Τα Δυτικά Βαλκάνια
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναπτύξει μια πολιτική για τη στήριξη της βαθμιαίας ενσωμάτωσης των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ. Την 1η Ιουλίου 2013, η Κροατία υπήρξε η πρώτη από τις επτά χώρες που έγινε μέλος της ΕΕ, ενώ η Αλβανία, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία έχουν καθεστώς υποψήφιων χωρών. Έχουν ανοίξει ενταξιακές διαπραγματεύσεις και κεφάλαια με το Μαυροβούνιο και τη Σερβία, τον Ιούλιο του 2022 άνοιξαν διαπραγματεύσεις με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία και τον Μάρτιο του 2024 με τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, ενώ το Κόσοβο υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ τον Δεκέμβριο του 2022.
Νομική βάση
- Τίτλος V της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ): εξωτερική δράση της ΕΕ·
- Άρθρο 207 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ): συμφωνίες διεθνούς εμπορίου·
- Άρθρο 49 της ΣΕΕ: κριτήρια για την υποβολή αίτησης και την προσχώρηση.
Στόχοι
Η EE έχει ως σκοπό να προωθήσει την ειρήνη, τη σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη στα Δυτικά Βαλκάνια και να καταστήσει δυνατή την προοπτική της ένταξης στην ΕΕ.
Ιστορικό
Το 1999, η ΕΕ δρομολόγησε τη Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΔΣΣ), ένα πλαίσιο για τις σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και των χωρών της περιοχής, καθώς και το Σύμφωνο Σταθερότητας, μια ευρύτερη πρωτοβουλία που περιλάμβανε όλους τους βασικούς διεθνείς παράγοντες. Το 2008, το Σύμφωνο Σταθερότητας αντικαταστάθηκε από το Συμβούλιο Περιφερειακής Συνεργασίας. Το 2003, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης επιβεβαίωσε ότι όλες οι χώρες της ΔΣΣ ήταν εν δυνάμει υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ. Αυτή η «ευρωπαϊκή προοπτική» επανεπιβεβαιώθηκε στη στρατηγική της Επιτροπής, του 2018, για τα Δυτικά Βαλκάνια και στις δηλώσεις που έγιναν μετά από διαδοχικές συνόδους κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων.
Μηχανισμοί
A. Η Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΔΣΣ)
Μετά τη δρομολόγησή της, το 1999, η ΔΣΣ αποτελεί το στρατηγικό πλαίσιο που στηρίζει τη βαθμιαία προσέγγιση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων με την EE. Αυτή η πολιτική βασίζεται σε διμερείς συμβατικές σχέσεις, χρηματοδοτική βοήθεια, πολιτικό διάλογο, εμπορικές σχέσεις και περιφερειακή συνεργασία.
Οι συμβατικές σχέσεις λαμβάνουν τη μορφή Συμφωνιών Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ). Οι συμφωνίες αυτές προβλέπουν πολιτική και οικονομική συνεργασία και τη δημιουργία ζωνών ελευθέρων συναλλαγών με τις ενδιαφερόμενες χώρες. Με βάση τις κοινές δημοκρατικές αρχές, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, κάθε ΣΣΣ θεσπίζει μόνιμες δομές συνεργασίας. Το Συμβούλιο Σταθεροποίησης και Σύνδεσης, το οποίο συνέρχεται ετησίως σε υπουργικό επίπεδο, εποπτεύει την υλοποίηση και εφαρμογή της συμφωνίας. Επικουρείται από την Επιτροπή Σταθεροποίησης και Σύνδεσης. Τέλος, μια Κοινοβουλευτική Επιτροπή Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΚΕΣΣ/SAPC) – Μικτή Κοινοβουλευτική Επιτροπή στην περίπτωση της Βόρειας Μακεδονίας – εξασφαλίζει τη συνεργασία μεταξύ των κοινοβουλίων των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Μετά την έναρξη της ισχύος της ΣΣΣ με το Κόσοβο, τον Απρίλιο του 2016, οι συμφωνίες ΣΣΣ ισχύουν πλέον με όλες τις υποψήφιες και εν δυνάμει υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Στην περίπτωση του Κοσόβου, η ΣΣΣ αποτελεί μια συμφωνία αποκλειστικά με την ΕΕ, που τα κράτη μέλη δεν χρειάζεται να επικυρώσουν (πέντε κράτη μέλη δεν αναγνωρίζουν το Κόσοβο ως ανεξάρτητο κράτος). Το εμπόριο και οι εμπορικές πτυχές της ΣΣΣ περιλαμβάνονται σε ενδιάμεσες συμφωνίες. Οι συμφωνίες αυτές αρχίζουν να ισχύουν γενικά γρήγορα μετά την υπογραφή τους, εφόσον το εμπόριο είναι αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ.
