Il-Parlament Ewropew,

–  wara li kkunsidra l-Artikoli 49, 56 u 179(1) u 225 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea,

–  wara li kkunsidra l-Artikoli 12 u 13 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea,

–  wara li kkunsidra d-Dikjarazzjoni ta’ Bonn dwar il-Libertà tar-Riċerka Xjentifika adottata fil-Konferenza Ministerjali dwar iż-Żona Ewropea tar-Riċerka fl-20 ta’ Ottubru 2020 f’Bonn (id-“Dikjarazzjoni ta’ Bonn”),

–  wara li kkunsidra l-komunikazzjoni tal-Kummissjoni tat-30 ta’ Settembru 2020 bit-titolu “ŻER ġdida għar-Riċerka u l-Innovazzjoni”,

–  wara li kkunsidra l-komunikazzjoni tal-Kummissjoni tat-18 ta’ Mejju 2021 dwar l-Approċċ Globali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni - L-istrateġija tal-Ewropa għall-kooperazzjoni internazzjonali f’dinja li qed tinbidel,

–  wara li kkunsidra l-Aġenda tal-Politika taż-Żona Ewropea tar-Riċerka, Azzjoni 6,

–  wara li kkunsidra l-komunikazzjoni tal-Kummissjoni tat-3 ta’ Diċembru 2020 dwar il-Pjan ta’ Azzjoni għad-Demokrazija Ewropea,

–  wara li kkunsidra l-Premessa 72 tar-Regolament (UE) 2021/695 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi l-Orizzont Ewropa – il-Programm Qafas għar-Riċerka u l-Innovazzjoni, li jistabbilixxi r-regoli tiegħu għall-parteċipazzjoni u d-disseminazzjoni, u li jħassar ir-Regolamenti (UE) Nru 1290/2013 u (UE) Nru 1291/2013(1),

–  wara li kkunsidra l-Valutazzjoni tal-Valur Miżjud Ewropew tal-2023 dwar il-Promozzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika ppreżentata mill-Unità tal-Valur Miżjud Ewropew lill-Kumitat għall-Industrija, ir-Riċerka u l-Enerġija fit-18 ta’ Settembru 2023,

–  wara li kkunsidra l-Komunikat Ministerjali ta’ Ruma tad-19 ta’ Novembru 2020 mill-Ministri Ewropej responsabbli għall-edukazzjoni għolja, fil-qafas taż-Żona Ewropea ta’ Edukazzjoni Għolja, b’mod partikolari l-Anness I dwar il-Libertà Akkademika,

–  wara li kkunsidra l-Opinjoni tal-SFIC dwar l-implimentazzjoni tad-Dikjarazzjoni ta’ Bonn fil-Kooperazzjoni Internazzjonali fir-Riċerka u l-Innovazzjoni (ERAC-SFIC 1356/21) (2021),

–  wara li kkunsidra r-Rakkomandazzjoni tal-UNESCO dwar ix-Xjenza u r-Riċerkaturi Xjentifiċi (2017),

–  wara li kkunsidra r-Rakkomandazzjoni Rigward l-Istatus tal-Persunal tat-Tagħlim fl-Edukazzjoni Għolja, adottata mill-Konferenza Ġenerali tal-Organizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Edukazzjoni, ix-Xjenza u l-Kultura (UNESCO), fid-29 sessjoni tagħha mill-21 ta’ Ottubru sat-12 ta’ Novembru 1997,

–  wara li kkunsidra l-Patt Internazzjonali dwar id-Drittijiet Ċivili u Politiċi,

–  wara li kkunsidra l-Patt Internazzjonali dwar id-Drittijiet Ekonomiċi, Soċjali u Kulturali,

–  wara li kkunsidra d-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem,

–  wara li kkunsidra l-Artikoli 47 u 54 tar-Regoli ta’ Proċedura tiegħu,

–  wara li kkunsidra r-rakkomandazzjonijiet tal-Forum Strateġiku għall-Kooperazzjoni Xjentifika u Teknoloġika Internazzjonali,

–  wara li kkunsidra r-rapport tal-Kumitat għall-Industrija, ir-Riċerka u l-Enerġija (A9-0393/2023),

A.  billi l-libertà tar-riċerka xjentifika, li hija element essenzjali tad-demokrazija u waħda mill-partijiet kostitwenti tal-libertà akkademika, tinsab taħt pressjoni fl-Unjoni u qed tonqos gradwalment(2), kif jidher mill-fatt li fl-Indiċi tal-Libertà Akkademika l-Istati Membri kollha kellhom punteġġ ogħla minn 0,85 fl-indiċi fl-2008 filwaqt li fl-2022 xi Stati Membri naqsu b’mod sinifikanti, bl-inqas punteġġ għall-2022 li kien ta’ 0,34;

