It-tniġġis tal-arja: X’inhuma l-effetti u l-azzjonijiet tal-UE biex dan jitnaqqas?
Il-kwalità tal-arja taffettwa s-saħħa tan-nies. Il-Parlament qed jiġġieled għal regoli aktar stretti biex jiġi rregolat it-tniġġis.
Tul ħajtek kemm-il nifs ta’ arja mniġġsa se tieħu? Kwalità ħażina tal-arja tista’ tikkawża mard respiratorju u kardjovaskulari, id-dijabete u l-kanċer. Iżda l-effetti devastanti jestendu wkoll għall-bijodiversità, peress li jvvelenaw l-għelejjel u l-foresti, u jikkawżaw telf ekonomiku sinifikanti.
Bħala parti mill-ambizzjoni ta’ tniġġis żero tal-Patt Ekoloġiku Ewropew, il-Parlament Ewropew adotta standards tal-kwalità tal-arja aktar stretti b’miri għall-inkwinanti partikulati.
L-ispiża tat-tniġġis tal-arja fuq is-saħħa
L-arja ilha tiġi mniġġsa għal għexieren ta’ snin mid-diossidu tan-nitroġenu, l-ożonu u l-materja partikolata, b’konċentrazzjonijiet ogħla f’żoni urbani popolati.
Materja partikulata
Il-materja partikulata (PM2.5) hija msemmija wara dijametru tagħha, li huwa inqas minn 2.5 microns. Peress li tkun iżgħar minn xagħra, din tista’ tgħaddi fid-demm permezz respirazzjoni. Dawn is-sustanzi jistgħu jinkludu kimiċi organiċi, trab, nugrufun u metalli. Jekk bniedem jesponi ruħu b’mod kroniku għal din il-materja, dan jista’ jwassal għal mard respiratorju u kardjovaskulari li jista’ jkun letali għal persuni vulnerabbli u jista’ jwassal ukoll għall-kanċer. Fl-2020, l-esponiment għall-materja partikulata b’dijametru ta’ inqas minn 2.5 microns kien il-kaġun tal-mewt prematura ta’ mill-inqas 238,000 persuna fl-UE, skont l-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent.
Id-diossidu tan-nitroġenu
Id-diossidu tan-nitroġenu huwa kompost kimiku ġġenerat fil-magni, speċjalment magni tad-diżil, u l-esponiment għalih inaqqas ir-reżistenza għall-infezzjoni u huwa assoċjat ma’ żieda fil-mard respiratorju kroniku u t-tixjiħ prematur tal-pulmuni. It-tniġġis tad-diossidu tan-nitroġenu kkawża 49,000 mewta prematura fl-2020 fl-UE.
L-ożonu
L-ożonu jaf jirrita l-għajnejn, l-apparat respiratorju u l-membrani mukużi jekk jinġibed man-nifs. Huwa partikolarment perikoluż għall-persuni li jbatu mill-ażma u jista’ jkun fatali fil-każ ta’ kundizzjonijiet respiratorji u kardjovaskulari kroniċi. Fl-2020, 24,000 persuna tilfu ħajjithom qabel iż-żmien fl-UE minħabba esponiment.
Għalkemm it-tniġġis tal-arja jibqa’ problema, il-politiki ta’ tnaqqis tejbu l-kwalità tal-arja fl-Ewropa matul dawn l-aħħar tliet deċennji. Mill-2005 sal-2020, l-għadd ta’ mwiet prematuri mill-esponiment għal PM2.5 naqas b’45 % fl-UE.
It-telf ta’ bijodiversità
Skont l-analiżi tal-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent (EEA), 59 % tal-foresti u 6 % tal-art agrikola kienu esposti għal livelli ta’ ħsara tal-ożonu fl-Ewropa fl-2020. It-telf ekonomiku minħabba l-impatt fuq ir-rendimenti tal-qamħ ammonta għal madwar EUR 1.4 biljun f’35 pajjiż Ewropew fl-2019. L-akbar telf ġie rreġistrat fi Franza, fil-Ġermanja, fil-Polonja u fit-Turkija.
