(1)

Powrót obywateli państw trzecich, którzy nie spełniają warunków wjazdu, pobytu lub zamieszkania w państwach członkowskich lub przestali je spełniać, stanowi istotny aspekt kompleksowych starań zmierzających do rozwiązania problemu migracji nieuregulowanej i zwiększenia odsetka powrotów migrantów o nieuregulowanym statusie, przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych, a w szczególności zasady non-refoulement, oraz zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE (2).

(2)

Konieczne jest zwiększenie skuteczności unijnego systemu powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich. Jest to niezbędne do utrzymania zaufania publicznego do unijnej polityki migracyjnej i azylowej oraz udzielania wsparcia osobom wymagającym ochrony międzynarodowej.

(3)

Państwa członkowskie powinny podjąć wszelkie niezbędne środki, by doprowadzić do powrotu nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich w sposób skuteczny i proporcjonalny, zgodnie z przepisami dyrektywy 2008/115/WE.

(4)

Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1861 (3) oraz (UE) 2018/1862 (4) ustanawiają warunki dotyczące utworzenia, funkcjonowania i użytkowania Systemu Informacyjnego Schengen (SIS).

(5)

Należy ustanowić system służący do wymiany – między państwami członkowskimi, które korzystają z SIS na podstawie rozporządzenia (UE) 2018/1861 – informacji na temat decyzji nakazujących powrót wydanych w odniesieniu do obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających na terytorium państw członkowskich oraz do monitorowania tego, czy obywatele państw trzecich objęci tymi decyzjami opuścili terytorium państw członkowskich.

(6)

Niniejsze rozporządzenie nie wpływa na prawa i obowiązki obywateli państw trzecich określone w dyrektywie 2008/115/WE. Wpis w SIS do celu powrotu sam w sobie nie określa statusu obywatela państwa trzeciego na terytorium państw członkowskich, zwłaszcza w państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie, które wprowadziło wpis do SIS.

(7)

Wpisy w SIS dotyczące powrotu oraz wymiana informacji uzupełniających dotyczących tych wpisów powinny ułatwić właściwym organom podejmowanie niezbędnych środków w celu wykonania decyzji nakazujących powrót. SIS powinien przyczyniać się do identyfikowania obywateli państw trzecich objętych taką decyzją nakazującą powrót, którzy ukryli się i zostali zatrzymani w innym państwie członkowskim, a także w wymianie informacji na ich temat między państwami członkowskimi. Środki te powinny pomóc w zapobieganiu migracji nieuregulowanej i wtórnym przepływom oraz w powstrzymywaniu tych zjawisk, a także wzmacniać współpracę między organami państw członkowskich.

(8)

Aby zapewnić skuteczność powrotów i zwiększyć wartość dodaną wpisów dotyczących powrotu, państwa członkowskie powinny wprowadzać do SIS wpisy w odniesieniu do wydawanych przez siebie – zgodnie z przepisami spełniającymi wymogi dyrektywy 2008/115/WE – decyzji nakazujących powrót, które dotyczą nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich. W tym celu państwa członkowskie powinny wprowadzać wpis do SIS także w przypadku decyzji nakładających lub stwierdzających zobowiązanie do powrotu wydawanych w sytuacjach opisanych w art. 2 ust. 2 tej dyrektywy – w szczególności w odniesieniu do obywateli państw trzecich, których to obywateli dotyczy odmowa wjazdu zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 (5) lub którzy zostali zatrzymani lub ujęci przez właściwe organy w związku z nielegalnym przekroczeniem lądowej, morskiej lub powietrznej granicy zewnętrznej państwa członkowskiego i którzy następnie nie otrzymali zezwolenia na pobyt ani prawa do pobytu w tym państwie członkowskim, a także w odniesieniu do obywateli państw trzecich podlegających sankcji karnej, która przewiduje lub której skutkiem jest zobowiązanie do powrotu, zgodnie z prawem krajowym, lub podlegających procedurom ekstradycji. W pewnych okolicznościach, w celu ograniczenia swoich obciążeń administracyjnych, państwa członkowskie mogą nie wprowadzać do SIS wpisów dotyczących powrotu, jeżeli ryzyko, że decyzja nakazująca powrót nie zostanie wykonana, jest niskie, a mianowicie w okresie stosowania środka detencyjnego lub gdy decyzja nakazująca powrót jest wydawana na granicy zewnętrznej i jest natychmiast wykonywana.

