An tsláinte phoiblí a fheabhsú: míniú ar bhearta an Aontais Eorpaigh

Cabhraíonn an tAontas Eorpach le feabhas a chur ar an tsláinte phoiblí trí chistiú agus reachtaíocht maidir le réimse leathan ábhar, amhail bia, galair, aer glan agus tuilleadh lena chois.

Foilsithe: 26-07-2019 An t-uasdátú is deireanaí: 30-03-2021 - 19:03 Léamh 16 nóiméad

Clár ábhair

An gá le bearta sláinte ag leibhéal AE

Rialtais náisiúnta atá freagrach go príomha as cúram sláinte agus slándáil shóisialta a eagrú agus a riar. Is é ról an Aontais Eorpaigh é cur le hiarrachtaí na mballstát agus tacaíocht a thabhairt dóibh chun sláinte mhuintir na hEorpa a fheabhsú, éagothromais i gcúrsaí sláinte a laghdú agus druidim le hEoraip níos sóisialta.

Is gá saincheisteanna sláinte poiblí a chomhordú de thairbhe forbairtí i margadh an tsaothair agus de thairbhe saorghluaiseacht daoine agus earraí sa mhargadh inmheánach. Chuidigh beartas sláinte poiblí AE le tíortha a gcuid acmhainní a chur le chéile agus dul i ngleic le dúshláin choiteanna, amhail frithsheasmhacht in aghaidh ábhar frithmhiocróbach, galair ainsealacha inchoiscthe agus daonra atá ag dul in aois.

Déanann an tAontas moltaí agus tá dlíthe agus caighdeáin ann chun daoine a chosaint, maidir le táirgí agus seirbhísí sláinte (táirgí cógaisíochta, feistí leighis nó r-shláinte, mar shampla), agus maidir le hothair (rialacha maidir le cearta othar faoi chúram sláinte trasteorann).

Coróinvíreas

Le linn ghéarchéim COVID-19, d'oibrigh an tAontas Eorpach leis na ballstáit ar fad chun córais náisiúnta cúraim sláinte a neartú agus scaipeadh an víris a theorannú, trí threalamh cosanta pearsanta agus soláthairtí leighis a chur ar fáil ar fud na hEorpa, acmhainní a shlógadh, tacú le taighde agus le nuálaíocht ar mhaithe le cóireáil éifeachtach, ceanglais a bhaineann le taisteal a chomhordú agus chun mionscrúdú a dhéanamh ar sholáthar an vaicsín.

Bearta AE i gcoinne COVID-19

Le linn na paindéime, chruthaigh teilea-obair an-chuid dúshlán d'oibrithe maidir le bainistíocht ama, cothromaíocht oibre is saoil a choinneáil agus folláine a chinntiú. De réir staidéir a d'iarr Coiste na Parlaiminte um Chearta na mBan, ba chúis imní, go háirithe i measc na mban, é an brú a bhaineann le cothromaíocht idir an obair agus an teaghlach a bhaint amach.

Clár treisithe AE um an tSláinte

Déantar an obair a chistiú trí Chlár AE um an tSláinte, lena gcuirtear comhar agus straitéisí dea-shláinte agus dea-chúram sláinte chun cinn.

Léirigh ráig an choróinvíris an gá atá le tíortha an AE comhoibriú agus comhordú níos fearr a dhéanamh in amanna géarchéime. I rún maidir leis an bplean um aisghabháil eacnamaíoch, d'áitigh na Feisirí go ndéanfaí clár sláinte Eorpach nua neamhspleách a chruthú.

Mar fhreagra ar éileamh na Parlaiminte, mhol an Coimisiún clár nua sláinte an AE darb ainm EU4Health, a ghlac an Pharlaimint i mí an Mhárta 2021. Tá sé mar aidhm ag an gclár ar luach €5,1 billiún na bearnaí a nocht an paindéim a líonadh agus cumas bainistíochta géarchéime an AE a fheabhsú, chomh maith le nuálaíocht agus infheistíocht a chur chun cinn sa earnáil cúraim sláinte.

