şor i były przywódca partii rządzącej Vladimir Plahotniuc, jak również wpływy Rosji w dwóch regionach: Gagauzji, bastionie Ilana Şora na południu kraju, i Naddniestrzu, regionie położonym na wschodniej granicy Mołdawii i kontrolowanym przez oddziały rosyjskie;

L. mając na uwadze, że w 2023 r. rosyjski rząd rozszerzył zakres operacyjny Russia Today poprzez włączenie do niego cyberjednostki mającej bezpośrednie powiązania z państwem rosyjskim; mając na uwadze, że jednostka ta uczestniczy w operacjach wywiadowczych i polegających na wywieraniu wpływu na całym świecie, w tym w Mołdawii; mając na uwadze, że według doniesień informacje gromadzone przez tę jednostkę działającą pod przykrywką Russia Today są przekazywane rosyjskim agencjom wywiadowczym, mediom kontrolowanym przez państwo, grupom najemników i innym podmiotom powiązanym z rosyjskim rządem; mając na uwadze, że Russia Today uczestniczy również w kampaniach dezinformacyjnych, tajnych operacjach wywierania wpływu i w działaniach związanych z zamówieniami wojskowymi wspierających rosyjską wojnę przeciwko Ukrainie;

M. mając na uwadze, że w 2023 r. służby wywiadu i bezpieczeństwa Republiki Mołdawii opublikowały sprawozdanie, w którym podkreśliły bezprecedensową intensywność prowadzonych przez Federację Rosyjską działań mających na celu utrzymanie Republiki Mołdawii w rosyjskiej sferze wpływów; mając na uwadze, że mechanizm wykorzystywany do realizacji tego celu ma charakter hybrydowy i zmierza do atakowania procesów demokratycznych i pokrzyżowania planów Mołdawii dotyczących przystąpienia do Unii poprzez wzmocnienie radykalnych tendencji separatystycznych w południowej części Mołdawii, a zwłaszcza w Gagauzji, propagandę i zaburzanie przestrzeni informacyjnej, ingerowanie w proces wyborczy Mołdawii i prowadzenie działań wywrotowych;

N. mając na uwadze, że 18 września 2024 r. dwie bliskie sojuszniczki Ilana Şora – posłanka do parlamentu Mołdawii Marina Tauber i gubernatorka (baszkan) Gagauzji Evghenia Guțul – spotkały się z rzeczniczką rosyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych Marią Zacharową, a następnie wypuściły fałszywe informacje na temat UE i przyszłości Mołdawii w UE, manipulując obywatelami mołdawskimi i próbując wpłynąć na zbliżające się wybory;

O. mając na uwadze, że Mołdawia stoi w obliczu rosnących wyzwań gospodarczych i wyzwań w zakresie bezpieczeństwa, w tym w obliczu ryzyka regresu politycznego, jeżeli popierani przez Rosję kandydaci zwyciężą w nadchodzących wyborach prezydenckich;

P. mając na uwadze, że decyzja Ukrainy o zamknięciu granicy z Naddniestrzem, w którym przebywa 1500 rosyjskich żołnierzy, spowodowała znaczne ograniczenie handlu między Kijowem a Tyraspolem, pozbawiając Naddniestrze ważnego źródła dochodów, oraz zmniejszenie wymiany handlowej tego regionu z Rosją w 2022 roku o 22%; mając na uwadze, że Mołdawia w dużym stopniu kontroluje obecnie zdolność Naddniestrza do prowadzenia handlu zagranicznego, co w bezprecedensowy sposób umożliwia jej wywieranie wpływu na ten separatystyczny region; mając na uwadze, że Mołdawia wdrożyła strategię wywierania nacisku, która obejmuje kryminalizację separatyzmu, zaostrzenie kontroli celnych i pozbawienie przedsiębiorstw naddniestrzańskich przywilejów celnych, co powoduje znaczne trudności gospodarcze; mając na uwadze, że choć Naddniestrze nieodpłatnie otrzymuje od Rosji gaz ziemny, wciąż wisi nad nim groźba zaprzestania tranzytu tego surowca z Rosji przez Ukrainę od grudnia 2024 roku, co mogłoby pozbawić ten region energii;

Q. mając na uwadze istotną obecność wojskową Rosji na Morzu Czarnym, w tym również w formie nieznanej liczby okrętów podwodnych i ich zdolności, oraz znaczne możliwości Rosji pod względem kontrolowania morskich szlaków transportowych prowadzących przez ten akwen; mając na uwadze, że niestabilna sytuacja w Naddniestrzu stwarza ryzyko strategiczne, ponieważ Rosja mogłaby przejąć kontrolę nad regionem i eskalować konflikt ze względu na prawdopodobną reakcję wojskową Ukrainy;