Sorsi ta’ tniġġis
Aktar minn nofs l-emissjonijiet tal-partikuli jiġu mill-ħruq ta’ fjuwils solidi għat-tisħin. Is-setturi residenzjali, kummerċjali u istituzzjonali huma s-sors ewlieni tat-tniġġis tal-partikuli fl-Ewropa.
L-agrikultura hija wkoll attur ewlieni fit-tniġġis, responsabbli għal 94 % tal-emissjonijiet tal-ammonijaka, filwaqt li t-trasport bit-triq huwa responsabbli għal 37 % tal-emissjonijiet tal-ossidu tan-nitroġenu u l-agrikoltura għal 19 %.
Dawn l-emissjonijiet kollha ilhom jonqsu mill-2005, minkejja ż-żieda konsiderevoli fil-prodott domestiku gross (PGD) tal-UE.
X’inhu l-Pjan ta’ Azzjoni ta’ Tniġġis Żero?
Il-pjan ta’ tniġġis żero tal-UE jikkontribwixxi għall-Aġenda 2030 tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Iżvilupp Sostenibbli. Bil-Patt Ekoloġiku Ewropew, l-UE stabbiliet l-għan li tnaqqas it-tniġġis tal-arja, tal-ilma u tal-ħamrija sal-2050 għal livelli li ma għadhomx ta’ ħsara għas-saħħa u għall-ekosistemi naturali u li huma fil-limiti li l-pjaneta tista’ ssostni. Il-pjan jiddefinixxi għadd ta’ objettivi biex jgħinu fil-kisba ta’ dan l-għan sal-2030:
- it-tnaqqis tal-imwiet prematuri mit-tniġġis tal-arja b’aktar minn 55 %
- it-tnaqqis tal-ekosistemi tal-UE fejn it-tniġġis tal-arja jhedded il-bijodiversità b’25 %
- it-tnaqqis tal-iskart tal-plastik fil-baħar b’50 % u l-mikroplastiks rilaxxati fl-ambjent bi 30 %
Limiti aktar stretti għal diversi sustanzi li jniġġsu l-arja
F’April 2024, il-Parlament adotta regoli ġodda biex itejjeb il-kwalità tal-arja fl-UE. Il-liġi tistabbilixxi miri aktar stretti għal diversi sustanzi li jniġġsu inklużi l-materja partikulata, id-diossidu tan-nitroġenu, id-diossidu tal-kubrit u l-ożonu biex jiġi żgurat li l-kwalità tal-arja fl-UE tkun inqas ta’ ħsara għas-saħħa tal-bniedem, l-ekosistemi naturali u l-bijodiversità.
Il-pajjiżi tal-UE se jkollhom ukoll jimmonitorjaw is-sustanzi li jniġġsu li wrew li għandhom impatti negattivi fuq is-saħħa u l-ambjent, bħall-partiċelli ultrafini, il-karbonju iswed, il-merkurju u l-ammonijaka, fejn x’aktarx ikun hemm konċentrazzjonijiet għoljin.
Il-Kummissjoni għandha tirrevedi l-istandards tal-UE sa tmiem l-2030 biex tallinjahom mal-linji gwida tal-WHO u l-aħħar evidenza xjentifika, jekk ikun meħtieġ. Il-pajjiżi tal-UE jistgħu jitolbu sa 10 snin ta’ żmien addizzjonali biex jilħqu l-miri tal-kwalità tal-arja.
Il-pajjiżi kollha tal-UE għandhom joħolqu pjanijiet direzzjonali dwar il-kwalità tal-arja li jistabbilixxu miżuri fuq medda qasira u twila ta’ żmien biex jintlaħqu l-limiti l-ġodda għas-sustanzi li jniġġsu.
Il-pajjiżi tal-UE se jkollhom jiżguraw li ċ-ċittadini jkunu jistgħu jitolbu kumpens jekk saħħithom issofri minħabba ksur tal-liġi tal-UE.