Leagann an clár nua sláinte EU4Health béim ar na cuspóirí seo a leanas:

daoine san Aontas a chosaint ar bhagairtí sláinte tromchúiseacha trasteorann
rochtain ar leigheas agus ar chúram sláinte ardcháilíochta sábháilte a éascú
cur le córais sláinte inbhuanaithe agus cearta oibrithe cúraim sláinte

Déanfar cistiú a bhaineann leis an tsláinte a chomhtháthú leis an gclár taighde Fís Eorpach, an Ciste Sóisialta na hEorpa +, an Beartas Comhtháthaithe AE agus an Ciste Eorpach le haghaidh Infheistíochtaí Straitéiseacha.

Gníomhaireachtaí an Aontais Eorpaigh

Saothraíonn na sainghníomhaireachtaí seo de chuid AE le sláinte is fearr agus áiteanna oibre is sláintiúla agus is sábháilte a bhaint amach.

Leigheasra agus feistí leighis

Déanann an tAontas údarú agus aicmiú leigheasra a rialáil tríd an líonra rialála leigheasra Eorpach, atá ina pháirtíocht idir an Ghníomhaireacht Leigheasra Eorpach, rialálaithe náisiúnta agus an Coimisiún Eorpach. Déantar faireachán go fóill ar shábháilteacht na dtáirgí údaraithe i ndiaidh teacht ar an margadh dóibh.

I mí Eanáir 2022, d'fhormheas an Pharlaimint an comhaontú leis an gComhairle chun cumhachtaí rialála cógais an Aontais a mhéadú. Is féidir leis seo ullmhacht agus bainistíocht géarchéime níos fearr a bhaint amach maidir le táirgí íocshláinte agus feistí leighis.

Tá rialacha sonracha AE ann a chlúdaíonn cógais do leanaí, galair neamhchoitianta, táirgí teiripe chun cinn agus trialacha cliniciúla. Tá rialacha ag an Aontas freisin chun cóireáil a dhéanamh ar chógais bhréagacha agus chun a chinntiú go ndéantar rialú ar thrádáil le cógais.

Le linn an tseisiúin iomlánaigh i mí na Samhna 2021, leag Parlaimint na hEorpa amach sraith moltaí chun reachtaíocht chógaisíochta an AE a nuashonrú. D'iarr na Feisirí go mbeadh cógais ar phraghas réasúnta, go gcuirfí cosc ar easpa cógais agus go mbeadh tionscal neodrach ó thaobh na haeráide de.

Is é an t-ordú seo a bhaineann le feistí leighis agus feistí leighis diagnóiseacha in vitro, mar shampla comhlaí croí nó trealamh saotharlainne, a ghlac feisirí in 2017 chun dul ar aghaidh leis an dul chun cinn eolaíoch, sábháilteacht a fheabhsú agus trédhearcacht níos fearr a áirithiú.

Toisc go bhfuil éagsúlacht mhór idir na rialacha maidir le húsáid cannabais míochaine i dtíortha éagsúla an Aontais, d'iarr an Pharlaimint cur chuige uile-AE, chomh maith le taighde eolaíoch maoinithe, in 2019.

Cúram sláinte agus muid thar lear

Áirithítear leis an gCárta Eorpach um Árachas Sláinte (EHIC) go bhfuil rochtain ag daoine a bhfuil cónaí orthu in AE ar chúram sláinte atá curtha ar fáil ag an stát má bhíonn riachtanas de réir míochaine ann - ar thuras gnó, laethanta saoire nó ar chuairt staidéir thar lear dóibh - i ngach ballstát AE, san Íoslainn, i Lichtinstéin, san Iorua agus san Eilvéis. Is ceart go ndéanfar cúram sláinte a sholáthar faoi na coinníollacha céanna agus ar an gcostas céanna (saor in aisce i roinnt tíortha) mar is amhlaidh do dhaoine atá faoi árachas sa tír sin.