B.  billi r-restrizzjonijiet għal-libertà tar-riċerka xjentifika għandhom impatti negattivi għall-ekonomija tal-Unjoni billi jxekklu l-innovazzjoni, jitfgħu lura l-progress xjentifiku, u jnaqqsu l-kompetittività globali tal-Ewropa;

C.  billi t-tnaqqis tal-libertà tar-riċerka xjentifika jikkontribwixxi għall-eżodu ta’ mħuħ tal-aqwa riċerkaturi, l-awtoċensura fost l-akkademiċi, inqas analiżi kritika dwar kwistjonijiet soċjali u politiċi, inqas kollaborazzjoni interdixxiplinarja, u inqas diskorsi u dibattiti pubbliċi;

D.  billi n-nuqqas ta’ sigurtà tal-impjiegi jaffettwa l-kapaċità li wieħed igawdi bis-sħiħ il-libertà tar-riċerka xjentifika; billi eluf ta’ riċerkaturi jaħdmu b’finanzjament tal-proġetti b’durata limitata, permezz ta’ għotjiet għar-riċerka individwali jew għal dik għall-proġetti, b’kuntratti ta’ impjieg għal żmien fiss jew billi jwettqu kompiti speċifiċi bħala persuni li jaħdmu għal rashom, u jkollhom nuqqas ta’ sigurtà fl-impjieg u protezzjoni tal-ħaddiema;

E.  billi d-Dikjarazzjoni ta’ Bonn tinkludi definizzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika u tirrikonoxxi r-responsabbiltajiet kemm għall-gvernijiet kif ukoll għall-organizzazzjonijiet tar-riċerka li jippromwovu l-libertà tar-riċerka xjentifika;

F.  billi d-difiża tal-libertà tar-riċerka xjentifika tiżgura li r-riċerka xjentifika sservi l-interess pubbliku u tikkontribwixxi għall-iżvilupp u kundizzjonijiet ta’ għajxien imtejbin għan-nies;

G.  billi d-Dikjarazzjoni ta’ Bonn hija nieqsa minn strumenti ta’ implimentazzjoni fil-livell Ewropew;

H.  billi jeżisti korp sod tal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem dwar il-libertà akkademika, inkluża l-libertà tar-riċerka xjentifika, li jistabbilixxi għadd ta’ standards legali u prinċipji għall-protezzjoni u l-promozzjoni tal-libertà akkademika;

I.  billi, fis-sentenza tagħha tas-6 ta’ Ottubru 2020 fil-Kawża C-66/18(3), il-Qorti tal-Ġustizzja sabet li l-Liġi Ungeriża dwar l-edukazzjoni għolja nazzjonali ċaħħdet lill-organizzazzjonijiet affettwati mill-istruttura organizzattiva li hija meħtieġa biex iwettqu r-riċerka akkademika tagħhom, li juri l-erożjoni tal-libertà akkademika fl-Ungerija;

J.  billi atti leġiżlattivi speċifiċi tal-Unjoni jillimitaw il-libertà tar-riċerka xjentifika billi jissottomettu s-settur akkademiku għal reġimi primarjament imfassla biex jirregolaw is-suq intern;

K.  billi l-President tal-Kummissjoni Ursula von der Leyen, qabel ma ġiet ikkonfermata mill-Parlament, wiegħdet fil-Linji Gwida Politiċi għall-Kummissjoni Ewropea li jmiss 2019-2024 li tappoġġja dritt ta’ inizjattiva għall-Parlament u impenjat ruħha li twieġeb b’att leġiżlattiv meta l-Parlament jadotta riżoluzzjonijiet li jitolbu li l-Kummissjoni tressaq proposti leġiżlattivi;

1.   Jafferma mill-ġdid l-impenn tal-Unjoni li tħares id-drittijiet fundamentali, inkluż id-dritt għal-libertà tal-ħsieb, tal-kuxjenza u tar-reliġjon, il-libertà akkademika kif ukoll il-libertà tar-riċerka xjentifika fid-dixxiplini xjentifiċi kollha u l-arti kif minqux fil-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea;

2.  Jirrikonoxxi l-importanza fundamentali tal-libertà tar-riċerka xjentifika biex tavvanza l-għarfien tagħna ta’ fenomeni naturali u soċjali, li b’hekk tikkontribwixxi għall-promozzjoni tal-innovazzjoni, il-progress soċjetali, u tiżgura l-benesseri in ġenerali taċ-ċittadini tal-Unjoni, kemm fl-Unjoni kif ukoll barra minnha, u jfakkar li l-libertà tar-riċerka xjentifika hija dritt universali u ġid pubbliku, li għandha tiġi applikata għad-dixxiplini xjentifiċi kollha; jissottolinja li fil-kompetizzjoni globali ta’ riċerka, żvilupp u innovazzjoni, il-libertà tar-riċerka xjentifika hija prerekwiżit biex tattira t-talent b’ideat kompetittivi ġodda; jiddispjaċih f’dak ir-rigward li d-Dikjarazzjoni ta’ Bonn hija nieqsa minn implimentazzjoni konkreta fil-livell Ewropew;

