Azja Południowo-Wschodnia
Jako część szerzej pojętego regionu Indo-Pacyfiku Azja Południowo-Wschodnia ma kluczowe znaczenie geostrategiczne dla UE i stoi w obliczu istotnych wyzwań dla międzynarodowego porządku opartego na zasadach. Region Indo-Pacyfiku podlega szybkim zmianom i – jako miejsce zamieszkania ponad połowy ludności świata – staje się kluczowym regionem geostrategicznym. Dwie trzecie światowego przewozu kontenerów odbywa się przez Indo-Pacyfik, a szlaki morskie są ważnymi szlakami handlu i dostaw energii. We wrześniu 2021 r. przyjęto strategię UE na rzecz współpracy w regionie Indo-Pacyfiku, aby zwiększyć zaangażowanie UE, budować partnerstwa i stawić czoła globalnym wyzwaniom. Unia dostosowuje swoje obecne instrumenty, aby wesprzeć strategiczną autonomię UE. Strategiczny kompas UE na rzecz bezpieczeństwa i obrony, formalnie zatwierdzony przez Radę w marcu 2022 r., promuje otwartą i opartą na zasadach regionalną architekturę bezpieczeństwa, w tym bezpieczne szlaki morskie, budowanie zdolności i zwiększoną obecność marynarki wojennej w regionie Indo-Pacyfiku.
UE zacieśnia stosunki z krajami Azji Południowo-Wschodniej i promuje integrację regionalną ze Stowarzyszeniem Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN), które jako całość stanowi trzeciego co do wielkości partnera handlowego UE poza Europą (po Chinach i Stanach Zjednoczonych). W regionie tym istnieją problemy geostrategiczne, takie jak spór dotyczący Morza Południowochińskiego i kwestia Tajwanu, oraz problemy środowiskowe, zwłaszcza w podregionie Mekongu. Unia, która jest ważnym partnerem gospodarczym Azji Południowo-Wschodniej i z której płyną znaczne środki na pomoc rozwojową, wspiera tworzenie instytucji, rozwój demokracji, dobre rządy i poszanowanie praw człowieka.
Niniejsza nota tematyczna poświęcona jest regionowi Azji Południowo-Wschodniej. Zobacz też noty poświęcone Azji Południowej (5.6.7) i Azji Wschodniej (5.6.8).
Podstawa prawna
- Tytuł V (działania zewnętrzne UE) Traktatu o Unii Europejskiej;
- art. 206–207 (handel) i art. 216–219 (umowy międzynarodowe) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej;
- umowy o partnerstwie i współpracy (stosunki dwustronne).
A. Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN)
W pierwszym szczycie ASEAN, który odbył się na Bali w lutym 1976 r., udział wzięły Indonezja, Malezja, Filipiny, Singapur i Tajlandia. Następnie do stowarzyszenia dołączyły Brunei, Wietnam, Laos, Kambodża i Mjanma/Birma. ASEAN ściśle przestrzega polityki nieingerowania w sprawy wewnętrzne swoich członków.
UE i ASEAN są partnerami o zbieżnych poglądach w trudnym kontekście geopolitycznym, wierzącymi w multilateralizm oparty na zasadach. ASEAN i UE zbudowały solidne relacje, głównie w dziedzinie handlu i stosunków gospodarczych, i są dziś partnerami strategicznymi. UE jest trzecim co do wielkości partnerem handlowym ASEAN – odpowiada za około 10,2 % wymiany handlowej ASEAN. ASEAN jest trzecim co do wielkości partnerem UE poza Europą (po USA i Chinach). Ostatecznym celem jest w dalszym ciągu zawarcie międzyregionalnej umowy o wolnym handlu (FTA) UE-ASEAN.
Na 24. posiedzeniu ministrów UE-ASEAN w lutym 2024 r. poczyniono postępy w zakresie promowania handlu, z naciskiem na inicjatywy ekologiczne, transformację cyfrową i tworzenie bezpiecznych łańcuchów dostaw. Ministrowie przeanalizowali zmieniające się regionalne i światowe wyzwania dla bezpieczeństwa, a także przekazali aktualne informacje na temat realizacji strategii Global Gateway z należytym uwzględnieniem strategii UE dotyczącej łączenia Europy i Azji oraz centralnego planu dotyczącego łączności ASEAN (MPAC) 2025.
30. posiedzenie Wspólnego Komitetu Współpracy UE-ASEAN odbyło się w lutym 2023 r. w Dżakarcie, a jego celem był przegląd kwestii dwustronnych, wielostronnych i globalnych, jak również realizacja planu działania ASEAN-UE na lata 2018–2022, przy czym osiągnięto 89 % kierunków działań. Wyrażono zadowolenie w związku z planem działania na rzecz wdrożenia partnerstwa strategicznego ASEAN-UE (2023–2027).
Dialog energetyczny UE-ASEAN został zainicjowany w grudniu 2022 r. podczas szczytu jubileuszowego UE-ASEAN. Pierwsze posiedzenie odbyło się w Dżakarcie w czerwcu 2023 r. Dotyczyło ono regionalnych rynków energii, rozwoju potencjału energii odnawialnej i bezpieczeństwa energetycznego.
W ramach partnerstwa strategicznego UE-ASEAN Unia planuje w dalszym ciągu kłaść nacisk na parlamentarny wymiar stosunków, na przykład przez wspieranie bardziej strukturalnej wymiany i promowanie wspólnych posiedzeń Parlamentu i Zgromadzenia Międzyparlamentarnego ASEAN (AIPA). Zapewni to demokratyczną rozliczalność i forum dla wielostronnej wymiany, aby rozwiązywać problemy globalne. Podczas trzeciego międzyregionalnego dialogu między Parlamentem a AIPA w listopadzie 2023 r. poczyniono postępy w dalszym rozwijaniu dialogu i kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w zakresie współpracy gospodarczej, handlowej i inwestycyjnej, a także globalnych i regionalnych wyzwań w dziedzinie bezpieczeństwa.
Regionalne kompleksowe partnerstwo gospodarcze (RCEP), podpisane w listopadzie 2020 r., weszło w życie w styczniu 2022 r. RCEP, które obejmuje 10 państw ASEAN i pięciu partnerów stowarzyszenia z regionu Azji i Pacyfiku, jest największą umową o wolnym handlu na świecie, obejmującą ponad połowę światowego eksportu i niemal jedną trzecią światowego produktu krajowego brutto (PKB). RCEP obejmuje większość sektorów gospodarki, przy czym oczekuje się, że około 90 % towarów będzie przedmiotem bezcłowego handlu. Większość towarów już korzysta z tego przywileju na mocy istniejących umów między członkami. Obniżenie taryf może trwać do 20 lat, a sektory wrażliwe, takie jak rolnictwo, są w większości wyłączone z obniżek ceł. Członkowie RCEP powinni korzystać ze wspólnych reguł pochodzenia, zniesienia kontyngentów wywozowych, uproszczonych procedur celnych i łatwiejszego transgranicznego dostępu do stref handlowych. Kluczowymi obszarami wzrostu są surowce, maszyny, pojazdy silnikowe i produkty konsumpcyjne.
