Αντρέι Ζαχάρωφ

Ο Ρώσος φυσικός Αντρέι Ντιμίτριεβιτς Ζαχάρωφ (1921-1989), που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1975, έγινε αρχικά γνωστός ως ο εφευρέτης της σοβιετικής υδρογονοβόμβας.

Ανησυχώντας για τις επιπτώσεις που είχε το έργο του στο μέλλον της ανθρωπότητας, προσπάθησε να ευαισθητοποιήσει σχετικά με τους κινδύνους του ανταγωνισμού όσον αφορά την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων.
Οι προσπάθειές του στέφθηκαν από μερική επιτυχία με την υπογραφή της Συνθήκης για την απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών, το 1963.

Στην ΕΣΣΔ ο Ζαχάρωφ θεωρούνταν αντιφρονών με ανατρεπτικές ιδέες. Το 1970 συγκρότησε επιτροπή για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θυμάτων πολιτικών διώξεων. Παρά τις όλο και μεγαλύτερες πιέσεις που δεχόταν από την κυβέρνηση, ο Ζαχάρωφ όχι μόνο αγωνίστηκε για την απελευθέρωση αντιφρονούντων στη χώρα του, αλλά έγινε και ένας από τους πιο γενναίους επικριτές του καθεστώτος, προσωποποιώντας τη σταυροφορία κατά της στέρησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ως ένδειξη αναγώρισης των αγώνων του, βραβεύθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1975.

Ο Αντρέι Ζαχάρωφ εξορίστηκε στο Γκόρκι από τις σοβιετικές αρχές, προκειμένου να περιορισθούν οι επαφές του με ξένους. Κατά την παραμονή του εκεί, πληροφορήθηκε την πρόθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να θεσπίσει βραβείο για την ελευθερία της σκέψης το οποίο θα φέρει το όνομά του. Το 1987 έστειλε μήνυμα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από τον τόπο εξορίας του, δίνοντας την άδειά του να δοθεί το όνομά του στο βραβείο και εκφράζοντας τη μεγάλη του συγκίνηση. Θεώρησε δικαίως το βραβείο ως μια ενθάρρυνση όλων όσοι, όπως εκείνος, είχαν ταχθεί στον αγώνα προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το βραβείο που φέρει το όνομά του ξεπερνά κατά πολύ τα σύνορα, ακόμα και τα σύνορα των απολυταρχικών καθεστώτων, ώστε να τιμώνται οι ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι αντιφρονούντες σε ολόκληρο τον κόσμο.