Werkloosheid verminderen: wat doet de EU?
Lees meer over de EU-initiatieven om de werkloosheid terug te dringen en kwaliteitsvolle banen te creëren in Europa.
Hoewel de arbeidsmarktomstandigheden en de rechten van werknemers in de EU de afgelopen jaren aanzienlijk zijn verbeterd, blijven de bestrijding van werkloosheid en de gevolgen van de Covid-crisis belangrijke uitdagingen voor de Europese Unie op weg naar hoogwaardige banen en een sociaal inclusief Europa.
Op een aantal gebieden zijn inspanningen geleverd, waaronder het helpen van jongeren bij het betreden van de arbeidsmarkt, het bestrijden van langdurige werkloosheid, het verbeteren van vaardigheden en het vergemakkelijken van de mobiliteit van werknemers in de EU.
Werkloosheid in de EU
Als gevolg van de crisis van 2008 bereikte de werkloosheid in de EU een piek van 11,7% in april 2013. Aan het begin van de Covid-19-crisis was het werkloosheidscijfer gedaald tot 6,5% in maart 2020, maar op het hoogtepunt van de pandemie bereikte het 7,8% in augustus 2020.
In april 2024 was het werlloosheid in de EU weer gedaald tot 6%, stabiel ten opzichte van maart 2024 en april 2023.
Hoewel de werkloosheidscijfers over het algemeen dalen, verschillen ze sterk tussen de EU-landen.
EU versus competenties van EU-landen
De verantwoordelijkheid voor werkgelegenheids- en sociaal beleid ligt voornamelijk bij de EU-landen zelf. De EU vult de acties van de EU-landen aan, coördineert deze en bevordert de uitwisseling van de beste werkwijzen.
Volgens de zogenaamde horizontale sociale clausule in artikel 9 van het VWEU (Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie), moet de Unie rekening houden bij het bepalen en uitvoeren van al haar beleidsmaatregelen en activiteiten met als doelstelling een hoog niveau van werkgelegenheid te verstrekken.
Europese werkgelegenheidsstrategie
De EU-landen hebben in 1997 een reeks gemeenschappelijke doelstellingen en streefcijfers voor het werkgelegenheidsbeleid vastgesteld, de werkloosheid bestreden en meer en betere banen in de EU gecreëerd. Dit staat ook wel bekend als de Europese werkgelegenheidsstrategie (EWS).
De Commissie bewaakt en implementeert de strategie via het Europees semester, een jaarlijkse cyclus van coördinatie van het economisch en werkgelegenheidsbeleid op EU-niveau.
De doelstelling voor 2020 streeft ernaar dat 75% van de mensen tussen de 20-64 jaar tegen die tijd over werkgelegenheid beschikken. Daarnaast is het doel om de 116,1 miljoen mensen (EU-27) die het risico liepen op armoede of sociale uitsluiting (in 2008), te verminderen naar 96,2 miljoen mensen.
In 2017 was 72,2% van de EU-bevolking van 20-64 jaar in dienst, wat slechts 2,8 procent onder het streefcijfer is van 2020. In 2016 liepen 118,0 miljoen mensen in alle 28 EU-landen het risico op armoede of sociale uitsluiting.
De Commissie volgt en implementeert de strategie via het Europees semester, een jaarlijkse cyclus van de coördinatie van het economisch en werkgelegenheidsbeleid op Europees niveau.
In de context van het Europees semester en op basis van werkgelegenheidsrichtsnoeren - gemeenschappelijke prioriteiten en streefcijfers voor het nationale werkgelegenheidsbeleid - wordt de sociale en werkgelegenheidssituatie in Europa geëvalueerd. Om EU-landen helpen vooruitgang te boeken, zorgt de Commissie voor landenspecifieke aanbevelingen. Deze zijn op basis van de vorderingen voor elke doelstelling.
Hoe wordt het gefinancierd?
Het Europees Parlement heeft voorgesteld om de financiering in de langetermijnbegroting van de EU voor 2021-2027 te verhogen. De nieuwe versie van het fonds, bekend als het Europees Sociaal Fonds (ESF), met een budget van 88 miljard euro, richt zich op onderwijs, opleiding en levenslang leren, evenals gelijke toegang tot hoogwaardige werkgelegenheid, sociale inclusie en armoedebestrijding.
Het Europees Parlement stelt voor om de financiering van de volgende EU-begroting voor de lange termijn te verhogen (2021-2027). Daarbij ligt een primaire focus op onderwijs, werkgelegenheid en sociale inclusie. De nieuwe versie van het fonds, het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF +), zou de kwaliteit van het werk verhogen, het voor mensen gemakkelijker maken om in een ander deel van de EU werk te vinden, het onderwijs verbeteren, en sociale insluiting en gezondheid bevorderen.
Het programma van de EU voor werkgelegenheid en sociale innovatie (EaSI) is bedoeld om het werkgelegenheids- en sociaal beleid te moderniseren, voor de bevordering van de toegang tot financiering voor sociale ondernemingen of kwetsbare personen die een micro-onderneming willen opzetten en om de arbeidsmobiliteit via het EURES-netwerk te verbeteren.