B. Dialog Azja-Europa (ASEM) i Partnerstwo Parlamentarne Azja-Europa (ASEP)
Celem ASEM jest zacieśnienie współpracy gospodarczej i dialogu politycznego oraz promowanie kontaktów międzyludzkich między UE a Azją. ASEM skupia 53 partnerów z całej Europy i Azji, dzięki czemu jest główną wielostronną platformą łączącą Europę i Azję o dużym znaczeniu globalnym – partnerzy ASEM reprezentują około 65 % światowego PKB, 60 % ludności świata, 75 % światowej turystyki i 68 % światowego handlu. Partnerzy podkreślają potrzebę skutecznych i szybkich działań w zakresie zmiany klimatu, współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa, handlu i praw człowieka.
W listopadzie 2021 r. Kambodża przejęła rolę gospodarza 13. szczytu ASEM (ASEM13) i 11. posiedzenia Partnerstwa Parlamentarnego Azja-Europa (ASEP-11). Celem ASEM13 było wzmocnienie multilateralizmu z perspektywy wspólnego wzrostu, z naciskiem na stawianie czoła globalnym wyzwaniom, takim jak zmiana klimatu, zrównoważony rozwój i terroryzm, oraz udoskonalenie wielostronnego systemu handlowego.
C. Indonezja
Rośnie rola Indonezji jako kluczowego partnera UE i członka G-20 oraz trzeciego pod względem wielkości państwa demokratycznego na świecie i najludniejszego kraju muzułmańskiego. Stosunki UE z Indonezją opierają się na umowie o partnerstwie i współpracy (UPiW) z 2014 r. Ostatnie posiedzenie Wspólnego Komitetu UE-Indonezja odbyło się we wrześniu 2023 r. Jego celem było omówienie wspólnych wysiłków na rzecz promowania współpracy dwustronnej, obejmujących istniejące grupy robocze i dialogi UE-Indonezja, a także ewentualnych wspólnych działań, dzięki którym partnerstwo UE-Indonezja przyczyni się do pokoju, stabilności i dobrobytu w regionie i na całym świecie. Szósty dialog na temat polityki bezpieczeństwa odbył się w maju 2023 r., a siódmy dialog polityczny – we wrześniu 2023 r. Indonezja wyraziła zainteresowanie zwiększeniem mobilności przy wjeździe do UE dzięki liberalizacji systemu wizowego Schengen w przypadku podróży służbowych i turystycznych obywateli Indonezji.
Indonezja i UE potwierdziły swoje zaangażowanie na rzecz suwerenności, niezależności i integralności terytorialnej Ukrainy oraz wyraziły ubolewanie w związku z agresją Rosji. Obie strony uzgodniły, że będą dążyć do partnerstwa przynoszącego wzajemne korzyści we współpracy w zakresie bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa morskiego, operacji utrzymywania pokoju, cyberbezpieczeństwa i zwalczania terroryzmu. Indonezja zachęca do dalszej wymiany wiedzy i konsultacji na temat współpracy w zakresie bezpieczeństwa i obrony za pośrednictwem następujących programów UE: projekt dotyczący zwiększenia współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa w Azji oraz z tym kontynentem oraz najważniejsze szlaki morskie na Oceanie Indyjskim (CRIMARIO).
UE i Indonezja zobowiązały się przyspieszyć prace nad trwającymi negocjacjami w sprawie kompleksowej umowy o partnerstwie gospodarczym między Indonezją a UE, tak aby sfinalizować je w 2024 r. UE jest piątym co do wielkości partnerem handlowym Indonezji, przy całkowitym handlu towarami wynoszącym w 2022 r. 32,6 mld EUR i nadwyżce w wysokości 14,5 mld EUR na korzyść Indonezji.
W czerwcu 2021 r. Światowa Organizacja Handlu (WTO) opublikowała dokument dotyczący sporu między UE a Indonezją w sprawie biopaliw na bazie oleju palmowego. W grudniu 2019 r. Indonezja wszczęła na forum WTO postępowanie przeciwko UE w sprawie niektórych środków dotyczących oleju palmowego i biopaliw na bazie oleju palmowego, argumentując, że unijne ograniczenia dotyczące biopaliw na bazie oleju palmowego są niesprawiedliwe i dyskryminujące. Indonezja złożyła wniosek o konsultacje do organu WTO rozstrzygającego spory. Niemniej rosyjska inwazja na Ukrainę spowodowała światowy niedobór oleju jadalnego, co może pomóc Indonezji odzyskać udział w rynku oleju palmowego w UE. Niezależnie od decyzji WTO UE chce poprawić swój wizerunek i podpisać nowe umowy, w tym z powodu kryzysu energetycznego wywołanego wojną Rosji przeciwko Ukrainie, ponieważ w nadchodzących latach może nastąpić gwałtowny wzrost importu oleju palmowego do UE. W lutym 2024 r. Indonezja złożyła wniosek o konsultacje do organu rozstrzygającego WTO w sprawie sporu z UE dotyczącego nałożenia przez UE ostatecznych ceł antydumpingowych na przywóz kwasów tłuszczowych z Indonezji.
W marcu 2024 r. w Indonezji odbyły się wybory, w wyniku których wyłoniono prezydenta, wiceprezydenta, Regionalną Radę Reprezentantów oraz krajowe i regionalne zgromadzenia ustawodawcze. Kandydaci na prezydenta i wiceprezydenta, odpowiednio Prabowo Subianto i Gibran Rakabuming Raka, zdobyli największy odsetek głosów, tj. 58 %.
Indonezja sprawowała przewodnictwo w grupie G-20 w 2022 r. Wiele uwagi poświęcono rozłamowi w grupie G-20 w kwestii prawa Rosji do udziału w jej posiedzeniach. Rosja została zaproszona na szczyt na Bali w listopadzie 2022 r., podobnie jak Ukraina. Prezydent Putin nie uczestniczył jednak w posiedzeniu, a prezydent Zełenski połączył się zdalnie. Indonezja próbowała jednak ograniczyć krytykę Rosji ze strony przywódców G-7. Z perspektywy Indonezji G-20 to przede wszystkim forum gospodarcze. Unikała ona innych szczególnych kwestii.
W 2023 r. Indonezja przewodniczyła ASEAN i AIPA. 42. szczyt ASEAN odbył się w maju 2023 r. w Labuan Bajo (Indonezja). Jego celem było omówienie wizji na okres po 2025 r., członkostwa Timoru Wschodniego, kryzysu w Mjanmie/Birmie, zapobiegania handlowi ludźmi, pracowników migrujących, pracowników sektora rybołówstwa, sektora opieki zdrowotnej, pojazdów elektrycznych, wzmocnienia zdolności ASEAN i płatności transgranicznych. Timor Wschodni uczestniczył po raz pierwszy w charakterze obserwatora. Indonezja była gospodarzem Zgromadzenia Ogólnego AIPA w Dżakarcie w sierpniu 2023 r., którego mottem było „Responsive Parliament for A Stable and Prosperous ASEAN” [reagujący parlament dla stabilnego i dostatniego ASEAN]. Delegacja Parlamentu Europejskiego (DASE) uczestniczyła w charakterze obserwatora.
W październiku 2019 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie projektu kodeksu karnego w Indonezji, w której wyraził zaniepokojenie przepisami dotyczącymi bluźnierstwa i cudzołóstwa, a także obawy, że nowy kodeks posłuży do prześladowania mniejszości i umożliwi dyskryminację ze względu na płeć, religię i orientację seksualną. Projekt kodeksu wywołał protesty w kraju. Parlament z zadowoleniem przyjął decyzję prezydenta Joko Widodo o odroczeniu przyjęcia projektu po protestach, w których uczestniczyły tysiące osób w całym kraju.
