Għargħar, nirien fis-selvaġġ u maltempati: x'inhi r-reazzjoni tal-UE għad-diżastri?
Tgħallem aktar dwar il-modi kif l-UE tgħin lill-Ewropej jirkupraw mill-effetti tad-diżastri naturali.
Il-frekwenza u l-intensità tad-diżastri naturali fl-Ewropa qed jiżdiedu. L-aktar minħabba t-tibdil fil-klima u l-urbanizzazzjoni, l-Ewropej kellhom jiffaċċjaw temp aktar estrem inklużi mewġiet ta’ sħana, nixfiet, nirien fis-selvaġġ, għargħar u maltempati f’dawn l-aħħar snin.
Diżastri naturali fl-Ewropa
Kif tindika l-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent, it-temperaturi globali qed jiżdiedu, tant li l-2023 kienet l-aktar sena sħuna f’aktar minn 100,000 sena. Barra minn hekk, l-Ewropa hija l-kontinent li qed jisħon l-aktar malajr u t-temperaturi huma mbassra li jiżdiedu saħansitra aktar.
Dan spiss jirriżulta f’kundizzjonijiet estremi tat-temp, bħal nixfiet u nirien fis-selvaġġ. Pereżempju, in-nixfa rekord tal-2022 kienet aggravata minn nirien fis-selvaġġ li kkonsmaw 900,000 ettaru fin-Nofsinhar tal-Ewropa - żona d-daqs ta’ Korsika. Fl-2023, in-nirien fis-selvaġġ ħarqu 500,000 ettaru addizzjonali, primarjament fil-Greċja, fl-Italja, fi Spanja u fil-Portugall.
Madankollu, l-impatt tat-tibdil fil-klima mhuwiex limitat għal sħana estrema; dan wassal ukoll għal għargħar serju madwar l-Ewropa. F’dawn l-aħħar 30 sena, l-għargħar affettwa 5.5 miljun persuna fl-UE, ikkawża 3,000 mewta u aktar minn €170 biljun fi ħsara ekonomika.
Fl-2021, l-għargħar fil-Ġermanja u fil-Belġju kkawżaw €44 biljun fi ħsara u aktar minn 200 mewta. Fl-2023, il-ħsara fis-Slovenja kienet stmata għal 16 % tal-PDG nazzjonali, u t-telf finanzjarju mill-maltempata Daniel fil-Greċja kien stmat għal biljuni ta’ euro. L-għargħar devastanti laqat lill-Awstrija, liċ-Ċekja, lill-Ġermanja, lill-Ungerija, lill-Polonja, lir-Rumanija u lis-Slovakkja f’Settembru 2024.
Dawn id-diżastri naturali ma jirriżultawx biss f’danni materjali u telf ta’ ħajja, iżda għandhom impatt ukoll fuq l-ekosistemi, l-agrikoltura, il-provvista tal-ilma, is-saħħa, is-sigurtà tal-enerġija, is-sigurtà tal-ikel, l-infrastruttura, it-turiżmu, u jistgħu jikkawżaw theddid għall-ekonomija u s-swieq finanzjarji.
X'tista' tagħmel l-UE biex tindirizza u tirkupra mid-diżastri naturali?
Mekkaniżmu għall-Protezzjoni Ċivili
Meta tinqala’ emerġenza, l-UE tista’ tattiva l-Mekkaniżmu tal-Protezzjoni Ċivili tagħha fl-ewwel istanza. Huwa mekkaniżmu biex jiġi organizzat u kkoordinat rispons ta’ emerġenza bejn l-istati parteċipanti, li jinkludi l-pajjiżi kollha tal-UE kif ukoll 10 pajjiżi Ewropej oħra (l-Albanija, il-Bożnija-Ħerzegovina, l-Iżlanda, il-Moldova, il-Montenegro, il-Maċedonja ta’ Fuq, in-Norveġja, is-Serbja, it-Turkija, u l-Ukrajna).
Il-Mekkaniżmu tal-Protezzjoni Ċivili joffri appoġġ loġistiku u operazzjonali fuq il-post biex jittejbu l-prevenzjoni, it-tħejjija u r-rispons għad-diżastri.
Riżerva ta’ Solidarjetà u Għajnuna ta’ Emerġenza
Mill-2021, ir-Riżerva ta’ Solidarjetà u Għajnuna ta’ Emerġenza (SEAR) tgħaqqad żewġ mekkaniżmi biex tissimplifika l-proċess ta’ għajnuna, li jippermettu sforzi ta’ emerġenza kemm aktar rapidi uaktar flessibbli, kif ukoll sforzi ta’ rkupru fit-tul: dik li kienet ir-Riżerva Ewropea ta' Għajnuna f'Emerġenza u l-Fond ta' Solidarjetà tal-UE.
Matul ir-reviżjoni tal-baġit fit-tul tal-UE għall-2021-2027, approvat fl-2024, il-baġit massimu għas-SEAR żdied minn €1.2 biljun għal €1.5 biljun.