3.  Jirrikonoxxi l-impatt profond tal-prekarjetà fuq il-libertà tar-riċerka xjentifika filwaqt li tippersisti l-prekarjetà fis-settur; jiddefendi d-drittijiet tax-xogħol tar-riċerkaturi xjentifiċi, it-tisħiħ tal-karrieri tagħhom, il-kuntratti ta’ impjieg stabbli u l-aċċess għal sistemi komprensivi ta’ protezzjoni soċjali; jemmen li r-riċerkaturi xjentifiċi għandhom jiġu pprovduti b’impjiegi ta’ kwalità, kundizzjonijiet tax-xogħol deċenti, pagi deċenti u postijiet tax-xogħol tajbin għas-saħħa, inkluż bilanċ tajjeb bejn ix-xogħol u l-ħajja privata;

4.  Jenfasizza li l-opportunitajiet indaqs, b’mod partikolari dawk imrawma mill-ugwaljanza bejn il-ġeneri, huma essenzjali għall-promozzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika kif ukoll biex jiġi żgurat li s-soluzzjonijiet għal diversi sfidi għall-avvanz ta’ żvilupp sostenibbli u ekwu jinkorporaw perspettivi varji;

5.  Jenfasizza s-sitwazzjoni partikolarment prekarja għar-riċerkaturi fil-bidu tal-karriera u li, sabiex jiżdied in-numru ta’ riċerkaturi fil-bidu tal-karriera tagħhom, għandhom jiġu stabbiliti opportunitajiet ta’ karriera aktar ċari u strutturati; jisħaq li dan għandu jiġi garantit ukoll billi jitrawmu proċeduri ta’ reklutaġġ trasparenti, ħielsa minn kwalunkwe preġudizzju, u billi tiġi pprovduta kopertura tas-sigurtà soċjali xierqa għar-riċerkaturi kollha, inklużi l-kandidati għad-dottorat li huma involuti f’attività ta’ riċerka bi ħlas;

6.  Jinnota li huma l-korpi maniġerjali tal-organizzazzjonijiet tar-riċerka xjentifika li jistabbilixxu l-prijoritajiet tar-riċerka xjentifika ta’ dawk l-istituzzjonijiet; jirrikonoxxi li każijiet ta’ degradazzjoni tad-demokrazija fl-organizzazzjonijiet tar-riċerka xjentifika jimminaw il-libertà tar-riċerka xjentifika; jenfasizza għalhekk l-importanza tal-awtogovernanza akkademika li għandha tinkludi d-dritt tar-riċerkaturi xjentifiċi li jkollhom vuċi dwar il-governanza tal-istituzzjoni xjentifika tagħhom, inkluż dwar il-kundizzjonijiet tax-xogħol fl-istituzzjoni; jenfasizza li r-riċerkaturi xjentifiċi huma intitolati għad-drittijiet kollha skont l-Artikolu 12 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea;

7.  Jemmen li l-organizzazzjonijiet tar-riċerka xjentifika għandhom jitħeġġu, filwaqt li jirrispettaw bis-sħiħ l-awtonomija istituzzjonali tagħhom, jinvolvu ruħhom f’kooperazzjoni internazzjonali biex isaħħu r-relazzjonijiet bilaterali u multilaterali sabiex jiżviluppaw komponent ta’ diplomazija xjentifika b’saħħtu li jindirizza l-libertà tar-riċerka xjentifika u konsegwenzi possibbli f’każ ta’ ksur.

8.  Jinsisti li l-Unjoni għandha tkun rifuġju sikur għar-riċerkaturi kollha f’riskju u għandha tistabbilixxi Skema Ewropea ta’ Boroż ta’ Studju għar-Riċerkaturi f’Riskju li tipprovdi appoġġ finanzjarju għal kollokamenti ta’ emerġenza ta’ riċerkaturi f’riskju fl-organizzazzjonijiet Ewropej tar-riċerka; jemmen li din l-Iskema għandha tkun ukoll mekkaniżmu ta’ solidarjetà li jappoġġja lir-riċerkaturi Ewropej li jiffaċċjaw ksur tal-libertà tagħhom tar-riċerka xjentifika;

9.  Jirrikonoxxi, skont id-Dikjarazzjoni ta’ Bonn, li l-libertà tar-riċerka xjentifika tfisser il-ftuħ, l-iskambju, l-eċċellenza, l-internazzjonaliżmu, id-diversità, l-ugwaljanza, l-integrità, il-kurżità, ir-responsabbiltà u r-riflessività u li hija għalhekk pilastru ta’ kwalunkwe demokrazija;