D. Mjanma/Birma
Odkąd w 2015 r. Mjanma/Birma zaczęła przywracać demokrację i otwierać się na świat, UE aktywnie towarzyszy przemianom demokratycznym w tym kraju i przewodzi działaniom zmierzającym do ponownego zaangażowania się społeczności międzynarodowej w kontakty z Mjanmą/Birmą. Ze względu na trwającą przez dziesięciolecia izolację na arenie międzynarodowej i związane z nią sankcje nie zawarto formalnej umowy ramowej z tym krajem.
Konstytucja Mjanmy/Birmy, sporządzona przez wojskowych i przyjęta w referendum w 2008 r., ogranicza działania rządu cywilnego i przyznaje wyjątkowe uprawnienia wojsku, na przykład 25 % mandatów w parlamencie i kontrolę nad ministerstwami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo i administrację terytorialną. W kraju od 1948 r. trwa wojna domowa. W październiku 2015 r. osiągnięto porozumienie w sprawie zawieszenia broni, jednak bez udziału kilku etnicznych grup rebelianckich. Od wyborów w 2015 r., kiedy Aung San Suu Kyi objęła stanowiska radczyni stanu, minister spraw zagranicznych i minister w kancelarii prezydenta, wprowadzane są reformy demokratyczne. Ostatnie wybory powszechne odbyły się w listopadzie 2020 r. Partia Aung San Suu Kyi – Narodowa Liga na rzecz Demokracji (NLD) – zdobyła wystarczającą liczbę miejsc w parlamencie, aby utworzyć rząd.
W lutym 2021 r. wojsko przejęło jednak władzę w zamachu stanu i zatrzymało Aung San Suu Kyi, prezydenta U Win Myinta i innych wysokich rangą przedstawicieli NLD pod pretekstem oszustwa wyborczego. Głównodowodzący armią generał Min Aung Hlaing stanął na czele junty wojskowej. Aung San Suu Kyi i innym czołowym przedstawicielom NLD postawiono zarzuty. Wydarzenia te doprowadziły do prodemokratycznych protestów, a starcia z armią przyniosły ofiary śmiertelne i poważne obrażenia u osób biorących w nich udział. W kwietniu 2024 r. Aung San Suu Kyi została przeniesiona z więzienia do aresztu domowego.
UE – podobnie jak inne podmioty międzynarodowe – wydała liczne oświadczenia w sprawie Mjanmy/Birmy i nałożyła sankcje na członków junty oraz podmioty należące do wojska. W lutym 2021 r. Rada przyjęła konkluzje potępiające pucz wojskowy i wzywające do zniesienia stanu wyjątkowego, przywrócenia prawowitego rządu oraz natychmiastowego uwolnienia osób zatrzymanych lub aresztowanych w związku z puczem. W kwietniu 2021 r. wiceprzewodniczący Komisji/wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa wydał oświadczenie w sprawie pięciopunktowego konsensusu osiągniętego na spotkaniu przywódców ASEAN zorganizowanym w Indonezji, w którym to oświadczeniu wyraził poparcie dla specjalnego wysłannika ASEAN. Mjanma/Birma opublikowała jednak komunikat prasowy odrzucający wniosek specjalnego wysłannika ASEAN o spotkanie z Aung San Suu Kyi. W marcu, kwietniu i czerwcu 2021 r. Rada nałożyła sankcje na osoby odpowiedzialne za zamach stanu i rozszerzyła sankcje na kontrolowane przez wojsko przedsiębiorstwa i podmioty. W lipcu 2023 r. UE nałożyła siódmy pakiet sankcji na osoby fizyczne i przedsiębiorstwa powiązane z juntą wojskową Mjanmy/Birmy.
Jako kraj najsłabiej rozwinięty Mjanma/Birma uczestniczy w inicjatywie handlowej „wszystko oprócz broni” w ramach ogólnego systemu preferencji taryfowych. Pomimo zamachu stanu Komisja była jak dotąd niechętna wprowadzeniu ograniczeń handlowych, powołując się na konsekwencje dla ludności i niski wpływ ograniczeń na armię. W 2024 r. Komisja przeznaczyła ponad 19 mln EUR na pomoc humanitarną w celu zaspokojenia najpilniejszych potrzeb ludności, jako że na większości terytorium Mjanmy/Birmy konflikt nadal trwa. Wieloletni program indykatywny UE na lata 2021–2027 opiera się na szczególnych priorytetach dla Mjanmy/Birmy: ład, praworządność, zrównoważony wzrost, pomoc dla wysiedlonych, Zielony Ład i agenda cyfrowa.
Mjanma/Birma musi mierzyć się z eskalacją napięć między społecznościami. W sierpniu 2020 r. wznowiono czwarte posiedzenie unijnej konferencji pokojowej, nazywanej konferencją XXI w. w Panglong. Jej celem było zażegnanie konfliktu między armią i etnicznymi grupami rebelianckimi. Wojsko straciło kontrolę nad dużymi częściami kraju, a w wielu miastach przygranicznych silne są uzbrojone grupy rebeliantów. Wojsko straciło znaczną część sił w wyniku masowych ucieczek. Wprowadzono obowiązkową ustawę poborową, zgodnie z którą wszystkim mężczyznom w wieku od 18 do 35 lat i kobietom w wieku od 18 do 27 lat grozi do dwóch lat służby wojskowej. Wielu młodych ludzi ucieka do krajów sąsiadujących.
Pogorszeniu uległy warunki humanitarne i brak bezpieczeństwa żywnościowego, a także – w znacznym stopniu – stan gospodarki. ONZ przewiduje, że pomocy humanitarnej potrzebuje jedna trzecia ludności. Obecnie w Mjanmie/Birmie jest około 2,6 mln osób wewnętrznie przesiedlonych. Sektory opieki zdrowotnej i edukacji upadły, natomiast wydatki wojskowe wzrosły do 4,9 % PKB w 2023 r.
W raporcie Freedom House z 2024 r. na temat wolności na świecie Mjanmę/Birmę uznano za kraj, w którym nie ma wolności, a jej globalny wskaźnik wolności wyniósł 8 na 100.W kraju dochodzi do łamania praw człowieka, w tym do prześladowania grupy etnicznej Rohingja w stanie Rakhine. Od sierpnia 2017 r. ponad 800 tys. uchodźców należących do społeczności Rohingja uciekło do Bangladeszu, aby uniknąć prześladowań w Mjanmie/Birmie. W sierpniu 2019 r. ze względu na brak bezpieczeństwa tysiące uchodźców sprzeciwiło się podjętej przez Bangladesz, Mjanmę/Birmę i ONZ próbie ich repatriacji. W rezolucji z września 2019 r. Parlament Europejski potępił łamanie praw człowieka ludności Rohingja. W lutym 2021 r. Parlament przyjął rezolucję, w której zdecydowanie potępił przejęcie władzy przez wojsko i łamanie praw człowieka oraz wezwał juntę do przywrócenia rządów cywilnych i natychmiastowego uwolnienia wszystkich zatrzymanych.
W październiku 2021 r. Parlament przyjął rezolucję potępiającą łamanie praw człowieka, nieustanną dyskryminację mniejszości etnicznych i stosowanie przez juntę przemocy wobec obywateli, a także atak wojska na personel medyczny i placówki medyczne. Parlament wezwał również Mjanmę/Birmę do współpracy ze specjalnym wysłannikiem ASEAN, a Radę – do dalszego nakładania ukierunkowanych sankcji na osoby odpowiedzialne za wojskowy zamach stanu w lutym 2021 r. W marcu 2022 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie Mjanmy/Birmy – rok po zamachu stanu, w której potwierdził swoje stanowisko w sprawie Mjanmy/Birmy. W maju 2023 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie Mjanmy/Birmy, w szczególności rozwiązania demokratycznych partii politycznych, w której wezwał do ich natychmiastowego przywrócenia i uwolnienia wszystkich więźniów politycznych.