(9)

W niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić wspólne zasady wprowadzania do SIS wpisów dotyczących powrotu. Wpisy dotyczące powrotu powinny być wprowadzane do SIS niezwłocznie po wydaniu decyzji nakazujących powrót będących podstawą tych wpisów. Wpis powinien wskazywać, czy danemu obywatelowi państwa trzeciego wyznaczono termin dobrowolnego wyjazdu, w tym czy termin taki został przedłużony oraz czy decyzja została zawieszona lub czy termin wydalenia został odroczony.

(10)

Konieczne jest określenie kategorii danych, które mają być wprowadzane do SIS w odniesieniu do obywatela państwa trzeciego objętego decyzją nakazującą powrót. Wpisy dotyczące powrotu powinny zawierać wyłącznie te dane, które są niezbędne do zidentyfikowania osób, których te dane dotyczą, aby umożliwić właściwym organom bezzwłoczne podejmowanie uzasadnionych decyzji oraz zapewnić im, w stosownych przypadkach, ochronę przed osobami, które są na przykład uzbrojone, agresywne, uciekły lub uczestniczą w działalności, o której mowa w art. 3–14 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541 (6). W celu ułatwienia identyfikacji i wykrywania przypadków posługiwania się wieloma tożsamościami wpis powinien ponadto zawierać również odniesienie do dokumentu identyfikacyjnego danej osoby i kopię tego dokumentu, jeżeli jest dostępna.

(11)

Z uwagi na wiarygodność identyfikacji osób przy użyciu odbitek linii papilarnych palców oraz fotografii lub wizerunków twarzy, powinny one być zawsze zawarte we wpisach dotyczących powrotów. Jako że mogą one nie być dostępne, na przykład gdy decyzja nakazująca powrót jest podejmowana in absentia, w tych przypadkach możliwe powinno być – w drodze wyjątku – odstąpienie od tego wymogu.

(12)

Wymiana informacji uzupełniających przekazywanych przez właściwe organy krajowe dotyczących obywateli państw trzecich objętych wpisami dotyczącymi powrotu powinna być zawsze przeprowadzana poprzez sieć biur krajowych zwanych biurami SIRENE służącymi jako punkt kontaktowy zgodnie z art. 7 i 8 rozporządzenia (UE) 2018/1861.

(13)

Należy ustanowić procedury umożliwiające państwom członkowskim zweryfikowanie, czy wypełniono zobowiązanie do powrotu, oraz przekazanie potwierdzenia wyjazdu danego obywatela państwa trzeciego państwu członkowskiemu, które wprowadziło do SIS wpis dotyczący powrotu. Informacje te powinny przyczynić się do bardziej kompleksowego monitorowania stosowania się do decyzji nakazujących powrót.

(14)

Wpisy dotyczące powrotu powinny być usuwane, jak tylko państwo członkowskie lub właściwy organ, które wydały decyzję nakazującą powrót, otrzyma potwierdzenie o wykonaniu powrotu lub gdy właściwy organ uzyskał wystarczające i przekonujące informacje o tym, że obywatel państwa trzeciego opuścił terytorium państw członkowskich. W przypadku gdy decyzji nakazującej powrót towarzyszy zakaz wjazdu, wpis dotyczący odmowy wjazdu i pobytu powinien zostać wprowadzony do SIS zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2018/1861. W takich przypadkach państwa członkowskie powinny podjąć wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia, by między momentem wyjazdu obywatela państwa trzeciego ze strefy Schengen a aktywowaniem w SIS wpisu dotyczącego zakazu wjazdu i pobytu nie wystąpiła luka czasowa. Jeżeli z danych zawartych w SIS wynika, że decyzji nakazującej powrót towarzyszy zakaz wjazdu, należy zapewnić wykonanie tego zakazu wjazdu.

(15)

SIS powinien zawierać mechanizm powiadamiania państw członkowskich o niewypełnieniu przez obywateli państw trzecich zobowiązania do powrotu w terminie wyznaczonym na dobrowolny wyjazd. Mechanizm ten powinien ułatwić państwom członkowskim realizację obowiązków dotyczących wykonania decyzji nakazujących powrót i ich obowiązków dotyczących wydania zakazu wjazdu zgodnie z dyrektywą 2008/115/WE w odniesieniu do obywateli państw trzecich, którzy nie wypełnili zobowiązania do powrotu.

(16)

Niniejsze rozporządzenie powinno ustanowić obowiązkowe zasady prowadzenia konsultacji między państwami członkowskimi w celu unikania sprzecznych instrukcji lub ich dostosowywania. Konsultacje należy przeprowadzić w przypadku, gdy obywatele państw trzecich, którzy posiadają ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową lub którym państwo członkowskie przyznaje taki dokument lub taką wizę, są objęci wpisem dotyczącym powrotu dokonanym przez inne państwo członkowskie, w szczególności jeżeli decyzji nakazującej powrót towarzyszy zakaz wjazdu, lub w przypadkach możliwości wystąpienia sytuacji spornych przy wjeździe na terytorium państw członkowskich.