An tsláinte a chur chun cinn agus dul i ngleic le galair

Saothraíonn an tAontas Eorpach chun an tsláinte a chur chun cinn agus chun galair a chosc i réimsí amhail ailse, an mheabhairshláinte agus galair neamhchoitianta, agus cuireann eolas ar ghalair ar fáil tríd an Lárionad Eorpach um Ghalair a Chosc agus a Rialú (ECDC).

Ailse

Is tosaíocht AE í dul i ngleic le hailse le fada an lá. Déanann sé infheistíocht i dtionscnaimh taighde agus cúrsaí oiliúna, glacann sé reachtaíocht agus cuireann sé le hiarrachtaí na mballstát tríd eolas agus dea-chleachtais a roinnt. Chuir an Coimisiún Eorpach plean uaillmhanach AE i láthair chun dul i ngleic le hailse ar a dtugtar Plean Sáraithe Ailse na hEorpa i mí Feabhra 2021.

Tabac

Caitheamh tobac is cúis le beagnach 700,000 bás gach bliain san Aontas Eorpach. Tá an treoir leasuithe chun dáta, treoir AE maidir leis an tobac, infheidhme ó 2016. Is é is cuspóir léi an mhealltacht a bhaint as táirgí tobac do dhaoine óga. I moladh ón gComhairle ó 2009 maidir le timpeallachtaí gan cead caite iontu, iarrtar ar thíortha an Aontais daoine a chosaint ar a bheith faoi lé toit tobac i spásanna poiblí agus ar obair.

Galair neamhchoitianta

Tá tionchar ag galair neamhchoitianta agus aimpléiseacha ar tuairim is 30 milliún Eorpach. Chun cuidiú le fáthmheasa agus teiripí, bhunaigh an tAontas Eorpach in 2017 na Líonraí Tagartha Eorpacha. Tugtar i gceann a chéile sna 24 líonra fhíorúla atá ann, speisialtóirí ó thíortha éagsúla a bhíonn ag plé le saincheisteanna éagsúla, amhail sábháilteacht othar nó frithsheasmhacht in aghaidh ábhar frithmhiocróbach a chosc.

Frithsheasmhacht in aghaidh ábhar frithmhiocróbach

Tá frithsheasmhacht frithmhiocróbach (AMR) ag méadú, mar gheall ar ró-úsáid antaibheathach, diúscairt mhíchuí cógais nó easpa forbairt substaintí nua. Tá thart ar 35,000 bás in aghaidh na bliana san Aontas Eorpach/EAA dá bharr. Tá sé mar aidhm ag plean gníomhaíochta 2017 an AE i gcoinne frithsheasmhachta frithmhiocróbach feasacht agus sláinteachas níos fearr a chur chun cinn chomh maith le taighde a spreagadh. Glacadh rialachán nua maidir le táirgí íocshláinte tréidliachta in 2018 chun úsáid antaibheathaigh san fheirmeoireacht a shrianadh agus scaipeadh miocrorgánaigh atá frithsheasmhach i gcoinne cógais ó ainmhithe go daoine a stopadh.

I mí an Mheithimh 2023, ghlac an Chomhairle moladh lena ndírítear ar úsáid stuama antaibheathach i sláinte daoine agus ainmhithe a spreagadh.

Vacsaíní

Tá galair inchoiscthe trí vacsaíniú amhail an bhruitíneach ag briseadh amach i roinnt bhallstáit AE, de dheasca rátaí vacsaínithe nach bhfuil ard go leor. I rún a glacadh in 2018, iarrann feisirí Eorpacha sceideal is comhchuibhithe agus is ailínithe le haghaidh vacsaíniú ar fud an Aontais, tuilleadh follasachta i dtáirgeadh vacsaíní agus ceannach comhpháirteach chun praghsanna a laghdú.

Meabhairshláinte

Tá sé ráite ag Parlaimint na hEorpa le fada an lá go bhfuil tábhacht faoi leith ag an meabhairshláinte mar ábhar atá go mór i mbéal an phobail. I mí Iúil 2020, d'aithin an Pharlaimint gur cheart daonna bunúsasach í an mheabhairshláinte agus d'éiligh sí go gcuirfí plean gníomhaíochta AE i bhfeidhm ina thaobh.