10.  Jieħu nota tad-definizzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika fl-Anness II, il-punt (2), tal-proposta tal-Kummissjoni tat-13 ta’ Lulju 2023 għal Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar qafas Ewropew(4) biex jiġu attirati u miżmuma t-talenti fir-riċerka, fl-innovazzjoni u intraprenditorjali fl-Ewropa;

11.  Jemmen li l-libertà tar-riċerka xjentifika trid tiġi mar-responsabbiltà li jiġu rispettati l-ogħla standards etiċi u l-integrità fir-riċerka xjentifika u għandha trawwem ix-Xjenza Miftuħa; jenfasizza li l-integrità tar-riċerka xjentifika teħtieġ it-trasparenza tal-finanzjament, u li l-libertà tar-riċerka xjentifika ġġib magħha responsabbiltà lejn is-soċjetà biex tipprovdi din it-trasparenza; jappoġġja bil-qawwa, għalhekk, il-prattika komuni ta’ komunikazzjoni trasparenti dwar sorsi ta’ finanzjament għall-attivitajiet ta’ riċerka u jistieden lis-settur xjentifiku jissalvagwardja din il-prattika;

12.  Jenfasizza r-rwol deċiżiv ta’ qafas ta’ abilitazzjoni li hu mfassal b’mod xieraq u implimentat tajjeb biex jipproteġi u jippromwovi l-libertà tar-riċerka xjentifika b’mod effettiv madwar l-Unjoni, filwaqt li jqis sew l-appoġġ pubbliku disponibbli biex jiffaċilita l-produzzjoni, il-kondiviżjoni u t-tixrid tal-għarfien, bħala ġid pubbliku, u biex jevita kwalunkwe riskju ta’ interferenza jew imminar tal-indipendenza tar-riċerka xjentifika;

13.  Jinsisti fuq ir-rilevanza ta’ għarfien miftuħ biex tiġi żgurata l-libertà tar-riċerka xjentifika; jappella għall-ħolqien effiċjenti u trasparenti tal-għarfien mingħajr ostakli artifiċjali li jfixklu l-aċċess għall-informazzjoni u d-disseminazzjoni tagħha; jistma li l-kondiviżjoni tar-riżultati tar-riċerka xjentifika għal skopijiet mhux kummerċjali trid tiġi protetta mid-dritt Ewropew u promossa b’mod attiv; jisħaq li riżultati xjentifiċi ffinanzjati mill-pubbliku jridu jiġu ppubblikati f’ġurnali akkademiċi b’aċċess miftuħ u r-riżultati jridu ikunu faċilment aċċessibbli għal kulħadd;

14.  Jinsab imħasseb dwar ir-rigress reċenti ta’ dan id-dritt fundamentali fl-Unjoni, li huwa essenzjali għal-libertà politika u l-parteċipazzjoni soċjali u jhedded li jimmina l-iżvilupp ta’ Żona Ewropea tar-Riċerka (ŻER) kompetittiva u li tiffunzjona tajjeb;

15.  Jinnota li l-komunikazzjoni tal-Kummissjoni tat-30 ta’ Settembru 2020, bit-titolu “ŻER ġdida għar-Riċerka u l-Innovazzjoni” tikkonferma li t-tlestija taż-ŻER tirrikjedi r-rispett sħiħ tal-libertà tar-riċerka xjentifika, li tinkludi n-nuqqas ta’ interferenza fl-aġendi tar-riċerka, l-awtonomija istituzzjonali, u l-finanzjament adegwat kif ukoll il-mezzi meħtieġa għad-disseminazzjoni tar-riżultati tar-riċerka, iżda mhijiex limitata għalihom;

16.  Jinsab imħasseb ħafna li l-Kummissjoni, minkejja l-kliem iebes tagħha fil-komunikazzjoni tagħha, qed tonqos milli tuża l-awtorità legali tagħha biex tipproteġi din il-libertà fl-Unjoni; jafferma mill-ġdid l-impenn tal-Unjoni li tħares id-drittijiet fundamentali, inkluż id-dritt għal-libertà tal-ħsieb, tal-kuxjenza u tar-reliġjon, il-libertà akkademika kif ukoll il-libertà tar-riċerka xjentifika u l-arti kif minqux fil-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea; jinsab imħasseb ħafna dwar il-fatt li l-libertà tar-riċerka tinsab taħt pressjoni biex taderixxi mar-riżervi morali u politiċi;

17.  Iħeġġeġ lill-Kummissjoni tieħu l-passi kollha li jaqgħu taħt is-setgħa tagħha biex tipproteġi u tippromwovi l-libertà tar-riċerka xjentifika fl-Unjoni u tiżgura li l-etika u l-integrità tar-riċerka ma jkunux kompromessi, inkluż billi tuża l-awtorità legali tagħha biex tipprevjeni kwalunkwe rigress ulterjuri fir-rigward ta’ dan id-dritt fundamentali. jistieden lill-Kummissjoni tippromwovi u tiffinanzja b’mod attiv il-pluraliżmu xjentifiku billi tappoġġja proġetti fl-ispettru kollu tar-riċerka xjentifika;