Het European Jobs Network faciliteert mobiliteit door informatie te verstrekken aan werkgevers en werkzoekenden en heeft daarnaast een database met vacatures en applicaties in heel Europa ter beschikking.
Het Europees Fonds voor aanpassing aan de globalisering (EFG) ondersteunt werknemers die hun baan verliezen als gevolg van globalisering (bedrijven mogen hun productie naar derde landen staken of verplaatsen), of door de economische en financiële crisis. De ondersteuning omvat het vinden van nieuw werk of hulp bij het opzetten van een eigen bedrijf.
Het Fonds voor Europese hulp aan de meest behoeftigen (FEAD) ondersteunt initiatieven van EU-landen om voedsel, materiële hulp en sociale inclusie te bieden aan de meest behoeftigen om hen uit de armoede te helpen.
De bijgewerkte versie van het ESF + zou een aantal bestaande fondsen en programma's, zoals het ESF, het EaSI, het FEAD, het jongerenwerkgelegenheidsinitiatief en het EU-gezondheidsprogramma, samenvoegen, de middelen bundelen en meer geïntegreerde en gerichte steun bieden aan de burgers.
De strijd tegen jeugdwerkloosheid
Een van de EU-maatregelen ter bestrijding van de jeugdwerkloosheid is de jongerengarantie, waarbij EU-landen zich inzetten om ervoor te zorgen dat alle jongeren onder de 30 jaar een kwalitatief aanbod van werk, voortgezet onderwijs, een traineeship of een stage ontvangen binnen vier maanden nadat zij het formele onderwijs hebben verlaten of werkloos zijn verklaard. De uitvoering van de jongerengarantie wordt ondersteund door EU-investeringen via het jongerenwerkgelegenheidsinitiatief.
Het Europees Solidariteitskorps stelt jongeren in staat om vrijwilligerswerk te doen en te werken aan solidariteitsgerelateerde projecten in heel Europa. Het EURES-banenplatform, helpt jongeren van 18 tot 35 jaar en focust op het opdoen van professionele ervaring in het buitenland, het vinden van een stage of een traineeship.
Juiste vaardigheden, juiste baan
De EU ondersteunt burgers om banen van goede kwaliteit te vinden en betere carrièrekeuzes te maken door hen hulp te bieden bij vaardigheden te verwerven en te verbeteren, kwalificaties beter vergelijkbaar te maken en informatie te verstrekken over welke vaardigheden belangrijk zijn voor welke baan.
De nieuwe vaardighedenagenda voor Europa, gelanceerd in 2016, bestaat uit 10 kernacties om de juiste training en ondersteuning beschikbaar te stellen voor burgers en om een aantal bestaande instrumenten te herzien, zoals het Europese Europass CV-formaat.
De uitdaging om langdurige werkloosheid aan te pakken
Langdurige werkloosheid (personen die langer dan twaalf maanden werkloos zijn), is een van de oorzaken van aanhoudende armoede. De langdurige werkloosheid in de EU is de afgelopen jaren gedaald van 5,4% in 2014 naar 2,1% in 2023.
Om langdurig werklozen beter te integreren op de arbeidsmarkt, hebben de EU-landen aanbevelingen aangenomen. Langdurig werklozen worden aangemoedigd zich te registeren bij een dienst voor arbeidsbemiddeling, hun behoeftes te indentificeren door middel van individuele diepgaande beoordelingen, evenals het opstellen van een plan op maat om hen weer aan werk te helpen. Dit zou beschikbaar zijn voor iedereen die 18 maanden werkloos is geweest.
Langdurige afwezigheid op het werk leidt vaak tot werkloosheid en tot werknemers die de arbeidsmarkt definitief verlaten. Om werknemers, die bijvoorbeeld gewond zijn geraakt op de werkplek of chronische gezondheidsproblemen hebben, te behouden en opnieuw te reïntegreren, heeft het Europees Parlement in 2018 een aantal maatregelen geformuleerd waaraan EU-landen kunnen werken.
Enkele voorbeelden hiervan zijn het flexibeler maken van werkplekken door middel van programma's voor het ontwikkelen van vaardigheden, zorgen voor flexibele arbeidsomstandigheden en ondersteuning bieden aan werknemers, inclusief coaching en toegang tot een psycholoog of therapeut.
Bevordering van de mobiliteit van werknemers
Werkloosheid kan aangepakt worden door de verbetering van de mobiliteit van werknemers. De EU heeft een reeks gemeenschappelijke regels ingevoerd om de sociale burgerrechten te beschermen wanneer mensen zich binnen Europa verplaatsen, waaronder bijvoorbeeld regels betreffende werkloosheid, ziekte, moeder- en vaderschap en gezinsbijslagen.
In 2019 keurden Europarlementariërs plannen goed om een Europese Arbeidsautoriteit op te richten. Het doel hiervan is om de samenwerking tussen EU-landen te verbeteren en te helpen zorgen voor een eerlijke en eenvoudige toepassing van EU-regels over arbeidsmobiliteit en coördinatie van sociale zekerheid.
Regels voor detachering van werknemers leggen het beginsel vast voor het principe van hetzelfde loon voor hetzelfde werk op dezelfde werkplek.