E. Filipiny
W 2011 r. UE i Filipiny podpisały umowę o partnerstwie i współpracy, która weszła w życie w marcu 2018 r. Pierwsze posiedzenie wspólnego komitetu odbyło się w Brukseli w styczniu 2020 r. Utworzono na nim specjalne podkomisje, które pozwolą przenieść stosunki dwustronne na wyższy poziom. Ponadto w sierpniu 2021 r. Filipiny przejęły rolę koordynatora ASEAN ds. dialogu z UE do 2024 r.
Drugie posiedzenie wspólnego komitetu odbyło się w kwietniu 2022 r. Jego celem było podsumowanie dwustronnej współpracy w ramach UPiW. W kwestii rozwoju sytuacji w zakresie bezpieczeństwa regionalnego, w tym sporu dotyczącego Morza Południowochińskiego, strony zgodziły się co do potrzeby znalezienia pokojowego i pluralistycznego rozwiązania konfliktów, przy jednoczesnym poszanowaniu zasad prawa międzynarodowego i Karty Narodów Zjednoczonych. Obie delegacje omówiły przyjęcie odpowiednich rezolucji podczas nadzwyczajnej sesji ONZ w sprawie Ukrainy i w Radzie Praw Człowieka, gdzie potępiono rosyjską agresję na Ukrainę. Trzecie posiedzenie wspólnego komitetu odbyło się w Brukseli w czerwcu 2023 r. Dokonano na nim przeglądu bieżącej współpracy dwustronnej, regionalnej i wielostronnej. UE przekazuje znaczne środki na rzecz Filipin. Na lata 2014–2020 Unia przeznaczyła dla tego państwa środki w wysokości 325 mln EUR, a priorytetowymi obszarami działań były praworządność oraz wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu. Wieloletni program indykatywny UE na lata 2021–2027 dla Filipin zakłada dalszą ogólną współpracę UE.
W 2022 r. wartość dwustronnego handlu towarami między UE a Filipinami wyniosła 18,4 mld EUR. UE jest czwartym co do wielkości partnerem handlowym Filipin, co odpowiada 7,9 % całkowitej wymiany handlowej tego kraju. W grudniu 2015 r. rozpoczęły się negocjacje w sprawie FTA między UE a Filipinami, a ich pierwsza runda miała miejsce w maju 2016 r. W marcu 2024 r. UE i Filipiny postanowiły wznowić negocjacje w sprawie umowy o wolnym handlu. Centralnym elementem są handlowe aspekty zamówień publicznych, własności intelektualnej, konkurencji i zrównoważonego rozwoju.
W maju 2016 r. Rodrigo Duterte wygrał wybory prezydenckie i wprowadził kontrowersyjne metody zwalczania handlu narkotykami, sankcjonując metodę „strzelaj, by zabić”, co doprowadziło do naruszeń praw człowieka. Duterte zmienił kierunek polityki zagranicznej Filipin, budując nowy sojusz z Rosją i Chinami, pomimo kontrowersji wokół Morza Południowochińskiego i faktu, że Filipiny są stroną w sporze.
W maju 2022 r. odbyły się wybory prezydenckie, podczas których Ferdinand „Bongbong” Marcos został wybrany na prezydenta, a na stanowisko wiceprezydenta wybrano Sarę Duterte – córkę ustępującego prezydenta. W przeciwieństwie do Rodrigo Duterte Ferdinand „Bongbong” Marcos zamierza zachować większą równowagę w kontaktach dyplomatycznych z Pekinem i Waszyngtonem.
W lutym 2022 r. Parlament przyjął rezolucję, w której zdecydowanie potępił tysiące egzekucji pozasądowych i innych poważnych naruszeń praw człowieka związanych z wojną wypowiedzianą przez prezydenta Duterte handlarzom narkotyków. W lutym 2022 r. parlamentarzyści ASEAN ds. praw człowieka wezwali również do natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia filipińskiej senator Leili De Limy, jednej z najsurowszych krytyczek byłego prezydenta.
F. Wietnam
Stosunki UE z Wietnamem opierają się na umowie o partnerstwie i współpracy przyjętej w 2016 r. Łącznie w latach 2014–2020 przeznaczono dla tego kraju kwotę 400 mln EUR, w szczególności na takie obszary jak dobre rządy, energetyka i przeciwdziałanie zmianie klimatu, zwłaszcza w regionie delty Mekongu. Wieloletni program indykatywny UE dla Wietnamu na lata 2021–2027 dotyczy kluczowych kwestii i obszarów ważnych dla tego kraju.
W czerwcu 2019 r. UE i Wietnam podpisały umowę o wolnym handlu między UE a Wietnamem oraz umowę o ochronie inwestycji. Parlament wyraził zgodę na obie umowy w lutym 2020 r., a FTA weszła w życie w sierpniu 2020 r. Wejście w życie FTA oznacza natychmiastowe zniesienie 65 % ceł na wywóz z UE do Wietnamu i 71 % ceł na przywóz z Wietnamu. Komisja Handlu Międzynarodowego (INTA) Parlamentu śledzi wdrażanie FTA.
Wietnam to jeden z najlepszych przykładów udanej transformacji z upadłej gospodarki komunistycznej w otwartą gospodarkę rynkową. Jest jednym z najszybciej rozwijających się krajów ASEAN. W 2022 r. Wietnam był szesnastym co do wielkości partnerem UE w handlu towarami i największym partnerem UE w handlu towarami w ASEAN, a łączne przepływy handlowe wyniosły 64,2 mld EUR. UE jest jednym z największych inwestorów zagranicznych w Wietnamie, zwłaszcza w sektorze przetwórstwa przemysłowego i przemysłu wytwórczego.
W październiku 2019 r. UE i Wietnam podpisały umowę w sprawie ram udziału w celu ustanowienia podstawy prawnej udziału Wietnamu w prowadzonych przez UE operacjach zarządzania kryzysowego.
Ogólna sytuacja w zakresie praw człowieka w Wietnamie pogarsza się. Nasilają się represje wobec dysydentów i wzrasta liczba aresztowań za działalność „antypaństwową”. Wietnam jest jednopartyjnym państwem komunistycznym, w którym nie ma wolności politycznej. W maju 2021 r. zorganizowano wybory parlamentarne do 15. Zgromadzenia Narodowego i lokalnych rad ludowych. Wietnamska Partia Komunistyczna (VCP) wygrała wybory, zachowując pełną kontrolę nad mediami i procesem wyborczym, bez żadnego niezależnego nadzoru nad wyborami. W wyniku w pełni kontrolowanego przez państwo procesu wyborczego wyeliminowano 64 z 75 samodzielnie zgłaszających się kandydatów i aresztowano dwóch kandydatów niezależnych. W 2023 r. Wietnam znalazł się na 178. miejscu (na 180 krajów) w światowym rankingu wolności prasy;
W styczniu 2021 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie Wietnamu, w której wezwał do natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia wszystkich obrońców praw człowieka i dziennikarzy oraz potępił nadużywanie represyjnych przepisów prawnych do ograniczania podstawowych praw i wolności. Wezwał również rząd do umożliwienia funkcjonowania niezależnych mediów i zaapelował o ustanowienie niezależnego mechanizmu monitorowania praw człowieka.