(17)

Wpisy należy utrzymywać w SIS wyłącznie przez okres konieczny do osiągnięcia celów, do których zostały wprowadzone. Zastosowanie powinny mieć odpowiednie przepisy rozporządzenia (UE) 2018/1861 dotyczące terminów weryfikacji. Wpisy dotyczące powrotu powinny być automatycznie usuwane z chwilą ich wygaśnięcia, zgodnie z procedurą weryfikacji, o której mowa w tym rozporządzeniu.

(18)

Dane osobowe uzyskane przez państwo członkowskie na podstawie niniejszego rozporządzenia nie powinny być przekazywane ani udostępnianie żadnemu państwu trzeciemu. W ramach odstępstwa od tej zasady przekazanie takich danych osobowych państwu trzeciemu powinno być możliwe, jeżeli to przekazanie podlega rygorystycznym warunkom i jest niezbędne w poszczególnych przypadkach do ułatwienia identyfikacji obywatela państwa trzeciego w celu jego powrotu. Przekazanie danych osobowych państwom trzecim powinno być przeprowadzane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (7) i odbywać się za zgodą państwa członkowskiego, które dokonało wpisu. Należy jednak zauważyć, że niejednokrotnie państwa trzecie będące państwami powrotu nie są objęte decyzjami stwierdzającymi odpowiedni stopień ochrony przyjmowanymi przez Komisję na podstawie art. 45 rozporządzenia (UE) 2016/679. Ponadto szeroko zakrojone wysiłki Unii w zakresie współpracy z głównymi państwami pochodzenia nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich podlegających zobowiązaniu do powrotu nie były w stanie zapewnić systematycznego wypełniania przez te państwa trzecie obowiązku – ustanowionego w prawie międzynarodowym – do dokonania readmisji własnych obywateli. Umowy o readmisji, które zostały zawarte lub są negocjowane przez Unię lub państwa członkowskie i które zapewniają właściwe zabezpieczenia odnośnie do przekazywania danych do państw trzecich na mocy art. 46 rozporządzenia (UE) 2016/679 dotyczą ograniczonej liczby takich państw trzecich.

Nie ma pewności co do możliwości zawarcia kolejnych umów tego typu. W tych okolicznościach – i w ramach wyjątku od wymogu istnienia decyzji stwierdzającej odpowiedni stopień ochrony lub istnienia odpowiednich zabezpieczeń – przekazywanie danych osobowych organom państw trzecich na podstawie niniejszego rozporządzenia powinno być dozwolone do celów realizacji polityki powrotowej Unii. Powinno być możliwe zastosowanie odstępstwa przewidzianego w art. 49 rozporządzenia (UE) 2016/679, z zastrzeżeniem warunków określonych w tym artykule. Zgodnie z art. 57 tego rozporządzenia, jego wykonanie, w tym w odniesieniu do przekazywania danych osobowych do państw trzecich zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, powinno podlegać monitorowaniu przez niezależne organy nadzorcze.

(19)

Pomiędzy różnymi państwami członkowskimi mogą występować znaczne różnice w zakresie organów krajowych odpowiedzialnych za powrót, przy czym nawet w ramach danego państwa członkowskiego mogą to być różne organy, w zależności od tego, jakie są przyczyny nielegalnego pobytu. Organy wymiaru sprawiedliwości również mogą wydawać decyzje nakazujące powrót na przykład w wyniku odwołań od decyzji o odmowie przyznania zezwolenia na pobyt lub prawa do pobytu lub jako sankcję karną. Wszystkie organy krajowe odpowiedzialne za wydawanie i wykonywanie decyzji nakazujących powrót zgodnie z dyrektywą 2008/115/WE powinny mieć prawo dostępu do SIS w celu wprowadzania, aktualizowania, usuwania i wyszukiwania wpisów dotyczących powrotu.

(20)

Należy przyznać dostęp do wpisów dotyczących powrotu właściwym organom krajowym, o których mowa w rozporządzeniu (UE) 2018/1861, do celów identyfikowania i powrotów obywateli państw trzecich.