18.  Jistieden lill-Istati Membri jirrispettaw bis-sħiħ u jħarsu l-libertà tar-riċerka xjentifika, u jiżguraw li l-libertà tar-riċerka xjentifika ma tiġix ristretta b’mod mhux xieraq minħabba xi miżura meħuda f’isem l-interess pubbliku, pereżempju fl-interess tas-sigurtà nazzjonali, l-integrità territorjali jew is-sikurezza pubblika, li tevita d-diżordni jew il-kriminalità, tipproteġi s-saħħa jew il-morali, tipproteġi r-reputazzjoni jew id-drittijiet ta’ ħaddieħor, tevita l-iżvelar ta’ informazzjoni riċevuta b’mod kunfidenzjali, jew iżżomm l-awtorità u l-imparzjalità tal-ġudikatura;

19.  Jisħaq li t-tlestija taż-ŻER tirrikjedi r-rispett dovut u l-promozzjoni attiva tal-libertà tar-riċerka xjentifika madwar l-Unjoni, u jemmen li kwalunkwe tentattiv biex tiġi mminata jew il-falliment li tiġi promossa b’mod attiv din il-libertà jkollu impatt negattiv fuq l-iżvilupp ta’ ŻER kompetittiva u innovattiva; jistieden lill-Istati Membri u lill-Kummissjoni jkomplu jagħtu s-setgħa lill-komunità tar-riċerka xjentifika fl-aċċess, l-użu u d-disseminazzjoni tagħhom ta’ kwalunkwe informazzjoni rilevanti għall-attività tagħha, inkluż billi jisfruttaw għodod diġitali b’sors miftuħ;

20.  Jesprimi t-tħassib tiegħu fir-rigward tan-nuqqas tal-Kummissjoni li tuża l-awtorità legali tagħha skont it-Trattati biex tipproteġi l-libertà tar-riċerka xjentifika bħala wieħed mid-drittijiet fundamentali taċ-ċittadini tal-Unjoni, li tirrappreżenta abdikazzjoni serja tar-responsabbiltà tagħha li tħares l-istat tad-dritt fl-Unjoni, u jistieden lill-Kummissjoni tieħu azzjoni immedjata biex tirrimedja dik is-sitwazzjoni;

21.  Jistieden lill-Kunsill Ewropew jappoġġja l-protezzjoni u l-promozzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika, u jiżgura li dan id-dritt fundamentali jiġi rispettat kif xieraq fl-Istati Membri kollha;

22.  Jitlob għar-rikonoxximent tal-ħtieġa li jiġu mobilizzati fondi pubbliċi addizzjonali sabiex jiffinanzjaw ir-riċerka xjentifika indipendenti, filwaqt li tiġi evitata interferenza mhux dovuta li tista’ timmotiva l-iskopijiet tagħha jew tinfluwenza l-metodi jew ir-riżultati tagħha;

23.  Jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jippromwovu l-fatt li l-pubbliku jkun konxju mill-importanza tal-libertà tar-riċerka xjentifika permezz tal-edukazzjoni, is-sensibilizzazzjoni tal-pubbliku, u l-appoġġ għall-ġurnaliżmu xjentifiku;

24.  Jitlob li l-Kummissjoni tippreżenta, abbażi tal-Artikolu 182(5), flimkien mal-Artikolu 179(1), tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea, proposta fir-rigward ta' att dwar il-libertà tar-riċerka xjentifika, li ssegwi r-rakkomandazzjonijiet li jinsabu fl-Anness għal dan id-dokument biex tiggarantixxi, tipproteġi u tippromwovi din il-libertà fil-livell tal-organizzazzjonijiet tar-riċerka u tar-riċerkaturi matul il-karriera kollha tagħhom;

25.  Jagħti istruzzjonijiet lill-President tiegħu biex tgħaddi din ir-riżoluzzjoni kif ukoll ir-rakkomandazzjonijiet li jinsabu fl-anness lill-Kummissjoni u lill-Kunsill kif ukoll lill-parlamenti nazzjonali.

(1) Ir-Regolament (UE) 2021/695 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-28 ta’ April 2021 li jistabbilixxi l-Orizzont Ewropa – il-Programm Qafas għar-Riċerka u l-Innovazzjoni, li jistabbilixxi r-regoli tiegħu għall-parteċipazzjoni u d-disseminazzjoni, u li jħassar ir-Regolamenti (UE) Nru 1290/2013 u (UE) Nru 1291/2013 (ĠU L 170, 12.5.2021, p. 1). (2) Studju tal-STOA: State of play of academic freedom in the EU member states: Overview of de facto trends and developments (Is-sitwazzjoni attwali tal-libertà akkademika fl-Istati Membri tal-UE: Ħarsa ġenerali lejn ix-xejriet u l-iżviluppi de facto). (3) Is-Sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tas-6 ta’ Ottubru 2020, Il-Kummissjoni vs L-Ungerija, C-66/18, ECLI:EU:C:2020:792. (4) COM(2023)0436.