B. Η διαδικασία προσχώρησης
Οι υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ χώρες πρέπει να πληρούν τα πολιτικά κριτήρια της Κοπεγχάγης (βλ. θεματολογικό δελτίο για τη διεύρυνση της Ένωσης 5.5.1). Από τη στιγμή που μια χώρα αναγνωρίζεται ως υποψήφια, διέρχεται τα διάφορα στάδια της διαδικασίας με ρυθμό ο οποίος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επιδόσεις και την πρόοδό της.
Η υποψήφια χώρα πρέπει να εγκρίνει και να εφαρμόσει το σύνολο της νομοθεσίας της ΕΕ (το κοινοτικό κεκτημένο). Η Επιτροπή αναφέρεται στην πρόοδο προς την κατεύθυνση αυτήν στις ετήσιες εκθέσεις της ανά χώρα. Κάθε σημαντική απόφαση λαμβάνεται από το Συμβούλιο, με ομοφωνία, από την έναρξη των διαπραγματεύσεων μέχρι την ολοκλήρωσή τους. Η συμφωνία προσχώρησης εγκρίνεται από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, πριν να κυρωθεί από όλα τα συμβαλλόμενα κράτη, συμπεριλαμβανομένης της προσχωρούσας χώρας, μέσω της σχετικής κοινοβουλευτικής διαδικασίας ή δημοψηφίσματος.
Οι υποψήφιες και εν δυνάμει υποψήφιες για ένταξη χώρες λαμβάνουν χρηματοδοτική βοήθεια για να πραγματοποιήσουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Από το 2007, η προενταξιακή βοήθεια της ΕΕ διοχετεύεται μέσω ενός ενιαίου μηχανισμού: του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ).
Οι περισσότερες υποψήφιες και εν δυνάμει υποψήφιες για ένταξη χώρες μπορούν επίσης να συμμετέχουν σε ενωσιακά προγράμματα.
C. Περιφερειακή συνεργασία
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και η περιφερειακή συνεργασία είναι έννοιες στενά συνδεδεμένες. Ένας από τους βασικούς στόχους της ΔΣΣ είναι να ενθαρρύνει τις χώρες της περιοχής να συνεργάζονται μεταξύ τους σε ένα ευρύ φάσμα τομέων πολιτικής, όπως η δίωξη εγκλημάτων πολέμου, τα συνοριακά ζητήματα, οι πρόσφυγες και η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Μια ιδιαίτερη συνιστώσα του ΜΠΒ αφορά την περιφερειακή συνεργασία και τα διασυνοριακά προγράμματα.
Το Συμβούλιο Περιφερειακής Συνεργασίας (ΣΠΣ), που έχει την έδρα του στο Σαράγεβο, λειτουργεί υπό την καθοδήγηση της Διαδικασίας για τη συνεργασία στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Το ΣΠΣ έχει σκοπό να στηρίξει της ευρωπαϊκές και ευρωατλαντικές προσδοκίες των εκτός ΕΕ μελών του και να αναπτύξει συνεργασία σε τομείς όπως η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, η ενέργεια και οι υποδομές, η δικαιοσύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις, η συνεργασία για την ασφάλεια, η δημιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου και οι κοινοβουλευτικές σχέσεις. Η ΕΕ και πολλά επιμέρους κράτη μέλη της στηρίζουν το ΣΠΣ και συμμετέχουν σε αυτό.