I rún ó mhí na Nollag 2021, d'éiligh feisirí ar thíortha an Aontais feabhas a chur ar rochtain ar sheirbhísí meabhairshláinte agus an stiogma a bhaineann leis a bhriseadh, mar aon le heisiamh nó leithcheal a d'fhéadfadh teacht leis.

D'admhaigh feisirí don cheart chun dícheangal ón obair lasmuigh d'uaireanta oibre in 2021.

Caith súil ar an bhfíseán le tuilleadh a fhoghlaim

Aer níos glaine, uisce níos glaine

Is í droch-cháilíocht an aeir an chúis chomhshaoil is mó a thugann a mbás do dhaoine roimh a n-am san Eoraip. Ó bhí blianta luatha na 1970í ann, tá bearta déanta ag AE chun astaíochtaí de shubstaintí díobhálacha a rialú. Glacadh rialachán nua in 2016 lenar cuireadh síos teorainneacha náisiúnta níos déine ar astaíochtaí de phríomhthruailleáin aeir, amhail ocsaídí de nítrigin, chun an dochar a dhéanann siad don tsláinte a laghdú faoina leath le taobh 2005.

Faoin gComhaontú Glas don Eoraip, leag an AE an sprioc chun truailliú aeir, uisce agus ithreach a laghdú faoi 2050 go leibhéil nach bhfuil díobhálach don tsláinte agus do éiceachórais nádúrtha. I mí Aibreáin 2024, ghlac an Pharlaimint rialacha nua chun cáilíocht an aeir in AE a fheabhsú agus spriocanna níos déine a leagan síos do roinnt truailleán.

Cosnaíonn an Treoir Réime maidir le hUisce uiscí AE agus baineann sé le screamhuisce agus uisce dromchla, lena n-áirítear aibhneacha, lochanna agus uiscí cósta. Baineann gníomhartha reachtacha faoi leith le cineálacha éagsúla uisce. I mí Mheán Fómhair 2023, ghlac Parlaimint a seasamh maidir le screamhuisce agus uisce dromchla a chosaint ó thruailliú. D'fhormheas feisirí rialacha nua maidir le huisce dramhaíola a chóireáil agus a hathúsáid in Aibreán 2024.

Tuilleadh eolais maidir le bearta AE chun truailliú screamhuisce agus uiscí dromchla a chosc

Déanann tíortha AE monatóireacht ar bhaictéir in uiscí snámha trí threoir na n-uiscí snámha. Tá an tAontas Eorpach ag nuashonrú a dTreoir maidir le huisce óil chun cáilíocht an uisce óil a fheabhsú chomh maith le rochtain air agus dramhaíl a bhaineann le húsáid uisce buidéil a laghdú.

Bia sábháilte

Tá rialacha ag AE lena ráthaítear leibhéal ard sábháilteachta ag gach céim de phróiseas táirgeachta agus dáileacháin an bhia. In 2017, rinneadh cigireacht oifigiúil ar fud an bhiashlabhra a chur chun déine.

Tá rialacha sláinteachais sonracha ann maidir leis na nithe seo a leanas:

bia de bhunadh ainmhíoch
éilliú bia (uasleibhéil a leagan síos maidir le héilleáin amhail níotráití, miotail throma nó dé-ocsainí)
nuabhianna (a rinneadh as miocrorgánaigh nó a bhfuil bunstruchtúr móilíneach nua acu)
ábhar a theagmhaíonn le bia (amhail ábhair phacáistíochta agus uirlisí itheacháin).

Tá creat dlíthiúil daingean ag an Aontas Eorpach freisin maidir le horgánaigh ghéinmhodhnaithe a úsáidtear i mbeatha agus bia a chothú agus a thrádáil. Le dhá scór bliain anuas, tá forbairt mhór tagtha ar theicneolaíochtaí pórúcháin plandaí, agus mar sin i mí Iúil 2023 mhol an Coimisiún Eorpach rialachán nua maidir le plandaí a tháirgtear le teicnící géinimiciúla nua áirithe. Ghlac an Pharlaimint a seasamh maidir leis an togra seo i mí Feabhra 2024.