RAKKOMANDAZZJONIJIET DWAR IL-KONTENUT TAL-PROPOSTA MITLUBA

Definizzjoni tal-Libertà tar-Riċerka Xjentifika

1.  Il-libertà tar-riċerka xjentifika hija parti kostitwenti tal-libertà akkademika u l-integrità xjentifika fl-Ewropa, filwaqt li għandha wkoll valur indipendenti, kif muri mir-referenza speċifika fl-Artikolu 13 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea.

2.  Il-libertà tar-riċerka xjentifika tipprovdi drittijiet għar-riċerkaturi xjentifiċi individwali, drittijiet u obbligi għall-organizzazzjonijiet tar-riċerka xjentifika, u obbligi għall-awtoritajiet pubbliċi.

3.  L-eżerċizzju tal-libertà tar-riċerka xjentifika, billi jġib miegħu dmirijiet u responsabbiltajiet, jista’ jkun suġġett għal dawk il-formalitajiet, kundizzjonijiet, restrizzjonijiet jew penali, kif preskritti b’liġi u li jkunu meħtieġa f’soċjetà demokratika, fl-interessi tas-sigurtà nazzjonali, l-integrità territorjali jew is-sikurezza pubblika, li jevitaw id-diżordni jew il-kriminalità, jipproteġu s-saħħa jew il-morali, jipproteġu r-reputazzjoni jew drittijiet ta’ ħaddieħor, jevitaw l-iżvelar ta’ informazzjoni riċevuta b’mod kunfidenzjali, jew iżommu l-awtorità u l-imparzjalità tal-ġudikatura.

Il-libertà tar-riċerka xjentifika tista’ tkun limitata wkoll bħala riżultat ta’ ċirkostanzi partikolari tar-riċerka jew restrizzjonijiet operattivi. Il-libertà tar-riċerka xjentifika trid tkun ibbilanċjata bir-reqqa ma’ interessi leġittimi oħra, bħall-kisba ta’ vantaġġi kompetittivi leġittimi u l-protezzjoni tal-proprjetà intellettwali. Madankollu, tali limitazzjonijiet m’għandhomx imorru kontra prinċipji u prattiki etiċi rikonoxxuti, li r-riċerkaturi jridu jaderixxu magħhom.

4.  Il-proposta għandha tibni fuq id-definizzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika kif stabbilit fid-Dikjarazzjoni ta’ Bonn u skont il-punt 2 tal-Anness II tal-proposta għal Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar qafas Ewropew biex jiġu attirati u miżmuma dawk li għandhom talenti fir-riċerka, l-innovazzjoni u l-intraprenditorija fl-Ewropa.

Libertà tar-riċerkaturi xjentifiċi

5.  Ir-riċerkaturi xjentifiċi għandhom jiġu definiti b’mod wiesa’ f’konformità mal-proposta għal Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar qafas Ewropew biex jiġu attirati u miżmuma t-talenti fir-riċerka, fl-innovazzjoni u intraprenditorjali fl-Ewropa.

6.  Il-libertà tar-riċerka xjentifika tikkostitwixxi d-dritt tar-riċerkaturi individwali li jiddefinixxu liberament il-kwistjonijiet tar-riċerka, li jagħżlu u jiżviluppaw teoriji, li jiġbru materjal empiriku, u li jużaw metodi sodi tar-riċerka xjentifika, li jżommu l-integrità xjentifika, li jikkontestaw dak li huwa komunement aċċettat, li jippubblikaw u jikkomunikaw liberament, u li jipproponu ideat u teoriji ġodda kif ukoll ixerrduhom liberament.

7.  Id-drittijiet tar-riċerkaturi individwali jinkludu mill-inqas:

(a)  id-dritt li jassoċjaw f’organizzazzjonijiet professjonali jew akkademiċi rappreżentattivi;

(b)  id-dritt li jaċċessaw liberament informazzjoni pubblika, u d-dritt li jaċċessaw informazzjoni privata meħtieġa għal skopijiet xjentifiċi, li għandu jkun ibbilanċjat mad-drittijiet tad-detenturi tal-informazzjoni u n-natura/is-sensittività tal-informazzjoni;

(c)  id-dritt li jżommu informazzjoni jew data speċifika, kif ukoll is-sors ta’ tali informazzjoni jew data kunfidenzjali sabiex jiġu rrispettati l-istandards etiċi u xjentifiċi, biex jinkiseb objettiv xjentifiku jew biex jinkisbu objettivi leġittimi oħra;

(d)  id-dritt li jippubblikaw, jikkondividu, ixerrdu u jikkomunikaw b’mod miftuħ, kemm internament kif ukoll esternament, id-dritt li jitkellmu b’mod liberu u kritiku dwar il-ħidma u l-politika tal-istituzzjonijiet tar-riċerka xjentifika u r-riżultati u d-data tar-riċerka tagħhom, mingħajr biża’ ta’ tpattija.