Μια άλλη σημαντική περιφερειακή πρωτοβουλία είναι η Συμφωνία Ελευθέρων Συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης. Χώρες των Δυτικών Βαλκανίων συμμετέχουν επίσης σε περιφερειακά πλαίσια.
D. Ταξίδια χωρίς θεώρηση διαβατηρίου
Η απαλλαγή από τη θεώρηση διαβατηρίου για ταξίδια στη ζώνη Σένγκεν χορηγήθηκε στους πολίτες της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (της σημερινής Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας), του Μαυροβουνίου και της Σερβίας τον Δεκέμβριο του 2009, και στους πολίτες της Αλβανίας και της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης τον Νοέμβριο του 2010. Τον Ιανουάριο του 2012 άρχισε διάλογος για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων με το Κόσοβο. Τον Ιούλιο του 2018, η Επιτροπή επιβεβαίωσε ότι το Κόσοβο πληρούσε όλα τα κριτήρια. Από τον Ιανουάριο του 2024, μετά από παρατεταμένες διοργανικές διαπραγματεύσεις και τελική ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Απρίλιο του 2023, οι πολίτες του Κοσόβου μπορούν να ταξιδεύουν χωρίς θεώρηση στον χώρο Σένγκεν.
Τρέχουσα κατάσταση
A. Αλβανία
Η Αλβανία υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ στις 28 Απριλίου 2009. Τον Οκτώβριο του 2013 η Επιτροπή εισηγήθηκε τη χορήγηση στην Αλβανία του καθεστώτος υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ χώρας, το οποίο της χορηγήθηκε τον Ιούνιο του 2014. Υπό το πρίσμα της προόδου της Αλβανίας, η Επιτροπή συνέστησε επανειλημμένα την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Τον Ιούνιο του 2018, το Συμβούλιο συμφώνησε για την ενδεχόμενη έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Αλβανία τον Ιούνιο του επόμενου έτους, με την προϋπόθεση ότι είχαν εκπληρωθεί οι αναγκαίες προϋποθέσεις. Τον Μάρτιο του 2020, το Συμβούλιο αποφάσισε τελικά να εγκρίνει την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων, εν αναμονή της εκπλήρωσης ενός συνόλου προϋποθέσεων. Τον Ιούλιο του 2020, η Επιτροπή παρουσίασε στα κράτη μέλη το σχέδιο διαπραγματευτικού πλαισίου –το πρώτο που έλαβε υπόψη την «αναθεωρημένη μεθοδολογία για τη διεύρυνση στα Δυτικά Βαλκάνια» που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2020. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, οι αιτήσεις των οποίων συνεξετάζονται λόγω της κοινής θετικής σύστασης της Επιτροπής, ξεκίνησαν επισήμως τον Ιούλιο του 2022 μετά από μεγάλες καθυστερήσεις που οφείλονταν κυρίως σε ζητήματα ταυτότητας, γλώσσας και ιστορίας μεταξύ της Βόρειας Μακεδονίας και της Βουλγαρίας.