Przywódca Komunistycznej Partii Wietnamu Nguyễn Phú Trọng, od ponad dziesięciu lat na stanowisku, stosuje rygorystyczną politykę antykorupcyjną. W czerwcu 2022 r. zdymisjonowano ministra zdrowia Nguyễn Thanh Longa i burmistrza Hanoi Chu Ngọc Anha, a następnie aresztowano ich pod zarzutem defraudacji 169 mln EUR przeznaczonych na testy na COVID-19. Zatrzymano również innych wysokich rangą urzędników. Według wskaźnika postrzegania korupcji za 2023 r. Wietnam znalazł się na 83. miejscu (na 180 państw), a kampania antykorupcyjna była naznaczona ciągłym ograniczaniem głosów krytyki.
G. Tajlandia
W marcu 2013 r. UE i Tajlandia zakończyły negocjacje w sprawie umowy o partnerstwie i współpracy, ale jej zawarcie wstrzymał wojskowy zamach stanu, który miał miejsce w 2014 r. We wrześniu 2022 r. UE i Tajlandia sfinalizowały tekst UPiW i zamknęły proces negocjacji. Umowę o partnerstwie i współpracy między UE a Tajlandią podpisano w grudniu 2022 r. w Brukseli. UPiW wzmacnia dialog polityczny i współpracę w różnych obszarach polityki, w tym w dziedzinie środowiska, energii, zmiany klimatu, transportu, nauki i technologii, handlu, zatrudnienia, spraw społecznych, praw człowieka, edukacji, rolnictwa, nieproliferacji, zwalczania terroryzmu, walki z korupcją i przestępczością zorganizowaną, a także migracji i kultury.
UE jest czwartym co do wielkości partnerem handlowym Tajlandii, a Tajlandia jest 26. co do wielkości partnerem handlowym UE na świecie. W 2022 r. wartość dwustronnego handlu towarami między UE a Tajlandią wyniosła 42,1 mld EUR. Tajlandia jest jednym z najważniejszych odbiorców inwestycji europejskich w ASEAN, przy czym wartość wychodzących BIZ to 19,8 mld EUR. Negocjacje w sprawie UPiW, które wstrzymano w 2014 r. w następstwie wojskowego zamachu stanu, wznowiono w sierpniu 2021 r. W marcu 2023 r. UE i Tajlandia postanowiły wznowić negocjacje w sprawie ambitnej, nowoczesnej i wyważonej umowy o wolnym handlu, której centralnym elementem będzie zrównoważony rozwój. Pierwsza runda negocjacji odbyła się we wrześniu 2023 r. w Brukseli, a druga – w styczniu 2024 r. w Bangkoku.
Od 2014 r. wojsko tłumiło opozycję, wprowadzając stan wojenny, pojawiły się również doniesienia o łamaniu praw człowieka. W marcu 2019 r. partia prowojskowa wygrała wybory powszechne w atmosferze oskarżeń o manipulacje. Prayuth Chan-ocha, który pełnił funkcję premiera w latach 2014–2019 z ramienia Krajowej Rady Pokoju i Porządku (NCPO), ponownie objął stanowisko premiera w czerwcu 2019 r. Chociaż rządy junty oficjalnie zakończyły się w lipcu 2019 r., wojsko wciąż wywiera wpływ na rząd. Tajski Trybunał Konstytucyjny podjął już decyzję o zawieszeniu premiera Prayutha Chan-ochy, ponieważ rzekomo wydłużył bezprawnie kadencję. W ostatecznej decyzji Trybunału Konstytucyjnego z września 2022 r. orzeczono jednak, że premier Prayuth Chan-ocha nie przekroczył ośmioletniej kadencji.
Król Maha Vajiralongkorn został koronowany w maju 2019 r. Podczas protestów przeciwko rządowi wojskowych żądano reformy monarchii. Pierwszą falę protestów wywołała w lutym 2020 r. decyzja Trybunału Konstytucyjnego o rozwiązaniu popularnej wśród młodych osób opozycyjnej Partii Nowej Przyszłości, która w wyborach z marca 2019 r. zdobyła trzecią co do wielkości liczbę miejsc w Izbie Reprezentantów. W październiku 2020 r. rząd Tajlandii ogłosił stan wyjątkowy, zastrzegając sobie prawo do wprowadzenia godziny policyjnej i stanu wojennego. We wrześniu 2021 r. rząd Tajlandii przedłużył stan wyjątkowy, co – wraz z rosnącą liczbą oskarżeń pod adresem protestantów o obrazę majestatu – spowolniło protesty. Jednak ruch, na którego czele stoją studenci, nadal organizuje demonstracje.
W maju 2023 r. w Tajlandii odbyły się wybory powszechne. Partia Ruszaj Naprzód zdobyła najwięcej mandatów, ale po negocjacjach została wykluczona z rządu. W pierwszym głosowaniu w parlamencie w lipcu 2023 r. wielu konserwatywnych ustawodawców zablokowało kandydaturę ówczesnego przywódcy partii Pity Limjaroenrata na stanowisko premiera. Nowym premierem został Srettha Thavisin z Partii dla Tajów. Stanął na czele koalicji rządzącej, w skład której weszły partie wspierane przez wojsko, dawniej przeciwne Partii dla Tajów.
W styczniu 2020 r. w Kuala Lumpur Tajlandia oficjalnie rozpoczęła negocjacje pokojowe z grupami rebeliantów w południowych prowincjach, gdzie większość stanowią muzułmanie. W negocjacjach pośredniczyła Malezja. Pomimo ogłoszonego w kwietniu 2020 r. zawieszenia broni w 2021 r. i 2022 r. wciąż dochodziło do zamachów bombowych.
W wrześniu 2021 r. parlament Tajlandii wstępnie zatwierdził ustawę o zapobieganiu torturom i wymuszonym zaginięciom oraz zwalczaniu tych zjawisk, na którą Tajlandia czekała 14 lat od podpisania przez ten kraj w 2007 r. Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Parlament Europejski przyjął rezolucje dotyczące praw człowieka, pracowników migrujących i praw pracowniczych w Tajlandii.
W czerwcu 2023 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie umowy o partnerstwie i współpracy między UE a Tajlandią, towarzyszącą zgodzie na umowę o partnerstwie i współpracy między UE a Tajlandią podpisaną podczas szczytu UE-ASEAN w Brukseli w grudniu 2022 r. Parlament z zadowoleniem przyjął zawarcie UPiW postrzeganej jako kompleksowe i nowoczesne porozumienie, które pomoże lepiej reagować na obecne wyzwania. Parlament zaapelował również o zapewnienie wszystkim obywatelom UE ruchu bezwizowego do Tajlandii i opowiedział się za wprowadzeniem ruchu bezwizowego dla obywateli Tajlandii w podróżach do UE.
H. Kambodża
UE nawiązała stosunki z Kambodżą w 1997 r., kiedy to podpisała z tym krajem umowę o współpracy. UE jest największym ofiarodawcą pomocy dla Kambodży – w latach 2014–2020 przeznaczyła 410 mln EUR na poprawę ładu administracyjno-regulacyjnego i wzmocnienie praworządności, a także na Trybunał ds. Czerwonych Khmerów. Wieloletni program indykatywny UE dla Kambodży na lata 2021–2027 przewiduje pomoc w wysokości około 500 mln EUR na wsparcie rozwoju gospodarczego w tym kraju.