In 2019, mhol feisirí tuarascáil maidir le conas úsáid inbhuanaithe lotnaidicídí a fheabhsú agus thacaigh siad le tuarascáil a choiste speisialta a bhí ag moladh nósanna imeachta údaraithe níos trédhearcaí.

Agus tuilleadh tomhaltóirí ag ceannach bia orgánach, rinne AE a chuid rialacha maidir leis an bhfeirmeoireacht orgánach a nuashonrú in 2018 ionas go mbeadh rialuithe ní ba dhéine agus cosc ní b’fhearr ar éilliú ann.

I mí na Bealtaine 2020, mhol an Coimisiún Eorpach straitéis nua inbhuanaitheachta bia AE a bhfuil sé mar aidhm aige bia sábháilte, cothaitheach agus sláintiúil a chinntiú.

Rochtain níos fearr dóibh siúd atá faoi mhíchumas

Áiteanna sláintiúla oibre

Leagtar síos i reachtaíocht AE íoscheanglais sláinte agus sábháilteachta lena ndéantar do chosaint i d’áit oibre, agus lena gcuirtear ar chumas na mballstát forálacha níos déine a chur i bhfeidhm. Tá forálacha ar leith ann maidir le trealamh a ionramháil, oibrithe atá ag iompar clainne nó oibrithe óga a chosaint.

Chun an baol a bhaineann le hoibrithe ag éirí tinn a laghdú níos mó, vótáil feisirí i bhfabhar rialacha AE maidir le srian a chur ar shubstaintí díobhálacha san ionad oibre a nuashonrú an 17 Feabhra 2022. Le rialacha nua, leathnófar raon feidhme na treorach maidir le carcaigineacha nó mútagaineacha san áit oibre chun substaintí atá díobhálach do shláinte atáirgthe a chur san áireamh.

Tá an lucht saothair atá ag dul in aois san Eoraip agus an aois scoir atá ag dul i méid ag cruthú dúshláin don chóras cúraim sláinte. In 2018, ghlac feisirí bearta chun oibrithe a bhfuil gortuithe nó fadhbanna sláinte ainsealacha acu a choinneáil agus a himeascadh san ionad oibre. Áirítear leis sin áiteanna oibre a dhéanamh níos oiriúnaithe trí chláir forbartha scileanna, coinníollacha oibre solúbtha a áirithiú agus tacaíocht a thabhairt do oibrithe, lena n-áirítear cóiriú agus rochtain a thabhairt ar shíceolaí nó teiripeoir.

I rún a glacadh i mí an Mheithimh 2020, d'iarr an Pharlaimint Straitéis Chuimsitheach agus uaillmhianach nua AE maidir le Míchumais i ndiaidh 2020 lena gcuirfí cearta daoine faoi mhíchumais san áireamh i ngach beartas agus i ngach réimse agus lena n-áiritheofar rochtain chomhionann ar chúram sláinte, ar oideachas, ar fhostaíocht, ar iompar poiblí agus ar thithíocht. I mí an Mhárta 2021, ghlac an Coimisiún le straitéis nua don tréimhse 2021-2030 chun cabhrú le tíortha an AE cearta agus rannpháirtíocht daoine atá ina gcónaí le míchumas a fheabhsú tuilleadh.

Sochaí chuimsitheach

Ghlac an Pharlaimint in 2019 an Ionstraim Eorpach Inrochtaineachta lena chinntiú go nglacfaidh daoine faoi mhíchumas páirt iomlán sa tsochaí. Is é is aidhm do na rialacha nua a áirithiú go mbeidh táirgí úsáidte gach aon lae agus eochairsheirbhísí - amhail fóin chliste, ríomhairí, ríomhleabhair, ticéadú, innill chláraithe agus uathmheaisíní bainc - inrochtana ar fud AE ag daoine scothaosta agus ag daoine atá faoi mhíchumas.