B. Βοσνία και Ερζεγοβίνη
Παρότι μια ΣΣΣ με τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη υπογράφηκε ύστερα από διαπραγμάτευση τον Ιούνιο του 2008, η έναρξη ισχύος της ανεστάλη, κυρίως επειδή η χώρα δεν είχε ακόμη εφαρμόσει μια βασική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η «ανανεωμένη προσέγγιση» της ΕΕ απέναντι στη χώρα, που δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην οικονομική διακυβέρνηση, κατέστησε δυνατή την από πολλού αναμενόμενη έναρξη ισχύος της ΣΣΣ την 1η Ιουνίου 2015. Στις 15 Φεβρουαρίου 2016, η χώρα υπέβαλε την αίτησή της για ένταξη. Τον Μάιο του 2019, η Επιτροπή δημοσίευσε τη γνώμη της, που περιλάμβανε κατάλογο 14 βασικών προτεραιοτήτων που θα πρέπει να εκπληρώσει η Βοσνία και Ερζεγοβίνη ώστε να ανοίξουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Σε αυτές περιλαμβανόταν η διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της ΚΕΣΣ, η κοινοβουλευτική διάσταση της ΣΣΣ (βασική προτεραιότητα 3). Στις 30 και 31 Οκτωβρίου 2023, σχεδόν οκτώ έτη μετά την πρώτη αποτυχημένη συνεδρίαση της ΚΕΣΣ τον Νοέμβριο του 2015, πραγματοποιήθηκε επιτυχώς στο Σεράγεβο μια ολοκληρωμένη τρίτη συνεδρίαση της ΚΕΣΣ ΕΕ-Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Αυτό οδήγησε την Επιτροπή να καταλήξει στο συμπέρασμα, στην έκθεσή της του 2023 για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ότι η βασική προτεραιότητα 3 είχε ολοκληρωθεί. Μετά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και την απόφαση της ΕΕ, τον Ιούνιο του 2022, να χορηγήσει καθεστώς υποψήφιας χώρας στη Μολδαβία και την Ουκρανία, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να χορηγήσει καθεστώς υποψήφιας χώρας και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη τον Δεκέμβριο του 2022. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη άρχισαν επίσημα τον Μάρτιο του 2024 μετά από θετική σύσταση της Επιτροπής νωρίτερα τον ίδιο μήνα.
C. Η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας
Η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (τώρα Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας) υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ τον Μάρτιο του 2004 και της χορηγήθηκε καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας τον Δεκέμβριο του 2005. Ωστόσο, για πολλά έτη δεν κατέστη δυνατό να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις προσχώρησης, κυρίως λόγω της διαμάχης με την Ελλάδα σχετικά με τη χρήση από τη χώρα του ονόματος «Μακεδονία». Η διαφορά αυτή επιλύθηκε επιτυχώς με τη «Συμφωνία των Πρεσπών» σχετικά με το νέο όνομα της χώρας – Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας (ή απλώς Βόρεια Μακεδονία για συντομία) – η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2019. Από το 2009, η Επιτροπή, με τη σταθερή στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, συνιστά διαρκώς την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Τον Ιούνιο του 2018, το Συμβούλιο συμφώνησε σε ενδεχόμενη έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία τον Ιούνιο του 2019, με την προϋπόθεση ότι πληρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις. Τον Μάρτιο του 2020, το Συμβούλιο αποφάσισε τελικά να εγκρίνει την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων χωρίς να ορίσει περαιτέρω προϋποθέσεις. Τον Ιούλιο του 2020, η Επιτροπή παρουσίασε στα κράτη μέλη το σχέδιο διαπραγματευτικού πλαισίου –το πρώτο που λαμβάνει υπόψη την «αναθεωρημένη μεθοδολογία για τη διεύρυνση στα Δυτικά Βαλκάνια». Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, οι αιτήσεις των οποίων συνεξετάζονται λόγω της κοινής θετικής σύστασης της Επιτροπής, ξεκίνησαν επισήμως τον Ιούλιο του 2022 μετά από μεγάλες καθυστερήσεις που οφείλονταν κυρίως σε ζητήματα ταυτότητας, γλώσσας και ιστορίας μεταξύ της Βόρειας Μακεδονίας και της Βουλγαρίας.