W 2022 r. wartość handlu towarami między UE a Kambodżą wyniosła 6,3 mld EUR. UE jest piątym co do wielkości partnerem handlowym Kambodży – odpowiada za 9 % całkowitej wymiany handlowej tego kraju.
Lata wojny domowej spowodowały, że Kambodża jest jednym z najuboższych państw Azji Południowo-Wschodniej. W następstwie umowy pokojowej z Paryża z 1991 r. Kambodża przyjęła w 1993 r. konstytucję, która stała się podstawą liberalnego, wielopartyjnego i demokratycznego państwa. Hun Sen i jego Kambodżańska Partia Ludowa wygrali wybory powszechne w lipcu 2018 r., jednak opozycja twierdzi, że wybory nie były ani wolne, ani uczciwe. We wrześniu 2017 r. aresztowano byłego przywódcę opozycyjnej Partii Narodowego Ocalenia Kambodży (CNRP) Kema Sokhę, a Sam Rainsy, również były przywódca CNRP, przebywa na dobrowolnym uchodźstwie od 2015 r. CNRP została rozwiązana w listopadzie 2017 r. W marcu 2021 r. sąd okręgowy w Phnom Penh skazał zaocznie Sama Rainsy’ego na 25 lat pozbawienia wolności za domniemany spisek mający na celu obalenie rządu premiera Hun Sena. Pozbawił go również prawa do głosowania i kandydowania w wyborach.
W lutym 2020 r. Komisja podjęła decyzję o wycofaniu części preferencji taryfowych przyznanych Kambodży w ramach systemu handlowego „wszystko oprócz broni” z uwagi na poważne i systematyczne naruszanie praw człowieka zapisanych w Międzynarodowym pakcie praw obywatelskich i politycznych. Gospodarka kambodżańska jest zależna od pomocy międzynarodowej i eksportu odzieży oraz cechuje się bardzo dużą podatnością na zmiany kosztów pracy. Wycofanie preferencji taryfowych i zastąpienie ich standardowymi unijnymi taryfami celnymi, co odpowiada około jednej piątej (czyli 1 mld EUR) rocznego wywozu z Kambodży do UE, wpłynęło głównie na sektor odzieży i obuwia.
W lipcu 2023 r. w Kambodży odbyły się wybory powszechne do Zgromadzenia Narodowego. Rządząca Kambodżańska Partia Ludowa, powiązana z autokratą Hun Senem, zdobyła 120 ze 125 miejsc w Zgromadzeniu Narodowym. Jedyna licząca się opozycja – Partia Sam Rainsy – została zdyskwalifikowana z przyczyn technicznych, a każdemu, kto zbojkotował wybory, groziły kary. Zwycięstwo Kambodżańskiej Partii Ludowej utorowało drogę do ogłoszenia przez premiera Hun Sena, że zrezygnuje i przekaże przywództwo swojemu synowi Hun Manetowi, który został premierem w sierpniu 2023 r.
W lutym 2022 r. rząd odroczył wejście w życie kontrowersyjnego krajowego portalu internetowego, który przekierowałby całą komunikację internetową przez zaporę sieciową w stylu chińskim. Rząd argumentował, że jej opóźnionemu wprowadzeniu winna jest pandemia, i zaprzeczył, jakoby spowodowała je ostra krytyka obrońców wolności słowa.
We wrześniu 2017 r. Parlament przyjął rezolucję, w której wezwał rząd Kambodży do zaprzestania politycznie umotywowanego ścigania Kema Sokhy. We wrześniu 2018 r. Parlament przyjął drugą rezolucję, w której wezwał do wycofania wszystkich zarzutów wobec Kema Sokhy.
W marcu 2021 r. Parlament przyjął rezolucję potępiającą coraz częstsze łamanie praw człowieka w Kambodży oraz represje stosowane pod pretekstem zapobiegania COVID-19. Wezwał siły bezpieczeństwa do powstrzymania się od stosowania niepotrzebnej i nadmiernej przemocy wobec pokojowych demonstrantów oraz do zaprzestania wszelkich form nękania, w tym nękania sądowego.
Kambodżański sąd skazał 20 opozycyjnych polityków i działaczy w procesie uznanym przez Human Rights Watch za „polowanie na czarownice”. Wśród osób skazanych w marcu 2022 r. są m.in. przebywający na emigracji przywódcy opozycji: Sam Rainsy, Eng Chai Eang, Mu Sochua i inni. Parlament Europejski wezwał do bezwarunkowego uchylenia zarzutów. W maju 2022 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie systematycznych represji wobec opozycji politycznej w Kambodży.
W marcu 2023 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie Kambodży – sprawa przywódcy opozycji Kema Sokhy. Zaapelował w niej o natychmiastowe i bezwarunkowe uwolnienie Kema Sokhy oraz wszystkich opozycjonistów i działaczy skazanych lub zatrzymanych na podstawie zarzutów umotywowanych politycznie.
I. Singapur
UE i Singapur ściśle współpracują ze sobą w dziedzinie przedsiębiorczości, nauki i technologii. W lutym 2019 r. UE i Singapur ratyfikowały trzy tzw. umowy nowej generacji: umowę o partnerstwie i współpracy między UE a Singapurem (EUSPCA), umowę o wolnym handlu UE-Singapur (EUSFTA) oraz umowę o ochronie inwestycji między UE a Singapurem (EUSIPA). Umowa o wolnym handlu z Singapurem weszła w życie w listopadzie 2019 r. Umowy te mają zacieśnić więzi polityczne, gospodarcze i handlowe oraz znacznie obniżyć cła po obu stronach. Dzięki nim znikną wciąż istniejące w wielu różnych sektorach bariery techniczne i pozataryfowe w handlu towarami.
W 2022 r. Singapur był drugim co do wielkości partnerem handlowym UE w ASEAN i drugim co do wielkości partnerem UE w handlu towarami. W 2022 r. wartość handlu towarami między UE a Singapurem wyniosła 52,4 mld EUR. Wywóz z UE do Singapuru opiewał na kwotę 31,7 mld EUR, podczas gdy przywóz z Singapuru – 20,7 mld EUR. W 2022 r. Singapur był 22. co do wielkości partnerem handlowym UE na świecie. W 2022 r. wartość handlu towarami między UE a Singapurem wyniosła 57,5 mld EUR. W 2022 r. wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych UE w Singapurze sięgnęła 263,3 mld EUR. Singapur jest głównym odbiorcą europejskich inwestycji w Azji i drugim co do wielkości inwestorem azjatyckim w UE.
Na początku grudnia 2021 r. UE i Singapur przeprowadziły rozmowy na temat wzmocnienia dwustronnego handlu cyfrowego, w tym zawarcia kompleksowego partnerstwa cyfrowego UE-Singapur oraz zacieśnienia współpracy w zakresie sztucznej inteligencji i zarządzania danymi. Negocjacje w sprawie umowy o handlu cyfrowym między UE a Singapurem rozpoczęły się w lipcu 2023 r. Umowa ta ma na celu budowę zaufania konsumentów, zagwarantowanie przedsiębiorstwom przewidywalności i pewności prawa oraz zniesienie nieuzasadnionych barier w handlu cyfrowym i zapobieganie ich wprowadzaniu.