(21)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794 (8) stanowi, że Europol ma wspierać i wzmacniać działania prowadzone przez właściwe organy krajowe oraz współpracę między tymi organami w zakresie zwalczania terroryzmu i poważnych przestępstw oraz zapewnia analizę i oceny zagrożeń. Aby ułatwić Europolowi realizację jego zadań, w szczególności w ramach Europejskiego Centrum Zwalczania Przemytu Migrantów, należy umożliwić Europolowi dostęp do kategorii wpisów określonej w niniejszym rozporządzeniu.

(22)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (9) stanowi, że, dla celów tego rozporządzenia, przyjmujące państwo członkowskie upoważnia członków zespołów, o których mowa w art. 2 pkt 8 tego rozporządzenia, rozmieszczonych przez Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej, do korzystania z unijnych baz danych, w przypadku gdy jest to niezbędne do realizacji celów operacyjnych określonych w planie operacyjnym w odniesieniu do odpraw granicznych, ochrony granic i powrotów. Celem rozmieszczenia zespołów, o których mowa w art. 2 pkt 8 i 9 tego rozporządzenia, jest zapewnienie wzmocnienia technicznego i operacyjnego wnioskującym państwom członkowskim, zwłaszcza tym zmagającym się z wyjątkowo trudnymi wyzwaniami migracyjnymi. Aby zrealizować swoje zadania, zespoły, o których mowa w art. 2 pkt 8 i 9 tego rozporządzenia, potrzebują dostępu – za pośrednictwem interfejsu technicznego łączącego Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej z systemem centralnym SIS – do znajdujących się w SIS wpisów dotyczących powrotu.

(23)

Przepisy dotyczące obowiązków państw członkowskich i Agencji Unii Europejskiej do spraw Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości utworzonej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1726 (10) (zwanej dalej „eu-LISA”), jak również przepisy dotyczące wprowadzania i przetwarzania wpisów, warunków dostępu do wpisów i warunków ich przechowywania, przetwarzania danych, ochrony danych, odpowiedzialności oraz monitorowania i statystyk w brzmieniu ujętym w rozporządzeniu (UE) 2018/1861 powinny mieć również zastosowanie do danych wprowadzonych do SIS i przetwarzanych w SIS zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.

(24)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, czyli ustanowienie systemu przekazywania informacji na temat decyzji nakazujących powrót wydanych przez państwa członkowskie na podstawie przepisów zgodnych z dyrektywą 2008/115/WE, w celu ułatwienia wykonywania takich decyzji oraz na potrzeby monitorowania przestrzegania przez nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich obowiązku powrotu, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast, ze względu na jego rozmiary i skutki, możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(25)

Niniejsze rozporządzenie respektuje prawa podstawowe i jest zgodne z zasadami uznanymi w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej.

(26)

Stosowanie niniejszego rozporządzenia pozostaje bez uszczerbku dla obowiązków wynikających z Konwencji genewskiej z dnia 28 lipca 1951 r. dotyczącej statusu uchodźców, uzupełnionej Protokołem nowojorskim z dnia 31 stycznia 1967 r.

(27)

Państwa członkowskie powinny wykonywać niniejsze rozporządzenie przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych, w tym zasady non-refoulement, i powinny zawsze brać pod uwagę najlepszy interes dziecka, życie rodzinne oraz stan zdrowia lub konieczność szczególnego traktowania danych osób.

(28)

Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje. Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, zgodnie z art. 4 tego protokołu Dania podejmuje w terminie sześciu miesięcy po przyjęciu przez Radę niniejszego rozporządzenia decyzję, czy dokona jego transpozycji do swego prawa krajowego.

(29)

Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Zjednoczonego Królestwa zgodnie z decyzją Rady 2000/365/WE (11); Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związane ani go nie stosuje.

(30)

Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (12); Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje.

(31)

W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (13), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt C decyzji Rady 1999/437/WE (14).

(32)

W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (15), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt C decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (16).

(33)

W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu o przystąpieniu Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (17), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt C decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (18).

(34)

W odniesieniu do Bułgarii i Rumunii niniejsze rozporządzenie jest aktem opartym na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związanym w rozumieniu art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r., i należy je odczytywać w związku z decyzjami Rady 2010/365/UE (19) i (UE) 2018/934 (20).

(35)

W odniesieniu do Chorwacji niniejsze rozporządzenie jest aktem opartym na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związanym w rozumieniu art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2011 r. i należy je odczytywać w związku z decyzją Rady (UE) 2017/733 (21).

(36)

W odniesieniu do Cypru niniejsze rozporządzenie jest aktem opartym na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związanym w rozumieniu art. 3 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2003 r.

(37)

Zgodnie z art. 28 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 45/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady (22) skonsultowano się z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych, który wydał opinię w dniu 3 maja 2017 r.,