D. Κόσοβο
Το Κόσοβο είναι εν δυνάμει υποψήφια για ένταξη χώρα. Το Κόσοβο κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του τον Φεβρουάριο του 2008. Πέντε κράτη μέλη της ΕΕ (Κύπρος, Ελλάδα, Ρουμανία, Σλοβακία και Ισπανία), δύο χώρες της περιοχής (Σερβία και Βοσνία-Ερζεγοβίνη), οι τρεις «νέοι αιτούντες» (Γεωργία, Μολδαβία και Ουκρανία) και δύο μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (Κίνα και Ρωσική Ομοσπονδία) δεν έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου. Τον Ιούλιο του 2018, έξι έτη μετά την έκδοση χάρτη πορείας για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων, η Επιτροπή επιβεβαίωσε ότι το Κόσοβο πληρούσε όλα τα κριτήρια. Από τον Ιανουάριο του 2024, μετά από παρατεταμένες διοργανικές διαπραγματεύσεις και τελική ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Απρίλιο του 2023, οι πολίτες του Κοσόβου μπορούν να ταξιδεύουν χωρίς θεώρηση στον χώρο Σένγκεν. Μετά την ιστορική συμφωνία για την ομαλοποίηση των σχέσεων που επιτεύχθηκε τον Απρίλιο του 2013 μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας («Συμφωνία των Βρυξελλών»), το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε, τον Ιούνιο του 2013, να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για τη σύναψη ΣΣΣ με το Κόσοβο, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Απριλίου 2016. Η μελλοντική ένταξη του Κοσόβου στην ΕΕ – όπως και αυτή της Σερβίας – εξακολουθεί να συνδέεται στενά με τη διεξαγωγή του διαλόγου με τη μεσολάβηση της ΕΕ, μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας, που θα πρέπει να οδηγήσει σε μια συνολική και νομικώς δεσμευτική συμφωνία εξομάλυνσης των σχέσεών τους. Το Κόσοβο (όπως και η Σερβία) πρέπει να εντατικοποιήσει τις προσπάθειες να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του, οι οποίες απορρέουν από μια ανανεωμένη συμφωνία στις αρχές του 2023 που προορίζεται να επανεκκινήσει τον στάσιμο διάλογο.
E. Μαυροβούνιο
Το Μαυροβούνιο, το οποίο ανεξαρτητοποιήθηκε το 2006, υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ τον Δεκέμβριο του 2008. Η χώρα απέκτησε καθεστώς υποψήφιας χώρας τον Δεκέμβριο του 2010 και οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2012. Στο πνεύμα της «νέας προσέγγισης» της ΕΕ στην ενταξιακή διαδικασία, τα καίρια κεφάλαια σε σχέση με το κράτος δικαίου – το Κεφάλαιο 23 για τη δικαστική μεταρρύθμιση και τα θεμελιώδη δικαιώματα και το Κεφάλαιο 24 για την ελευθερία, την ασφάλεια και τη δικαιοσύνη – άνοιξαν σε πρώιμο στάδιο των διαπραγματεύσεων, τον Δεκέμβριο του 2013. Μέχρι σήμερα, έχουν ανοίξει και τα 33 αναθεωρημένα διαπραγματευτικά κεφάλαια, εκ των οποίων μόνο τρία έχουν κλείσει προσωρινά. Το τελευταίο εναπομείναν κεφάλαιο (για την πολιτική ανταγωνισμού) άνοιξε τον Ιούνιο του 2020. Ωστόσο, οι πολιτικές αναταραχές και η αστάθεια στο Μαυροβούνιο έχουν οδηγήσει σε στασιμότητα της διαδικασίας ένταξής του στην ΕΕ τα τελευταία χρόνια.