R. mając na uwadze, że według dziennikarzy śledczych dziesiątki duchownych z metropolii mołdawskiej udają się do Rosji, gdzie otrzymują karty płatnicze, przy pomocy których wypłacają potem pieniądze; mając na uwadze, że według doniesień podróże te są organizowane przez Ilana Șora w ścisłej współpracy z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym, który jest ściśle powiązany z reżimem na Kremlu, a ich intencją jest wykorzystanie duchownych do celów wyborczych;

S. mając na uwadze, że w odpowiedzi na ciągłe starania Rosji, aby osłabić mołdawską demokrację i ingerować w procesy wyborcze w Mołdawii, Departament Stanu USA nakłada obecnie dodatkowe sankcje wymierzone w krytyczny aspekt wrogich działań Rosji w Mołdawii;

1. wyraża solidarność z narodem Republiki Mołdawii i ponownie wyraża swoje niezachwiane poparcie dla niepodległości, suwerenności i integralności terytorialnej Republiki Mołdawii w jej granicach uznanych przez społeczność międzynarodową; w szczególności wyraża uznanie dla Mołdawii za reformę kodeksu wyborczego w roku 2022, w ramach której uwzględniono od dawna ponawiane zalecenia i nadano mu silniejsze ramy z myślą o zbliżających się wyborach, większej liczbie lokali wyborczych za granicą oraz nowej inicjatywie na rzecz częściowego głosowania korespondencyjnego; podkreśla również ważną rolę, jaką Republika Mołdawii odgrywa w gwarantowaniu bezpieczeństwa i stabilności wschodniej granicy UE w kontekście kryzysu humanitarnego spowodowanego napastniczą wojną Rosji przeciwko Ukrainie;

2. zdecydowanie potępia wielokrotne próby destabilizacji Republiki Mołdawii, jej instytucji i społeczeństwa przez Rosję; wzywa władze rosyjskie do poszanowania niepodległości, suwerenności i integralności terytorialnej Republiki Mołdawii, do zaprzestania prowokacji i prób destabilizacji kraju oraz do natychmiastowego i bezwarunkowego wycofania sił zbrojnych z okupowanych terytoriów Mołdawii (Naddniestrza), Gruzji (Abchazji i Osetii Południowej) oraz Ukrainy;

3. potwierdza swoje pełne poparcie dla członkostwa Republiki Mołdawii w UE; z zadowoleniem przyjmuje znaczne wysiłki władz mołdawskich na rzecz realizacji programu reform oraz ich determinację w wypełnianiu dziewięciu kroków określonych w opinii Komisji z dnia 17 czerwca 2022 r. w celu poczynienia postępów na drodze do członkostwa w UE pomimo nacisków Rosji na Mołdawię i kryzysów wywołanych rosyjską wojną napastniczą przeciwko Ukrainie;

4. podkreśla, że biorąc pod uwagę doświadczenia z wyborów lokalnych w 2023 roku, w nadchodzących wyborach parlamentarnych w roku 2025 Federacja Rosyjska prawdopodobnie zastosuje taktykę tzw. partii zapełniaczy, aby stworzyć zasłonę dymną i ułatwić wejście do Parlamentu co najmniej jednej partii kontrolowanej przez Ilana Șora;

5. gratuluje Mołdawii pierwszej konferencji międzyrządowej w sprawie rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych, która odbyła się w czerwcu 2024 roku, zaledwie dwa lata po otrzymaniu statusu kraju kandydującego, co stanowi dowód na to, że Mołdawia jest zdeterminowana, by realizować unijny program reform; dostrzega znaczne postępy poczynione przez Mołdawię w procesie przystępowania do UE i wzywa do zorganizowania konferencji międzyrządowej w celu zamknięcia w nadchodzącym roku pierwszej grupy rozdziałów negocjacyjnych;

6. wzywa NATO i jego członków do rozważenia możliwości zwiększenia obecności i podwyższenia gotowości sił morskich NATO w regionie Morza Czarnego;