W lipcu 2020 r. odbyły się w Singapurze wybory powszechne. Lee Hsien Loong i jego Partia Akcji Ludowej (PAP) zdobyli 83 z 93 mandatów w parlamencie, a największa partia opozycyjna – Partia Robotnicza – uzyskała najlepszy wynik w historii, zdobywając 10 mandatów. Partia Akcji Ludowej nigdy dotąd nie przegrała wyborów i rządzi państwem-miastem od 1959 r. Premier Lee Hsien Loong od dawna mówił, że odda władzę, zanim w 2022 r. skończy 70 lat. W kwietniu 2021 r. wicepremier Heng Swee Keat, wyznaczony na następcę Lee Hsien Loonga, ogłosił, że nie będzie ubiegać się o to stanowisko. Nowym szefem rządzącej Partii Akcji Ludowej, a w konsekwencji i wicepremierem, został Lawrence Wong. W maju 2024 r. zastąpił Lee Hsien Loonga na stanowisku premiera.
We wrześniu 2023 r. w Singapurze odbyły się pierwsze od 12 lat wybory prezydenckie z udziałem kilku kandydatów, w wyniku których dziewiątym prezydentem Singapuru został Tharman Shanmugaratnam.
W październiku 2021 r. parlament Singapuru uchwalił ustawę o (zapobieganiu) obcej ingerencji, której celem jest rozwiązanie problemu obcej ingerencji w sprawy wewnętrzne. Parlament Europejski wsparł działania społeczeństwa obywatelskiego, a jednocześnie zaapelował o zniesienie kary śmierci.
W styczniu 2024 r. odbył się pierwszy dialog między UE a Singapurem na temat strategii Global Gateway, podczas którego różne zainteresowane strony omówiły sposoby ułatwienia zielonych i zrównoważonych inwestycji w Azji Południowo-Wschodniej.
J. Brunei
Od 1967 r. państwem rządzi sułtan Brunei Hassanal Bolkiah, przy czym coraz więcej obowiązków przejmuje książę Billah Bolkiah. W kraju nie następuje żadna liberalizacja polityczna. W kwietniu 2019 r. przyjęto nowy kodeks karny, aby wprowadzić prawo szariatu i nowe rodzaje kar, m.in. karę śmierci przez ukamienowanie za stosunek seksualny z osobą tej samej płci i cudzołóstwo oraz amputację kończyn za kradzież. W związku z ostrym sprzeciwem społeczności międzynarodowej Brunei przedłużyło moratorium na wykonywanie kary śmierci.
UE aktywnie działa na rzecz zacieśnienia stosunków z Brunei, jednak nie zawarto umowy ramowej. Umowa o partnerstwie i współpracy między UE a Brunei jest obecnie przedmiotem negocjacji i obejmie wiele obszarów polityki i gospodarki. Handel między UE a Brunei obejmuje głównie maszyny, pojazdy silnikowe i produkty chemiczne.
Stosunki między UE a Brunei prowadzone są głównie za pośrednictwem ASEAN. W 2021 r. Brunei objęło przewodnictwo ASEAN pod hasłem „We Care, We Prepare, We Prosper” [Dbamy, przygotowujemy się, prosperujemy]. W sierpniu 2021 r. wiceminister spraw zagranicznych Brunei Erywan Yusof został mianowany specjalnym wysłannikiem ASEAN w Mjanmie/Birmie. Jego zadaniem jest mediacja z juntą.
W 2022 r. wzrosło napięcie między Chinami a krajami Azji Południowo-Wschodniej w sporze terytorialnym na Morzu Południowochińskim. Chociaż do tej pory Brunei milczało, w lipcu 2022 r. złożyło pierwsze w historii jednostronne oświadczenie w sprawie Morza Południowochińskiego, demonstrując w ten sposób także swoje roszczenia. Brunei prowadzi jednak politykę unikania konfrontacji w stosunkach z Chinami w sporze dotyczącym Morza Południowochińskiego z obawy o szkody dla dwustronnych więzi gospodarczych.
W czerwcu 2022 r. Sułtan Brunei ogłosił wczesne zmiany na stanowiskach ministrów. Sułtan zachowuje stanowisko premiera oraz kontrolę nad obronnością, sprawami zagranicznymi oraz finansami i gospodarką. Po raz pierwszy na stanowisko ministra (do spraw edukacji) mianowano kobietę.
W lutym 2023 r. uruchomiono instrument partnerstwa UE i Brunei. Zorganizowano seminarium na temat zmiany klimatu pod hasłem „Building Regional Capacity for Climate Change Adaptation and Mitigation” [Budowanie regionalnych zdolności w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków]
W rezolucji z kwietnia 2019 r. Parlament zdecydowanie potępił wejście w życie szariackiego kodeksu karnego. Ponownie potępił karę śmierci i podkreślił, że przepisy szariackiego kodeksu karnego naruszają zobowiązania Brunei wynikające z międzynarodowego prawa dotyczącego praw człowieka.
K. Laos
Stosunki UE z Laosem opierają się na umowie o współpracy z 1997 r. Laos jest na dobrej drodze, aby do 2026 r. opuścić kategorię krajów najsłabiej rozwiniętych, a dziewiąty laotański krajowy plan rozwoju społeczno-gospodarczego na lata 2021–2025 jest zgodny z Agendą ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, której celem jest promowanie zrównoważonego i ekologicznego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. UE zobowiązała się wspierać Laotańską Republikę Ludowo-Demokratyczną w działaniach na rzecz zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu.
W październiku 2021 r., dzięki wsparciu ze strony UE, UNICEF-u i Globalnego Partnerstwa na rzecz Edukacji, Laos uruchomił pierwszą krajową platformę nauczania cyfrowego, aby ułatwić studentom i nauczycielom naukę zdalną podczas pandemii COVID-19. Wieloletni program indykatywny UE na lata 2021–2027 dla Laosu przewiduje łączną orientacyjną alokację na pierwszy etap 2021–2024 w wysokości 83 mln EUR.
UE jest czwartym co do wielkości partnerem handlowym Laosu (po Tajlandii, Chinach i Wietnamie), odpowiadając za 4,2 % całkowitej wymiany handlowej tego kraju. W 2022 r. wymiana handlowa między UE a Laosem opiewała na kwotę 533 mln EUR. Pomimo reform gospodarczych Laos jest nadal państwem ubogim i zależnym od pomocy międzynarodowej. Jako kraj najsłabiej rozwinięty Laos jest objęty unijną inicjatywą handlową „wszystko oprócz broni”.
Laos jest państwem jednopartyjnym. Laotańska Partia Ludowo-Rewolucyjna (LPRP), u władzy od zakończenia wojny domowej w 1975 r., sprawuje rządy silnej ręki, co wyklucza wszelką opozycję. W lutym 2021 r. w Laosie odbyły się wybory parlamentarne do dziewiątego Zgromadzenia Narodowego, składającego się ze 164 mandatów, z których 158 przypadło rządzącej LPRP, a o sześć ubiegali się kandydaci niezależni. W marcu 2021 r. na inauguracyjnym posiedzeniu Zgromadzenia Narodowego wybrano prezydenta Thonglouna Sisoulitha, sekretarza generalnego rządzącej LPRP. Od kwietnia 2016 r. pełnił on funkcję premiera.
Laos pogłębia stosunki z Chinami i ASEAN, dążąc do przyciągnięcia większych inwestycji. Reformy gospodarcze przyniosły trwały wzrost gospodarczy na poziomie ponad 7 % od 2014 r. Pandemia COVID-19 postawiła przed tym krajem nowe wyzwania i poważnie wpłynęła na wzrost gospodarczy.