F. Σερβία
Η Σερβία υπέβαλε την αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ τον Δεκέμβριο του 2009 και απέκτησε καθεστώς υποψήφιας για ένταξη χώρας τον Μάρτιο του 2012, αφού επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας σχετικά με την περιφερειακή εκπροσώπηση του Κοσόβου. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις άρχισαν επισήμως στις 21 Ιανουαρίου 2014. Τα πρώτα δύο κεφάλαια, μεταξύ των οποίων και εκείνο σχετικά με την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο, άνοιξαν τον Δεκέμβριο του 2015. Τα σημαντικά κεφάλαια 23 και 24 σχετικά με το κράτος δικαίου, σχετικά με το κράτος δικαίου, άνοιξαν στις 18 Ιουλίου 2016. Μέχρι σήμερα, έχουν ανοίξει 22 από τα 35 διαπραγματευτικά κεφάλαια, εκ των οποίων δύο έχουν κλείσει προσωρινά. Τα τέσσερα κεφάλαια που συνιστούν την «τέταρτη ενότητα» (σχετικά με το πράσινο θεματολόγιο και τη βιώσιμη συνδεσιμότητα) άνοιξαν τον Δεκέμβριο του 2021 μετά από δύο έτη που δεν είχε ανοίξει κανένα νέο κεφάλαιο. Έκτοτε δεν έχουν ανοίξει νέα κεφάλαια ή ομάδες κεφαλαίων. Η μελλοντική ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ – όπως και του Κοσόβου – εξακολουθεί να συνδέεται στενά με την διεξαγωγή του διαλόγου με τη μεσολάβηση της ΕΕ-, μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου, που θα πρέπει να οδηγήσει σε μια συνολική και νομικώς δεσμευτική συμφωνία εξομάλυνσης των σχέσεών τους. Η Σερβία (όπως και το Κόσοβο) πρέπει να εντατικοποιήσει τις προσπάθειες να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, οι οποίες απορρέουν από μια ανανεωμένη συμφωνία στις αρχές του 2023 που προορίζεται να επανεκκινήσει τον στάσιμο διάλογο.
Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Το Κοινοβούλιο συμμετέχει πλήρως στη διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης, καθώς η έγκρισή του είναι απαραίτητη για την σύναψη όλων των ΣΣΣ (άρθρο 218 παράγραφος 6 της ΣΛΕΕ). Πρέπει επίσης να εγκρίνει οποιαδήποτε νέα προσχώρηση στην ΕΕ (άρθρο 49 ΣΕΕ). Επιπλέον, μέσω των δημοσιονομικών εξουσιών του έχει άμεση επιρροή στα ποσά που διατίθενται στο ΜΠΒ. Η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ορίζει μόνιμους εισηγητές για όλες τις υποψήφιες και εν δυνάμει υποψήφιες για ένταξη χώρες. Το Κοινοβούλιο διατυπώνει τις απόψεις του για τη διεύρυνση με τη μορφή ετήσιων ψηφισμάτων με τα οποία απαντά στις πλέον πρόσφατες ετήσιες εκθέσεις ανά χώρα της Επιτροπής.
Τον Ιούνιο του 2020, μετά τη διάσκεψη κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων στο Ζάγκρεμπ (η οποία διεξήχθη διαδικτυακά), το Κοινοβούλιο εξέδωσε επίσης σειρά συστάσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια. Στις 23 Νοεμβρίου 2022, εξέδωσε πρόσθετες συστάσεις σχετικά με μια νέα στρατηγική της ΕΕ για τη διεύρυνση, συμπεριλαμβανομένης της ολοκλήρωσης των διαπραγματεύσεων με τις υπό ένταξη χώρες το αργότερο έως το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας. Στις 29 Φεβρουαρίου 2024, ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με την εμβάθυνση της ολοκλήρωσης της ΕΕ ενόψει της μελλοντικής διεύρυνσης.
Το Κοινοβούλιο διατηρεί επίσης τακτικές διμερείς σχέσεις με τα κοινοβούλια των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων μέσω των αντιπροσωπειών του, οι οποίες συνεδριάζουν τακτικά με τους ομολόγους τους από τα Δυτικά Βαλκάνια, κατά μέσον όρο δύο φορές ανά έτος, για να συζητήσουν θέματα σχετικά με τη ΔΣΣ και τις διαδικασίες προσχώρησης στην ΕΕ. Όταν κληθεί, το Κοινοβούλιο παρακολουθεί τις περισσότερες εκλογές στις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και το έχει ήδη πράξει σε όλες τους. Έχει επίσης αναπτύξει σειρά δραστηριοτήτων και προγραμμάτων για την κοινοβουλευτική δημοκρατία και την ανάπτυξη ικανοτήτων προσαρμοσμένων στις ανάγκες των κοινοβουλίων εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων. Τα τελευταία χρόνια, το Κοινοβούλιο διευκολύνει επίσης την προσέγγιση των πολιτικών κομμάτων στη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία.
André De Munter