7. wzywa UE do wspierania wysiłków Mołdawii na rzecz pokojowej reintegracji z Naddniestrzem poprzez zapewnienie pomocy finansowej i technicznej na rzecz stabilizacji gospodarczej, środków na rzecz spójności społecznej i dywersyfikacji źródeł energii Naddniestrza za pośrednictwem sąsiadujących państw członkowskich przy jednoczesnym zadbaniu o to, aby postępy Mołdawii w procesie przystępowania do UE nie zostały zaprzepaszczone z powodu nierozwiązanej kwestii Naddniestrza;

8. zachęca rząd Mołdawii, aby w miarę postępów tego kraju na drodze do przystąpienia do UE naprawiał krzywdy wyrządzone podczas opresyjnej okupacji sowieckiej wszystkim społecznościom religijnym;

9. uznaje prawosławną Metropolię Besarabii za ofiarę sowieckich represji; w związku z tym zauważa, że prawosławna Metropolia Besarabii, którą w akcie represji zlikwidowały władze sowieckie, nie była oficjalnie uznawana aż do roku 2002, co na mocy swojego orzeczenia zmienił Europejski Trybunał Praw Człowieka;

10. wzywa Komisję, Europejską Służbę Działań Zewnętrznych i państwa członkowskie do pilnego zapewnienia środków finansowych i wiedzy fachowej w celu wsparcia szkoleń dla krótkoterminowych obserwatorów wyborów w Mołdawii w związku z wyborami w październiku 2024 roku, we współpracy z Organizacją Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz jej specjalnymi służbami i biurami;

11. wzywa Komisję, aby rozważyła zacieśnienie współpracy w celu udzielenia Mołdawii specjalnej pomocy technicznej w zakresie przeciwdziałania ingerencjom oraz unowocześnienia infrastruktury wyborczej w Mołdawii, w tym również udzielenia pomocy we wdrażaniu bezpiecznych technologii i środków służących do zagwarantowania bezpiecznego przekazywania wyników liczenia głosów;

12. wzywa Komisję do opracowania i przedstawienia kompleksowego planu wzrostu dla Mołdawii, którego celem byłoby ułatwienie inwestycji zagranicznych i wspieranie rozwoju gospodarczego w tym kraju; wzywa do dalszego udzielania Mołdawii solidnego wsparcia finansowego w celu zapewnienia jej trwałego wzrostu i stabilności; ponadto wzywa do trwałego zniesienia ceł i kontyngentów przywozowych na mołdawski eksport do UE;

13. z zadowoleniem przyjmuje pomoc udzielaną w ramach Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju, by wesprzeć siły zbrojne Republiki Mołdawii, przeznaczoną na modernizację zdolności tego kraju w zakresie obrony powietrznej, i wzywa do kontynuowania tego wsparcia; zauważa, że każde suwerenne państwo ma niezbywalne prawo do inwestowania w swoje zdolności obronne, i potwierdza, że takie działania są w pełni zgodne ze statusem Republiki Mołdawii jako państwa neutralnego;

14. pochwala uruchomienie partnerskiej misji UE w Republice Mołdawii w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, a także zauważa, że celem tej misji jest wzmocnienie odporności mołdawskiego sektora bezpieczeństwa; zdecydowanie popiera działania w ramach tej misji i jej rolę w udzielaniu kluczowej pomocy i zapewnianiu wiedzy fachowej w celu poprawy bezpieczeństwa i stabilności kraju;

15. pochwala podpisanie umowy o partnerstwie w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony, co wzmocni odporność Mołdawii i umożliwi zarówno UE, jak i Mołdawii wspólne stawienie czoła wspólnym wyzwaniom w zakresie bezpieczeństwa; podkreśla, że Mołdawia jest pierwszym krajem, który podpisał taką umowę o partnerstwie z UE, co świadczy o silnym zaangażowaniu obu stron w ścisłą współpracę w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony;

16. wzywa UE, USA, Kanadę i Zjednoczone Królestwo do dalszego stosowania i rozszerzania sankcji wobec osób, mediów i podmiotów zaangażowanych w sponsorowane przez Kreml działania mające na celu podważenie procesów demokratycznych i integralności wyborczej Mołdawii oraz wszystkich krajów i partnerów UE;

17. wzywa rząd mołdawski do zwiększenia czujności w związku z możliwością wystąpienia nieprawidłowości wyborczych, do poprawy komunikacji publicznej na temat bezpieczeństwa wyborów oraz do przygotowania się na rosyjskie próby podżegania do protestów po ogłoszeniu wyników wyborów;

18. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, wiceprzewodniczącemu Komisji / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, rządowi i parlamentowi Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz Radzie Europy.