UE poświęca szczególną uwagę prawom człowieka, w tym sytuacji osób przesiedlonych ze względu na budowę ogromnych tam na rzece Mekong. Na początku grudnia 2021 r. w ramach pekińskiej inicjatywy Pasa i Szlaku otwarto nową linię kolejową o długości 414 km łączącą Chiny ze stolicą Laosu – Wientianem. Jej budowa pochłonęła niemal jedną trzecią rocznego PKB Laosu.
Podczas konferencji Międzynarodowej Organizacji Pracy w Genewie UE wezwała Laos do zajęcia się kwestią wykorzystywania seksualnego dzieci. W lipcu 2022 r. UE wyraziła zaniepokojenie brakiem postępów w rozwiązywaniu problemu długotrwałych naruszeń praw człowieka w Laosie i wezwała władze do wypełnienia zobowiązań w zakresie praw człowieka w ramach Międzynarodowej Federacji Praw Człowieka (FIDH) i jej organizacji członkowskiej Ruch Lao. Obie organizacje opublikowały dokument informacyjny, w którym podsumowano sytuację praw człowieka w Laosie. Ostatni dialog między UE a Laosem dotyczący praw człowieka odbył się w czerwcu 2023 r.
Parlament ponownie wezwał rząd Laosu do zaprzestania prześladowań, arbitralnych aresztowań i zatrzymań obrońców praw człowieka, niezależnych dziennikarzy i działaczy społecznych oraz do poszanowania prawa do wolności wypowiedzi i zrzeszania się oraz praw mniejszości, a także przypomniał Laosowi o jego zobowiązaniach międzynarodowych wynikających z ratyfikowanych przez ten kraj traktatów dotyczących praw człowieka.
L. Malezja
Na zakończenie negocjacji, które rozpoczęły się w 2015 r., w grudniu 2022 r., podczas szczytu UE-ASEAN w Brukseli, UE i Malezja podpisały umowę o partnerstwie i współpracy. Umowa o partnerstwie i współpracy stanowi nadrzędne ramy służące zacieśnieniu współpracy dwustronnej, w szczególności w dziedzinie handlu i inwestycji, finansów i energii.
Negocjacje w sprawie FTA między UE a Malezją zawieszono na wniosek Malezji w kwietniu 2012 r., po siedmiu rundach rozmów. W marcu 2017 r. UE i Malezja omówiły wprowadzenie nowych przepisów i uzgodniły je co do zasady. Obecnie negocjowane są dwie umowy: FTA i dobrowolna umowa o partnerstwie w odniesieniu do egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa. Wschodząca gospodarka Malezji oferuje UE atrakcyjne możliwości handlowe. Wymiana handlowa między UE a Malezją rośnie – od 2010 r. wzrosła o ponad 50 %. UE jest czwartym co do wielkości partnerem handlowym Malezji, natomiast Malezja jest trzecim co do wielkości partnerem handlowym UE w ASEAN (po Singapurze i Wietnamie). Przywóz do UE z Malezji stopniowo wzrastał i w 2022 r. opiewał na 35,5 mld EUR, natomiast wywóz z UE do Malezji wyniósł 14,7 mld EUR. Na przestrzeni lat ogólna nadwyżka handlowa Malezji z UE stale rosła i w 2022 r. osiągnęła 20,8 mld EUR. Dwustronna wymiana handlowa między UE a Malezją jest zdominowana przez produkty przemysłowe, które stanowią ponad 90 % obrotu. W związku z prowadzoną przez Malezję polityką liberalizacji i perspektywą zawarcia umowy o wolnym handlu inwestycje UE w Malezji wzrosły w 2021 r. do 28,7 mld EUR.
W marcu 2019 r. Komisja ogłosiła, że należy stopniowo odchodzić od stosowania oleju palmowego w paliwach transportowych w oparciu o dyrektywę w sprawie odnawialnych źródeł energii, w której określono cel w zakresie zrównoważonej bioenergii na poziomie 32 %. Indonezja i Malezja zaprotestowały i złożyły skargi do WTO. W styczniu 2021 r. Malezja, drugi co do wielkości producent oleju palmowego na świecie, poszła za przykładem Indonezji i złożyła skargę do WTO na unijne przepisy dotyczące biopaliw. W październiku 2021 r. Rada przyjęła konkluzje w sprawie zmienionego unijnego wykazu jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych. Po raz pierwszy na szarej liście w załączniku II umieszczono Malezję. Chociaż olej palmowy jest uważany za istotny problem w rozmowach w sprawie umowy o wolnym handlu między UE a Malezją, odpowiada on za mniej niż 5 % przywozu do UE z Malezji. Niemniej rosyjska inwazja na Ukrainę spowodowała światowy niedobór oleju jadalnego, co może pomóc Malezji odzyskać udział w rynku oleju palmowego w UE. Oczekuje się, że popyt UE na olej jadalny wzrośnie w 2024 r. ze względu na ograniczone dostawy oleju słonecznikowego i sojowego. W marcu 2024 r. UE odniosła zwycięstwo na forum WTO – panel orzekający odrzucił skargę Malezji dotyczącą decyzji UE, zgodnie z którą biodiesel wytwarzany z oleju palmowego powinien przestać być uznawany za biopaliwo odnawialne.
W kwietniu 2023 r. UE przedłużyła na kolejne pięć lat obowiązywanie środków antydumpingowych dotyczących łączników ze stali nierdzewnej pochodzących z Chin i Tajwanu. Objęła też nimi Malezję, ponieważ przedsiębiorstwa w tym kraju importowały główne części potrzebne do produkcji łączników ze stali nierdzewnej z Chin.
W czerwcu 2022 r. rząd Malezji ogłosił, że zniesie obowiązek orzekania kary śmierci. Jest to krok naprzód i przykład dla całego regionu. UE zachęca władze do podjęcia konkretnych kroków w celu szybkiego wprowadzenia tej decyzji w życie. W listopadzie 2022 r. w Malezji odbyły się wybory powszechne, które wygrała koalicja pod przewodnictwem przywódcy opozycji Anwara Ibrahima. Następnie powstała koalicja, do której weszła partia islamistyczna tego kraju.
W styczniu 2024 r. Sułtan Ibrahim został zaprzysiężony jako nowy król Malezji na pięcioletnią kadencję w ramach malezyjskiego systemu monarchii rotacyjnej. Sułtan Ibrahim jest sułtanem stanu Johor w Malezji.
W swoich rezolucjach Parlament potępił karę śmierci, brak poszanowania praw osób LGBTIQA+ i tłumienie niezadowolenia społecznego w Malezji, a także niemożność pokojowego wyrażania poglądów, w tym brak debaty publicznej.
W czerwcu 2023 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie umowy o partnerstwie i współpracy między UE a Malezją, towarzyszącą jego zgodzie na umowę o partnerstwie i współpracy, w której stwierdził, że zapewnia ona solidne ramy prawne dla zacieśnienia dwustronnych stosunków politycznych i gospodarczych oraz dla omawiania kwestii o znaczeniu regionalnym i globalnym, takich jak propagowanie demokracji, praw człowieka i międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości, wzmocnienie międzynarodowych ram dotyczących nierozprzestrzeniania broni masowego rażenia oraz walka z terroryzmem i korupcją.
Samuel Cantell / Jorge Soutullo