(e)  id-dritt li jiddefinixxu b’mod liberu suġġetti ta’ riċerka, biex jagħżlu, jiżviluppaw u jiġbru materjal empiriku u jinteraġixxu ma’ riċerkaturi oħra.

8.  Ir-riċerkaturi individwali għandhom ikunu jistgħu jgawdu dawk id-drittijiet individwali mingħajr biża’ ta’ tpattija.

Drittijiet u obbligi tal-organizzazzjonijiet tar-riċerka xjentifika

9.  Sabiex tiġi garantita l-libertà tar-riċerka xjentifika għar-riċerkaturi xjentifiċi, l-organizzazzjonijiet tar-riċerka xjentifika għandhom igawdu awtonomija istituzzjonali effettiva. Filwaqt li l-awtonomija istituzzjonali hija prerekwiżit għal-libertà tar-riċerka xjentifika għar-riċerkaturi xjentifiċi u għan-natura awtonoma tar-riċerka, min-natura tagħha stess mhijiex subordinata għad-drittijiet tar-riċerkaturi individwali. Lil hinn mir-rwol tagħha li tipproteġi l-libertà tar-riċerka xjentifika, l-awtonomija istituzzjonali hija meħtieġa għall-funzjonament tajjeb tas-settur xjentifiku. Għalhekk, il-proposta għandha ssib bilanċ bir-reqqa sabiex tarmonizza d-drittijiet individwali mal-awtonomija istituzzjonali.

10.  L-organizzazzjonijiet tar-riċerka xjentifika għandu jkollhom il-libertà li jinvolvu ruħhom f’kollaborazzjoni internazzjonali.

11.  Fi ħdan il-qafas tal-awtonomija istituzzjonali tagħhom, l-organizzazzjonijiet tar-riċerka jridu jipprovdu proċeduri trasparenti, ġusti u bbażati fuq l-eċċellenza għall-karrieri fir-riċerka.

12.  Aspetti li għandhom jiġu kkunsidrati għall-istabbiliment tal-awtonomija istituzzjonali jinkludu l-awtonomija organizzattiva, l-awtonomija finanzjarja, l-awtonomija tal-persunal u l-awtonomija xjentifika.

13.  L-awtonomija istituzzjonali hija kuntestwali ħafna u tista’ tinkiseb b’ħafna modi differenti b’kombinazzjonijiet differenti ta’ awtonomija. Biex tkun teżisti awtonomija istituzzjonali effettiva, m’hemmx bżonn li jiġu ssodisfati b’mod uniformi dawn l-aspetti differenti kollha tal-awtonomija istituzzjonali. Għalhekk id-definizzjoni ta’ awtonomija istituzzjonali fil-proposta m’għandhiex tkun statika, iżda pjuttost għandha tippermetti l-adattament għal kuntesti nazzjonali, reġjonali u istituzzjonali differenti b’mod partikolari billi tippermetti li l-enfasi taqleb bejn aspetti differenti ta’ awtonomija istituzzjonali billi jiġi inkorporat apprezzament gradwali minflok binarju tal-aspetti differenti.

14.  L-awtonomija istituzzjonali għandha ġġib magħha obbligu għall-organizzazzjonijiet ta’ riċerka li jipprovdu xi forma ta’ involviment ta’ riċerkaturi xjentifiċi fit-teħid tad-deċiżjonijiet.

15.  Dak jinkludi d-dritt li jagħmlu kummenti pubbliċi dwar it-tmexxija tal-organizzazzjoni u s-sistema mingħajr biża’ ta’ tpattija. Dan jinkludi wkoll ir-responsabbiltà tal-organizzazzjonijiet tar-riċerka li joħolqu kultura ta’ dibattitu miftuħ. Jinkludi wkoll li jkun hemm proċeduri effettivi biex tiġi rrapportata l-imġiba ħażina, biex jiġu protetti, f’konformità mal-istandards stabbiliti fid-Direttiva (UE) 2019/1937 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill(1), il-persuni li jirrapportaw imġiba ħażina, ksur ta’ standards akkademiċi jew standards etiċi, kif ukoll proċeduri awtonomi, ibbażati fuq il-protezzjoni tal-privatezza u l-preżunzjoni tal-innoċenza, biex tiġi ttrattata l-imġiba ħażina rrapportata.

Obbligi fundamentali

16.  Il-korpi governattivi fl-Istati Membri, fil-livelli kollha tal-gvern, inklużi l-istituzzjonijiet, l-aġenziji u l-korpi tal-Unjoni, għandu jkollhom l-obbligu li jirrispettaw, jipproteġu, jippromwovu u jiżguraw il-libertà tar-riċerka xjentifika, inkluża l-awtonomija istituzzjonali.

