De loonkloof tussen mannen en vrouwen: definities, feiten en oorzaken
Vrouwen op de arbeidsmarkt in de EU verdienen gemiddeld 12% minder dan mannen. Ontdek hoe deze loonkloof berekend wordt, de statistieken per land en de redenen voor dit verschil.
Hoewel het principe van ‘gelijk loon voor gelijk werk' in 1957 geïntroduceerd werd met het Verdrag van Rome, blijft de zogenaamde ‘loonkloof’ in de praktijk bestaan, met slechts minimale verbeteringen tijdens de afgelopen jaren.
Wat is de loonkloof? Hoe wordt het berekend?
De loonkloof is het verschil in gemiddeld bruto uurloon tussen vrouwen en mannen. Het is gebaseerd op het salaris dat wordt uitbetaald aan werknemers, nog vóór inkomstenbelastingen en sociale zekerheid bijdragen ervan afgetrokken worden. Alleen bedrijven met tien of meer werknemers werden meegenomen in de berekening.
Er kunnen veel redenen zijn voor de loonkloof tussen mannen en vrouwen. Sommige kunnen te maken hebben met het opleidingsniveau, de werkervaring of deeltijds werk. Er zijn meer vrouwen dan mannen in sommige economische sectoren waar de gemiddelde lonen lager liggen. Een andere reden kan zijn dat mannen vaak beter betaalde functies bekleden dan vrouwen in een bepaalde sector.
Statistieken van de loonkloof per land in de EU
De gemiddelde loonkloof tussen mannen en vrouwen in de EU bedroeg 12% in 2023. Dit werd berekend voor bedrijven met 10 of meer werknemers.
De loonkloof verschilt heel sterk in de hele EU. In 2023 waren ze het grootst in de volgende landen: Letland (19%), Oostenrijk (18,3%), Tjsechië (17,6%), Hongarije (17,8%) en Duitsland (17,6%). Luxemburg heeft de loonkloof tussen mannen en vrouwen gedicht. Andere landen met een lagere loonkloof tussen mannen en vrouwen in 2023 zijn: België (0,7%), Italië (2,2%) Roemenië (3,8%), Malta (5,4%) en Slovenië (3,8%). Die van Nederland is 12,5.
De loonkloof wordt ook met de leeftijd groter – het wordt misschien groter door loopbaanonderbrekingen door vrouwen, hoewel deze patronen verschillen per land. Het verschilt ook per sector, en was in 2023 groter in de privésector dan in de openbare sector in de meeste EU-landen.
Door de loonkloof lopen vrouwen ook meer risico om op latere leeftijd in armoede te leven. In 2020 was het pensioen van vrouwen in de EU gemiddeld 28,3% lager dan dat van mannen.
Waarom is er een loonkloof tussen mannen en vrouwen?
28% van de vrouwen werkt deeltijds
Vrouwen doen meer uren onbetaald werk dan mannen, zoals kinderopvang of huishoudelijk werk.
Hierdoor is er minder tijd voor betaald werk. Volgens cijfers van 2022, werkt bijna één derde van de vrouwen (28%) deeltijds, terwijl maar 8% van de mannen deeltijds werkt. Wanneer er rekening wordt gehouden met onbetaald en betaald werk, werken vrouwen meer uren per week dan mannen.
Een derde van de vrouwen heeft het werk onderbroken voor kinderopvang
Hoewel er in de EU meer vrouwen dan mannen hoger onderwijs afronden, zijn ze minder goed vertegenwoordigd op de arbeidsmarkt. Vrouwen nemen vaker loopbaanonderbreking: in 2018 onderbrak één derde van de werkende vrouwen in de EU de loopbaan voor kinderopvang, vergeleken met 1,3% van de mannen. Sommige loopbaankeuzes van vrouwelijke werknemers worden beïnvloed voor gezinszorg en verantwoordelijkheden binnen de familie.
Meer vrouwen aan de slag in sectoren die weinig betalen
Ongeveer een kwart van de totale loonkloof tussen mannen en vrouwen kan toegeschreven worden aan een overgrote meerderheid vrouwen in relatief slechter betaalde sectoren zoals de zorgsector, gezondheidssector of onderwijs.
Ongeveer 3 op de 10 vrouwen in de EU werkt in onderwijs, gezondheidszorg en sociaal werk - traditioneel laagbetaalde sectoren - terwijl slechts 8% van de mannen in deze sectoren werkt.Aan de andere kant werkt bijna een derde van de mannen in hoger betaalde sectoren zoals wetenschap, technologie, ingenieurswetenschappen en wiskunde.
Het aantal vrouwen in wetenschap, technologie en toegepaste wetenschappen is gestegen. In 2021 waren 41% van de werkkracht vrouwen.
Minder en minder betaalde vrouwelijke managers
Een belangrijke reden voor de loonkloof tussen mannen en vrouwen is dat vrouwen vaak ondervertegenwoordigd zijn in hogere (beter-betaalde) functies in bedrijven. Zo bekleedden vrouwen in 2021 gemiddeld 34,7% van de leidinggevende functies in de EU.
Als we kijken naar de kloof in verschillende beroepen worden vrouwelijke managers het meest benadeeld: ze verdienen 23% minder per uur dan mannelijke managers.
Voordelen van het dichten van de kloof
Het verkleinen van de loonkloof tussen mannen en vrouwen zorgt voor meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen en ondersteunt armoedebestrijding en de economie gezien vrouwen aan koopkracht winnen. Het zou de belastingaanslag vergroten en enigszins de zware lasten van de verzorgingsstaat verlichten. Studies tonen aan dat het bbp met 0,1% toeneemt bij elke 1% vermindering van de loonkloof.
Hoe het Parlement de loonkloof wil dichten
In december 2022 zijn onderhandelaars van het Parlement en de EU-landen overeengekomen dat EU-bedrijven verplicht zullen zijn informatie openbaar te maken die het gemakkelijker maakt salarissen van werknemers bij dezelfde werkgever te vergelijken, waardoor loonverschillen tussen mannen en vrouwen aan het licht komen. In maart 2023 heeft het Parlement deze nieuwe regels voor bindende maatregelen inzake loontransparantie goedgekeurd. Als uit de loonrapportage blijkt dat de loonkloof tussen mannen en vrouwen ten minste 5% is, moeten werkgevers in samenwerking met werknemersvertegenwoordigers een gezamenlijke loonbeoordeling uitvoeren. De EU-landen zullen sancties, zoals boetes, moeten opleggen aan werkgevers die de regels overtreden. Vacatures en functiebenamingen moeten genderneutraal zijn.
Het voorstel van de nieuwe regels volgt de resolutie van het Parlement van januari 2021 over de EU-strategie voor gendergelijkheid. Daarin riepen de Europarlementariërs de Commissie op om een ambitieus nieuw actieplan voor beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen op te stellen waarin duidelijke doelstellingen voor de lidstaten moeten worden vastgelegd om de beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen in de komende vijf jaar te verkleinen.
Daarnaast wil het Parlement het makkelijker maken voor vrouwen en meisjes om topposities te bemachtigen en de gendergelijkheid in bestuursraden van bedrijven stimuleren. In november 2022 keurden de EP-leden regels goed, die transparante rekruteringsprocedures moeten invoeren, zodat eind juni 2026 ten minste 40% van de niet-uitvoerende bestuursfuncties of 33% van alle bestuursfuncties door vrouwen wordt bezet.
Meer informatie over gelijke beloning en gelijke kansen
Lees meer over gendergelijkheid