Ir-Riżerva ta’ Solidarjetà u Għajnuna ta’ Emerġenza (SEAR) tipprovdi rispons finanzjarju rapidu għal kull tip ta’ emerġenza bħal diżastri naturali jew kriżijiet umanitarji fil-pajjiżi tal-UE jew fil-ġirien tagħha. Pereżempju, hija pprovdiet appoġġ lit-Turkija wara żewġ terremoti fl-2020 u fl-2023. Tista’ tiżborża malajr fondi biex tikkontribwixxi fl-għajnuna umanitarja immedjata u fl-isforzi ta’ salvataġġ bħall-provvista ta’ ikel, kenn, assistenza medika, u trasport u loġistika, kif ukoll rikostruzzjoni.
Fi ħdan is-SEAR, il-Fond ta’ Solidarjetà tal-UE (FSUE) joffri aktar appoġġ finanzjarju fit-tul lill-pajjiżi tal-UE jew lill-pajjiżi kandidati prinċipalment fil-każ ta’ diżastru naturali kbir bħal għargħar, nirien fis-selvaġġ, terremot, maltempata jew nixfa, jew mill-2020 emerġenza kbira tas-saħħa pubblika, bħall-COVID-19.
Minn mindu ġie stabbilit fl-2002, tħallsu aktar minn €8,2 biljun għal diversi sforzi ta’ rkupru. L-għargħar huwa l-aktar avveniment iffinanzjat b’mod komuni filwaqt li l-akbar ammonti ġew allokati għall-isforzi ta’ rkupru wara t-terremoti.
Politika ta' Koeżjoni tal-UE
Għodda oħra għall-irkupru u r-rikostruzzjoni fit-tul, huma fondi mill-Politika ta’ Koeżjoni tal-UE biex tinbena mill-ġdid l-infrastruttura, jissewwew is-servizzi pubbliċi li saritilhom ħsara, u tittejjeb it-tħejjija għad-diżastri għal emerġenzi futuri.
Fi ħdan il-politika ta’ Koeżjoni, il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali (FEŻR) jista’ jipprovdi appoġġ għall-infrastruttura, u l-Fond Soċjali Ewropew (FSE+) jappoġġa l-isforzi ta’ rkupru soċjali bħat-taħriġ jew l-appoġġ psikoloġiku. Il-Fond ta’ Koeżjoni tal-UE jintuża primarjament biex isir investiment fl-ambjent u fit-trasport fil-pajjiżi tal-UE inqas prosperi, iżda jista’ jintuża biex jiffinanzja l-prevenzjoni tad-diżastri, l-irkupru, u l-bini mill-ġdid fis-setturi koperti.
Titjib fit-tħejjija
Filwaqt li d-diżastri naturali jistgħu jseħħu kullimkien u fi kwalunkwe ħin, il-livell ta’ tħejjija mill-pajjiżi u s-soċjetajiet għandu rwol kruċjali fil-mitigazzjoni tal-impatt tagħhom.
L-UE għandha ħafna politiki u inizjattivi li għandhom l-għan li jibnu r-reżiljenza. Permezz tal-Patt Ekoloġiku Ewropew, l-UE għandha l-għan li tkun newtrali għall-klima sal-2050 u tindirizza t-tisħin globali li jixpruna ħafna mid-diżastri naturali. B’għodod bħall-Istrateġija ta’ Adattament tal-UE, l-UE trid issir reżiljenti għall-klima.
Il-Membri tal-PE jappellaw għal aktar finanzjament u rispons aktar rapidu għad-diżastri naturali
F’Ottubru 2024, il-Parlament approva proposta tal-Kummissjoni li timmobilizza l-Fond ta’ Solidarjetà tal-Unjoni Ewropea biex tgħin lill-Italja, lis-Slovenja, lill-Awstrija, lill-Greċja u lil Franza jsewwu l-ħsarat minn għargħar estrem u ċikluni fl-2023.
Xahar qabel, il-Membri tal-PE appellaw għal aktar finanzjament biex tissaħħaħ it-tħejjija tal-UE biex tirrispondi għad-diżastri naturali u enfasizzaw il-ħtieġa għal investiment urġenti fil-ġestjoni tal-għargħar u l-miżuri ta' prevenzjoni tar-riskju ta' għargħar.
Il-Parlament talab allokazzjoni aktar rapida tal-flus mill-Fond ta' Solidarjetà tal-UE. Barra minn hekk, il-Membri tal-PE ssuġġerew li l-politika ta' koeżjoni futura tal-UE għandha tiffoka saħansitra aktar fuq il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima u l-adattament għalih u li l-Kummissjoni għandha tippreżenta Pjan Ewropew ta' Adattament għall-Klima.
L-użu flessibbli ta' fondi oħra tal-UE jista' joffri wkoll għajnuna wara diżastri naturali. F’Diċembru 2024, il-Parlament approva regoli li jippermettu l-użu tal-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali, il-Fond ta’ Koeżjoni u l-Fond Soċjali Ewropew Plus għal finanzjament rapidu u flessibbli tal-isforzi ta’ rkupru. Ir-regoli se japplikaw b’mod retroattiv biex joffru għajnuna għal diżastri naturali li seħħew wara l-1 ta’ Jannar 2024.
Barra minn hekk, il-Parlament ippermetta wkoll l-użu ta' flus li ma ntefqux allokati għall-iżvilupp rurali biex jassistu lill-bdiewa, lis-sidien tal-foresti u lin-negozji ż-żgħar affettwati mid-diżastri li huma attivi fl-agrikoltura u l-forestrija.