17.  Ir-rispett għal-libertà tar-riċerka xjentifika jfisser li l-korpi governattivi jibqgħu lura milli jwettqu interferenzi arbitrarji fil-libertà tar-riċerka xjentifika u milli jimponu restrizzjonijiet mhux dovuti fuqha, kif ukoll jibqħu lura milli jipparteċipaw b’mod attiv jew b’mod ta’ kompliċità fi ksur tad-dritt.

18.  Il-protezzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika tfisser li l-korpi governattivi għandhom l-obbligu li jieħdu miżuri attivi biex jipproteġu kontra partijiet terzi li jinterferixxu bla bżonn ma’ kwalunkwe dimensjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika.

19.  L-iżgurar tal-libertà tar-riċerka xjentifika jfisser li l-korpi governattivi jridu joħolqu b’mod attiv il-prekundizzjonijiet kollha meħtieġa għall-eżerċizzju tal-aspetti kollha tal-libertà, inkluża l-awtonomija istituzzjonali. Dan jinkludi politiki favur karrieri sostenibbli fil-qasam tar-riċerka li jipprovdu impjiegi ta’ kwalità fl-istadji kollha tal-karriera kif ukoll finanzjament istituzzjonali fit-tul, affidabbli u stabbli.

20.  Il-promozzjoni tal-libertà tar-riċerka xjentifika tfisser li l-korpi governattivi jridu jimpenjaw ruħhom b’mod attiv ma’ partijiet terzi biex jippromwovu r-rispett, il-protezzjoni u l-iżgurar tal-libertà tar-riċerka xjentifika, u potenzjalment jiddiżimpennjaw ruħhom minn kooperazzjoni ma’ partijiet terzi li ma jkunux qed jimxu mal-istess sensiela ta’ prinċipji u valuri.

Kunsiderazzjonijiet ġenerali

21.  Il-proposta leġiżlattiva għandha tirrifletti l-fatt li l-libertà tar-riċerka xjentifika trid titqies b’mod komprensiv, inkluża l-libertà mill-interferenzi u tiżgura li jeżistu kundizzjonijiet ta’ qafas abilitanti. Ir-riċerka xjentifika għandha tkun ħielsa minn interferenza mhux dovuta min-naħa tal-gvern u għandu jkun hemm komunità xjentifika b’saħħitha kif ukoll korp ċiviku li jilqa’ l-għarfien xjentifiku għall-eżerċizzju tal-libertà tar-riċerka xjentifika.

L-awtoritajiet pubbliċi għandu jkollhom ir-responsabbiltà li jinvestigaw allegat ksur tal-libertà tar-riċerka xjentifika u li jżommu lill-awturi tal-ksur responsabbli.

22.  Il-proposta leġiżlattiva għandha tinkludi l-ħolqien ta’ sistema ta’ monitoraġġ għar-rapportar ta’ ksur tar-riċerka xjentifika ladarba dan jiġi identifikat.

23.  Il-proposta leġiżlattiva għandha tirrikonoxxi li filwaqt li l-libertà tar-riċerka xjentifika għandha l-valur indipendenti tagħha, fi ħdan il-qafas ta’ universitajiet moderni, il-libertà tar-riċerka xjentifika hija inseparabbli mil-libertà li tgħallem. Dan ifisser li, minħabba l-bażi legali tal-proposta u l-kompetenzi ewlenin tal-Unjoni dwar ir-riċerka, u b’rispett dovut lejn il-kompetenzi limitati tal-Unjoni biex tilleġiżla dwar l-edukazzjoni, il-proposta għandu jkollha l-għan li tipproteġi l-aktar kamp ta’ applikazzjoni sħiħ possibbli ta’ disseminazzjoni interna.

24.  L-att propost għandu jkun legalment vinkolanti madwar l-Unjoni. Il-proposta għandu jkollha l-għan li toħloq qafas legali li joffri flessibbiltà suffiċjenti biex jiġu bbilanċjati d-drittijiet u l-obbligi fuq bażi ta’ każ b’każ u li jista’ jiġi applikat fl-Unjoni kollha minkejja d-diversità kbira fis-sistemi nazzjonali u reġjonali tar-riċerka xjentifika. U għandha toħloq punt tat-tluq għall-iżvilupp ta’ standards minimi legali għal-libertà tar-riċerka xjentifika permezz tal-ġurisprudenza mill-qrati Ewropej, inkluża l-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea.

(1) Id-Direttiva (UE) 2019/1937 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-23 ta’ Ottubru 2019 dwar il-protezzjoni ta’ persuni li jirrapportaw dwar ksur tal-liġi tal-Unjoni (ĠU L 305, 26.11.2019, p. 17).